Δημοσιοποιήθηκε δελτίο τύπου του Συνηγόρου του Πολίτη, στο οποίο συνοψίζονται συμπεράσματα που προέκυψαν από τη χθεσινή ημερίδα με τίτλο "Πρόσβαση στα έγγραφα και διαφάνεια της διοικητικής δράσης".
Τα συμπεράσματα της ημερίδας είναι τα εξής:
· Το δικαίωμα πληροφόρησης και γνώσης των διοικητικών στοιχείων παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις συχνά παρακωλύεται από διατάξεις ποικίλων νομοθετημάτων που δεν αντανακλούν πλήρως τη συνταγματική επιταγή τόσο ως προς το πεδίο εφαρμογής του, όσο και ως προς το αντικείμενό του.
To δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα παρακωλύεται όμως και από αγκυλώσεις και νομολογιακές κατασκευές που δεν υπάρχουν στο συνταγματικό κείμενο, όπως η έννοια του "εύλογου ενδιαφέροντος" που υποτίθεται ότι πρέπει να έχει ο αιτών για να δικαιούται πρόσβασης στα έγγραφα. Η συνταγματική κατοχύρωση της αναγνώρισης της πρόσβασης στα έγγραφα όμως σημαίνει αναγωγή του δικαιώματος σε αυτοσκοπό, όχι αναγκαστικά σε μέσο για την ικανοποίηση άλλων δικαιωμάτων.
Έτσι η ίδια η νομοθεσία κάνει μια σαφή διάκριση: για τα διοικητικά έγγραφα υπάρχει ένα απροϋπόθετο δικαίωμα πρόσβασης, ενώ για τα ιδιωτικά έγγραφα που τηρούνται από δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να υπάρχει "ειδικό έννομο συμφέρον". Επομένως, ο ίδιος ο νόμος αναφέρει ρητώς τις προϋποθέσεις και σε αυτές δεν αναφέρεται ότι πρέπει να αποδείξει κάποιος "εύλογο ενδιαφέρον" για να του χορηγηθεί λ.χ. αντίγραφο του ΦΕΚ, ή μιας εγκυκλίου, μίας πάγιας διαταγής ή κάθε άλλου διοικητικού εγγράφου, εφόσον δεν υπάρχουν θέματα στάθμισης με άλλα έννομα αγαθά όπως λ.χ. η ιδιωτικότητα, τα απόρρητα και τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας.
Αυτή η θέση δεν υποστηρίχθηκε όμως από τους ομιλητές του Συνηγόρου του Πολίτη, αλλά ούτε περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα. Η ανεξάρτητη αρχή ακολουθεί το νομολογιακό κατασκεύασμα του "εύλογου ενδιαφέροντος", ενώ η νομολογία δεν είναι δεσμευτική στην ελληνική έννομη τάξη κι ενώ ως ανεξάρτητο όργανο οφείλει να καταδεικνύει τις ασυμβατότητες με το Σύνταγμα όχι μόνο όταν αυτές προέρχονται από τον νόμο αλλά και από τα "οριζόντια" αποτελέσματα των δικαστικών αποφάσεων των περασμένων δεκαετιών.
· Η Διοίκηση εμφανίζει μια επιφυλακτικότητα έναντι της χορήγησης πρόσβασης σε έγγραφά της και συχνά αρνείται χωρίς επαρκή αιτιολογία.
Ενόψει αυτής της παραδοχής, η εισήγηση δύο ομιλητών στην χθεσινή ημερίδα, ενός από τον Συνήγορο του Πολίτη κι ενος από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων, ότι η εισαγγελική παραγγελία χορήγησης εγγράφων δεν είναι δεσμευτική για τη Διοίκηση, σε τι θα βοηθήσει άραγε την Διοίκηση να εγκαταλείψει την "επιφυλακτικότητά" της; Η ανάλυση αυτή θα είχε νόημα μόνον εφόσον εξασφαλιζόταν ταυτόχρονα η λειτουργία Information Commissioner στην Ελλάδα, με αρμοδιότητα να εκδίδει δεσμευτικές αποφάσεις χορήγησης εγγράφων από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (κάτι το οποίο υποστήριξε ο κ. Λαζαράκος στην εισήγησή του: ανάθεση της αρμοδιότητας αυτής στην ΑΠΔΠΧ). Μέχρι τότε, κανείς δεν μπορεί να υποκαταστήσει την υπεροχή της εισαγγελικής παραγγελίας, ως προς την ταχύτητα και τη δεσμευτικότητα.
· Η πρόσβαση πρέπει να χορηγείται μετά από στάθμιση συμφερόντων (προστασία προσωπικών δεδομένων, δικαιώματα παιδιού, προστασία ασθενέστερων, κ.λπ.).
Η στάθμιση αυτή δεν μπορεί όμως να προέρχεται από το αποφασίζον όργανο και ταυτόχρονα να υπάρχει αξίωση να είναι ακριβοδίκαιη και επαρκής. Η υποχρέωση κρίσης επί αιτήσεως πρόσβασης στα έγγραφα αποτελεί μία οιονεί δικαιοδοτική αρμοδιότητα, η οποία προϋποθέτει εξοικείωση με το οικείο θεσμικό πλαίσιο, αλλά και χαρακτηριστικά αμεροληψίας του αποφασίζοντος λειτουργού. Δεν είναι δυνατόν βέβαια να περιμένει κανείς να γνωμοδοτεί ο Συνήγορος, το ΝΣΚ ή η ΑΠΔΠΧ για κάθε περίπτωση αιτήματος πρόσβασης ή περαιτέρω χρήσης πληροφοριών. Γι' αυτό θα πρέπει η αρμοδιότητα αυτή (ορίστε και μια πρακτική πρόταση) να ανατεθεί σε ειδικούς υπαλλήλους, οι οποίοι θα ασχολούνται μόνο με θέματα πρόσβασης στα έγγραφα - προστασίας προσωπικών δεδομένων στις υπηρεσίες τους: τους Information Officers. Αντίστοιχες θέσεις υφίστανται στο διοικητικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: κάθε θεσμικό όργανό της έχει αναθέσει σε έναν υπάλληλο το ρόλο του Data Protection Officer, ο οποίος εξετάζει τις σχετικές αιτήσεις. Ομοίως, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπάρχει και αρμόδιο πρόσωπο που χειρίζεται τα αιτήματα περαιτέρω χρήσης πληροφοριών.
Οι "σταθμίσεις" δεν είναι ασφαλές να αναθέτονται στον υπάλληλο που έτυχε να αναλάβει χειριστής της αίτησης για πρόσβαση στα έγγραφα.
· Είναι επιτακτική η ανάγκη κωδικοποίησης των σχετικών διατάξεων που έχουν ποικίλη (εθνική και ευρωπαϊκή) προέλευση.
Δεν είναι απλώς "επιτακτική ανάγκη", είναι δεσμευτική υποχρέωση σύμφωνα με το άρθρο 14 του Ν.3448/2006 να εκδοθεί το προεδρικό διάταγμα του Κώδικα Πρόσβασης στα Έγγραφα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου