E-Lawyer: Εθνικό Θέατρο: ενδεχόμενο κρούσμα λογοκριτικής παρέμβασης

Τετάρτη, Οκτωβρίου 21, 2009

Εθνικό Θέατρο: ενδεχόμενο κρούσμα λογοκριτικής παρέμβασης

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ (βλ. εδώ) το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου προτείνει να καλυφθούν τα σώματα δύο ερμηνευτών που μετέχουν στην παράσταση "Πουθενά", με την οποία εγκαινιάζεται η αναπαλαιωμένη κεντρική σκηνή του ιστορικού κτιρίου. Κατά το δημοσίευμα, το επιχείρημα είναι πως "δεν αρμόζει σε έναν κρατικό οργανισμό, όπως είναι το πρώτο θέατρο να προσκαλεί και να προκαλεί ταυτόχρονα. Ενώ η πιθανότητα να παραστεί στην επίσημη πρεμιέρα της ερχόμενης Παρασκευής και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος πρόσθεσε στο επιχείρημα ένα στοιχείο ηθικής δεοντολογίας". Το ίδιο δημοσίευμα αναφέρει ότι την τελική απόφαση θα λάβει ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, ο οποίος "σε περίπτωση που συμφωνήσει με το διοικητικό συμβούλιο θα ζητήσει από τον δημιουργό της παράστασης να καλύψει τα γυμνά σώματα των δύο χορευτών".

Ωστόσο, σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τη διοίκηση και λειτουργία του Εθνικού Θεάτρου, ούτε το Διοικητικό Συμβούλιο, αλλά ούτε και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής έχουν τέτοια αρμοδιότητα επέμβασης στο περιεχόμενο των παραστάσεων που παρουσιάζονται από τις σκηνές του ΕΘ.

Συγκεκριμένα, οι αρμοδιότητες του Διοικητικού Συμβουλίου προβλέπονται από το άρθρο 2 παρ. 7 του Ν.2273/1994:

"Το Δ.Σ. λαμβάνει κάθε απόφαση και ασκεί κάθε εξουσία για όλα γενικώς τα ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση και διαχείριση του Θεάτρου με εξαίρεση τα θέματα για τα οποία αποκλειστικά αρμόδια είναι άλλα όργανα που αναφέρονται στον παρόντα νόμο και στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του Θεάτρου. Και ενδεικτικά:

α. Χαράσσει μετά από εισήγηση του καλλιτεχνικού διευθυντή τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές της πολιτιστικής πολιτικής του Θεάτρου μέσα στα πλαίσια της κείμενης νομοθεσίας, του κανονισμού και των οικονομικών δυνατοτήτων του Θεάτρου.

β. Εισηγείται προς τον Υπουργό Πολιτισμού των εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του Θεάτρου.

γ. Συνομολογεί, υπογράφει και εκτελεί με τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στον παρόντα νόμο κάθε σύμβαση απαραίτητη για την εκπλήρωση των σκοπών του Θεάτρου, εισπράττει απαιτήσεις και έσοδα από όπου και αν προέρχονται, αποδέχεται δωρεές, εισφορές, χορηγίες, συνάπτει δάνεια και προβαίνει σε κάθε νόμιμη εκμετάλλευση εσόδων στα πλαίσια των σκοπών των Θεάτρων.

δ. Εχει πειθαρχική εξουσία δευτέρου βαθμού για όλο το προσωπικό του Θεάτρου.

ε. Εγκρίνει τον κανονισμό λειτουργίας της δραματικής σχολής του Θεάτρου.

στ. Διορίζει το διευθυντή της Δραματικής Σχολής μετά από εισήγηση του καλλιτεχνικού διευθυντή.

ζ. Καταρτίζει τον ετήσιο προϋπολογισμό και συντάσσει την ετήσια έκθεση και τον ισολογισμό και στο τέλος κάθε διαχειριστικής χρήσης διενεργεί έλεγχο νομιμότητας του έργου όλων των οργάνων διοίκησης των Θεάτρων."

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής, επίσης όργανο διοίκησης του Εθνικού Θεάτρου έχει τις προβλεπόμενες από την παρ. 13 του ίδιου άρθρου αρμοδιότητες:

"Ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει τις εξής αρμοδιότητες:

"α. Καταρτίζει το δραματολόγιο κάθε περιόδου.

β. Καταρτίζει τον προϋπολογισμό κάθε έργου και κάθε θεατρικής παραστάσεως ή εκδήλωσης γενικά.

γ. Είναι υπεύθυνος για την όλη και εντός του προϋπολογισμού του Θεάτρου προετοιμασία, οργάνωση και εκτέλεση κάθε καλλιτεχνικής παραγωγής του Θεάτρου, επιβλέπει την προετοιμασία των έργων που ανεβαίνουν, καθορίζει το ωράριο δοκιμών και παρακολουθεί και ελέγχει την εργασία του κάθε κατηγορίας προσωπικού που ασχολείται με το ανέβασμα των έργων και με κάθε γενικά παραγωγή του Θεάτρου.

δ. Επιβάλλεται και δίνει κατευθύνσεις και εντολές για τη σωστή και έγκαιρη σκηνική, σκηνογραφική, μουσική, ενδυματολογική και κάθε άλλη αναγκαία προετοιμασία, δοκιμή και παράσταση κάθε παραγωγής, για καθεμία από τις οποίες εγκρίνει τις επί μέρους δαπάνες για το ανέβασμα στα πλαίσια της ευθύνης του για την τήρηση του προϋπολογισμού τους.

ε. Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού προσλαμβάνει με συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή συνάπτει συμβάσεις έργου με το καλλιτεχνικό και τεχνικό προσωπικό, ειδικούς συνεργάτες, μετακαλεί συγκροτήματα ή καλλιτέχνες, υπογράφει τις συμβάσεις πρόσληψης και μετάκλησης των παραπάνω και ορίζει τους καλλιτεχνικούς και μη όρους της απασχόλησής τους και τις αμοιβές της σύμβασης εργασίας κάθε μέλους του καλλιτεχνικού προσωπικού και έχει πειθαρχική εξουσία σε πρώτο βαθμό για το καλλιτεχνικό και τεχνικό προσωπικό.

στ. Αποφασίζει για τις παραστάσεις, τις εμφανίσεις σε φεστιβάλ ή άλλες εκδηλώσεις και περιοδείες και αποφασίζει τις διανομές μετά από έγγραφη εισήγηση των σκηνοθετών.

ζ. Προτείνει στο Δ.Σ. σχέδια εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του Θεάτρου.

η. Προΐσταται των διοικητικών υπηρεσιών του Θεάτρου, εποπτεύει και συντονίζει τη λειτουργία τους, επιβλέπει την εκτέλεση των αποφάσεων του Δ.Σ., των νόμων και του εσωτερικού κανονισμού, ασκεί επιπλέον αρμοδιότητες που του παραχωρεί το Δ.Σ., έχει δικαίωμα έγκρισης λειτουργικών δαπανών στα πλαίσια του εγκεκριμένου από το Δ.Σ. ετήσιου προϋπολογισμού, εισηγείται στο Δ.Σ. την πρόσληψη διοικητικού και βοηθητικού προσωπικού και γενικά έχει κάθε αρμοδιότητα που έχει σχέση με τη λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών του Θεάτρου.

θ. Εισηγείται προς το Δ.Σ. οποιοδήποτε θέμα έχει σχέση με το διοικητικό προσωπικό, όπως ενδεικτικά το είδος των συμβάσεων με τις οποίες το προσωπικό αυτό θα απασχολείται και τους όρους τους, τη διάρκειά τους και την καταγγελία τους.

ι. Εποπτεύει τη δραματική σχολή του Θεάτρου, έχει την ευθύνη για τα θέματα λειτουργίας και τα θέματα των επί μέρους καλλιτεχνικών στόχων της, προτείνει το διευθυντή της προς το Δ.Σ. και μετά από εισήγηση του διευθυντή προσλαμβάνει τους καθηγητές και το υπόλοιπο προσωπικό της και καταρτίζει τον κανονισμό λειτουργίας που εγκρίνεται από το Δ.Σ.. Με τον κανονισμό λειτουργίας της σχολής ρυθμίζεται και κάθε θέμα που αφορά τη διεύθυνση και τη διαχείριση της σχολής, τις προϋποθέσεις και τους όρους φοίτησης σε αυτήν και γενικά κάθε θέμα που αφορά τη λειτουργία της στα πλαίσια του σκοπού του Θεάτρου.

ια. Υποβάλλει προς έγριση κατ' έτος απολογισμό του έργου του στο Δ.Σ. του Θεάτρου."

Οι αρμοδιότητες του Καλλιτεχνικού Διευθυντή για "κατευθύνσεις και εντολές για την σωστή και έγκαιρη (...) ενδυματολογική προετοιμασία" δεν είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν λοιπόν και διορθωτικές επεμβάσεις στη σκηνική σύλληψη μιας παράστασης, η οποία αφορά την αποκλειστική αρμοδιότητα του σκηνοθέτη - δημιουργού.

Μια επέμβαση λοιπόν για το αν οι δύο ερμηνευτές θα είναι ντυμένοι ή γυμνοί, εφόσον προέρχεται από το Δ.Σ. ή τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή θα συνιστά παράνομο περιορισμό στην ελευθερία της έκφρασης του δημιουργού της παράστασης και συνεπώς είναι καταδικαστέα ως αντίθετη στο σχετικό συνταγματικό δικαίωμα, αλλά και στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καθώς και στο άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τις Ατομικές και Πολιτικές Ελευθερίες.

Επιπρόσθετα, μια τέτοια επέμβαση θα παραβιάζει και το δικαίωμα του κοινού για παρακολούθηση της παράστασης στην ακέραιη μορφή που επιθυμεί να την παρουσιάσει ο δημιουργός. Όπως έχει γίνει δεκτό με τέσσερις δικαστικές αποφάσεις του πρωτοδικείου Αθηνών και του πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, το κοινό έχει επίσης αξίωση για ακέραιη παρακολούθηση των έργων τέχνης, ως φορέας της παθητικής διάστασης της ελευθερίας της τέχνης. Στην ίδια κατεύθυνση, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει κρίνει ότι η παρεμπόδιση του κοινού από την απόλαυση έργου τέχνης χωρίς παρεμβάσεις από κρατικούς οργανισμούς συνιστά παραβίαση του εν λόγω συνταγματικού δικαιώματος (βλ. Σύνοψη διαμεσολάβησης για την απομάκρυνση εικαστικού έργου από την έκθεση Outlook. καθώς και Επιστολή Συνηγόρου του Πολίτη στη Λυρική Σκηνή για την αφαίρεση φιλιού από την παράσταση Ρούσαλκα)

Συνεπώς, αναμένουμε από τη διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου να διασφαλίσει την ανεμπόδιστη ενάσκηση της ελευθερίας της έκφρασης, απέχοντας από οποιαδήποτε απόφαση ή άλλη άμεση ή έμμεση παρέμβαση ως προς το καλλιτεχνικό μέρος της εν λόγω παράστασης.

Η υπόθεση θυμίζει επίσης την αφαίρεση ορισμένων σκηνών από το βίντεο Γαβρά που παρουσιαζόταν στο Μουσείο Ακρόπολης. Μπορείτε να δείτε εδώ μια συζήτηση για αυτές τις υποθέσεις που είχαμε με τον κ. Αυγουστίνο Ζενάκο.