O νέος νόμος για τα διαδικτυακά (και άλλα) τυχερά παιχνίδια

Στα τέλη του καλοκαιριού, ψηφίστηκαν τελικά οι διατάξεις που αφορούν γενικά τα διαδικτυακά παίγνια, καθώς και άλλα τυχερά και ψυχαγωγικά παιχνίδια off-line. Οι διατάξεις προστέθηκαν ως το Τέταρτο Μέρος του Ν.4002/2011 (βλ. εδώ), ενός νόμου, ο οποίος στον τίτλο του δεν περιλαμβάνει καμία υπόμνηση για το συγκεκριμένο θέμα.

Ο νόμος περιέχει αρκετές οριοθετήσεις γενικά για την έννοια των παιγνίων (στο άρθρο 25), αλλά το πεδίο εφαρμογής του αφορά μόνον τα "ηλεκτρονικά παίγνια" και τα "τυχερά παίγνια" που διενεργούνται με "παιγνιομηχανήματα" ή μέσω του Διαδικτύου. Οι διατάξεις του νέου νόμου δεν αφορούν τα τυχερά παιχνίδια για τα οποία έχει ήδη δοθεί άδεια σε καζίνο και στον ΟΠΑΠ και ΟΔΙΕ, εκτός από τις διατάξεις που αφορούν την αρμοδιότητα της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, καθώς και τις διατάξεις που αφορούν την διαφήμιση.

Η διεξαγωγή κι εκμετάλλευση παιγνίων με παιγνιομηχανήματα ή μέσω Διαδικτύου προϋποθέτει την προηγούμενη έκδοση διοικητικής άδειας από την ΕΕΕΠ. Σύμφωνα με το νόμο, στην Ελληνική Επικράτεια επιτρέται να λειτουργήσουν 35.000 παιγνιομηχανήματα για τυχερά παίγνια (άρθρο 39), από τα οποία, τα 16.500 εκμεταλλεύεται ο ΟΠΑΠ μέσω των πρακτορείων του και τα υπόλοιπα 18.500 σε αμιγείς χώρους, αλλά τα εκμεταλλεύονται 4 έως δέκα παραχωρησιούχοι του ΟΠΑΠ, που αποκτούν άδεια κατόπιν προκήρυξης δημόσιου διεθνούς πλειοδοτικού διαγωνισμού με όρους που εγκρίνονται από την ΕΕΕΠ. Η άδεια για παιγνιομηχανήματα για τα τυχερά παίγνια είναι προσωπική κι αμεταβίβαστη και ισχύει για δέκα χρόνια που αρχίζουν δώδεκα μήνες μετά τη χορήγησή της.

Η ΕΕΕΠ είναι στην ουσία η παλιά Eπιτροπή Ελέγχου Τυχερών Παιχνιδιών (του Ν.3229/2004). Παράλληλα ιδρύεται η "Συμβουλευτική Επιτροπή Παιγνίων", με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και με αρμοδιότητα να εισηγείται μέτρα και να διατυπώνει απόψεις για τις κανονιστικές αποφάσεις της ΕΕΕΠ. Η ΕΕΕΠ ασκεί τις αρμοδιότητες που είχε από τον νόμο του 2004 κι επιπλέον εποπτεύει κι ελέγχει την αγορά των τεχνικών - ψυχαγωγικών και τυχερών παιγνίων με παιγνιομηχανήατα ή μέσω διαδικτύου καθώς και των μορφών παιγνίωνγια τα οποία δεν ορίζεται άλλη εποπτική αρχή. Ασκεί έλεγχο νομιμότητας, οικονομικής διαχείρισης, τήρησης κανόνων διεξαγωγής, έλεγχο απόδοσης κερδών στους παίκτες και το Δημόσιο, τη χρηστή λειτουργία του παιγνίου, τον έλεγχο εφαρμογής των όρων της άδειας λειτουργίας. Επίσης παρακολουθεί και διενεργε ελέγχους σε συμμετέχοντες στους αδειοδοτικούς διαγωνισμούς κλπ. Ελέγχει, χαρακτηρίζει, ταξινομεί και πιστοποιεί κάθε τύπο παιγνίου ή λογισμικού τους και λαμβάνει ή ανακαλεί τις σχετικές αποφάσεις μετά από αίτηση κατασκευαστών, προμηθευτών, αδειούχων κλπ. Επίσης έχει αρμοδιότητα τεχνικού πραγματογνώμονα, κατόπιν αίτησης δικαστικής αρχής. Εκδίδει κανονιστικές αποφάσεις για την προστασία των ανηλίκων κι ευάλωτων ομάδων και την εφαρμογή μέτρων πρόληψης και καταστολής, όπως η απαγόρευση παιγνίων με περιεχόμενο ρατσιστικό, ξενοφοβικό, πορνογραφικό ή αντίθετο τους κανόνες της δημόσιας τάξης και μέτρων πρόληψης και παρεμπόδισης ξεπλύματος χρήματος. Συνεργάζεται με άλλες εθνικές και διακρατικές υπηρεσίες κι αρμόδιες αρχές. Επιβάλλει διοικητικές κυρώσεις, όπως η αφαίρεση άδειας διενέργειας παιγνίων και ασκεί άλλες συναφείς διοικητικές αρμοδιότητες (άρθρο 28).

Ο νόμος ορίζει ότι το ελάχιστο αποδιδόμενο ποσοστό κέρδους (pay out) ανέρχεται σε 80%, ενώ το μέγιστο ορίζεται με τον Κανονισμό Διεξαγωγής κι Ελέγχου Παιγνίων της ΕΕΕΠ, ο οποίος θα προσδιορίσει κι άλλους όρους σχετικά με τα κέρδη. Πάντως, τα κέρδη από παιγνιομηχανήματα αποδίδονται άμεσα στον παίκτη (άρθρο 31).

Η συμμετοχή σε τυχερά παίγνια επιτρέπεται μόνο σε φυσικά πρόσωπα που έχουν συμπληρώσει το 21ο έτος ηλικίας, με τρόπο που επικυρώνεται σύμφωνα με απόφαση της ΕΕΕΠ. Γι' αυτό και οι ανήλικοι καθώς και τα άτομα ηλικίας 18-21 απαγορεύεται να εισέρχονται σε χώρους που διεξάγονται τυχερά παίγνια και πρέπει σε αυτούς τους χώρους να υπάρχει σχετική σήμανση. Αυτοί οι περιορισμοί για τους πολίτες 18-21 ετών είναι αδικαιολόγητοι: πρόκειται για άτομα με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, καθώς και δικαίωμα ψήφου. Δεν υπάρχει κάποια δικαιολόγηση για την οποία θα έπρεπε να εξομοιώνονται με τους ανήλικους. Στην αιτιολογική έκθεση (σελ. 17) υπάρχει μάλιστα και η παραδοξολογία της αναφοράς σε "ανήλικους κάτω των 21 ετών"! Οι ανήλικοι επιτρέπεται να μετέχουν μόνο σε τεχνικά - ψυχαγωγικά παίγνια, κατάλληλα για την ηλικία τους, σύμφωνα με πιστοποίηση της ΕΕΕΠ. Το ελάχιστο ποσό συμμετοχής για τα παιγνιομηχανήματα είναι από 0,10 λεπτά έως 2 ευρώ, ποσά που μπορούν να αναπροσαρμόζονται με απόφαση της ΕΕΕΠ. Απαγορεύεται η διεξαγωγή κάθε τυχερού παιγνίου με πίστωση και με παροχή έκπτωσης στο κόστος συμμετοχής. Απαγορεύεται επίσης ο παίκτης να χάσει ποσό μέγιστο από το ποσό συμμετοχής του. Ο αδειούχος και το πάσης φύσης προσωπικό του καθώς και τα μέλη των οργάνων διοίκησής του απαγορεύεται να μετέχουν στα παίγνια που διεξάγουν οι ίδιοι.

Η συμμετοχή σε τυχερά παίγνια με παιγνιομηχανήματα ή μέσω διαδικτύου γίνεται με ατομική κάρτα παίκτη, ώστε να διαπιστώνονται στοιχεία όπως η ηλικία, ο ΑΦΜ και να διασφαλίζονται πρόσθετοι περιορισμοί που θέτει ο ίδιος ο παίκτης. Η κάρτα εκδίδεται σύμφωνα με τους όρους που θα ορίσει η ΕΕΕΠ με απόφασή της. Κανονικά, βέβαια, η εν λόγω κάρτα όσον αφορά το Διαδίκτυο θα πρέπει να εκδίδεται και ως ηλεκτρονικό έγγραφο, πράγμα για το οποίο θα πρέπει να μεριμνήσει η ΕΕΕΠ.

Τα προσωπικά δεδομένα των παικτών διασφαλίζονται ειδικά, καθώς σύμφωνα με το νόμο δεν επιτρέπεται η ΕΕΕΠ, οι αδειούχοι και οι φορείς εκμετάλλευσης να δημοσιοποιήσουν οποιοδήποτε σχετικό στοιχείο, αλλά οφείλουν να λαμβάνουν τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα για την ανωνυμοποίηση των παικτών. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν όμως για ελεγκτικούς σκοπούς (λ.χ. προστασία ανηλίκων), όπως οι φορολογικοί έλεγχοι.

Η διαφήμιση ("εμπορική επικοινωνία") των παιγνίων υπόκειται σε περιορισμούς, όπως η υποχρεωτική αναγραφή ατόμων που απαγορεύεται να παίζουν τυχερά παίνγια και των γραμμών και υπηρεσιών υποστήριξης για απεξάρτηση από το παίγνιο. Απαγορεύεται η εμπορική επικοινωνία περί παροχής πίστωσης στους παίκτες για τη συμμετοχή σε τυχερά παίγνια. Μέχρι τη θέσπιση Κώδικα Διεξαγωγής και Ελέγχου Παιγνίων απαγορεύεται η εμπορική επικοινωνία για τυχερά παίγνια, εκτός από όσα διεξάγονται με άδεια που έχει εκδοθεί από την Ελληνική Δημοκρατία (άρθρο 35). Η προσωρινή αλλά απόλυτη αυτή απαγόρευση των νέων τυχερών παιγνίων ενδεχομένως θα δημιουργήσει προβλήματα σε υπηρεσίες που κατέχουν ήδη άδεια από άλλα κράτη της Ε.Ε., καθώς ιδρύει ένα εμπόδιο στην ελεύθερη κίνηση υπηρεσιών εντός της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο, οι φορείς εκµετάλλευσης που έχουν λάβει άδεια σε ένα κράτος µέλος µπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους στους καταναλωτές σε άλλα κράτη µέλη, εκτός εάν τα εν λόγω κράτη µέλη επιβάλλουν περιορισµούς που δικαιολογούνται από επιτακτικούς λόγους δηµοσίου συµφέροντος, όπως η προστασία του καταναλωτή και η γενική ανάγκη διατήρησης της δηµόσιας τάξης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πράσινη Βίβλος "Τυχερά παιχνίδια σε απευθείας σύνδεση στην ευρωπαϊκή αγορά", 24.3.2011 βλ. εδώ, σελ. 7).

Πέρα από τα ανωτέρω, η Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής (βλ. εδώ, σελ. 21), αναφέρει ότι η καθολική απαγόρευση διαφήμισης για τα τυχερά παίγνια που θα αδειοδοτηθούν μετά τη θέσπιση του νέου νόμου, αλλά πριν την θέσπιση του Κώδικα δημιουργεί ένα ζήτημα άνισης μεταχείρισης που δεν δικαιολογείται ειδικότερα. Δηλαδή ο νόμος εισάγει μια απόλυτη απαγόρευση που θα καταλαμβάνει και τα νέα τυχερά παίγνια που θα αδειοδοτηθούν πριν την έκδοση του Κώδικα, ενώ δεν απαγορεύει τη διαφήμηση όσων έχουν ήδη αδειοδοτηθεί. Σε αυτό το σημείο η Έκθεση διατυπώνει ένα ερώτημα συμβατότητας αυτού του αποκλεισμού προς το συνταγματικό δικαίωμα της οικονομικής ελευθερίας. Συνεπώς, κατά σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι δεν απαγορεύεται η διαφήμηση των νέων τυχερών παιγνίων που θα αδειοδοτηθούν μετά την θέσπιση του Ν.4002/2011 και πριν την έκδοση του Κώδικα.

Ο νόμος επιβάλλει υποχρεωτική σήμανση, με επιγραφές στα καταστήματα, αλλά και στις οθόνες των μηχανημάτων, προβλέποντας και ποινικές κυρώσεις για τους παραβάτες (άρθρο 36). Επίσης ο αδειούχος πρέπει να διαθέτει στο κοινό και "έντυπο προγράμματος", σε αναλογική ή ψηφιακή μορφή (άρθρο 37). Τα καταστήματα με παίγνια πρέπει να έχουν πιστοποίηση από την ΕΕΕΠ και απαγορεύεται να έχουν μη πιστοποιημένα παίγνια και παιγνιομηχανήματα, ενώ απαγορεύεται και η εγκατάσταση σε αυτά ΑΤΜ (άρθρο 42).

Η πιστοποίηση των ίδιων των παιγνίων και παιγνιομηχανημάτων γίνεται από την ΕΕΕΠ, αλλά οι ειδικότεροι όροι για το φάκελο αίτησης που πρέπει να υποβληθεί ορίζεται με τον Κανονισμό Διεξαγωγής και Ελέγχου Παιγνίων. Γενικώς οι περισσότερες ουσιαστιές διατάξεις του νόμου εξαρτώνται από την θέσπιση αυτού του Κανονισμού.

Ειδικά για τα διαδικτυακά τυχερά παίγνια, ο νόμος αναφέρει ότι η διεξαγωγή τους "ανήκει στην αποκλειστική δικαιοσία του Δημοσίου που την ασκεί μέσω ειδικά αδειοδοτημένων παρόχων". Εισάγεται δηλαδή η έννοια του "παρόχου διαδικτυακού τυχερού παιγνίου", ιδιότητα που αναγνωρίζεται με άδεια της ΕΕΕΠ, η οποία καθορίζει τα τεχνικά χαρακτηριστικά των servers και του λογισμικού. Ο Υπουργός Οικονομικών προκηρύσσει άδειες των τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου, ύστερα από διεθνή πλειοδοτικό διαγωνισμό. Οι άδειες αυτές θα έχουν 5ετή διάρκεια από την κατακύρωση. Κάθε ανάδοχος μπορεί να πάρει μία άδεια. Η συμμετοχή στον διαγωνισμό αυτό επιτρέπεται σε κεφαλαιουχικές εταιρίες, με καταβεβλημένο κεφάλαιο τουλάχιστον 200.000 ευρώ και για την συμμετοχή στον διαγωνισμό πρέπει να κατατεθεί εγγυητική επιστολή 100.000 ευρώ από πιστωτικό ίδρυμα. Ο νόμος αναφέρει μάλιστα ότι "οι ιστότοποι στους οποίους διενεργούνται τυχερά παιχνίδια μέσω διαδικτύου έχουν υποχρεωτικά ονομασία με κατάληξη .gr". Εδώ προκύπτουν σοβαρές ενστάσεις, διότι έρχεται το κράτος να ορίσει έναν σοβαρό περιορισμό στη χρήση του Διαδικτύου, χωρίς όμως επαρκή και τεκμηριωμένη αιτιολόγηση. Το κράτος δεν κατά τη γνώμη μου την αρμοδιότητα να περιορίσει με τόσο αυστηρό τρόπο τα δικαιώματα των πολιτών του για διεθνή οικονομική δραστηριότητα μέσω του Διαδικτύου. Τέτοιοι περιορισμοί νομίζω ότι είναι αντίθετοι στο Σύνταγμα και κυρίως στην Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προς την παροχή υπηρεσιών στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά.

Αντισυνταγματική είναι η διάταξη κατά την οποία "το πρόσωπο που ασκεί την εκμετάλλευση ιστοτόπων τυχερών παιγνίων υποχρεωτικά ασκεί και την λειτουργία των ιστοτόπων αυτών" (άρθρο 48 παρ. 2). Δηλαδή είναι παράλογο να απαιτείται από τον δικαιούχο της άδειας να μην μπορεί να αναθέσει την λειτουργία της ιστοσελίδας του σε εξειδικευμένη εταιρία διαχείρισης διαδικτυακών μέσων. Το ίδιο και η διάταξη που αναφέρει ότι "απαγορεύεται η δημιουργία και λειτουργία ιστοτόπων από μη κατόχους άδειας". Δηλαδή οφείλει ο κάτοχος της άδειας να είναι ταυτόχρονα και web designer - web developer. Πρόκειται περί παράνοιας (άρθρο 48 παρ. 3). Περαιτέρω, οι αδειούχοι δεν επιτρέπεται να παρέχουν την δυνατότητα σε μη δικαιούμενα πρόσωπα να παίξουν. Ορθή είναι η διάταξη κατά την οποία ο παίκτης πρέπει να συνομολογήσει σύμβαση προσχώρησης στο παίγνιο, δηλαδή να αποδεχθεί τους "όρους χρήσης", οι οποίοι πρέπει πλέον υποχρεωτικά να είναι αναρτημένοι στους σχετικούς ιστοτόπους (άρθρο 48 παρ. 6).

Τα διοικητικά πρόστιμα που προβλέπει ο νόμος ανέρχονται σε ποσά από 1.000 έως 2.000.000 ευρώ (άρθρο 51 παρ. 1 εδ. α'). Ως κύρωση προβλέπεται και η προσωρινή (έως 3 μήνες) ή μόνιμη ανάκληση άδειας. Οι διοικητικές κυρώσεις προσβάλλονται στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Στις διοικητικές κυρώσεις υπάρχει και μία διάταξη, η οποία θίγει σοβαρά την ουδετερότητα του Διαδικτύου: "Απαγορεύεται στους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου (ISPs) με καταστατική έδρα ή έδρα πραγματικής διοίκησης ή μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του ν. 2238/1994, να επιτρέπουν την πρόσβαση σε παράνομους παρόχους τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου, όπως αναφέρονται στον οκείο κατάλογο (black list) που τηρεί η Ε.Ε.Ε.Π.. Στον πάροχο υπηρεσιών διαδικτύου που παραβαίνει την υποχρέωση αυτή επιβάλλεται πρόστιμο που ορίζεται με τον Κανονισμό Διεξαγωγής και Ελέγχου Παιγνίων." (άρθρο 51 παρ. 5). Τέτοιου είδους νομοθετικές παρεμβάσεις στην λειτουργία των ISPs είναι πρωτοφανείς ενόψει του διεθνούς αλλά και του ευρωπαϊκού δικαίου των ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

Ο παραλογισμός συνεχίζεται και στην πρόβλεψη ποινικών κυρώσεων για τους ISPs: "Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, απαγορεύεται στους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου (ISPs) με καταστατική έδρα ή έδρα πραγματικής διοίκησης ή μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του ν. 2238/1994, να επιτρέπουν την πρόσβαση σε παρόχους τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου, οι οποίοι δεν έχουν λάβει άδεια σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου. Αν παραβιάζεται η διάταξη του προηγουμένου εδαφίου τα πρόσωπα που ορίζονται στην παράγραφο 11 τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και με χρηματική ποινή από εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ μέχρι πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) ευρώ ανά παράβαση." (άρθρο 52 παρ. 10).

Για τη διεξαγωγή τυχερών παιγνίων από τα τηλεοπτικά μέσα (όχι όμως και από τα ραδιοφωνικά!) απαιτείται άδεια της ΕΕΕΠ ύστερα από σύμφωνη γνώμη του ΕΣΡ (άρθρο 53).

Στις μεταβατικές διατάξεις ορίζεται ότι μέσα σε έξι μήνες από το διορισμό των μελών της Ε.Ε.Ε.Π., τα τεχνικά – ψυχαγωγικά παίγνια που ήδη διεξάγονται με παιγνιομηχανήματα χωρίς να έχουν άδεια από την ελληνική πολιτεία και κατά παράβαση της εθνικής νομοθεσίας, λαμβάνουν όλες τις απαιτούμενες πιστοποιήσεις και άδειες από το νόμο αυτόν. Άλλως, εφαρμό-

ζονται οι κυρώσεις των άρθρων 51 και 52.

Πρόκειται για έναν νόμο, ο οποίος έχει σοβαρά προβλήματα και εκτιμώ ότι θα οδηγήσει εκ νέου τη χώρα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ίσως και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.