Εφετείο Αθηνών
Απόφαση 5538/2006[...]
Εξάλλου, από το όλο πλέγμα των διατάξεων που προαναφέρονται καθώς και από άλλες διατάξεις του Συντάγματος και των κοινών νόμων, συνάγεται ότι από τον ενυπάρχοντα στην δημοσιογραφική δραστηριότητα αυξημένο κίνδυνο προσβολής της προσωπικότητας λόγω της δημοσιότητας απορρέουν οι λεγόμενες συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου και των ηλεκτρονικών ΜΜΕ και δη : α) η υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας και της ιδιωτικής σφαίρας και β) το καθήκον αληθείας που επιβάλλει να προηγηθεί της εκπομπής ο έλεγχος της αληθείας των πληροφοριών και των ειδήσεων, ώστε το περιεχόμενο του να συμπίπτει με την πραγματικότητα. Επιπρόσθετα δε και η αρχή του σεβασμού των απόψεων, που είναι συνυφασμένη με τη γενική δικαϊκή αρχή audiatur et altera pars, η οποία βρίσκει τη συνταγματική της απήχηση στην αρχή της προηγούμενης ακροάσεως (άρθρο 20 §2). Ειδικότερα, όπως συμβαίνει και με τον τύπο, οι δραστηριότητες των ηλεκτρονικών μέσων, συνεπάγονται αναμφισβήτητα την άσκηση κυριαρχίας στο πεδίο δράσεως της δημοσιότητας, που, ανάλογα με το σκοπό, τον τρόπο και την έκταση με την οποία γίνεται η προβολή ενός προσώπου, η δημοσιότητα μπορεί να έχει ευνοϊκές ή καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνική, ηθική και επαγγελματική εικόνα του (βλ. Ι. Καρακώστα, το Δίκαιο των ΜΜΕ, Γ έκδοση, σ. 177, ΕφΘρ 78/2003 ό.π.). Ο αυξημένος κίνδυνος προσβολής του έννομου αγαθού της προσωπικότητας επιβάλει την ανάγκη λήψεως από τα ΜΜΕ μέτρων με τα οποία θα περιορίζονται οι πιθανότητες επελεύσεως των κινδύνων. Ειδικότερα : Η υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας και της ιδιωτικής σφαίρας θεμελιώνεται κυρίως : α) Στις διατάξεις των άρθρων 2 §1, 5 §1, §5, 5Α, 7 §2, 9, 9Α, 15 §2, 19 και 93 §2 του Συντάγματος που τριτενεργούν στις ακόλουθες διατάξεις, β) ΑΚ 57,58, 59, 60, 914, 919, 920, γ) ΚΠΔ 329 §1 και 330, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 14 του ν. 1419/1984, δ) ΠΚ 361-367, 369, 370 και 370Α, ε) Σύμβαση της Ρώμης άρθρα 8, 10 (ιδίως §2), στ) ΑΚ 281 και 288, ζ) Άρθρο 3 §Ιβ, ν. 2328/95, η) Ν. 2172/93 (άρθρο 35 §4α), άρθρο μόνο ν. 1178/81 (που εφαρμόζεται αναλόγως) ν. 1730/87 (άρθρο 3 §2 ε), θ) π.δ. 77/2003 (Κώδικας δεοντολογίας ειδησεογραφικών και άλλων δημοσιογραφικών και πολιτικών εκπομπών). Ας σημειωθεί πάντως εδώ παρεμπιπτόντως ότι στο π.δ. 77/2003 ορίζονται ειδικότερα τα ακόλουθα που αναφέρονται τόσο στην ιδιωτική σφαίρα, όσο και προσωπικότητας που ενδιαφέρει στην προκειμένη περίπτωση στο άρθρο 4 : «1. Δεν επιτρέπεται η παρουσίαση προσώπων με τρόπο ο οποίος, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να ενθαρρύνει τον εξευτελισμό, την κοινωνική απομόνωση ή τις δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος τους από μέρος του κοινού βάσει ιδίως του φύλου, της φυλής, της εθνικότητας, της γλώσσας, της θρησκείας, της ιδεολογίας, της ηλικίας, της ασθένειας ή αναπηρίας, του γενετήσιου προσανατολισμού ή του επαγγέλματος, 2. Δεν επιτρέπεται η προβολή μειωτικών, ρατσιστικών, ξενοφοβικών ή σεξιστικών μηνυμάτων και χαρακτηρισμών καθώς και μισαλλόδοξων θέσεων και γενικά δεν πρέπει να θίγονται εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες και άλλες ευάλωτες ή ανίσχυρες πληθυσμιακές ομάδες. Επίσης στο άρ-θρο 6 «1. Η ιδιωτική ζωή όλων, συμπεριλαμβανομένων και των δημοσίων προσώπων της επικαιρότητας, είναι σεβαστή και απαραβίαστη, 2. Δεν επιτρέπεται να καταγράφονται, να απεικονίζονται και να δημοσιοποιούνται ιδιωτικές στιγμές ή συνομιλίες πολιτών χωρίς της άδεια τους, 3. Δεν επιτρέπεται η μετάδοση εικόνων οι οποίες έχουν ληφθεί χωρίς προειδοποίηση, με χρήση κάμερας ή μαγνητοταινίας για την καταγραφή, απεικόνιση ή δημοσιοποίηση μαρτυρίας ή συνεντεύξεως ή των κινήσεων οποιουδήποτε προσώπου. Ορίζεται επιπλέον (άρθρο 7) ότι πρέπει να αποφεύγεται κάθε αδιάκριτη παρέμβαση σε προσωπικό πόνο ή πένθος και ιδίως να αποφεύγεται η παρουσίαση σκηνών ή ατόμων σε στιγμές πένθους, οδύνης, απόγνωσης ή αγανάκτησης. Δεν επιτρέπεται να προβάλλονται, χωρίς σπουδαίο λόγο, εικόνες ή ήχοι που επιτείνουν ή προκαλούν πόνο στους εικονιζόμενους ή σε πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος τους. Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 11 του διατάγματος, ο κατηγορούμενος τεκμαίρεται αθώος μέχρι την αμετάκλητη καταδίκη του. (βλ. Ι. Καρακώστα, το Δίκαιο των ΜΜΕ, Γ έκδοση, σ. 177,178). Το καθήκον της αληθείας, που θεμελιώνεται κυρίως στις ακόλουθες διατάξεις : Αρθρο 2 §1 του Συντάγματος για την προστασία της αξίας του ανθρώπου, 5 §1, 5Α (με έμμεση τριτενέργεια), ΑΚ 920 περί ευθύνης του υποστηρίζοντας ή διαδίδοντος αναληθείς ειδήσεις που θέτουν σε κίνδυνο την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον άλλου, ΑΚ 57 και 59 περί προστασίας της προσωπικότητας, ΑΚ 288 περί υποχρεώσεων τηρήσεως της καλής πίστεως και των συναλλακτικών ηθών, ΑΚ 281 περί καταχρήσεως δικαιώματος, ΑΚ 914 περί αδικοπρακτικής ευθύνης, ΑΚ 919 περί της εκ προθέσεως προσβολής των χρηστών ηθών, ΑΚ 932 περί ικανοποιήσεως της ηθικής βλάβης σε περιπτώσεις αδικοπρατικής προσβολής της τιμής κτλ, ΠΚ 363, 365, π.δ. 77/2003 ) αποτελεί το θεμελιώδες μέλημα των ΜΜΕ. Η αρχή αυτή επιβάλλει πριν από την ανακοίνωση τον έλεγχο της αλήθειας των πληροφοριών και των ειδήσεων. Η υποχρέωση συνίσταται στο καθήκον τηρήσεως την καλής πίστεως ως προς την ακρίβεια της ειδήσεως και την επίδειξη της απαιτούμενης κατά τις περιστάσεις επιμέλειας. Το καθήκον των ΜΜΕ συνίσταται στην φιλαλήθεια και ειλικρίνεια κατά τη μετάδοση της ειδήσεως, με άλλα λόγια στην υποκειμενική αλήθεια. Τα ΜΜΕ οφείλουν να απέχουν από διαστρεβλώσεις και παραποιήσεις (βλ. Ι. Καρακώστα, το Δίκαιο των ΜΜΕ, Γ' έκδοση σ. 177,178). Φήμες και υποθέσεις δεν πρέπει να παρουσιάζονται ως γεγονότα. Εξάλλου ο τηλεοπτικός σταθμός υπέχει ευθύνη, επειδή ο δημοσιογράφος που επιμελήθηκε την εκπομπή παρουσίασε τις απόψεις μόνο της μιας πλευράς χωρίς να κρατήσει τη δέουσα απόσταση απ' αυτές και χωρίς να παρουσιάσει γεγονότα που τις διαψεύδουν, με αποτέλεσμα να φανεί ότι τις υιοθετεί (βλ. Γερμανικό Ακυρωτικό BGH 26.11.1996, JZ 1997, σ. 784 με παρατηρήσεις Helle. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η μη τήρηση των συναλλακτικών υποχρεώσεων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας και θεμελιώνει τον παράνομο χαρακτήρα της συμπεριφοράς υπό την έννοια των ΑΚ 57, 917, 919 και 920 ΑΚ (βλ. Σ. Πατεράκη, οπ σ. 200- 201, Loffel Martin Reinhart, Handdbuch des Presserechts, 2η έκδοση, 1986, σ. 264, Wenzel Karl Egbert, Das Recht der Wort und Bildberichterstatung, σ. 220, 439 επ.) Εξάλλου, οι υποχρεώσεις που απορρέουν από το καθήκον σεβασμού των απόψεων θεμελιώνονται στις συνταγματικές διατάξεις των άρθρων 5 §1, 5Α, 10, 14 §1, §5 σε συνδυασμό με εκείνη των άρθρων 15 §2, 5 §1. Η ίδια αρχή εκφράζεται και στην αναγνώριση στον τηλεθεατή ή ακροατή του δικαιώματος επανορθώσεως, που ρυθμίζεται ενιαία για τα κρατικά και ιδιωτικά ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης με τη διάταξη του άρθρου 3 §11-13 του νόμου 2328/95. Η αρχή του σεβασμού των απόψεων είναι συνυφασμένη με τη γενική δικαιϊκή αρχή audiatur et altera pars, η οποία βρίσκει τη συνταγματική της απήχηση στην αρχή της προηγούμενης ακροάσεως (άρθρο 20 §2) Εκφράζεται με έμμεση τριτενέργεια σε διάφορες διατάξεις μεταξύ των οποίων η ΑΚ 57 και γενική ρήτρα της καλής πίστεως των ΑΚ 281 και 288 όπως επίσης και στο π.δ. 77/2003 (Κώδικας δεοντολογίας ειδησεογραφικών και άλλων δημοσιογραφικών και πολιτικών εκπομπών). Το καθήκον σεβασμού των απόψεων επιβάλλει : α) την καλόπιστη κριτική απόψεων και γνωμών που διατυπώθηκαν μέσω των ΜΜΕ και β) τη μετάδοση ανακοινώσεων ακόμα και αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις ασκήσεως του δικαιώματος επανορθώσεως, με τις οποίες παρέχεται στο κοινό, μια άλλη εκδοχή ενός θέματος που αποτελούσε αντικείμενο προηγούμενης ανακοινώσεως (βλ. Ι. Καρακώστα, ό.π., σ. 178).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου