Ο στοιχειώδης δεοντολογικός κανόνας της αναφοράς στην πηγή της είδησης

Όπως είναι γνωστό, το e-lawyer υπάρχει σχεδόν 4 χρόνια στη μπλογκόσφαιρα και στις αναρτήσεις του θα βρείτε πρωτότυπες ειδήσεις από δικαστήρια (ελληνικά και Ευρωπαϊκά) καθώς και άλλες χρηστικές πληροφορίες, τις οποίες εντοπίζουμε στην πηγή (όπου συνήθως περνούν απαρατήρητες) και αναδεικνύουμε την νομικά ενδιαφέρουσα ουσία τους με κριτικά σχόλια.

Πολλές φορές, η εργασία αυτή είναι επίπονη, όπως λ.χ. η μετάφραση στα Ελληνικά της 50σέλιδης απόφασης για την Δίκη του Λεπέν, η καθαρογραφή και ο σημείο προς σημείο σχολιασμός της απόφασης για τους γάμους της Ρόδου, και πολλές άλλες περιπτώσεις. 

Την Παρασκευή είδα στο μπλογκ Information Law του φίλου και συναδέλφου κ. Ιωάννη Ιγγλεζάκη την είδηση για μια απόφαση του Πρωτοδικείου Ροδόπης. Tο μπλογκ είχε σκαναρισμένη την πρώτη σελίδα της απόφασης από τον Αρμενόπουλο και μια λεζάντα που ανέφερε: "Σύμφωνα με την υπ' αριθ. 44/2008 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης κρίθηκε ότι τα ιστολόγια δεν υπάγονται στην έννοια του ηλεκτρονικού τύπου. Αναλογικά βρίσκει εφαρμογή η νομοθεσία του τύπου στην περίπτωση του ιστολογίου. Βλ. την απόφαση σε Αρμενόπουλο 2009, σελ. 406 επ."

Επειδή παρακολουθώ πολύ στενά τις νομολογιακές εξελίξεις για τα δικαιώματα στο Διαδίκτυο, έσπευσα αμέσως στη βιβλιοθήκη του Δικηγορικού Συλλόγου για να λάβω μια φωτοτυπία από τον Αρμενόπουλο και να δω περί τίνος επρόκειτο. Πρόκειται για μια πυκνογραμμένη 6σέλιδη απόφαση (9άρια στοιχεία), στην οποία εκτός από τα θέματα που επισήμαινε ο Γιάννης, δινόταν για πρώτη φορά ένας ορισμός του "μπλογκ", οριζόταν η διάκριση ανάμεσα σε "ηλεκτρονικό τύπο" και "ιστολόγιο", ετίθετο το ζήτημα της ιεραρχικής δομής ενός μέσου ενημέρωσης ως αδιάφορου στοιχείου για την εφαρμογή ή μη του ν.1178 κλπ. Επίσης το Δικαστήριο έκρινε ότι με τα στοιχεία που είχε (ονοματεπώνυμο φερόμενου ως δράστη) δεν μπορούσε να καταλήξει σε ασφαλές αποδεικτικό πόρισμα - κάτι που για πρώτη φορά επίσης βλέπαμε σε δικαστική απόφαση και στο οποίο υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις. 

Αποφάσισα λοιπόν να αφιερώσω ένα απόγευμα ώστε να αναδακτυλογραφήσω την απόφαση και να επισημάνω τα σημεία της πρωτοτυπίας της που θα είχαν μια νομολογιακή σημασία. Προκειμένου να επισημανθεί η σοβαρότητα που θα είχε ως νομολογιακό προηγούμενο, χρησιμοποίησα καταχρηστικά τον τίτλο "η πρώτη απόφαση ελληνικού δικαστηρίου για μπλογκ", ενώ βέβαια όσοι πράγματι παρακολουθούν την νομολογία γνωρίζουν ότι υπάρχουν ήδη ποινικές αποφάσεις για 2-3 μπλόγκερς που συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν, χωρίς όμως να έχουν δοθεί στη δημοσιότητα τα κείμενα των αποφάσεων και χωρίς φυσικά οι ποινικές αποφάσεις να περιλαμβάνουν την λεπτομερή θεμελίωση και τις ειδικές διακρίσεις  που περιείχε η απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης. 

Στην στοιχειοθεσία της ανάρτησής μου ακολούθησα πιο αναλυτική παραγραφοποίηση σε σχέση με τα δημοσιευμένα αποσπάσματα του Αρμενόπουλου, "σπάζοντας" το κείμενο ανα θεματικές ενότητες και απαλείφοντας περιττές πληροφορίες όπως ημερομηνίες, σειριακοί αριθμοί κλπ. 

Στην ανάρτησή μου ανέφερα ότι για την απόφαση ενημερώθηκα από το Information Law και ότι η απόφαση δημοσιεύθηκε στον Αρμενόπουλο. 

Η σχετική ανάρτηση έγινε στο e-lawyer  το Σάββατο. Λίγα λεπτά μετά ο nikan μου έστειλε ένα mail ρωτώντας με αν μπορεί να την αναδημοσιεύσει. Του είπα ότι φυσικά και μπορούσε, αφού ήταν δημόσιο έγγραφο, στο οποίο δεν υπάρχουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Άλλωστε αυτό μπορεί να το βρει κανείς και στην Ανάλυση του Ν.2121/1993 που φιλοξενείται στο e-lawyer. 

Την Δευτέρα, όμως, υπήρξαν πάρα πολλές αναδημοσιεύσεις copy paste της ανάρτησής μου από blogs, αλλά και από το tvxs και από την Ελευθεροτυπία. Δεν υπήρχε αναφορά στο e-lawyer, λες και όλοι αυτοί θα μιλούσαν για "πρώτη απόφαση ελληνικού δικαστηρίου για μπλογκ" αν δεν είχαν διαβάσει  e-lawyer. Την αναφορά στην πηγή έκανε το indymedia και ελάχιστα άλλα μέσα. 

Eπισημαίνω για μια ακόμη φορά ότι είμαι υπέρ της ελεύθερης διακίνησης της γνώσης, των ιδεών, των έργων του λόγου και των απόψεων. Άλλωστε από το 2007 έχει κυκλοφορήσει το σχετικό βιβλίο μου "Περαιτέρω χρήση πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα  - Ν.3448/2006" θέμα για το οποίο βραβεύτηκα την προηγούμενη εβδομάδα από την Εταιρία Διοικητικών Μελετών (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών). Ούτε βέβαια επικαλούμαι κάποιου είδους πνευματικό δικαίωμα ή αποκλειστικότητα της μετάδοσης σε μια δικαστική απόφαση.

Αναφέρομαι σε έναν δεοντολογικό κανόνα, μία υποχρέωση όχι δεσμευτική αλλά βέλτιστης πρακτικής και αρτιότητας της μεταδιδόμενης πληροφορίας: την αναφορά στην πηγή. Ο κανόνας της αναφοράς στην πηγή αποτελεί ρήτρα εγγύησης για την εγκυρότητα ή μη της είδησης που μεταδίδεται, καθώς και έναν δείκτη ποιότητας της παρεχόμενης πληροφορίας. Επιπλέον, η αναφορά της πηγής επιτρέπει στον αναγνώστη να διασταυρώσει την αρτιότητα της αναμετάδοσης και να αξιολογήσει ο ίδιος κατά πόσον εκτιμά την εγκυρότητα της προέλευσης της είδησης. Άρα, η παραπομπή στην πηγή είναι ένας κανόνας διαφάνειας και απόδειξης στον αναγνώστη ότι δεν χειραγωγείται και ότι έχει τη δυνατότητα, αξιοποιώντας την διαδραστική φύση του μέσου, να ελέγξει ο ίδιος την ίδια την είδηση, αλλά και τη σκοπιμότητα της αναμετάδοσής της. 

Για παράδειγμα, στο tvxs τέθηκε επίσης όλο το κείμενο της απόφασης χωρίς σχολιασμό όμως και -αρχικά- χωρίς αναφορά της πηγής. Δύο αναγνώστες, χαμένοι από το απέραντους νομικούς κώδικες, ζήτησαν βοήθεια για την κατανόηση του κειμένου. Πήγα από κάτω και τους έδωσα τα 5-6 κρίσιμα σημεία σε απλή γλώσσα. Αν το tvxs αντί για copy paste είχε βάλει την πηγή στο e-lawyer, οι μη νομικοί αναγνώστες θα ήταν σε θέση να έχουν πλήρη εικόνα. Να σημειώσω ότι δεν έχω γενικό παράπονο από το tvxs γιατί συνήθως όταν αναμεταδίδει ειδήσεις από το e-lawyer φροντίζει να θέτει την παραπομπή. 

Τέλος, η αναφορά της πηγής είναι και μια ελάχιστη ηθική αναγνώριση σε αυτόν που έκανε τον κόπο να αναδείξει ουσιώδη στοιχεία της συγκεκριμένης υπόθεσης. Αλλά αυτό είναι πια καθαρά ένα ζήτημα επιλογής.

Νομίζω ότι είναι σαφές ότι ο λόγος για τον οποίο αναρτώ αυτό το κείμενο δεν είναι για να παραπονεθώ, αλλά για να καταδείξω πόσες διαστάσεις μπορεί να έχει η καταστρατήγηση ενός τόσο βασικού δεοντολογικού και αυτορρυθμιστικού κανόνα για την  ποιοτική μετάδοση ειδήσεων στην Κοινωνία της Πληροφορίας.

 Διότι πέρα από την προσωπική ιστορία που μπορεί να έχει καθένας - και μου έχετε στείλει πάρα πολλά mail για ζητήματα "κλοπής" ειδήσεων- αυτό που προέχει είναι να δημιουργήσουμε σταδιακά μια κουλτούρα έντιμης και θεμιτής κυκλοφορίας των πληροφοριών που κοινωνούμε.