Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: καταδίκη Ελλάδας επειδή δεν δόθηκε σε πατέρα έγγραφο που αφορά το παιδί του

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα επειδή ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων και ο αρμόδιος Εισαγγελέας δεν εξασφάλισαν στον πατέρα ενός παιδιού πρόσβαση σε έγγραφο που αφορούσε το παιδί του. 

Πρόκειται για την υπόθεση Τσουρλάκης κατά Ελλάδας, η απόφαση επί της οποίας εκδόθηκε στις 15.10.2009. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το επίμαχο έγγραφο ήταν η έκθεση της Εταιρίας Προστασίας Ανηλίκων που κατατέθηκε στο εφετείο, κατά την δίκη για την γονική μέριμνα του παιδιού. Ο πατέρας ζήτησε πρόσβαση στην έκθεση, αλλά η Εταιρία αρνήθηκε να του χορηγήσει αντίγραφο, ισχυριζόμενη ότι το έγγραφο προοριζόταν για την αποκλειστική χρήση του Δικαστηρίου. Στη συνέχεια ο ενδιαφερόμενος προσέφυγε στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος τον πληροφόρησε ότι για να λάβει αντίγραφο χρειαζόταν να υποβάλλει αίτημα στον αρμόδιο εισαγγελέα. Ο εισαγγελέας απέρριψε την αίτηση "αιτιολογώντας την απόρριψή του με δύο γραμμές που έγραψε με το χέρι, στις οποίες ανέφερε ότι η έκθεση αφορούσε πληροφορίες ενός ανηλίκου επί του ο οποίου ο αιτών δεν έχει έννομο συμφέρον".

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα δεν εξασφάλισε την πρόσβαση ενός πατέρα σε πληροφορίες που αφορούν το παιδί του κι έτσι παραβίασε το  ανθρώπινο δικαίωμά του για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής (άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), επιδικάζοντας στον πατέρα αποζημίωση 5.000 ευρώ.

Η απόφαση αυτή καταδεικνύει για άλλη μια φορά το βαθύ, θεσμικό κενό διαφάνειας στην Ελληνική Δημοκρατία. Ούτε ο Συνήγορος του Πολίτη, ούτε ο αρμόδιος εισαγγελέας, ούτε η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων κατάφεραν να διασφαλίσουν το δικαίωμα πρόσβασης ενός πολίτη σε πληροφορίες που αφορούν το ίδιο του το παιδί. Τέτοιες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν πρέπει να μένουν απλώς και μόνο στην πληρωμή μιας αποζημίωσης. Πρέπει να διερευνάται για ποιο λόγο τα θεσμικά όργανα της Ελληνικής Δημοκρατίας παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και στο όνομα ποιας άραγε αρχής "μυστικότητας" αρνούνται να εφαρμόσουν την διαφάνεια που πρέπει να ισχύει σε κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής σε αυτή την χώρα. 

Αυτοί που στέκονται εμπόδιο στη διαφάνεια και οδηγούν την χώρα σε τέτοιου είδους καταδίκες πρέπει να λογοδοτούν. Πρέπει να κληθεί ο Συνήγορος του Πολίτη από την αρμόδια Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και να εξηγήσει για ποιο λόγο δεν εξασφάλισε την πρόσβαση του πολίτη στο συγκεκριμένο έγγραφο. Πρέπει να κληθεί ο αρμόδιος εισαγγελέας από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και να ερωτηθεί για ποιο λόγο απέρριψε την αίτηση πρόσβασης, παραβιάζοντας την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πρέπει να ελεγχθεί η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και να διευκρινιστεί για πιο λόγο εφάρμοσε  θεσμικό πλαίσιο που παραβίαζε την ΕΣΔΑ.

Πέρα όμως από τη λογοδοσία, αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα νέο και σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για την διασφάλιση της πρόσβασης του πολίτη στη δημόσια πληροφορία. Πρέπει η Ελλάδα να υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Πρόσβασης στα Επίσημα Έγγραφα. Πρέπει να αποκτήσουμε Νόμο για την Ελευθερία της  Πληροφόρησης (Freedom of Information Act).

Υποθέσεις σαν κι αυτή αποδεικνύουν ότι τα θεσμικά όργανα που διαθέτουμε (Συνήγορος, Εισαγγελέας, Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων) δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν πρόσβαση του πολίτη στα έγγραφα. Χρειάζεται να ιδρυθεί κι εδώ μια ανεξάρτητη αρχή, όπως ο Information Commissioner της Μ.Βρετανίας, της Γερμανίας κι άλλων ευρωπαϊκών και τρίτων κρατών, η οποία να διασφαλίζει την πρόσβασή μας στα έγγραφα που τηρούν δημόσιες υπηρεσίες, με ταυτόχρονη προστασία των προσωπικών δεδομένων και της υπόλοιπης νομοθεσίας για προστασία πληροφοριών. 

Η διαφάνεια πρέπει να παύσει να αποτελεί ένα απλό σύνθημα της μόδας. Πρέπει να γίνει πράξη με συγκεκριμένες ενέργειες που να έχουν αποτέλεσμα στην καθημερινότητα όλων μας.