Tα links δεν παραβιάζουν πνευματική ιδιοκτησία

Σε μια από τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορά ορισμένες πτυχές της πνευματικής ιδιοκτησίας στην κοινωνία της πληροφορίας (2001), ο ευρωπαίος νομοθέτης προβλέπει, ως μια από τις εξουσίες του δημιουργού, το δικαίωμα παρουσίασης του έργου στο κοινό. Επομένως, για κάθε "παρουσίαση ενός έργου στο κοινό" απαιτείται η άδεια του δημιουργού. Αυτή η αόριστη νομική έννοια οδήγησε σε διάφορες στρεβλές επικλήσεις του νόμου. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η απαίτηση προς τους χρήστες του Διαδικτύου να αναζητούν άδεια των δικαιούχων ή να καταβάλλουν αποζημίωση για την τοποθέτηση links προς τους ιστοτόπους στους οποίους είναι αναρτημένα τα έργα. Με την αιτιολογία ότι η τοποθέτηση τα links συνιστά "παρουσίαση στο κοινό".

Το θέμα αντιμετωπίστηκε από πολλά δικαστήρια, σε υποθέσεις εναντίον ιστοσελίδων που περιείχαν links προς τους διαδικτυακούς τόπους στους οποίους είχαν αναρτηθεί τα έργα. Τα δικαστήρια αποφάνθηκαν ότι η τοποθέτηση link δεν συνιστά παρουσίαση στο κοινό και δεν απαιτείται άδεια του δημιουργού ή άλλου φορέα, εφόσον ένα έργο είναι ήδη αναρτημένο. Η ίδια η ανάρτηση του έργου στο Διαδίκτυο, εφόσον δεν γίνεται σε "κλειδωμένο" ιστότοπο ή εφόσον δεν υπάρχουν τεχνολογικά μέτρα που να εμποδίζουν την τοποθέτηση link, δεν "αναπαράγεται" από το link της παραπομπής.

Αυτό έκριναν τα Γαλλικά δικαστήρια σε υπόθεση μήνυσης τηλεοπτικού καναλιού εναντίον ιστοσελίδας που περιείχε links προς αναρτημένες στο site του καναλιού εκπομπές (Πρωτοδικείο Παρισιού 18.6.2010). Όμοια έκρινε το Ομοσπονδιακό Γερμανικό Δικαστήριο στην υπόθεση της ιστοσελίδας που περιείχε links προς δημοσιευμένες εφημερίδες (υπόθεση Paperboy, 2003). Το ίδιο αποφάσισε το Περιφερειακό Δικαστήριο του Ρότερνταμ για ιστοσελίδα - ευρετήριο της ειδησεογραφίας που παρέπεμπε σε επίσημες ιστοσελίδες εφημερίδων (υπόθεση Eureka, 22.8.2000), όπως και το Εμποροδικείο της Κοπεγχάγης για τις ιστοσελίδα αναζήτησης κτηματομεσιτικών υπηρεσιών (υπόθεση blog.ofir.dk, 2006). Πέρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ίδια είναι και η νομολογία των Η.Π.Α., στην υπόθεση Ticketmaster, όπου μια ιστοσελίδα πώλησης εισιτηρίων όταν δεν διέθετε εισιτήρια για κάποια εκδήλωση παρέπεμπε με link σε ιστοσελίδα ανταγωνιστικής εταιρίας που διετίθεντο τα εισιτήρια (Ticketmaster vs. Tickets.com, 2003), αλλά και στην υπόθεση Perfect 10 κατά Google και Amazon όπου το Εφετείο των Η.Π.Α. έκρινε πως τα links σε φωτογραφίες δεν αντιβαίνουν στο δικαίωμα αναπαραγωγής. Τέλος, στην Κίνα, το 2008 η IFPI (Sony BMG, Universal, Warner) έχασε αντίστοιχη υπόθεση εναντίον μιας μεγάλης κινέζικης ιστοσελίδας μουσικής, της Baidu: το Ανώτατο Λαϊκό Δικαστήριο του Πεκίνο έκρινε ότι τα links προς νόμιμα αναρτημένα έργα δεν αποτελούν αναπαραγωγή και δεν απαιτούν άδειες και καταβολή ποσών. Μια αντίστοιχη αθωωτική απόφαση μαθαίνουμε ότι εκδόθηκε πρόσφατα από δικαστήριο της Βόρειας Ελλάδας σε υπόθεση φορέα συλλογικής διαχείρισης εναντίον ιστοσελίδας που περιείχε links προς νόμιμα αναρτημένο υλικό.

Όπως έχει γίνει γνωστό τις τελευταίες εβδομάδες, έχουν κατατεθεί μηνύσεις εναντίον χρηστών του Διαδικτύου ακριβώς για τοποθέτηση links προς νόμιμα αναρτημένα έργα που προστατεύονται από την πνευματική ιδιοκτησία (βλ. εδώ). Η παραπάνω νομολογία αποτελεί εγγύηση της αθώωσης των αδίκως διωκόμενων χρηστών του Διαδικτύου, αλλά το ζητούμενο είναι να προστατευθούν οι χρήστες χωρίς να χρειαστεί να φτάσουν στο δικαστήριο, το οποίο συνεπάγεται κόστος, χρόνο και την αναπόφευκτη αβεβαιότητα για την έκβαση της υπόθεσης, ανάλογα με τις αντιληπτικές ικανότητες του εκάστοτε δικαστή. Το θέμα πρέπει να λυθεί κεντρικά από τον αρμόδιο κρατικό φορέα παροχής πληροφοριών για την πνευματική ιδιοκτησία: τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Ο ΟΠΙ έχει ρητή αρμοδιότητα, σύμφωνα με το π.δ. 311/1994 να παρέχει πληροφορίες για θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Είναι μάλιστα το μοναδικό κρατικό όργανο που έχει αυτή την αρμοδιότητα ειδικά για τον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Στο πλαίσιο αυτής της αρμοδιότητάς του, ο ΟΠΙ αποφαίνεται και σε ερωτήματα που του τίθενται για την εφαρμογή του νόμου σε σχέση με έργα πνευματικής ιδιοκτησίας, εκδίδοντας και συνοπτικά κείμενα που ονομάζει "γνωμοδοτήσεις". Είναι κι αυτό μια έκφανση της αρμοδιότητας παροχής πληροφοριών.

Ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας πρόσφατα γνωμοδότησε ότι δεν είναι υποχρεωτική η πληρωμή χρημάτων στην ΑΕΠΙ, εάν οι καταστηματάρχες υποβάλουν υπεύθυνη δήλωση ότι παίζουν μουσική καλλιτεχνών που δεν εκπροσωπούνται από τον συγκεκριμένο φορέα συλλογικής διαχείρισης (βλ. εδώ: Ελεύθερη μουσική δυνητικά σε χιλιάδες καταστήματα). Πρόκειται για μια εύλογη ερμηνεία του νόμου, με τη δημιουργική προσθήκη της μεθόδου της υπεύθυνης δήλωσης, η οποία συνιστά ισόρροπη στάθμιση ανάμεσα σε δύο έννομα αγαθά: αφενός το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας κι αφετέρου το δικαίωμα ελεύθερης μετάδοσης πληροφοριών (που εμπίπτει στην ελευθερία της έκφρασης). Αντίστοιχα λοιπόν, ο ΟΠΙ θα μπορούσε να εκδώσει και μια γνωμοδότηση ότι η τοποθέτηση συνδέσμων στο Διαδίκτυο που οδηγούν σε ιστοσελίδες όπου τα έργα είναι νομίμως αναρτημένα, δεν αποτελει παρουσίαση των έργων στο κοινό, για τα οποία οφείλει ο χρήστης να είναι εφοδιασμένος με άδεια ή να πληρώνει τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης.

Μάλιστα, o Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας είναι στελεχωμένος με ένα καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό, όπως η διευθύντριά του, η κ. Ειρήνη Σταματούδη, η οποία στο βιβλίο "Νόμος για την πνευματική ιδιοκτησία" που συνυπογράφει μαζί με άλλους νομικούς, έχει υποστηρίξει ότι τα links δεν αποτελούν αναπαραγωγή έργου, παραπέμποντας και στην παραπάνω απόφαση του γερμαντικού δικαστηρίου (Paperboy, 2003). Τα ίδια υποστηρίζονται και σε όλα τα σχετικά συγγράμματα των ετών 2008-2010 για τις εφαρμογές της πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο.

Επιβεβλημένο είναι λοιπόν ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας να αντεπεξέλθει στην κοινωνική και νομική αποστολή του ως δημόσιο όργανο επιφορτισμένο με την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων (άρθρο 25 παρ. 1 Σ.), επιλύοντας κεντρικά αυτό το πρόβλημα με γνωμοδότησή του, ώστε να σταματήσουν να διώκονται αθώοι χρήστες του Διαδικτύου για μια νόμιμη ενέργεια η οποία ανάγεται στην ίδια τη φύση του νέου μέσου. Παράλληλα, ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας θα πρέπει να ασκήσει τις εποπτικές του αρμοδιότητες, ως ελεγκτής των φορέων συλλογικής διαχείρισης που καταστρατηγούν την νομοθεσία, ενημερώνοντας το Υπουργείο Πολιτισμού γι' αυτές τις διώξεις οι οποίες έχουν στο στόχαστρο την ίδια την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

Σημειωτέον, ότι η τελική ευθύνη ανήκει φυσικά στον Υπουργό Πολιτισμού, ο οποίος είναι επιφορτισμένος από το νόμο να εποπτεύει τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης, ακόμη κι επιβάλλοντας σημαντικά πρόστιμα.