H ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου δεν προϋποθέτει συνταγματική αναθεώρηση

Άκουσα τον πρωθυπουργό να επαναλαμβάνει την αναγκαιότητα της ίδρυσης ενός ειδικού δικαστηρίου που θα ελέγχει μόνο τη συνταγματικότητα των νόμων. Η πρόταση του κόμματός του όπως περιλαμβανόταν στην προετοιμασία της συνταγματικής αναθεώρησης - φάρσα του 2008 αφαιρούσε από τις Ολομέλειες των 3 ανώτατων δικαστηρίων μια αρμοδιότητα που έχει κι ο τελευταίος ειρηνοδίκης -τον παρεμπίπτοντα έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων- και την εκχωρούσε σε ένα νέο ειδικό όργανο, το Συνταγματικό Δικαστήριο. Η ιδέα ήταν "προέκταση" της έμπνευσης που το ΠΑΣΟΚ επέβαλε με την Αναθεώρηση του 2001: επί της συνταγματικότητας δεν αποφαίνεται απλώς ένα τμήμα του εκάστοτε ανώτατου δικαστηρίου, αλλά υποχρεωτικά η Ολομέλειά του.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που χρειαζόμαστε άμεσα ένα συνταγματικό δικαστήριο σε αυτή τη χώρα: ο πλημμελής έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων από τη Βουλή, η κομματική πειθαρχία που δεν επιτρέπει στους κυβερνητικούς βουλευτές να ορθώσουν το παράστημά τους όταν παραβιάζεται το Σύνταγμα, η άρνηση των Προέδρων της Δημοκρατίας να αναπέμψουν ψηφισθέντα νομοσχέδια που είναι αντίθετα στο Σύνταγμα ακόμη κι αν αυτό έχει διαγνωσθεί από ανεξάρτητες αρχές, ο πολυετής δικαστικός αγώνας για να εξαντληθούν οι 3 βαθμίδες δικαστηρίων μέχρι να επιλυθούν ζητήματα συνταγματικότητας, το περιορισμένο πεδίο αρμοδιότητας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (μόνο ΕΣΔΑ), αλλά και οι ελάχιστες περιπτώσεις "σύγκρουσης" αποφάσεων των ανώτατων δικαστηρίων που οδηγούν μια υπόθεση στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, όπου πραγματικά κηρύσσεται ένας νόμος ανίσχυρος ως αντισυνταγματικός.

Το σύστημα "διάχυτου και παρεμπίπτοντως" ελέγχου της συνταγματικότητας απονί αρμοδιότητα στον κάθε δικαστή κάθε δικαστηρίου, όπως προβλέπει το Σύνταγμα. Αυτό δεν αλλάζει χωρίς συνταγματική αναθεώρηση και δεν χρειάζεται να αλλάξει. Δεν υποστηρίζω την μετάβαση σε ένα σύστημα "κεντρικού και κύριου" ελέγχου της συνταγματικότητας, γιατί κατά τη γνώμη μου αυτό αφαιρεί από τον δικαστή την εγγυητική του λειτουργία υπέρ του πολίτη απέναντι στην νομοθετική εξουσία, η οποία πάντοτε εκφράζεται μέσα από μία πλειοψηφική πολιτική παράταξη. Αυτός ο ρόλος επιτυγχάνεται μέσω του ελέγχου της συνταγματικότητας όσων επιβάλλει η πλειοψηφίκή παράταξη με τη νομοθεσία της: ο δικαστής ελέγχει τη συνταγματικότητα επιβάλλοντας στην πλειοψηφία τα όρια σεβασμού υπέρτερων νομικών κανόνων που ισχύουν ανεξάρτητα από τη βούληση της. Κι αυτό πρέπει να μπορεί να το κάνει ο κάθε δικαστής, του κάθε δικαστηρίου.

Αυτό που δεν υπάρχει στο σύστημά μας και είναι απαραίτητο πλέον να προστεθεί είναι το ένδικο βοήθημα της ατομικής συνταγματικής προσφυγής. Πρόκειται για το δικαίωμα κάθε πολίτη ή και γενικότερα ευρισκόμενου στην επικράτεια, να προσφύγει εναντίον του ίδιου του νόμου τον οποίο θεωρεί αντισυνταγματικό και να ζητήσει από ένα δικαστικό όργανο την κατάργηση του νόμου.

Θα μπορούσε λοιπόν να προστεθεί το δικαίωμα ατομικής συνταγματικής προσφυγής στην καθ' ύλη αρμοδιότητα του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου (άρθρο 100 Σ.) το οποίο έχει οριστεί από το Σύνταγμα ως η αρμόδια δικαστικη επιτροπή που επιλύει τη διαφορά όταν για ένα θέμα αντισυνταγματικότητας υπάρχουν διαφορέτικές αποφάσεις από δύο ανώτατα δικαστήρια. Εάν το ΑΕΔ κρίνει ότι ο νόμος είναι αντισυνταγματικός, τον κηρύσσει ανίσχυρο και η απόφαση του δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Δεν απαιτείται λοιπόν συνταγματική αναθεώρηση για να προστεθεί στις αρμοδιότητες του ΑΕΔ η δυνατότητά του να εξετάζει ατομικές προσφυγές πολιτών για την ισχύ νόμου που προσβάλλεται ως ανισυνταγματικός. Ο κατάλογος των αρμοδιοτήτων του ΑΕΔ κατά το άρθρο 100 Σ. δεν είναι αποκλειστικός (δεν πρόκειται για numerus clausus) και δεν θίγεται το σύστημα του διάχυτου και παρεμπίπτοντος ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων, ενώ παραμένει σεβαστή και η λειτουργία των τριών ανωτάτων δικαστηρίων στο πλαίσιο των υφιστάμενων αρμοδιοτήτων τους (που δεν κηρύσσουν διατάξεις ως ανίσχυρες, αλλά απλώς αποφαίνονται παρεμπιπτόντως για την συνταγματικότητά τους).

Η πρόταση αυτή είναι ρεαλιστική, θα θεραπεύσει σε σημαντικό βαθμό την έλλειψη αντιβάρων που παρατηρείται σήμερα, είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και δεν απαιτεί την αναθεώρησή του, σέβεται το δικαιοδοτικό μας σύστημα και την παράδοση του διάχυτου ελέγχου χωρίς να αφαιρεί αρμοδιότητες από δικαστές, ενώ το μόνο που χρειάζεται για να λειτουργήσει είναι η ενίσχυση της γραμματειακής υποστήριξης και στελέχωσης του ήδη υφιστάμενου ΑΕΔ και, πριν απ' όλα: η πολιτική βούληση για να αποκτήσει ο πολίτης το πανίσχυρο όπλο του να αμφισβητεί με δραστικό τρόπο την μονοκρατορία της νομοθετικής πλειοψηφίας. Υπαρχει;