Σύμφωνα με σχετική είδηση, η διοίκηση ενός σχολείου φέρεται να τιμώρησε με πενθήμερη αποβολή τους μαθητές για τους οποίους αναφέρεται πως ανάρτησαν στο facebook φωτογραφία καθηγήτριάς τους, συνοδευόμενη από εξυβριστικά σχόλια.
Είναι αυτονόητο ότι η νομοθεσία για την εξύβριση και την προστασία της ιδίας εικόνας αφορά και την ανάρτηση φωτογραφιών στο facebook χωρίς την τυχόν άδεια ή συγκατάθεση του προσώπου. Ωστόσο, το ενδιαφέρον σε αυτήν την υπόθεση είναι ότι η κύρωση φέρεται ότι επιβλήθηκε στους μαθητές από το σχολείο τους, δηλαδή από διοικητικό όργανο, το οποίο οφείλει να ελέγχει τους μαθητές ως πολίτες μόνο στο πεδίο εφαρμογής των αρμοδιοτήτων του, δηλαδή μόνο για τις σχολικές τους δραστηριότητες.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η φωτογραφία φέρεται ότι αφορά μια καθηγήτρια του σχολείου, αλλά η ελεγκτέα πράξη δεν αφορά κάποια σχολική δραστηριότητα, ούτε προφανώς και κάποια παράβαση πειθαρχίας για πράξεις που ανάγονται στην ιδιότητα των ατόμων ως μελών του σχολείου. Μια τέτοια παράβαση τάξης θα ήταν λ.χ. εάν η φωτογραφία ελήφθη και αναρτήθηκε κατά τη διάρκεια σχολικών δραστηριοτήτων (λ.χ. στο διάλειμμα, στο μάθημα, σε κάποια εκδρομή κλπ). Και πάλι όμως, η διαδικασία έρευνας του προφίλ των μαθητών εγείρει ζητήματα που σχετίζονται με την ιδιωτικότητά τους: με ποιες εγγυήσεις και, κυρίως, κάτω από ποιες περιστάσεις αντλήθηκε το υλικό από τα προφίλ των μαθητών και κινήθηκε εις βάρος τους η πειθαρχική διαδικασία; Εάν τα προφίλ ήταν απόρρητα, τηρήθηκαν οι διαδικασίες άρσης του απορρήτου; Εάν δεν ήταν απόρρητα, τι δουλειά έχει οποιοδήποτε δημόσιο όργανο να ψάχνει τις αναρτήσεις των πολιτών (έστω και ανηλίκων) που εν πολλοίς ανάγονται στην προσωπική τους ζωή;
Σε κάθε υπόθεση που κάποιος κρίνεται από κάποια Διοίκηση για όσα γράφει στο facebook ή σε άλλες Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, θα πρέπει να ξεκινάμε από την εξής αφετηρία: ελευθερία της έκφρασης + ελευθερία της ιδιωτικής ζωής. Ακόμη κι όταν ένα προφίλ είναι δημόσιο - και πολύ περισσότερο όταν είναι "κλειστό"- κάθε εργαζόμενος, μαθητής, "διοικούμενος", οτιδήποτε, έχει το δικαίωμα να του αναγνωρίζεται ένας "χώρος" ελεύθερης κριτικής και δραστηριότητας που δεν θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο αξιολόγησής του. Ακόμη δηλαδή και να ξέρει η Διοίκηση τι κάνεις στον ελεύθερο χρόνο σου, ή σε ώρα υπηρεσίας, αλλά καλυπτόμενος από απόρρητο που αίρεται μόνο με δικαστικές εγγυήσεις, δεν πρέπει να το λαμβάνει υπόψη κατά την αξιολόγηση. Η ιδιωτική ζωή έτσι εκτείνεται και σε μια προστατευόμενη δημόσια σφαίρα, η οποία κι αυτή πρέπει να είναι απαραβίαστη για εργοδότες, διοικητές και κάθε μορφής εξουσία.
Επ' αυτού υπάρχουν πολλές και ενδιαφέρουσες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου:
α) Στην υπόθεση της κ. Vogt, η οποία έχασε τη θέση της επειδή ήταν δασκάλα - ψηφοφόρος του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε το 1995 την Γερμανία για παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η δασκάλα δεν είχε εκδηλώσει τις πολιτικές πεποιθήσεις της στο σχολείο, αλλά κρίθηκε ότι τα φρονήματά της απάδουν προς την ιδιότητα της εκπαιδευτικού στην (Δυτική τότε) Γερμανία (βλ. εδώ).
β) Στην υπόθεση της κ. Kudeshkina, μια δικαστής έχασε τη θέση της για όσα κατήγγειλε εναντίον της Δικαιοσύνης στα μέσα ενημέρωσης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε το 2009 ότι η απόλυσή της συνιστούσε παραβίαση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης από την Ρωσία (βλ. εδώ). Υπάρχουν επίσης οι υποθέσεις των ελευθερομασώνων δικαστών της Ιταλίας που τους επιβλήθηκαν επιπλήξεις, ενώ δεν υπήρχε κάποια ρητή απαγόρευση για τους δικαστές στο ιταλικό δίκαιο σχετικά με την εγγραφή τους σε μασωνικές ενώσεις.
γ) Στην υπόθεση της κ. Copland, υπαλλήλου κρατικού εκπαιδευτηρίου, κρίθηκε ότι είχε δικαίωμα ιδιωτικότητας στις ιστοσελίδες που επισκεπτόταν από την υπολογιστή του γραφείου της. Το μέλος της διοίκησης που έλαβε γνώση της κίνησής της στο Διαδίκτυο παραβίασε λοιπόν το δικαίωμά της στην ιδιωτική ζωή, όπως έκρινε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2007 (βλ. εδώ).
δ) Στην υπόθεση της κ. Ozpinar, οι έρευνες για το κατά πόσον φορούσε εκκεντρικό μακιγιάζ, προκλητικά ρούχα και είχε προσωπικές σχέσεις με δικηγόρους αποτέλεσε αντικείμενο παραβίασης του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα της εν λόγω δικαστικού (2010, βλ. εδώ).
ε) Αλλά και οι "προσβλητικές" για τον στρατό απόψεις ενός εφέδρου που διατυπώθηκαν σε μια επιστολή προς τον λοχαγό του, και η καταδίκη του γι' αυτές από το στρατοδικείο, απασχόλησαν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που έκρινε ότι επρόκειτο για μια υπόθεση ελευθερίας της έκφρασης και καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίασή της (1997, βλ. εδώ).
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Εξουσία ελέγχει τον "διοικούμενο", με τον οποίο έχει μια ειδική σχέση ελέγχου, από στοιχεία που εκδηλώνονται πέραν των καθηκόντων του για πειθαρχία, στο πεδίο εφαρμογής του πειθαρχικού δικαίου της ειδικής σχέσης. Υπάρχει μια γραμμή πέρα από την οποία ο υπάλληλος, ο δικαστής, ο έφεδρος, αλλά και ο μαθητής είναι ιδιώτες και σε αυτό το πεδίο δεν μπορεί να υπεισέρχεται κανένα ειδικό πειθαρχικό δίκαιο.
12 σχόλια:
Ευχαριστώ που καταπιάνεσαι με αυτό το θέμα. Το έχω συναντήσει πολλές φορές μπροστά μου και μου είναι χρήσιμο να έχω υπόψη και την πληροφορημένη άποψη ενός νομικού. Με δεδομένη και τη διείσδυση του facebook στο μαθητικό πληθυσμό, νομίζω δεν είναι υπερβολική η υπόθεση ότι σχεδόν σε κάθε σχολική μονάδα έχει υπάρξει κάποιο παρόμοιο περιστατικό, το οποίο συχνά αντιμετωπίζεται από τη μεριά των καθηγητών με υστερία και αυθαιρεσία.
Στο περιστατικό που σχολιάζεις, κάνεις την υπόθεση ότι υπήρξε κάποια παραβίαση απορρήτου. Αλλάζει κάτι στην επιχειρηματολογία αν δεχτούμε ότι η πράξη των μαθητών έγινε γνωστή από ανώνυμες φήμες (στα πλαίσια "κουτσομπολιού" δηλαδή) και ότι οι εμπλεκόμενοι μαθητές κληθηκαν, ερωτήθηκαν σχετικά με αυτή και την επιβεβαίωσαν οι ίδιοι; Στις περισσότερες περιπτώσεις κάποιο τέτοιο σενάριο εκτυλίσσεται.
ασε που υπαρχει και η Βαλσαμης για την ανυαπρξια ενδικου μεσου κατα τετοαις αποφασης του σχολειου
ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΒΑΛΣΑΜΗ ΚΑΙ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ (1996): ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ - ΑΡΘΡΟ 13 ΕΣΔΑ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 9 ΚΑΙ 2 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΟΥ. Aφορούν στην άρνηση μαθητών Μαρτύρων του Ιεχωβά να μετέχουν σε παρελάσεις του σχολείου στη διάρκεια εθνικής γιορτής. Αν και το Δικαστήριο έκρινε ότι στις περιπτώσεις αυτές (Βαλσαμής και Ευστρατίου κατά Ελλάδας (1996)) δεν υπήρξε παραβίαση του άρθου 9, ωστόσο έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 σε συνδυασμό με τα άρθρα 9 και 2 του Πρώτου Πρωτοκόλλου, δηλαδή ότι δεν υπήρξε εθνική αρχή να εξετάσει το αίτημα των δύο μαθητριών. Το Δικαστήριο επιπλέον εξέφρασε την έκπληξή του για την ποινή αποβολής που επιβλήθηκε και τόνισε τη γενική αρχή ότι «οι γονείς έχουν το δικαίωμα να διαφωτίσουν και να πληροφορήσουν το παιδί τους, να ασκήσουν αναφορικά με το παιδί τους τις φυσικές γονικές λειτουργίες ως εκπαιδευτές τους, ή να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους σε ένα μονοπάτι ευθυγραμμισμένο με τις προσωπικές θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις τους». Ήδη με το νέο νόμο (Π.Δ. 121/1998) για την εκπαίδευση στα δημοτικά σχολεία κατοχυρώθηκε η απαλλαγή των μαθητών Μαρτύρων του Ιεχωβά από τα θρησκευτικά, την προσευχή και τον εκκλησιασμό και μολονότι δεν υπάρχει παρόμοια απαλλαγή από τις παρελάσεις και εθνικές γιορτές εντούτοις δεν μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις ή ποινές στους μαθητές. Επίσης, καταργήθηκε το βιβλίο Θρησκευτικών της Β’ Λυκείου όπου υπήρχε ειδικό κεφάλαιο κατά των Μαρτύρων του Ιεχωβά με φοβερά μισαλλόδοξο περιεχόμενο.
http://www.greekhelsinki.gr/dikaiomatika/07/stiles/epwnymws/01.htm
Συνήθως το "κουτσομπολιό" είναι data laundering: όταν κάποιος δεν επιτρέπεται να αντλήσει επίσημα τις υπάρχουσες πηγές, επικαλείται "μάρτυρες" που καταθέτουν ότι υπάρχει η τάδε "φήμη". Έτσι παρακάμπτεται η νομική δυσχέρεια της παρέμβασης στην ιδιωτικότητα, όταν δεν έχει διαταχθεί αρμοδίως άρση του απορρήτου.
Και σε αυτήν την περίπτωση όμως, όπως φαίνεται και από την παραπάνω απόφαση Ozpinar κατά Τουρκίας, η διεξοδική έρευνα με μάρτυρες που καταθέτουν ότι ο τάδε, σε ένα περίκλειστο χώρο, έχει προβεί σε κάποια ιδιωτική ενέργεια, αποτελεί παραβίαση της ιδιωτικότητας. Η ανωνυμία της καταγγελίας δεν νομιμοποιεί αυτή την κατάσταση λοιπόν, αντιθέτως, λειτουργεί ως τρόπος "ξεπλύματος" προσωπικών δεδομένων.
ΕΠΣΕ: υπάρχει η γενική ακυρωτική αρμοδιότητα του ΣτΕ που αφορά κάθε ατομική διοικητική πράξη. (Και ο "έλεγχος" του Συνηγόρου του Πολίτη, αν και όχι ένδικος).
Αν και τώρα που το λες, μάλλον έχεις δίκιο γιατί και το ΣτΕ μπορεί να πει ότι είναι "μέτρο εσωτερικής τάξης" και να μην υπεισέλθει στην κρίση της νομιμότητας, λόγω της "ειδικής εξουσιαστικής σχέσης" που διέπει το σχολείο με το μαθητή. Νομίζω όμως ότι εδώ λείπε τόσο πολύ το στοιχείο της "εσωτερικής" τάξης που το ΣτΕ μάλλον θα έμπαινε στην ουσιαστική κρίση νομιμότητας.
Το πιο προφανές δεν είναι πως η καθηγήτρια-θύμα, το άκουσε από συμμαθητή των παιδιών, κι έπειτα από ένα (accepted) friend request εμφανίστηκε το wall των φίλων.
Δεν ξέρω σε πλαίσιο το facebook θεωρείται ιδιωτικός χώρος.
Ένας χρήστης που έχει ~ 15.000 «φίλους» τους οποίους δεν γνωρίζει προσωπικά, θεωρώ ότι είναι άστοχο να θεωρούμε το facebook wall του ως «ιδιωτικό χώρο».
Όταν λέμε ιδιωτικός χώρος εννοούμε ότι η Διοίκηση ακόμη κι αν ξέρει τι λέγεται εκεί, δεν έχει δικαίωμα να το λάβει υπόψη.
Η Vogt ήταν γνωστή κομμουνίστρια, όταν λέμε ότι αυτό αφορούσε την ιδιωτική της ζωή δεν εννοούμε ότι δεν ήταν δημόσιο δεδομένο, αλλά όυι το πειθαρχικό δεν είχε αρμοδιότητα να το λάβει υπόψη.
αν ίσχυε η "η γενική ακυρωτική αρμοδιότητα του ΣτΕ που αφορά κάθε ατομική διοικητική πράξη" πειστικα θα το ειχε επικαλεστει η Ελλαδα καιδ εν θα ειχε καταδικαστει απο το ΕΔΔΑ
ομως νομολογιακα το ΣτΕ αποφανθηκε πως δεν ισχυει και το λεει η αποφαση:
2. Judicial review
16. Article 95 of the Constitution is worded as follows:
"The following shall in principle lie within the jurisdiction of the Supreme Administrative Court:
(a) the setting aside, on application, of enforceable acts of the administrative authorities for misuse of authority or error of law..."
According to the settled case-law of the Supreme Administrative Court, "decisions of school authorities to impose on pupils the penalties provided in Article 27 of Presidential Decree no. 104/1979 are intended to maintain the necessary discipline within schools and contribute to their smooth running; they are internal measures which cannot be enforced through the courts, and no application lies to have them set aside by the courts" (judgments nos. 1820/1989, 1821/1989 and 1651/1990). Only transfer to another school has been held to be enforceable and amenable to being quashed by the Supreme Administrative Court (judgment no. 1821/1989).
Αν άλλαξε η νομολογια -λογω Βαλσαμη- ισως να ειναι αλλιως σημερα τα πραγματα...
Eάν μια φωτογραφία ελήφθη κατά τη διάρκεια του μαθήματος με κινητό τηλέφωνο, το σχολείο δεν έχει αρμοδιότητα να επιβάλει κάποια κύρωση καθόσον η χρήση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία απαγορεύεται? Έχει γίνει γνωστή ποια ήταν η ακριβής αιτιολογία βάσει της οποίας επιβλήθηκαν οι αποβολές?
Ανώνυμε, εγκύκλιος του υπουργείου παιδείας του 2006 επιβάλλει την απαγόρευση χρήσης κινητών στο σχολικό χώρο και προβλέπει σχετικές ποινές, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνεται και η αποβολή. Άρα εκ πρώτης όψεως έχεις δίκιο. Αλλά για μια στιγμή -- αν η επίμαχη φωτογραφία είχε τραβηχτεί με κανονική φωτογραφική μηχανή και όχι με ενσωματωμένη κάμερα κινητού, πώς θα δικαιολογούσαμε την αποβολή τότε; Δεν υπάρχει καμία εγκύκλιος που να απαγορεύει φωτογραφικές μηχανές.
Θεωρώ ότι θα πρέπει να εξετάσουμε το πνεύμα και όχι το γράμμα της απαγόρευσης κινητών τηλεφώνων. Τα κινητά τηλέφωνα απαγορεύτηκαν επειδή οι επικοινωνιακές τους λειτουργίες (τηλέφωνική κλήση, sms κτλ.) εξ' ορισμού εμποδίζουν την ομαλή διεξαγωγή της διδασκαλίας. Τα κινητά τηλέφωνα όμως είναι και κομπιουτεράκια και ατζέντες και φωτογραφικές μηχανές κτλ. Είναι σύμφωνο με το πνεύμα της απαγόρευσης να υποθέσουμε ότι αυτή καλύπτει όλες αυτές τις χρήσεις της συσκευής; Είναι βάσιμο π.χ. να απαγορεύσουμε στο μάθητη τη χρήση της κάμερας του κινητού του προκειμένου να τραβήξει τη λύση μιας άσκησης στον πίνακα; Για να το προχωρήσω λίγο παραπέρα, απαγορεύεται ένας μαθητής να χρησιμοποιήσει την κάμερα του κινητού του για να τραβήξει ένα φωτογραφικό τεκμήριο μιας παραβατικής πράξης που πραγματοποιείται μέσα στο σχολικό χώρο;
Τέλος, έχω ένα ακόμα ερώτημα για τον οικοδεσπότη. Η λήψη μιας φωτογραφίας του καθηγητή από ένα μαθητή την ώρα της διδασκαλίας και η διακίνησή της μέσω mms ή facebook αποτελεί παραβίαση της ιδιωτικότητας του καθηγητή; Υποθέτω ότι η απάντηση είναι καταφατική, αλλά με κάποιους εύλογους περιορισμούς που απορρέουν από το γεγονός ότι η διδασκαλία είναι ημιδημόσια πράξη. Εν πάση περιπτώσει, τι απαντάμε σε έναν καθηγητή που προβάλλει το επιχείρημα της παραβίασης της ιδιωτικής του σφαίρας;
H διδασκαλία είναι δημόσια πράξη και ο διδάσκων έχει ελάχιστο προσδόκιμο ιδιωτικότητας. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται η κρυφή λήψη εικόνων: ο Ν.2472 για τα προσωπικά δεδομένα αναφέρει ότι το υποκείμενο πρέπει να ενημερώνεται κατά το στάδιο της συλλογής των προσωπικών δεδομένων. Συνεπώς θα πρέπει να τηρούνται ορισμένοι κανόνες πέρα από το θέμα της συγκατάθεσης του διδάσκοντος που μπορεί να μην είναι αναγκαία.
Το ζήτημα έρχεται πολύ κοντά στην απαγόρευση κινητών στο στρατό ;
http://elawyer.blogspot.com/2010/06/h.html
Και στη λήψη φωτογραφιών σε δημόσιες συναθροίσεις.
http://elawyer.blogspot.com/2009/12/blog-post_8090.html
αν θέλετε και έχετε όρεξη, διαβάστε την εισήγηση μου για την ελεύθερη έκφραση και τους περιορισμούς της, στις σχέσεις ειδικής εξουσίασης κατα το ΕΔΔΑ. http://tinyurl.com/czx43fq
Δημοσίευση σχολίου