Κατά της ισότητας στον γάμο ο πρώην Συνήγορος του Πολίτη

Σε ερώτημα που τέθηκε στον πρώην Συνήγορο του Πολίτη και υποψήφιο Δήμαρχο Αθηνών από εκπρόσωπο του Athens Pride περί του αν θα προέβαινε σε τέλεση γάμου ομόφυλων προσώπων, σε περίπτωση που εκλεγεί Δήμαρχος, διαβάζουμε την εξής απάντηση:

"Σε ό,τι αφορά στο ζήτημα των γάμων μεταξύ ανθρώπου του ιδίου φύλου θα ήθελα να πω ότι πρόκειται φυσικά για ένα υπαρκτό ζήτημα. Το γεγονός όμως ότι οι γάμοι αυτοί θεωρήθηκαν άκυροι από την ελληνική δικαιοσύνη δημιουργεί θέμα σε δύο επίπεδα: πρώτον, εγώ σε όλη μου τη διαδρομή υπερασπίζομαι την αρχή του κράτους δικαίου, τον σεβασμό στις αποφάσεις της ελληνικής δικαιοσύνης, ανεξάρτητα αν προσωπικά συμφωνώ ή όχι. Επίσης, θεωρώ, και αυτό μου φαίνεται αυτονόητο, ότι πρακτικά η τυχόν διεξαγωγή ανυπόστατων γάμων από τον μεγαλύτερο δήμο της χώρας, καθιστά ανέξοδη και επισφαλή τη συζήτηση αυτή." (βλ. εδώ).

Η απάντηση είναι νομικά ανακριβής, διότι δεν θεωρήθηκαν "οι γάμοι αυτοί" άκυροι από την ελληνική δικαιοσύνη. Επί του παρόντος υπάρχουν απλώς δύο αποφάσεις ενός πρωτοβάθμιου επαρχιακού δικαστηρίου, του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρόδου που αφορούν τους δύο συγκεκριμένους γάμους της Τήλου (βλ. εδώ). Οι αποφάσεις αυτές δεν είναι τελεσίδικες, αφού ήδη έχουν προσβληθεί με εφέσεις και αναμένονται οι σχετικές δικαστικές αποφάσεις του Εφετείου. Εξάλλου, ένα άλλο πρωτοδικείο θα μπορούσε να κρίνει διαφορετικά το θέμα του κύρους "των γάμων αυτών".

Οι δύο αυτές αποφάσεις δεν δεσμεύουν νομικά κανέναν άλλο - ούτε δήμαρχο, ούτε ομόφυλο ζευγάρι - εκτός από τους συγκεκριμένους διαδίκους τους οποίους αφορούν. Όπως είναι γνωστό, οι αποφάσεις των δικαστηρίων στο Ελληνικό νομικό σύστημα αποτελούν δεδικασμένο μόνον για τους ίδιους τους διαδίκους και δεν αναπτύσσουν οριζόντια αποτελέσματα για τρίτους, όπως είναι εν προκειμένω ο Δήμαρχος Αθηνών. Ακόμα και εκατό ακυρωτικές αποφάσεις του Αρείου Πάγου να έχουν εκδοθεί ("πάγια νομολογία") κανείς δήμαρχος δεν εμποδίζεται, χωρίς σαφή νομοθετική απαγόρευση, να τελέσει γάμους ομοφύλων. Επίσης κανένα νεότερο δικαστήριο δεν δεσμεύεται νομικά από αποφάσεις προηγούμενων δικαστηρίων, ακόμα και ανώτατων. Η νομολογία αλλάζει. Και δεν είναι πηγή δικαίου. Δυστυχώς, ο κ. Καμίνης ως προς το θέμα αυτό συντάσσεται απολύτως με τον κ. Κακλαμάνη, ο οποίος το 2007, όταν του τέθηκε το ζήτημα απάντησε αβάσιμα: "ο Δήμαρχος δεν νομοθετεί". (βλ. εδώ Ε-Lawyer: Ο γάμος ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου δεν απαγορεύεται κ. Δήμαρχε!). Τα ίδια λέει κι ο κ. Καμίνης σήμερα ως προς το θέμα του γάμου.

Εξάλλου, οι δύο δικαστικές αποφάσεις που έχει κατά νου ο πρώην Συνήγορος του Πολίτη "εφευρίσκουν" μια ανυπόστατη απαγόρευση στην τέλεση γάμου, επικαλούμενες απλώς τον ορισμό ενός ... αρχαίου Ρωμαίου νομικού. Όμως, η απαγόρευση ενός συνταγματικού δικαιώματος, όπως αυτό στο γάμο, πρέπει να βασίζεται σε νομοθετική διάταξη, η οποία πρέπει να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματος). Τέτοια διάταξη στο ισχύον ελληνικό δίκαιο δεν υπάρχει και γι' αυτό έχει υποστηριχθεί ότι αυτές οι αποφάσεις παραβιάζουν το εν λόγω συνταγματικό δικαίωμα των δύο ζευγαριών που πάντρεψε ο δήμαρχος της Τήλου (βλ. εδώ "Το δικαίωμα στο γάμο: η δικαστική αναζήτηση της ανυπόστατης απαγόρευσης", από το Αφιέρωμα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών για τα 50 χρόνια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).

Εφόσον λοιπόν ο υποψήφιος Δήμαρχος αναφέρει ότι είναι υπέρμαχος του κράτους δικαίου, θα έπρεπε να προτάσσει την προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων κι όχι τον σεβασμό πρωτόδικων και νομικά εσφαλμένων δικαστικών αποφάσεων. Από τη στιγμή όμως που οι αποφάσεις δεν είναι δεσμευτικές γι' αυτόν, ο "σεβασμός" σημαίνει ότι θα τις εφαρμόσει εκούσια, αφού ουδείς τον εμποδίζει νομικά από το να τελέσει γάμο ομοφύλων. Εξάλλου, ο υποψήφιος δεν αναφέρει την προσωπική του άποψη περί της ορθότητας των αποφάσεων, ούτε καν όταν "κλείνει το μάτι" λέγοντας ότι θα τις σεβαστεί "ανεξάρτητα αν προσωπικά συμφωνώ ή όχι". Αν διαφωνούσε, θα το έλεγε ρητά, πράγμα που αποφεύγει. Προτιμά να "σεβαστεί" τις νομικές τους σκέψεις, χωρίς καν να δεσμεύεται!

Αν διαφωνούσε όμως, θα το είχε ήδη δηλώσει και θα είχε ήδη συμβάλλει κατά τον κρίσιμο χρόνο, δημοσιοποιώντας αυτεπαγγέλτως ως Συνήγορος του Πολίτη το καλοκαίρι του 2008 που έγιναν οι γάμοι μια Ειδική Έκθεσή του με την οποία θα λάμβανε θέση υπέρ των δικαιωμάτων των ομόφυλων ζευγαριών. Δυστυχώς δεν το έπραξε, ενώ η Συνήγορος του Πολίτη της Κύπρου ανέδειξε με ειδική έκθεση το ζήτημα του γάμου ομόφυλων ζευγαριών, με αποτέλεσμα να συζητηθεί στο κοινοβούλιο και να απασχολήσει την κοινή γνώμη. Αν ο κ. Καμίνης είχε εκδώσει την Ειδική Έκθεση, ενδεχομένως η απόφαση του Πρωτοδικείου Ρόδου να ήταν διαφορετική.

Εξάλλου, ο κ. Καμίνης ως Συνήγορος του Πολίτη μετείχε και στην Εθνική Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οποία με σχετική απόφασή της, το 2004 είχε αποκλείσει το δικαίωμα του γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, θέτοντας ως "κατώφλι" την αναγνώριση συμφώνου συμβίωσης (βλ. εδώ). Εμμένοντας σε αυτή την οπισθοδρομική και αντισυνταγματική της άποψη, η ΕΕΔΑ στη σχετική γνωμοδότησή της για το ζήτημα του συμφώνου συμβίωσης, αναφέρεται απαξιωτικά στη "θύελλα δημοσιευμάτων" περί των γάμων της Τήλου, αναφέροντας ότι "δεν έκρινε σκόπιμο να τοποθετηθεί έναντι αυτών των αντιπαραθέσεων και διαξιφισμών" (βλ. εδώ, σελ. 3). Σημειωτέον ότι ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που συνυπέγραψε αυτό το κείμενο φέρεται σύμφωνα με δύο δημοσιεύματα "έμπιστος σύμβουλος" του κ. Καμίνη (βλ. εδω: Θεσμικό ατόπημα του προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Τελίκά όμως, ο πρώην Συνήγορος δημοσιοποίησε μία - εκτός αρμοδιότητας - γνωμοδότηση κατά την οποία ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών ακόμη κι από τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης δεν προσκρούει στο ευρωπαϊκό δίκαιο! (βλ. εδώ: Σύμφωνο Συμβίωσης: ο Συνήγορος του Πολίτη αγνοεί την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).

Παγκοσμίως το LGBT κίνημα έχει ξεκαθαρίσει ότι το αίτημα για αναγνώριση γάμου είναι εντελώς διαφορετικό από το αίτημα για αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης. Υπάρχουν μάλιστα και δικαστικές αποφάσεις αλλοδαπών δικαστηρίων που αναφέρουν ότι ο περιορισμός των ομόφυλων ζευγαριών μόνο στο δικαίωμα σύναψης συμφώνου συμβίωσης, ακόμη κι αν αυτό περιέχει όλα τα δικαιώματα του γάμου, παραβιάζει την αρχή της ισότητας. (βλ. εδώ απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Κοννέτικατ). Δηλαδή το ανθρώπινο δικαίωμα στο γάμο δεν μπορεί να υποκατασταθεί με την αναγνώριση ενός περιορισμένης κοινωνικής αποδοχής θεσμού (όπως το σύμφωνο συμβίωσης), διότι αυτομάτως δημιουργείται αθέμιτη διάκριση και οι LGBT καθίστανται πολίτες β' κατηγορίας.

Όλα αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο κ. Καμίνης ρητώς θεωρεί "ανέξοδη κι επισφαλή" την ίδια "τη συζήτηση" (!!!) περί του αν ο δήμαρχος νομιμοποιείται να τελέσει ομόφυλους γάμους, σκιαγραφούν το προφίλ ενός υποψήφιου ο οποίος δεν είναι έτοιμος να τολμήσει, να ανοίξει νέους δρόμους σε υφιστάμενα ανθρώπινα δικαιώματα. Εξάλλου, ως Συνήγορος του Πολίτη από το 2005 δημοσιοποίησε στις Ειδικές Εκθέσεις Ίσης Μεταχείρισης μόλις τέσσερις υποθέσεις διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, με πενιχρά αποτελέσματα χωρίς να δημοσιοποιήσει ούτε ένα Πόρισμα και χωρίς να έχει ασχοληθεί ποτέ αυτεπαγγέλτως με κάποιο από αυτά τα ζητήματα. (βλ. εδώ: ο Συνήγορος του Πολίτη για τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού).

Το ζήτημα της νομικής αναγνώρισης των γάμων ομοφύλων αποτελεί σε όλο τον κόσμο ένα από τα μεγαλύτερα θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων στην εποχή μας. Στην πρωτοπορία των εξελίξεων βρίσκονται τα Δικαστήρια, καθώς και οι Δήμαρχοι που τολμούν να αναγνωρίσουν το δικαίωμα που κάποτε θα ακούγεται ως αυτονόητο. Οι νομοθέτες, συνήθως, έρχονται μετά τους δικαστές και τους δημάρχους, να επικυρώσουν αυτό που για κάποιους είναι "κενό δικαίου" ενώ για άλλους είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα. Ο κ. Καμίνης επέλεξε να συνταχθεί με εκείνους που "βλέπουν" μια απαγόρευση, εκεί που δεν υπάρχει. Βρέθηκε δηλαδή μαζί με εκείνους που κοιτούν πίσω και όχι μπροστά.

Γι' αυτό απορώ με την σύμπραξη του υπέρμαχου των lgbt δικαιωμάτων κ. Δημήτρη Τσαμπρούνη, στον συνδυασμό του κ. Καμίνη, ως υποψήφιου δημοτικού συμβούλου (βλ. εδώ). Αυτή όμως είναι και η μόνη αισιόδοξη προοπτική: ένας δημοτικός σύμβουλος με το προφίλ του Δ. Τσαμπρούνη ενδεχομένως να μεταβάλλει την νομικίστικη σεμνοτυφία που επικρατεί και ανατροφοδοτείται στον Δήμο Αθηναίων, προβάλλοντας το δικαίωμα στο γάμο δυναμικά κι όχι απλώς ως ένα απλό "υπαρκτό ζήτημα" ή μια "ανέξοδη κι επισφαλή συζήτηση" όπως το θεωρεί ο κ. Καμίνης.