Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: καταδίκη Ελλάδας για φόνο 18χρονου από αστυνομικό

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) εκφράζει τη μεγάλη ικανοποίησή του για τη σημερινή ομόφωνη καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην Υπόθεση Λεωνίδη.

 Η σχετική προσφυγή με αριθμό Νο. 43326/05 υποβλήθηκε στο ΕΔΔΑ από το ΕΠΣΕ σε συνεργασία με το δικηγόρο Ιωάννη Νισύριο. 

Η Ελλάδα, κατά το ΕΔΔΑ, παραβίασε το Άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Σημειώνεται πως τα ελληνικά διοικητικά δικαστήρια είχαν ήδη αποζημιώσει το 2007 τον πατέρα του θύματος με 80.000 ευρώ, ενώ το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Κατερίνης είχε αθωώσει τον αστυνομικό με ψήφους 4-3 στις 21 Ιουνίου 2005. Παλαιότερη αναλυτική παρουσίαση από το ΕΠΣΕ των γεγονότων του φόνου του 18χρονου παλιννοστούντα Νίκου Λεωνίδη από αστυνομικό στις 25 Μαρτίου 2000 και της διερεύνησης ακολουθεί. Η προσφυγή είχε γίνει στο όνομα του πατέρα του Γρηγόριου Λεωνίδη.

Η απόφαση είναι πολύ σημαντική καθώς το ΕΔΔΑ επανέλαβε πως σε περιπτώσεις αστυνομικής βίας δεν αρκεί η αποζημίωση του θύματος. Το Δικαστήριο τόνισε πως αν δεν υπάρχει δίωξη και τιμωρία των υπευθύνων, θα είναι δυνατό αστυνομικοί να παραβιάζουν ατιμώρητα τα δικαιώματα των πολιτών που έχουν υπό τον έλεγχό τους με αποτέλεσμα να είναι πρακτικά αναποτελεσματική η θεμελιώδης απαγόρευση βασανιστηρίων, κακομεταχείρισης και φόνων. Εξετάζοντας την ουσία της υπόθεσης, το Δικαστήριο υπογράμμισε πως η διακινδύνευση της ζωής κατά τη διάρκεια σύλληψης με χρήση θανατηφόρας βίας όταν δεν υπάρχει απειλή κατά του αστυνομικού είναι απαράδεκτη ακόμα και αν χωρίς τη χρήση βίας υπάρχει περίπτωση ο πολίτης να διαφύγει τη σύλληψη. Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπως η προκείμενη όπου το θύμα ούτε είχε παρανομήσει ούτε είχε βίαιη ή απειλητική συμπεριφορά: απλώς μαζί με φίλους του έτρεξαν για να αποφύγουν έλεγχο αυτότητας από άτομα με πολιτικά που βγήκαν από συμβατικό αυτοκίνητο και άρα δεν ήταν σίγουρο πως ήταν αστυνομικοί, όπως επισημαίνει το Δικαστήριο. Ο αστυνομικός όταν τελικά συνέλαβε το θύμα, όφειλε να είχε βάλει το όπλο στη θήκη του και όχι να το κρατά με το χέρι στη σκανδάλη την ώρα που περνούσε τις χειροπέδες, προσέθεσε το Δικαστήριο, τονίζοντας τέλος πως ειδικά την εποχή εκείνη το απαράδεκτο νομικό πλαίσιο για τη χρήση των όπλων σήμαινε απουσία κατάλληλης εκπαίδευσης των αστυνομικών που έτσι ενεργούσαν με ανευθυνότητα.    

Τα γεγονότα και η απόφαση συνοψίζονται σε δελτίο τύπου του ΕΔΔΑ, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα   (στα αγγλικά) που επισυνάπτεται. Το πλήρες κείμενο της απόφασης του ΕΔΔΑ είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στην ιστοσελίδα 

Το ΕΠΣΕ υπενθυμίζει πως πρόκειται για την τέταρτη καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ για παραβίαση του Άρθρου 2 σε υπόθεση πυροβολισμού από αστυνομικό με όπλο. Η πρώτη καταδίκη, στις 20 Δεκεμβρίου 2004, αφορούσε τραυματισμό του Χρήστου Μακαρατζή στις 13 Σεπτεμβρίου 1995. Η δεύτερη καταδίκη, στις 21 Ιουνίου 2007, αφορούσε τραυματισμό που άφησε παράλυτο στις 26 Ιανουαρίου 1998 το Ρομ Γιάννη Καραγιαννόπουλο, για λογαριασμό του οποίου είχε προσφύγει στο ΕΔΔΑ το ΕΠΣΕ. Η τρίτη καταδίκη, στις 5 Ιουλίου 2007, αφορούσε το θανάσιμο τραυματισμό, στις 21 Νοεμβρίου 2001, του Αλβανού Gentjan Celniku για λογαριασμό των αδελφών του οποίου είχε προσφύγει στο ΕΔΔΑ το ΕΠΣΕ.

Υπάρχουν επίσης τέσσερις καταδίκες της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ για κακοποίηση πολιτών από αστυνομικούς. Η πρώτη στις 13 Δεκεμβρίου 2005 για κακοποίηση στις 8 Μαΐου 1998 από αστυνομικούς των Ρομά Λάζαρου Μπέκου και Λευτέρη Κουτρόπουλου για λογαριασμό των οποίων είχε προσφύγει στο ΕΔΔΑ το ΕΠΣΕ. Η δεύτερη στις 18 Ιανουαρίου 2007 για κακοποίηση του Σύριου μετανάστη Mhn Ghassan Alsayed Allaham  στις 8 Σεπτεμβρίου 1998. Η τρίτη στις 24 Μαΐου 2007 για κακοποίηση του Δημήτρη Ζελίδη στις 23 Δεκεμβρίου 2001, για λογαριασμό του οποίου είχε προσφύγει στο ΕΔΔΑ το ΕΠΣΕ. Η τέταρτη στις 6 Δεκεμβρίου 2007 για κακοποίηση της Ρομνί Φανής-Γιανούλας Πετροπούλου-Τσακίρη στις 28 Ιανουαρίου 2002 για λογαριασμό των οποίων είχε προσφύγει στο ΕΔΔΑ το ΕΠΣΕ.

Παράλληλα, υπάρχουν και δύο καταδίκες της Ελλάδας από την Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (UN Human Rights Committee - HRC) για κακοποίηση πολιτών από αστυνομικούς. Η πρώτη στις 28 Μαρτίου 2006, για ομολογία του Αλέξανδρο Κουΐδη ως αποτέλεσμα κακομεταχείρισης από την αστυνομία, μεταξύ 17 Μαΐου και 27 Ιουνίου 1991. Η δεύτερη στις 24 Ιουλίου 2008 για κακοποίηση στις 14 Ιουνίου 2001 του Ανδρέα Καλαμιώτη για λογαριασμό του οποίου είχε προσφύγει στην HRC το ΕΠΣΕ.

Το ΕΠΣΕ συνοψίζει πως οι επτά από τις δέκα υποθέσεις καταδίκης της Ελλάδας για αστυνομική βία έγιναν μετά από προσφυγές του ΕΠΣΕ. Αναλυτικά στοιχεία για τις υποθέσεις αυτές καθώς και για τέσσερις άλλες υποθέσεις του ΕΠΣΕ που οδήγησαν σε 21 καταδίκες της Ελλάδας στις 11 υποθέσεις του ΕΠΣΕ ακολουθούν. Ανάλυση υπερεκατό περιπτώσεων αστυνομικής βίας (μεταξύ των οποίων και της παρούσας) υπάρχει επίσης στο βιβλίο του Εκπροσώπου του ΕΠΣΕ Παναγιώτη Δημητρά Αναζητώντας τα χαμένα δικαιώματα στην Ελλάδα – η σκοτεινή πλευρά της Ελληνικής Δημοκρατίας που μόλις κυκλοφόρησε στη σειρά Αντιρρήσεις των εκδόσεων «τυπωθήτω» - Γ. & Κ. Δαρδανού (βλπ. σχετικό δελτίο τύπου στην ιστοσελίδα http://cm.greekhelsinki.gr/index.php?sec=192&cid=3200).     

«Η Ελλάδα πρέπει να παραδεχθεί πως έχει πρόβλημα αστυνομικής βίας και ατιμωρησίας το οποίο είναι διαχρονικό αφού τα περιστατικά στις υποθέσεις αυτές συνέβησαν πριν από το 2004» δήλωσε ο εκπρόσωπος του ΕΠΣΕ Παναγιώτης Δημητράς. «Όσο οι λίγοι αστυνομικοί που χρησιμοποιούν –συχνά θανατηφόρο- βία μένουν ατιμώρητοι, θα κηλιδώνεται ολόκληρο το αστυνομικό σώμα που αποδέχεται αυτές τις πρακτικές. Συνέπεια αυτού είναι να θεωρούνται εν δυνάμει βίαιοι και οι δεκάδες χιλιάδων αστυνομικών που όμως ποτέ δεν χρησιμοποίησαν παρόμοιες μεθόδους. Ως εκπρόσωποι όλων αυτών των αστυνομικών οι συνδικαλιστικοί φορείς τους ας απαιτήσουν από την πολιτεία να δοθεί τέλος στην κατάσταση αυτή, αντί να τρέχουν σχεδόν μετά από κάθε βίαιο συμβάν να δικαιολογούν τις ενέργειες των συναδέλφων του», πρόσθεσε ο Παναγιώτης Δημητράς

Δελτίο τύπου ΕΠΣΕ

Πρόκειται για μια κορυφαία δικαστική απόφαση που έρχεται στον πιο κατάλληλο χρόνο, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, για να υπενθυμίσει ορισμένα πράγματα τα οποία θα έπρεπε να είναι αυτονόητα:

- ο αστυνομικός αν δεν φοράει στολή, δεν μπορεί να θεωρείται από τον πολίτη αστυνομικός,

- ο αστυνομικός δεν πρέπει να χρησιμοποιεί το όπλο του απλώς για να συλλάβει κάποιον,

- η χρηματική αποζημίωση (αστικό δίκαιο) δεν αρκεί, αλλά πρέπει να υπάρχει και ποινική τιμωρία των αστυνομικών που σκοτώνουν. 

Aς δούμε και τι λέει το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ που παραβίασε ξανά η χώρα μας:

Το δικαίωμα στη ζωή

1. Το δικαίωμα εκάστου προσώπου εις την ζωήν προστατεύεται υπό του νόμου. Εις ουδένα δύναται να επιβληθεί εκ προθέσεως θάνατος, ειμή εις εκτέλεσιν θανατικής ποινής εκδιδομένης υπό του δικαστηρίου εν περιπτώσει αδικήματος τιμωρουμένου υπό του νόμου δια της ποινής ταύτης.

2. Ο θάνατος δεν θεωρείται ως επιβαλλόμενος κατά παράβασιν του άρθρου τούτου, εις ας περιπτώσεις θα επήρχετο συνεπείας χρήσεως βίας καταστάσης απολύτως αναγκαίας:

α) δια την υπεράσπισιν οιουδήποτε προσώπου κατά παρανόμου βίας,

β) δια την πραγματοποίησιν νομίμου συλλήψεως ή προς παρεμπόδισιν αποδράσεως προσώπου νομίμως κρατουμένου.

γ) δια την καταστολήν, συμφώνως το νόμω, στάσεως ή ανταρσίας.

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου υπογράφηκε στις 4.11.1950 στη Ρώμη και η Ελλάδα τηυν επικύρωσε με το ν.δ.53/1974. Την εφαρμογή της από τα κράτη ελέγχει δικαστικά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που βρίσκεται στο Στρασβούργο, ως θεσμικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης.