Η ορθή νομοθέτηση αποτελεί έναν στόχο της δημοκρατίας τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο: χρειαζόμαστε καλύτερους νόμους, σύμφωνους με το Σύνταγμα και τα διεθνή πρότυπα για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και αποφυγή της "εργαλειακής" χρήση της νομοθεσίας για επικοινωνιακούς σκοπούς, όπως δυστυχώς έπραττε συνέχεια, χωρίς σχέδιο και χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων, η προηγούμενη κυβέρνηση όλα αυτά τα χρόνια.
Το καλοκαίρι παρατηρήθηκε στο θερινό τμήμα της Βουλής ένα όργιο αντισυνταγματικής νομοθέτησης (βλ. συνοπτικά: E-Lawyer: η θερινή καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών), το οποίο ελάχιστα απασχόλησε την κοινή γνώμη. Επίσης είχαμε επέμβαση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, για την κυριαρχική επιβολή μιας επίσημης ερμηνείας που προωθεί ορισμενες μειοψηφούσες απόψεις της νομικής θεωρίας για την έννοια του απορρήτου των επικοινωνιών, χωρίς να αρθρωθεί ισχυρός αντίλογος από θεσμικούς φορείς. Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων δημοσιοποίησε με κρίσιμη καθυστέρηση (δηλαδή κατόπιν εορτής) δύο αξιόλογες γνωμοδοτήσεις τόσο για το θέμα των καμερών, όσο και για το θέμα του DNA, ακολουθώντας ουσιαστικά, δύο εβδομάδες μετά, όσα είχα υποστηρίξει εδώ, για την αντίθεση των τροπολογιών στο ευρωπαϊκό δίκαιο (βλ. E-Lawyer: η τροπολογία για τις κάμερες παραβιάζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, E-Lawyer: αντίθετη στο ευρωπαϊκό δίκαιο η τροπολογία για το DNA) .
Προεκλογικά, αυτό που περίμενε κάθε δημοκρατικός πολίτης ήταν η δέσμευση του ΠΑΣΟΚ για την κατάργηση της αντισυνταγματικής νομοθεσίας σε περίπτωση που, όπως όλοι προέβλεπαν, θα αναλάμβανε τη διακυβέρνηση της χώρας. Αυτός ήταν και ο πυρήνας της ερώτησης που υπέβαλα στον κ. Γιώργο Παπανδρέου τη διαδικτυακή συνέντευξη που προβλήθηκε μέσα από την Τηλεόραση Χωρίς Σύνορα. Ήμουν ευτυχής που ο κ. Παπανδρέου είχε πλήρη ενημέρωση για την κατάσταση και οι απαντήσεις του προέτασσαν την ελευθερία έναντι της "ασφάλειας", ως πολιτική επιλογή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Σήμερα είμαι ακόμα πιο ευτυχής επειδή διαβάζω στον τύπο ότι οι δεσμεύσεις θα γίνουν πράξη. Ο κ. Καστανίδης, υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων προεξαγγέλλει την επανεξέταση της νομοθεσίας για τις κάμερες και το dna (Ελευθεροτυπία) κι ότι συνολικά θα πρέπει να αναβαθμιστεί η δικαιοσύνη με έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και την διαφάνεια (Έθνος, Ημερησία). Στον ίδιο τόνο και ο κ. Χρυσοχοϊδης, Υπουργός Προστασίας του Πολίτη επανεξετάζει τη νομοθεσία για τις κάμερες, αναφέροντας και την συμβολή του Συνηγόρου του Πολίτη σε μια τέτοια προεργασία (Αυγή).
Η διαφάνεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι απλώς δύο όροι "της μόδας" ή δύο σλόγκαν και αόριστοι τίτλοι. Έχουν συγκεκριμένο περιεχομενο, το οποίο καθορίζεται από το διεθνές δίκαιο, αλλά και από τις "βέλτιστες πρακτικές" που ακολουθούνται από τις δημόσιες διοικήσεις διαφόρων χωρών. Περιλαμβάνουν επίσης κι ένα σύνολο αιτημάτων και προτάσεων που υιοθετούνται και προωθούνται από την Κοινωνία των Πολιτών και τις πρωτοβουλίες της. Για παράδειγμα, στα καθ' ημάς, η πρωτοβουλία "Δημόσια Δεδομένα, Δικά μας Δεδομένα" έχει ξεπεράσει το αίτημα μιας νομοθετικής αλλαγής και επικαλείται την υφιστάμενη νομοθεσία για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα: ζητά την πρακτική εφαρμογή του Ν.3448/2006 και της Οδηγίας 2003/98 της ΕΕ, αλλά και την θεσμοθέτηση του Επιτρόπου Δημόσιων και Προσωπικών Δεδομένων, ενός ανεξάρτητου λειτουργού (ο οποίος μπορεί να ενταχθεί στο υφιστάμενο διοικητικό σχήμα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, όπως ισχύει στην Γερμανία, την Αγγλία, την Ουγγαρία, την Σλοβενία και άλλες χώρες) για τη διασφάλιση της αρχής της διαφάνειας για τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα.
Xωρίς διαφάνεια, δεν μπορούμε να έχουμε αποτελεσματική ενάσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα εφαρμόζονται στην πράξη μόνο όταν υφίστανται θεσμοί που εξασφαλίζουν την δημόσια λογοδοσία, την παρακολούθηση "πηγών κινδύνου" για αυτά (όπως κάθε μορφή ιδιωτικής ή δημόσιας εξουσίας), την πρόσβαση στους νομοθετικά κατοχυρωμένους περιορισμούς τους και τις συνέπειες που μπορεί να έχει η παραβίαση των περιορισμών (accessibility, forseeability), αλλά και το δικαίωμα καθενός να γνωρίζει ποιος και για ποιους σκοπούς διαχειρίζεται τα δικαιώματά του, ώστε να είναι σε θέση, ο ίδιος πια, να λάβει τα μέτρα αυτοπροστασίας του.
Αλλά και χωρίς εφαρμογή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δεν υπάρχει πραγματική διαφάνεια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόσβαση στην πληροφόρηση αποτελεί συνταγματικό δικαιωμα καθενός μας, το οποίο προϋποθέτει την δημιουργία υποδομών που θα διευκολύνουν αυτήν την πρόσβαση. Από την άλλη πλευρά, πραγματική διαφάνεια δεν μπορεί να σημαίνει κατάλυση της ιδιωτικότητας και παραβιάσεις των προσωπικών δεδομένων για σκοπούς ξένους από όσους επιτρέπουν οι κανόνες των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Για να δώσω ένα παράδειγμα που παρουσιάζει πολύ συχνά ο κ. Hustinx, Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, αν η αστυνομία τηρεί τις διατάξεις για την προστασία δεδομένων θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική στην αποστολή της. Διότι βασικός κανόνας είναι ότι τα προσωπικά δεδομένα, για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας, πρέπει να είναι ακριβή. Αν η αστυνομία διασφαλίζει την ακρίβεια των προσωπικών δεδομένων, αποφεύγοντας την συλλογή τους με αθέμιτες μεθόδους που τα καθιστούν παράνομα αποδεικτικά μέσα και αποφεύγοντας προκαταλήψεις του στυλ "αλλοδαπός=επικίνδυνος" που καθιστούν τα δεδομένα ανακριβή, θα επιτελούσε με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα το ρόλο της για προστασία του πολίτη.
Διαφάνεια και ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν - εκτός από εύηχους "τίτλους"- δύο κανονιστικά σύνολα που εκ των πραγμάτων αλληλοσυμπληρώνονται και είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο το γεγονός ότι οι δύο στόχοι θα επιδιωχθούν με την οργάνωση σχετικής Γενικής Γραμματείας του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Οπότε αυτό που περιμένουμε πια είναι η διαμόρφωση συγκεκριμένης στρατηγικής για την πρακτική υλοποίηση των δύο στόχων, μέσα από συγκεκριμένες θεσμικές πρωτοβουλίες των αρμόδιων Υπουργείων. Ελπίζουμε η στρατηγική αυτή να εισακούσει τις προτάσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, οι οποίες παρακολουθούν τις σχετικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο και υποστηρίζουν πέρα από τις νομοθετικές λύσεις, την ενσωμάτωση των βέλτιστων πρακτικών στους κανόνες της κρατικής στρατηγικής για την ενίσχυση της διαφάνειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Μια πρόταση που υποστηρίζεται από διάφορες πλευρές εδώ και τέσσερα περίπου χρόνια είναι η αποκέντρωση του ανεξάρτητου ελέγχου της αρχής της διαφάνειας και της προστασίας προσωπικών δεδομένων, με την δημιουργία σε κάθε πολυπρόσωπη δημόσια υπηρεσία (λ.χ. σε επίπεδο Υπουργείου) ενός Γραφείου Διαφάνειας και Προστασίας Δεδομένων (βλ. το άρθρο "Πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία και προστασία δεδομένων"). Αυτό το Γραφείο της δημόσιας υπηρεσίας, θα έχει την αρμοδιότητα να επεξεργάζεται αιτήματα χορήγησης εγγράφων από πολίτες, διασφαλίζοντας τόσο την πρόσβαση στην πληροφόρηση όσο και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Επίσης θα διασφαλίζει ότι όλοι οι υπάλληλοι είναι ενήμεροι για τις υποχρεώσεις που έχουν ως προς την τήρηση των προσωπικών δεδομένων, αλλά και της παροχής κάθε είδους δημόσιας πληροφορίας στους πολίτες. Υπό την επιτελική εποπτεία ενός κεντρικού οργάνου (όπως η ΓΓ Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ή μια ανεξάρτητη αρχή όπως η ΑΠΔΠΧ), αλλά και με την εθελοντική συνδρομή των ΜΚΟ που έχουν ταχθεί στον αγώνα κατά της διαφθοράς, τα Γραφεία αυτά θα είναι υπεύθυνα για την οn the spot διασφάλιση της αρχής διαφάνειας και της προστασίας πληροφοριών στην πράξη, χωρίς τις παραδοσιακές αγκυλώσεις της κλασικής μυστικοπαθούς διοίκησης. Πρόκειται για μια υλοποιήσιμη στρατηγική, η οποία με ελάχιστο κόστος και με την επιστράτευση του ήδη υπάρχοντος προσωπικού των δημόσιων υπηρεσιών - το οποίο τα τελευταία χρόνια αριθμεί και άτομα με ιδιαίτερα υψηλά επιστημονικά προσόντα- μπορεί να κάνει πραγματικότητα αυτές τις έννοιες (διαφάνεια - ανθρώπινα δικαιώματα) που μέχρι σήμερα ηχούσαν ως αόριστα ευχολόγια.
Χρειάζεται πολιτική βούληση, στρατηγικό σχέδιο και επίτευξη συντονισμού για την λειτουργία νέων αυτών οργανωτικών υποδομών, προκειμένου να επιβληθούν οι αρχές της διαφάνειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις αναμενόμενες συντηρητικές αντιστάσεις όσων στελεχών της διοίκησης έχουν συνηθίσει στην έλλειψη λογοδοσίας και στις φεουδαρχικές αντιλήψεις ως προς τις αρμοδιότητες και τις πληροφορίες που κατέχουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου