Διαβάζοντας την σύνοψη μιας αναλυτικής έκθεσης που εκπόνησε η εταιρία McKinsey&Company για λογαριασμό του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών και της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών (βλ. εδώ), διαπιστώνει κανείς ότι χρειάζεται στην ουσία μια μεταβολή του ελληνικού νομικού συστήματος. Η ίδια η Έκθεση είναι όμως αρκετά διστακτική στις προτάσεις της σχετικά με αυτό το κεφάλαιο.
Η Έκθεση διαπιστώνει ότι οι τεράστιες καθυστερήσεις στην απονομή της Δικαιοσύνης οφείλονται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν κριτήρια με βάση τα οποία θα μπορούσαν να ιεραρχηθούν οι υποθέσεις. Η παρατήρηση είναι σωστή: με την εξαίρεση ελάχιστων περιπτώσεων για τις οποίες η νομοθεσία προβλέπει εκδίκαση από εξειδικευμένους δικαστές (λ.χ. στις υποθέσεις πνευματικής ιδιοκτησίας), κατά τ' άλλα, οι υποθέσεις στα πολιτικά δικαστήρια ταξινομούνται με βάση την διάρθρωση των "βιβλίων" του Αστικού Κώδικα (του 1946) σε αντίστοιχα τμήματα ("ενοχικό", "εμπράγματο" κλπ). Είναι λυπηρό ότι, στην πρόσφατη αναθεώρηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, τελικά δεν προστέθηκε το κεφάλαιο για την "πιλοτική" δίκη, και είναι ακόμη πιο λυπηρό που δεν έχει προχωρήσει η αντίστοιχη διαδικασία, παρά την σχετική τροποποίηση του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (όπου το πρόβλημα των καθυστερήσεων είναι ακόμη πιο σοβαρό). Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει προχωρήσει πάντως στη σύσταση μιας επιτροπής για να φέρει προτάσεις σχετικά με το θέμα των καθυστερήσεων.
Πρόταση της έκθεσης είναι η δημιουργία ενός 7ου τμήματος στο Συμβούλιο της Επικρατείας που να ασχολείται αποκλειστικά με στρατηγικές επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, αλλά και η θέσπιση κριτηρίων για την υπαγωγή των υποθέσεων με σκοπό την ταχύτερη εκδίκασή τους. Επίσης εισηγείται την τοποθέτηση πρόσθετων δικαστών με οικονομική εξειδίκευση στα διοικητικά πρωτοδικεία και εφετεία "με στόχο τη μείωση των υποθέσεων που εκκρεμούν και τη μείωση του χρόνου που απαιτείται για τη μείωση μιας απόφασης μέσω της προτεραιοποίησης και εκδίκασης των υποθέσεων σε χαμηλότερα δικαστικά επίπεδα".
Η Έκθεση θεωρεί δηλαδή ότι η πρόσληψη άλλων επτά δικαστών στο Συμβούλιο της Επικρατείας (τόσους αριθμεί ένα τμήμα) θα λύσει το πρόβλημα της καθυστέρησης των αποφάσεων, παρακάμπτοντας το γεγονός ότι εάν το τμήμα διαπιστώσει ένα ζήτημα συνταγματικότητας οφείλει, ούτως ή άλλως, να παραπέμψει την υπόθεση στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Περίπτωση δηλαδή που οδηγεί σε υπέρμετρη καθυστέρηση για την τελική απόφαση.
Ούτε νέο τμήμα στο ΣτΕ χρειάζεται, ούτε νέοι δικαστές με "οικονομική εξειδίκευση". Για να λυθεί το πρόβλημα των καθυστερήσεων στη Δικαιοσύνη (ώστε να υπάρχει αποτέλεσμα και σε ορίζοντα δεκαετίας όπως ευαγγελίζεται η έκθεση) δεν αρκούν βελτιώσεις και τομές, αλλά πρέπει να επανασχεδιαστεί συνολικά το δικαστικό οικοδόμημα της χώρας.
Πρέπει να καταργηθεί κάθε είδους πολυμελές πρωτοβάθμιο δικαστήριο ουσίας, ώστε οι υπάρχοντες δικαστές να "απλωθούν" σε περισσότερες έδρες. Η οικονομική εξειδίκευση πρέπει να αποτελέσει ειδικό μάθημα στην σχολή δικαστών και να αφορά όλους τους δικαστές, αλλά και οι εν ενεργεία να περάσουν υποχρεωτικά από τμήματα επιμόρφωσης, όχι μόνο στα οικονομικά αλλά και στους νέους κλάδους του δικαίου. Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε "πολιτική" και "διοικητική" δικαιοσύνη είναι επίσης εντελώς φορμαλιστικός και πρέπει να καταργηθεί: ενιαία δικαιοδοσία και συγχώνευση των εν λόγω δικαστηρίων. Έτσι κι αλλιώς και τώρα τα πολιτικά δικαστήρια, λόγω του "οργανικού" κριτηρίου που μαστίζει από πάντα το σύστημά μας, είναι υποχρεωμένα να εφαρμόζουν και αρχές διοικητικού δικαίου εκδικάζοντας υπόθέσεις εναντίον κρατικών φορέων που έχουν "βαφτιστεί" ιδιωτικοί (ο ευρύτερος δημόσιος τομέας). Ενιαία δικαιοδοσία λοιπόν, και με ακυρωτική αρμοδιότητα: δεν χρειάζεται να έχουμε ολόκληρο ανώτατο δικαστήριο για να ακυρώνει την κάθε διοικητική πράξη.
Και βέβαια χρειαζόμαστε ένα κανονικό Συνταγματικό Δικαστήριο (όχι ενισχυμένο Α.Ε.Δ.) με δικαίωμα ατομικής συνταγματικής προσφυγής, για να επιλύει τα ζητήματα συνταγματικότητας κατ΄ αποκλειστικότητα, με την ταχύτητα και το κύρος που χρειάζεται για τέτοιου είδους διαφορές.
Δεν χρειάζεται φυσικά να αναφέρω ότι όλα αυτά προϋποθέτουν αναθεώρηση του Συντάγματος. Αλλά κάποιες από τις αλλαγές μπορούν να γίνουν και σε επίπεδο κοινής νομοθεσίας, ιδίως αυτές για τα κατώτερα δικαστήρια - είναι μια τάση που είδαμε να εκδηλώνεται εν μέρει και στη θερινή αναθεώρηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
6 σχόλια:
"είναι ακόμη πιο λυπηρό που δεν έχει προχωρήσει η αντίστοιχη διαδικασία [πιλοτική δίκη], παρά την σχετική τροποποίηση του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας":
Ενημερωθείτε καλύτερα, διότι αυτό έχει ήδη γίνει με το άρθρο 1 ν. 3900/2010 (εδώ: http://www.ministryofjustice.gr/site/LinkClick.aspx?fileticket=fL9IdnZZXog%3D&tabid=132)
Επίσης, δεν καταλαβαίνω: ενιαία δικαιοδοσία, δηλαδή επιστροφή στο προ του '80 καθεστώς τού "όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω", ενώ ζητούμενο είναι η περαιτέρω εξειδίκευση;
Αλλά ακόμα και έτσι, το να ισχυρίζεται κανείς ότι φταίει μόνον η διάρθρωση του συστήματος και ότι δεν χρειαζόμαστε επιπλέον δικαστές (τη στιγμή που χρεώνονται εκατοντάδες υποθέσεις) είναι εκτός πραγματικότητας, νομίζω.
Δεν έχει προχωρήσει είπα. Στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια έχει θεσπιστεί από το 2008, αλλά οι αιτήσεις αυτές απορρίπτονται. Η τροποποίηση του 2010 αφορά το ΣτΕ.
Η εξειδίκευση πρέπει να αφορά όλους τους δικαστές κατά τη γνώμη μου, ώστε να είναι σε θέση να αποβάλουν τον μονισμό που κατατρύχει τους εξειδικευμένους στο "δημόσιο" ή το "ιδιωτικό" δίκαιο, παρορώντας την εσωτερική ενότητα της έννομης τάξης.
Η τροποποίηση δεν έγινε το 2008 αλλά το 2010 και αφορά αποκλειστικά τα διοικητικά δικαστήρια. Αυτά (ή οι διάδικοι στην ενώπιόν τους δίκη) στέλνουν την υπόθεση στο ΣτΕ. Και έχει προχωρήσει (οι αποφάσεις αναμένονται): δείτε τις ανακοινώσεις στη σελίδα του ΣτΕ (μετά την επίσκεψη των βιετναμέζων και πριν από την επίσκεψη των ταϋλανδέζων):
http://www.ste.gr/portal/page/portal/StE/PressReleases
Όχι, κάνεις λάθος. Με το άρθρο 39 παρ. 2 του Ν.3659/2008 δόθηκε στον Γενικό Επίτροπο της Επικρατείας η αρμοδιότητα να ζητεί κατά προτίμηση προσδιορισμό δικασίμου για υποθέσεις πρώτου ή δεύτερου βαθμού τακτικών δικαστηρίων για υποθέσεις με μείζονα σημασία ή που εκκρεμούν σε μεγάλο αριθμό προσφυγών.
Συνεπώς ο θεσμός της πιλοτικής δίκης στην διοικητική δικονομία θεσπίστηκε το 2008. Έχω επιχειρήσει να κάνω χρήση των ανωτέρω και δεν έχει ευοδωθεί, λόγος για τον οποίο έχω προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Το 2010 θεσπίστηκε απλώς μια παραλλαγή του θεσμού για προώθηση των υποθέσεων στο ΣτΕ.
Εντάξει, αλλά αυτό δεν είναι πιλοτική δίκη. Μάλλον ένα είδος αίτησης προτίμησης είναι που θα έχει ως αποτέλεσμα απλώς την ταχύτερη εκδίκαση. Αλλά πάλι θα πρέπει να ακολουθήσει τη σειρά του ένα ζήτημα για να φτάσει μέχρι το ΣτΕ και να υπάρξει νομολογία που θα ακολουθήσουν τα διοικητικά δικαστήρια. Ενώ από το 2010 θεσμοθείται πραγματική πρότυπη δίκη στο ΣτΕ, αφού ένα ζήτημα μπορεί να πάει κατευθείαν από το Διοικητικό Πρωτοδικείο στο ΣτΕ.
H αίτηση "προτίμησης" αφορά τα ατομικά χαρακτηριστικά μιας υπόθεσης που για ειδικούς λόγους που αναφέρονται στην συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να δικαστεί γρήγορα.
Η πιλοτική δίκη αφορά τις γενικότερες προεκτάσεις που μπορεί να έχει μια υπόθεση, δηλαδή να είναι γενικότερου ενδιαφέροντος, να αφορά θέμα που δεν έχει καλυφθεί από τη νομολογία, ή να αφορά πολλές αντίστοιχες εκκρεμείς υποθέσεις.
Όπως διατυπώνεται η αρμοδιότητα του Γενικού Επιτρόπου, η τροποποίηση του 2008 μας πάει πιο κοντά στην πιλοτική δίκη, παρά στην κλασική αίτηση προτίμησης που υποβάλλεται στον πρόεδρο του δικαστηρίου.
Δημοσίευση σχολίου