Oλοκληρωθήκε προ ολίγου η Α' θεματική ενότητα της ημερίδας με τίτλο “Η εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη”, στην αίθουσα Δρακοπούλου (προπύλαια Πανεπιστημίου Αθηνών). To δεύτερο μέρος ξεκινάει σε 20 λεπτά.
Ο υπουργός Εσωτερικών που σύμφωνα με το πρόγραμμα θα απηύθυνε χαιρετισμό, δεν προσήλθε λόγω της σύγκλησης της κυβερνητικής επιτροπής για το γνωστό θέμα των φυλακών Κορυδαλλού.
Η ημερίδα είναι άκρως ενδιαφέρουσα, επειδή οι Ειδικοί Επιστήμονες στον Συνήγορο του Πολίτη παρουσιάζουν αναλυτικά στοιχεία για τις δικαιολογίες που επικαλείται η Δημόσια Διοίκηση για να απορρίπτει τα αιτήματα των πολιτών για πρόσβαση στα έγγραφα. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι η νομική αντίκρουση των υπηρεσιών του Συνηγόρου προς τις προσχηματικές απαντήσεις της Δημόσιας Διοίκησης. Από τις παρουσιάσεις προκύπτουν συγκεκριμένοι προσχηματικοί λόγοι που συντηρούν την αδιαφάνεια, αλλά και τα στέρεα νομικά επιχειρήματα με τα οποία ο Συνήγορος, αλλά και κάθε πολίτης μπορεί να αντικρούσει όλα τα “κωλύματα” που επικαλείται το δημόσιο!
Στην πρώτη θεματική ενότητα, λοιπόν, παρουσιάστηκαν οι εισηγήσεις που αναγράφονται στο πρόγραμμα της ημερίδας. Μεταφέρω συνοπτικά μερικά στοιχεία που κατέγραψα (δεν υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης σε wi-fi μέσα από το χώρο του πανεπιστημίου), αλλά ο Συνήγορος του Πολίτη κ. Γιώργος Καμίνης μου είπε ότι οι εισηγήσεις θα δημοσιοποιηθούν και σε τόμο, πράγμα που θα αποελέσει μια ουσιαστική συμβολή για τον περιορισμό της αδιαφάνειας, αφού πλέον θα έχουμε καταγεγραμμένες όλες τις αβάσιμες δικαιολογίες του δημοσίου και θα μπορούμε να αντικρούουμε τα επιχειρήματά τους.
Η κα Κ. Ανδρικάκη παρουσίασε το θέμα “Το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα. Οριοθέτηση του δικαιώματος” (στο πρόγραμμα η εισηγηση συνυπογράφεται από τον κ. Χ.Παπαστυλιανό).
Το σημαντικότερο που ακούστηκε σε αυτή την εισήγηση είναι ότι η άσκηση του δικαιώματος δεν εξαρτάται από τη νομοθετική παρέμβαση, λογω της συνταγματικής κατοχύρωσης του δικαιώματος στο άρθρο 10 του Συντάγματος. Αυτό σημαίνει ότι παρά το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας στο “οργανικό” δημόσιο (Δημόσιο, ΟΤΑ, ΝΠΔΔ), και τις αμφισβητήσεις για την εφαρμογή του Ν.1599/1986 (που αφορά γενικά τους τομείς του “δημόσιου τομέα”), το Σύνταγμα επιβάλλει να ικανοποιούνται τα δικαιώματα πρόσβασης στα έγγραφα ανεξάρτητα απο τη νομοτυπική μορφή κάθε υπηρεσίας ή αρχής (δηλ. ακόμα και τα Ν.Π.Ι.Δ. δεσμεύονται από τη συνταγματική επιταγή!
Ως προς τους φορείς δικαιώματος: είναι κάθε φυσικό πρόσωπο (από τη γέννηση-σύλληψή του) + νομικά πρόσωπα εφόσον προσιδιάζει στη φύση τους. Καλύπτονται και οι αλλοδαποί.
Από τη νομολογία και τη διοικητική πρακτική προκύπτει ότι φορέας δεν είναι απλώς “ο κάθε πολίτης”, αλλά ο “έχων εύλογο ενδιαφέρον”. Αυτή η έννοια είναι ευρύτερη του “έχοντος έννομο συμφέρον”. Αλλά, αμφισβητείται κατά πόσον βρισκει νομιμο έρεισμα αυτός ο περιορισμός των φορέων του δικαιώματος. Γίνεται δεκτό ότι το “εύλογο ενδιαφέρον” δεν είναι αυτό του του κάθε πολίτη για την έυρυθμη λειτουργία των κρατικών οργάνων. Το εύλογο ενδιαφέρον πρέπει να διαπιστώνεται κάθε φορά ειδικώς.
Αντικείμενο δικαιώματος είναι τα διοικητικά έγγραφα. Δηλαδή, “ό,τι υπάρχει στο αρχείο της διοίκησης” Ενδεικτική η απαρίθμηση στο άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (δηλ. όχι αποκλειστική απαρίθμηση). Η έννοια του εγγράφου συμπροσδιορίζεται και από τα άρθρα 13 ΠΚ και 438 ΚπολΔ.
Στο αντικείμενο του δικαιώματος περιλαβάνονται επίσης τα ιδιωτικά έγγραφα τα οποία φυλάσσονται στις δημόσιες υπηρεσίες, τα οποία σχετίζονται με υποθέσεις που διεκπεραιώνονται από την υπηρεσία.
Υποστηρίζεται, όμως, ότι ακόμα και τα ιδιωτικά έγγραφα, μολις λάβουν αριθμό πρωτοκόλλουαποκτούν την ιδιότητα δημοσίου εγγράφου. Έτσι γίνεται δεκτό ότι και τα αρχιτεκτονικά σχέδια που υποβλήθηκαν πρέπει να χορηγούνται χωρίς επίκληση εννόμου συμφέροντος.
Μη απόλυτος τρόπος άσκησης – υπάρχουν περιορισμοί από το νόμο:
Ένας περιορισμός που αποκλείει την πρόσβαση στα έγγραφα, είναι όταν αυτά αφορούν την “οικογενειακή ιδιωτική ζωή”. Αυτή η έννοια αναφέρεται στην αυστηρά οικογενειακή - ιδιωτική ζωή ( η οποία εκτείνεται από τα στοιχεία ταυτότητας και περιλαμβάνει έως και τα ευαίσθητα δεδομένα).
Πεδίο εφαρμογής. Φορείς του δικαιώματος. Σύμφωνα με τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, τυπικά το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα αφορά μόνο το “Δημόσιο, τους ΟΤΑ, τα ΝΠΔΔ”. Κατά μία γνώμη όμως, αυτό το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής δεν καλύπτεται απο τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 10 παρ. 3 του Συντάγματος που αναφέρεται σε “κάθε δημόσια υπηρεσία και αρχή”.
Έτσι, σύμφωνα με το αντίστοιχο δικαίωμα του άρθρου 16 του Ν.1599/1986, το δικαίωμα αφορά “κάθε τομέα του δημοσίου”. Σύμφωνα με την κρατούσα γνώμη, αυτό το άρθρο δεν καταργήθηκε με την εισαγωγή του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας.
Η υποχρέωση χορήγησης αντιγράφου αφορά όχι μόνο την εκδούσα του εγγράφου υπηρεσία, αλλά και την υπηρεσία που φυλάττει το εν λόγω στοιχείο.
Αντίθετη άποψη θα καθιστούσε ανέλεγκτη την διοικητική δράση των φορέων αυτών.
Συμπέρασμα: η πρόσβαση στα έγγραφα είναι ένα ατομικό, πολιτικό, κοινωνικό δικαίωμα, άμεσο πλήρες.
Είναι όμως πλέον αναγκαίος ένας σύγχρονος Κώδικας Πρόσβασης στα Έγγραφα.
Στη συνέχεια και μετά την παρουσίαση της νομικής κατοχύρωσης του δικαιώματος ο κ. Κ.Δαραμάρας παρουσίασε την εισήγηση “Τα επιχειρήματα του Συνηγόρου του Πολίτη και η στάση της Διοίκησης” (θέμα που σύμφωνα με το πρόγραμμα συνυπογράφει και ο κ. Α.Καμπάς).
Η εισήγηση αφορούσε ένα ανθολόγιο περιπτωσιολογίας (“νομολογίας”) του Συνηγόρου του Πολίτη. Στην πολύ ενδιαφέρουσα αυτή παρουσίαση (η οποία υποστηρίχθηκε από power point), εξηγήθηκαν οι λόγοι άρνησης που προβάλλει η Διοικηση για να μην επιτρέψει την πρόσβαση του πολίτη στα έγγραφα. Αυτοί οι λόγοι δικαιολογούν εξάλλου και την παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη και την επίλυση της σχετικής διαφοράς κράτους – πολίτη.
Οι συνηθισμένη παθογένεια που παρουσιάζει η διοίκηση σε αιτήματα πρόσβασης στα έγγραφα κατηγοριοποιήθηκε από τον εισηγητή ως εξής:
(α) Αναιτιολόγητη άρνηση της Διοίκησης να ικανοποιήσει το δικαίωμα πρόσβασης
(β) Απαίτηση παρουσίασης από τον πολίτη ενός “έννομου συμφέροντος” (ενώ αρκεί το -γενικότερο- εύλογο ενδιαφέρον)
(γ) Απαίτηση εισαγγελικής παραγγελίας – ενώ αυτό δεν απαιτείται από καμία διάταξη.
(δ) Διάφορα απόρρητα που δεν επιτρέπουν την πρόσβαση
(ε) Προσωπικά δεδομένα
Ο ΣτΠ προβαίνει σε διασταλτική ερμηνεία των διατάξεων και καταφεύγει σε επιχειρήματα συνταγματικότητας γιατί ο απώτερος στόχος είναι η διαφάνεια. (Αυτός είναι και ο λεγόμενος “παιδευτικός ρόλος” του ΣτΠ).
1) Ως προς την υποτιθέμενη έλλειψη του έννομου συμφέροντος του πολίτη – έυλογο ενδιαφέρον
Μία περίπτωση είναι η πρόσβαση σε πρακτικά δημοτικών συμβουλίων. Αιτούντες συνήθως ε΄ναι δημότες/σύμβουλοι/δημ. συνδυασμοι.
Προϋπόθεση αποτελεί το “ειδικό έννομο συμφέρον” ( σύμφωνα με το Ν. 3463/06) πράγμα που αντίκεται στην αντίκειται στην πρόνοια για “συνεδριάσεις δημόσες”.
Τα πρακτικά συνεδριάσεων είναι τα κατ' εξοχήν διοικητικά έγγραφα (5 παρ. 1 ΚΔΔ). Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, ο Συνήγορος αντιλαμβάνεται το “εύλογο ενδιαφέρον” ως πολύ διευρυμένη έρευνα, βασιζόμενη στο συνταγματικό δικαίωμα του άρθρου 10 παρ. 3 του Συντάγματος για πρόσβαση καθε ενεργού πολίτη που ενδιαφέρεται να έχει συμμετοχή στα κοινά.
Ωστόσο, ο πολίτης δεν πρέπει να ασκεί το δικαίωμα αυτό “καταχρηστικά”, στοιχείο που αποελεί την “ασφαλιστικη δικλείδα”.
Αρα: τα ζητούμενα έγγραφα θα πρέπει να προσδιορίζονται με τρόπο σαφή ώστε να μην δημιουργούνται προσκόμματα στην λειτουργία της διοίκησης. Έτσι αποφεύγεται η “καταχρηστικότητα”.
2) Φορολογικό απόρρητο
Σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, από το άρθρο 85 παρ. 2 προσδιορίζεται επακριβώς ποια από αυτά τα στοιχεία είναι τα πραγματικά απόρρητα. Όμως, συχνά η Διοίκηση αρνείται αδιακρίτως να χορηγήσει πρόσβαση σε κάθε στοιχείο που σχετίζεται με την οικονομική / εμπορική επαγγελματική δραστηριότητα, επικαλουμενη αβασίμως το “φορολογικό απόρρητο”.
Ο ΣτΠ απαντά ότι μόνο όσα άπτονται της φορολογίας υπό την έννοια του ΚΦΕ καλύπτονται από το εν λόγω απόρρητο + πάλι όχι όταν δεν μπορούν να αναζητηθούν από άλλλη πηγή .
Λ.χ. ζητήθηκε από αιτούντα πρόσβαση στα στοιχεία φαρμακοποιών που καταβλήθηκαν για προμήθεια υλικού το νπδδ αρνήθηκε επικαλούμενο το φορολογικό απόρρητο των φαρμακοποιών. Ύστερα από αναφορά, ο Συνήγορος έκρινε ότι αυτά τα στοιχεία δεν καλύπτονται από τον ΚΦΕ κι επομένως δεν εμπίπτουν στο φορολογικό απόρρητο.
3) Εμπορικό βιομηχανικό απόρρητο πνευματική ιδιοκτησία.
Μια επιτροπή κατοίκων δήμου ζήτησε από το Υπουργείο Ανάπτυξης, τις εισηγήσεις για έκδοση άδειας παραγωγής ηλ. ενέργειας από εταιρία. Το Υπουργείο Αρνήθηκε την πρόσβαση με επιχειρήματα όπως ότι οι εισηγήσεις δεν αναφέρονται ως “διοικητικά έγγραφα” από το άρθρο 5 του Κώδικα Διοιητικής Διαδικασίας και άρα δεν θεωρούνται έγγραφα “προς γνώση”. Το υπουργείο είπε επίσης ότι τα υπόλοιπα που ζητούνται είναι “ αμιγώς ιδιωτικά έγγραφα”, τα οποία μάλιστα καλύπτονται από “βιομηχανικά – εμπορικά απόρρητα και πνευματική ιδιοκτησία” της εταιρίας παραγωγής. .
Το απαντητικό έγγραφο είχε μόνο απλή επίκληση χωρίς μνεία σχετιών διατάξεων όπως και δυνητικού επηρεασμού συμφερόντων της εταιρίας. Επομένως, η απόρριψη του αιτήματος δεν ήταν αιτιολογημένη και μόνο εξ αυτού του λόγου, δεν ήταν νόμιμη, αφού η αιτιολόγηση είναι υποχρεωτική.
Επιχειρήματ ΣτΠ: η απαρίθμηση των “διοικητικών εγγράφων” στο αρ. 5 παρ. 1 ΚΔΔ είναι ενδιεκτική κι όχι αποκλειστική. Οι εισηγήσεις ελήφθησαν υπόψη από τη Διοίκηση για την έκδοση απόφασης. Εξάλλου, συμφωνα με το νόμο, η πρόβαση στα έγγραφα γίνεται “με την επιφύλαξη” δικαιωματων βιομ. / πνευματικής. Επομένως, η ύπαρξη τέτοιων δικαιωμάτων δεν σημαίνει αυτομάτως και απώλεια των δικαιωμάτων πρόσβασης στα έγγραφα.
Ο Συνήγορος του Πολίτη χρησιμοποιεί ως εργαλείο την Αρχη της αναλογικότητας. Αυτό σημαίνει ότι σε περιπτώσεις στάθμισης, ο περιορισμός πρόσβασης στα έγγραφα, για να είναι νόμιμος θα πρέπει να είναι απολύτως αναγκαίος. Όταν ζητείται η δικαστική προστασία πρέπει να δίνονται τα έγγραφα. Όταν όμως υπάρχουν σκοποί ανταγωνισμού θα πρέπει να αποκλείεται η πρόσβαση.
3) Προσωπικό μητρώο δημοσίων υπαλλήλων.
Σύμφωνα με το π.δ. 178/2004 αποκλείεται η γνώση / πρόσβαση τρίτου στο μητρώο των δημοσίων υπαλλήλων. Σύμφωνα όμως με τον ΣτΠ δεν πρόκειται για μία απόλυτη απαγόρευση / απόρρητο κατά την έννοια του άρθρου 5 παρ. 3 ΚΔΔ. Απαιτείται στάθμιση κάθε φορά και κατά περίπτωση του εύλογου ενδιαφέρονοτς ή και του έννομου συμφέροντος. Η στάθμιση αυτή μπορεί να δικαιολογεί σε ορισμένες περιπτώσεις και τη μερική πρόσβαση.
Μια ενδεικτική περίπτωση εφαρμογής του παραπάνω σκεπτικού ήταν όταν ζητήθηκε πρόσβαση σε γγ. περιφέρειας για χορήγηση εγγράφων πειθαρχικού φακέλου. Η αίτηση απαντήθηκε με την άρνηση γ.γ. για χορήγηση, με επιχείρημα το ειδικό απόρρητο. Ο Συνήγορος του Πολίτη έκρινε όμως ότι τα στοιχεία τέθηκαν ούτως ή άλλως υπόψη του συμβουλίου, δεν αποτελούν αποκλειστικά την ιδιωτική ζωή του υπαλλήλου, αποτέλεσαν μέρος της αιτιολογίας και είχε εκδοθεί εισαγγελική παραγγελία για την χορήγηση.
4) Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.
Συνήθως η Διοίκηση αναφέρεται γενικά σε ύπαρξη “προσωπικών δεδομένων” αόριστα, προκειμένου να απορρίψει ένα αίτημα για πρόσβαση. Ο Συνήγορος κρίνει ότι απαιτείται ειδικη αποφανση για την κάψη του κανόνα της πρόσβασης , κι όχι απλή επίκληση της ύπαρξης προσωπικών δεδομένων.
Επιχειρείται ο συντονισμός του Συνηγόρου του Πολίτη και της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, προκειμένου να βρεθεί η “χρυσή τομή”. Από το συντονισμό έχει προκύψει ότι, όταν στα αιτούμενα έγγραφα περιλαμβάνονται και προσωπικά δεδομένα, τότε θα πρέπει αυτά να χορηγούνται εφόσον:
- – αποτελούν απολύτως αναγκαία δεδομένα τα οποία είναι προσβάσιμα (άρα όχι τα “ευαίσθητα”)
- – υφίσταται εν δυνάμει έννομο συμφέρον τρίτων
- – δεν θίγονται οι θεμελιώδεις ελευθερίες του υποκειμένου των δεδομένων
- – εξετάζεται και η περίπτωση παροχής μερικής πρόσβασης (ανωνυμοποίηση, αποσπάσματα κλπ).
Στη συνέχεια, η κα Π.Κοντογεωργοπούλου παρουσίασε το θέμα “Κοινωνική Διοίκηση και πρόσβαση στα έγγραφα”
Εξήγησε στην εισήγησή της ότι, μέσω της πρόσβασης στα έγγραφα διευρύνεται η συμμετοχή στην λήψη των αποφάσεων. Η πρόσβαση μπορεί επίσης να αποτελεί κι ένα αίτημα για ενημέρωση σχετικά με δικαιώματα και διαδικασίες: έτσι συμβάλλει στην αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων αυτών.
Οι σχέσεις ανάμεσα σε ισχυρούς και ανίσχυρους φορείς του δικαιώματος (λ.χ. η σχέση εργοδότη – ασφαλισμένου. Ιατρού – ασθενούς) πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, καθώς μπορεί να περιορίζει την πρόσβαση από την πλευρά του ισχυρού. Αντίστοιχα, μπορεί να ενισχύεται ως προς το αδύναμο μέρος (πράγμα που μπορεί να επιβάλλεται κι από δεοντολογικοί κανόνες)
Η πρόσβαση στα έγγραφα εξυπηρετεί το τρίπτυχο: Συμμετοχή – ενημέρωση – έλεγχος.
Αντιστάσεις της διοίκησης:
α) Διαφωνία ως προς την έννοια του “διοικητικού εγγράφου”
Η διοίκηση αντλεί επιχειρήματα από το άρθρο 5 παρ. 1 ΚΔΔ παρά την ανοιχτή διατύπωση της διάταξης ως προς την έννοια του διοικητικού εγγράφου. Λ.χ. ένα Νοσοκομείο απέρριψε αίτημα για το σχέδιο του οργανισμού που είχε υποβληθεί στο υπουργείο για έκδοση π.δ. Ο ΣτΠ είναι ότι ναι μεν “έγγραφο” είναι το τελειωμένο. Έτσι είναι τελειωμένο έγγραφο και αυτό που αποτελεί “μέρος μιας ευρύτερης διοικητικής διαδικασίας”, για την οποία απαιτείται η συνδρομή και άλλων οργάνων. Έτσι και αυτό το σχέδιο αποτελεί αυτονόητα διοικητικό έγγραφο. Η διοίκηση συνέχεε το σχέδιο με το ίδιο το προεδρικό διάταγμα!
Η διοίκηση επικαλείται επίσης τα όρια της έννοιας του διοικητικού εγγράφου, όταν η παραγωγή του σχετίζεται με την άσκηση κβερνητικής πολιτικής). Έτσι απορρίφθηκε η πρόσβαση σε εσωτερικό ενημερωτικό σημείωμα προς τον υπουργό.Το Γενικό Λογιστήριο υποστήριξε ότι η τελείωση επέρχεται μόνο από τον ανώτατο βαθμό της ιεραρχίας, συγχέοντας έννοια εγγράφου με την αποδοχή του από τον προϊστάμενο. Οι απόψεις ΣτΠ απορρίφθηκαν από τη διοίκηση. Παρατήρηση: έλλειψη εξοικείωσης της Διοίκησης με την αρχή της διαφάνειας ως προς τη διάσταση της συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων.
Έλεγχος νομιμότητας διοικητικών πράξεων.
Ένα θέμ που απασχολεί τον Κύκλος κοινωνικής προστασίας, είναι κατά πόσον επιτρέπεται η πρόσβαση του έργοδότη στις καταγγελίες που υποβάλλουν οι εργαζόμενοι σε κοινωνικοασφαλιστικούς φορείς, ως προς την καταβολή των εισφορών τους. Είτε η καταγγελια θεωρηθεί δημόσιο/ιδιωτικό έγγραφο, ο εργοδότης θεμελιώνει δικαίωμα πρόσβασης σε αυτή. Ωστόσο η γνώση εκ μέρους του εργοδότη ότι έχει υποβληθεί καταγγελία μπορεί να έχει επιπτώσεις στη διατήρηση της θέσης εργασίας. Οι περισσοτερες καταγγελίες υποβάλλονται στο ΙΚΑ μετά την απόλυση. Υπάρχει μεν η καθιέρωση ειδικού απορρήτου 5 παρ. 3 του ΚΔΔ, αλλά αντίτοιχη διάταξη απορρήτου δεν υπάρχει στη νομοθεσία ΙΚΑ, το οποίο κατά κανόνα χορηγεί στοιχεία στον εργοδότη!
Ο ΣτΠ έχει ζητήσει την εισαγωγή μιας ρητής διάταξης για το ειδικό απόρρητο περί πρόσβασης του εργοδότη στην καταγγελία, αντίστοιχη με αυτή που ισχύει για το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας.
Το αδύναμο μέρος πρέπει να προστατεύεται από την πρόσβαση.
Αδύναμο μέρος είναι επίσης ο ασθενής, ο οποίος πρέπει να έχει πρόσβαση στα στοιχεία που τον αφορούν. Το ιατρικό απόρρητο δεν αντιτάσσεται στον ίδιο τον ασθενή (άρθρο 16 ν.1599/1985, άρθρο 12 ν. 2472/1997, άρθρο 13 Κωδικα Ιατρικής Δεοντολογίας).
Μετά το θάνατο ο νόμος αναγνωρίζει δικαιωμα προσβασης στο φάκελο μόνο στους συγγενείς 4ου βαθμού!Για όλους του υπόλοιπους μπορεί να υπάρξει πρόσβαση με αίτηση σε δικαστικές εισαγγελικές αρχές με την επίκληση έννομου συμφέροντος.
Έτσι όταν υπάρχουν απόλυτα διατυπωμένα δικαιώματα, θα πρέπει τα προβλήματα που δημιουργούνται να επιλύονται με βάση τη λογική στάθμισης έννομων αγαθών.
Η πρώτη θεματική ενότητα ολοκληρώθηκε με την εισήγηση της κας Ε.Μαυρομάτη, με θέμα “Παροχή διοικητικών εγγράφων και περιβαλλοντική πληροφόρηση”.
Ως παράδειγμα παρατέθηκε η άρνηση Δήμου να ενημερώσει για την τοποθέτηση κάδου αποκομηδής στην πρόσοψή καταστήματος. Ο Δήμος θεώρησε ότι η σχετική πληροφορία περιίχε προσωπικά δεδομένα και γι' αυτό ζήτησε εισαγγελική παραγγελία για την χορήγηση των στοιχείων. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει συνεφαρμογή των άρθρων 5 παρ. 1 ΚΔΔ + 75 ΔκΚΚ
Ο Συνήγορος απάντησε οτι επιβαλλόταν η παροχή των στοιχείων και θεμελίωσε την κρίση του στη σχετική απόφαση ΑΠΔΠΧ 32/2005.
Ένα άλλο αίτημα πρόσβασης στην περιβαλλοντική νομοθεσία σχετιζόταν με την νομιμότητα οικοδομικών εργασιών για την ανέγερση ξενοδ. μονάδας. Ζητήθηκε πρόσβαση στα στοιχεία φακέλου. Η διοίκηση απάντησε ότι δεν μπορούσε να παράσχει πρόσβαση επειδή ήταν “προσωπικά δεδομένα” και γι' αυτό ζήτησε προσκόμιση εισαγγελικής παραγγελίας. Προσκομίστηκε παραγγελία αλλά η Περιφέρεια ζήτησε και γνωμοδότηση ΝΣΚ και είπε ότι θα έπρεπε ο ενδιαφερόμενος να περιμένει την εξάντληση 20ήμερου της προθεσμίας που προβλέπεται από τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας.
Ο ΣτΠ είπε ότι η έγκριση ξενοδοχείου δεν αφορά ιδιωτική - οικογενειακή ζωή τρίτου ούτε εμπίπτει σε απόρρητο.Το 20ήμερο είναι το απώτατο όριο και όχι η οριζόμενη ημέρα υλοποίησης της πρόσβασης.
Σε μία άλλη υπόθεση, η πρόσβαση αφορούσε έγγραφα νομιμότητας αδειοδότησης αποκατάστασης οικίας σε παραδοσιακό οικοσμό. Υπήρξε άρνηση του αιτήματος πρόσβασης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων, με επίκληση προσωπικών δεδμένων, πνευματικης ιδιοκτησίας, έκδοσης των εγγράφων από άλλες υπηρεσίες και την κεντρική του ΥΠΠΟ. Ζητήθηκε να προσκομιστεί εισαγγελική παραγγελία.
Ο Συνήγορος έκρινε ότι οι μελέτες αποτελούν διοικητικά έγγραφα, τα οποία είναι αναπόσπαστα στοιχεία της άδειας, αφού λήφθηκαν υπόψη από το τοπικό σμβούλιο που είναι αρμόδιο να γνωμοδοτεί επανεξετάζει τα ζητήματα της περιφέρειάς του. Ο Συνήγορος διέγνωσε την αναγκαιότητα γνώσης προκειμένου η πολίτης να εξετάσει τα τυχόν δικαιώματα, επικαλούμενος και τον Ν. 3448/2006 για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα.
Τέλος, η Εφορία δέχθηκε να χορηγηήσει, ύστερα από άποψη του νομικού συμβούλου του ΥΠΠΟ και στη βάση του άρθρου 24 Ν.2121/93 (δεν απαιτείται άδεια δημιουργού πνευματικής ιδιοκτησίας αν τα έργα πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε διοικητική διαδικασία. ).
Η πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία δεν προϋποθέτει αξιολόγηση του εννόμου συμφέροντος του πολίτη.
Οι τρόποι πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση είναι :
- – έγγραφο απάντησης
- – παροχή πληροφοριών
- – εντός 2 μηνών εφόσον οι πληροφορίες είναι πολύπλοκες ή πολλές.
Π.χ. ένας πολίτης ζητούσε τα πρακτικά του Δήμου για τη επιλογή θέσης εγκατάστασης βιολογικού καθαρισμού. Ο ΣτΠ έκρινε ότι επρόκειτο για περιβαλλοντική πληροφορία και άρα εφαρμόζεται το ειδικό θεσμικό πλαίσιο (Συνθήκη Άαρχους). Η σχετική υπόθεση είναι ακόμη ανοικτή.
Τα προβλήματα που παρουσιάζονται σχετικά με την πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφόρηση:
- διαβιβάζονται τα αιτήματα στην ηγεσία και οι υπηρεσίες θεωρούν ότι έτσι έχουν απαντήσει
- παραβιάζονται προθεσμίες
– προβάλλεται καταχρηστικότητα αιτήματος πρόσβασης.
To β' μέρος της ημερίδας θα διαρκέσει έως τις 20.00
Update: τελικά το πρώτο μέρος συνεχίστηκε μετά τις 16.15.]
Η κ. Μ.Μπλιάτη παρουσίασε το θέμα "Δικαιώματα του παιδιού και πρόσβαση στα έγγραφα". Η ειδική προβληματική συνδέεται με την προστασία των πληροφοριών που αναφέρονται σε παιδιά και τους ενδεχόμενους περιορισμούς πρόσβασης σε έγγραφα εφόσον η πρόσβαση αυτή θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την σωματική ακεραιότητα του παιδιού.
Σε μια υπόθεση, μία ανήλικη απευθύνθηκε σε αρμόδια υπηρεσία προκειμένου να καταγγείλει σωματική κακοποίηση. Σε αυτήν την περίπτωση το απόρρητο θα πρέπει να αντιτάσσεται και εναντίον του γονέα που ζητά πρόσβαση στις πληροφορίες. Η υπηρεσία ερώτησε τον Συνήγορο για την υποχρέωση διαβίβασης και ο Συνήγορος διέγνωσε σύγκρουση δικαιωμάτων. Ως κριτήριο χρησιμοποιήθηκε η επιλογή που εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα του παιδιού, όπως αναφέρεται και στο άρθρο 3 της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού. Τα στοιχεία που έλαβε υπόψη ο Συνήγορος ήταν: αφενός ο κίνδυνος βλάβης και η ανάγκη προστασίας του παιδιού κι αφετέρου η ενδεχόμενη παραβίαση της επαγγελματικής εχεμύθειας με την ενημέρωση της εισαγγελικής αρχής. Η παραβίαση της εχεμύθειας κρίθηκε στη συγκεκριμένη περίπτωση μη άδικη πράξη και έτσι τελικά ανακοινώθηκαν τα στοιχεία της καταγγελλόμενης πράξης στην εισαγγελία.
Σε άλλη περίπτωση, ένας γονέας ζητούσε πρόσβαση σε έκθεση κοινωνικής υπηρεσίας που συντάχθηκε κατόπιν δικαστικής παραγγελίας, σε υπόθεση γονικής μέριμνας. Σε αυτή την περίπτωση κανονικά οι εκθέσεις ανακοινώνονται μόνο στο Δικαστή. Ο Συνήγορος του Πολίτη επικαλέστηκε τη νομολογία του ΕΔΔΑ για την πρόσβαση του πολίτη σε στοιχεία τα οποία τηρούνται από Δικαστήριο.
Σε υπόθεση αιτήματος πρόσβασης του γονεά στον ιατρικό φάκελλο του παιδιού, κρίθηκε ότι το απόρρητο δεν μπορεί να αντιταχθεί σε φορέα της γονικής μέριμνας. Η νομολογία απαιτεί συναίνεση και των δύο γονέων για τόσο σοβαρές ενέργειες.
Στο Δίκτυο Συνηγόρων του Παιδιού, ομόλογος θεσμός ανακοίνωσε υπόθεση στην οποία δεν επετράπη σε γονέα να δει τις ζωγραφιές του παιδιού του.
Σε άλλη περίπτωση, ένας γονέας ζήτησε από Αστυνομικό Τμήμα ένα αντίγραφο ενός εγγράφου του εισαγγελέα με γενικό περιεχόμενο (μη ατομική πράξη). Το Α.Τ. επικαλέστηκε έλλειψη δημόσιου συμφέροντος, επικαλούμενο ότι και ως προς τα διοικητικά έγγραφα εξαιρούνται οι υπηρεσίες των εισαγγελέων. Ο Συνήγορος του Πολίτη είπε ότι η διάταξη περιορίζεται σε υπηρεσίες που αποτελούν αποδέκτες, αλλά δεν αποτελεί επιχείρημα για συσταλτική ερμηνεία του όρου "έγγραφο". Το Αρχηγείο της ΕΛΑΣ επέμεινε στην απάντηση.
Ένα άλλο σοβαρό θέμα που τέθηκε από την εισηγήτρια είναι το γεγονός ότι, ως δημόσια υπηρεσία που τηρεί προσωπικά δεδομένα ανηλίκων, άρα δεδομένα κοινωνικής πρόνοιας, ο Συνήγορος του Πολίτη είναι "υπεύθυνος επεξεργασίας". Συνεπώς, ως προς τη λειτουργία του αυτή - του Συνηγόρου του Παιδιού- ο Συνήγορος οφείλει να τηρεί τις αυστηρές διατάξεις της τήρησης ευαίσθητων δεδομένων.
Η κα Μ.Καραγεώργου, από τον Κύκλο Ισότητας Φύλων του Συνηγόρου του Πολίτη ανέπτυξε το θέμα "Ισότητα φύλων στην απασχόληση και πρόσβαση στα έγγραφα".
Το θέμα αυτό είχε την ιδιομορφία ότι αναφέρεται στις νέες αρμοδιότητες του Συνηγόρου (Ν.3488/2006), βάσει των οποίων η ανεξάρτητη αρχή είναι αυτή που έχει πρόσβαση σε πλειάδα αρχείων, προκειμένου να εκπληρώσει τις αρμοδιότητες της. Αφού παρουσίασε το νέο θεσμικό πλαίσιο, περιέγραψε τα στοιχεία μιας υπόθεσης που είχε πολύ ενδιαφέρον και απέδειξε ότι ο Συνήγορος μπορεί να λειτουργήσει έμμεσα ως θεσμός διαφάνειας και στον τομέα της ίσης μεταχείρισης:
Επρόκειτο για την απόλυση μιας εγκύου, η οποία έλαβε χώρα σε χρόνο κατά τον οποίο δεν γνώριζε ότι ήταν έγκυος. Ο εργοδότησς ζήτησε πρόσβαση στον υπέρηχο του νοσοκομείου, το οποίο όμως δεν χορηγούσε και ζήτησε εισαγγελική παραγγελία. Ο εισαγγελέας αρνήθηκε το σχετικό αίτημα. Στη συνέχεια επενέβη ο Συνήγορος με τις νέες αρμοδιότητές του, ζητώντας να χορηγηθεί σε αυτόν μία έκθεση, αν το νοσοκομείο θεωρούσε ότι η περίοδος της απόλυσης συνέπιπτε με την περίοδο της έναρξης της κύησης. Ο διευθυντής έστειλε μια εμπεριστατωμένη έκθεση, η οποία, με τη συγκατάθεση της εγκύου, χορηγήθηκε στον εργοδότη κι έτσι επιτεύχθηκε η ανάκληση της απόλυσης.
______
Στα σχόλια που έγιναν από το κοινό στο τέλος του πρώτου μέρους, επικράτησε η κλασική συζήτηση για το αν πρόσβαση στα έγγραφα έχουν όσοι έχουν "εννομο συμφέρον" ή "εύλογο ενδιαφέρον". Σε παρέμβασή μου επισήμανα ότι το "εύλογο ενδιαφέρον" είναι μια νομολογιακή κατασκευή που δεν υπάρχει στο νόμο. Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα έχει "Κάθε ενδιαφερόμενος" (Ν.2690/1999) ή "Κάθε πολίτης" (Ν.1599/1986).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου