Το eBay στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το ∆ικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απόφασή του (βλ. εδώ) παρέχει διευκρινίσεις ως προς την ευθύνη των ασκουσών εµπόριο µέσω διαδικτυακής αγοράς εταιριών για προσβολές του δικαιώµατος επί των σηµάτων που διαπράττουν χρήστες.

Κατά την απόφαση του Δ.Ε.Ε., τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να διαθέτουν την εξουσία να διατάσσουν τις εν λόγω εταιρίες να λαµβάνουν µέτρα όχι µόνον προκειµένου να θέτουν τέρµα στις προσβολές των δικαιωµάτωνπνευµατικής ιδιοκτησίας αλλά και να προλαµβάνουν νέες προσβολές της ιδίας φύσεως.

Η υπόθεση αφορούσε τo eBay και τη L’Oréal. Η eBay ασκεί εµπόριο µέσω διαδικτυακής αγοράς σε παγκόσµιο επίπεδο, στο πλαίσιο της οποίας οι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις µπορούν να αγοράζουν και να πωλούν µεγάλη ποικιλία προϊόντων και υπηρεσιών. .Η L’Oréal είναι δικαιούχος ευρείας κλίµακος σηµάτων τα οποία χαίρουν φήµης. Η διανοµή των προϊόντων της (κυρίως καλλυντικών προϊόντων και αρωµάτων) διενεργείται µέσω κλειστού δικτύου διανοµής, οι δε εγκεκριµένοι διανοµείς απαγορεύεται να προµηθεύουν προϊόντα σε άλλουςδιανοµείς. Η L'Oréal προσάπτει στην eBay ότι ενείχετο σε προσβολές του δικαιώµατος επί των σηµάτων, διαπραχθείσες από χρήστες του ιστοτόπου της. Εξάλλου, αγοράζοντας από υπηρεσίες αντιστοιχίσεως παρεχόµενες επί πληρωµή στο ∆ιαδίκτυο (όπως το σύστηµα AdWords της Google) λέξεις κλειδιά στοιχούσες στις ονοµασίες των σηµάτων της L’Oréal, η eBay κατευθύνει τους χρήστες της προς προϊόντα προσβάλλοντα το δικαίωµα επί των σηµάτων, προϊόντα τα οποία προτείνονται προς πώληση στον ιστότοπό της. Επιπλέον, η L’Oréal θεωρεί ότι οι καταβληθείσες από την eBay προσπάθειες για την παρεµπόδιση της πωλήσεως προϊόντων αποµιµήσεως στο ιστότοπό της είναι ανεπαρκείς. Η L'Oréal εντόπισε διαφορετικές µορφές παραβάσεων µεταξύ των οποίων καταλέγονται και η πώληση και προσφορά προς πώληση σε καταναλωτές εντός της Ενώσεως προϊόντων φερόντων σήµατα της L’Oréal, τα οποία προορίζονται από την ίδια προς πώληση σε τρίτα κράτη (παράλληλη εισαγωγή).

Το High Court (Ηνωµένο Βασίλειο), ενώπιον του οποίου εκκρεµεί η διαφορά, υπέβαλε πλείονα

ερωτήµατα στο ∆ικαστήριο σχετικά µε τις υποχρεώσεις που ενδέχεται να υπέχει εταιρία ασκούσα εµπόριο µέσω διαδικτυακής αγοράς προκειµένου να παρεµποδίζονται οι χρήστες της από τη διάπραξη παραβάσεων συνισταµένων στην προσβολή του δικαιώµατος επί των σηµάτων.

Το ∆ικαστήριο υπογραµµίζει προκαταρκτικώς ότι ο δικαιούχος του σήµατος µπορεί να επικαλεστεί το αποκλειστικό δικαίωµά του έναντι φυσικού προσώπου το οποίο πωλεί µέσω του ∆ιαδικτύουπροϊόντα φέροντα το σήµα µόνον όταν οι ως άνω πωλήσεις λαµβάνουν χώρα στο πλαίσιο εµπορικής δραστηριότητας. Το ίδιο συµβαίνει, ιδίως, αν οι πωλήσεις εκφεύγουν, λόγω του όγκου και της συχνότητάς τους, των ορίων µιας ιδιωτικής δραστηριότητας.

Το ∆ικαστήριο αποφαίνεται κατ’ αρχάς επί των εµπορικών πράξεων µε προορισµό την Ένωση µέσω διαδικτυακών αγορών όπως αυτή της eBay. ∆ιαπιστώνει ότι οι κανόνες της Ενώσεως σε θέµατα σηµάτων εφαρµόζονται και επί των προσφορών προς πώληση και επί τωνδιαφηµίσεων προϊόντων φερόντων σήµα και ευρισκοµένων εντός τρίτων κρατών, αφ’ ης στιγµής αποδεικνύεται ότι οι ως άνω προσφορές και οι διαφηµίσεις προορίζονται για καταναλωτές της Ενώσεως.

Εναπόκειται στα εθνικά δικαστήρια να εκτιµούν, κατά περίπτωση, αν υφίστανται κατάλληλες ενδείξεις ώστε να συνάγεται ότι η προσφορά προς πώληση ή η διαφήµιση η οποία αναρτάται σε διαδικτυακή αγορά προορίζεται για καταναλωτές της Ενώσεως. Επί παραδείγµατι, τα εθνικά δικαστήρια θα µπορούν να λαµβάνουν υπόψη τις γεωγραφικές ζώνες όπου ο πωλητής είναι έτοιµος να αποστείλει το προϊόν.

Ακολούθως, το ∆ικαστήριο αποφαίνεται ότι ο ασκών εµπόριο µέσω διαδικτυακής αγοράς δεν κάνει ο ίδιος χρήση των σηµάτων, κατά την έννοια της νοµοθεσίας της Ενώσεως, αν παρέχει υπηρεσία συνιστώµενη απλώς στο να διευκολύνει τους πελάτες του να εµφανίζουν, στο πλαίσιο των εµπορικών δραστηριοτήτων τους, µέσω του ιστοτόπου του, σηµεία στοιχούντα σε σήµατα.

Εξάλλου, το ∆ικαστήριο διευκρινίζει ορισµένα στοιχεία αφορώντα την ευθύνη του ασκούντος εµπόριο µέσω διαδικτυακής αγοράς. Υπογραµµίζοντας ότι η εκτίµηση αυτή εναπόκειται στα εθνικά δικαστήρια, το ∆ικαστήριο κρίνει ότι ο ασκών το εµπόριο διαδραµατίζει ενεργό ρόλο, ικανό να του επιτρέψει να λάβει γνώση ή να έχει έλεγχο των αφορώντων τις ως άνω προσφορές δεδοµένων, οσάκις παρέχει συνδροµή συνιστάµενη µεταξύ άλλων στη βελτιστοποίηση της παρουσιάσεως των προσφορών προς πώληση µέσω ∆ιαδικτύου και στην προώθησή τους. Αν ο ασκών το εµπόριο διαδραµάτισε τέτοιο «ενεργό ρόλο», αδυνατεί να επικαλεστεί την απαλλαγή από την ευθύνη την οποία αναγνωρίζει το δίκαιο της Ενώσεως, υπό ορισµένες προϋποθέσεις, σε παρέχοντες υπηρεσίες µέσω του ∆ιαδικτύου, όπως είναι οι ασκούντες εµπόριο µέσω του ∆ιαδικτύου.

Εξάλλου, ακόµη και στην περίπτωση κατά την οποία ο ασκών εµπόριο δεν διαδραµάτισε τέτοιο ενεργό ρόλο, δεν δύναται να επικαλεστεί την ανωτέρω απαλλαγή από την ευθύνη του, αν είχε λάβει γνώση γεγονότων ή περιστάσεων βάσει των οποίων ένας συνετός επιχειρηµατίας θα όφειλε να διαπιστώσει τον παράνοµο χαρακτήρα των προσφορών προς πώληση µέσω του ∆ιαδικτύου και, σε περίπτωση λήψεως γνώσεως, αν δεν ενήργησε ταχέως προκειµένου να αποσύρει τις επίδικες πληροφορίες από τον ιστότοπό του ή να καταστήσει αδύνατη την πρόσβαση σε αυτές.

Τέλος, το ∆ικαστήριο αποφαίνεται επί του ζητήµατος των δυναµένων να εκδοθούν από δικαστήρια διαταγών εις βάρος του ασκούντος εµπόριο µέσω του ∆ιαδικτύου όταν ο τελευταίος δεν αποφασίζει µε δική του πρωτοβουλία να τεθεί τέρµα στις προσβολές των δικαιωµάτων της πνευµατικής ιδιοκτησίας και να αποφευχθεί η επανάληψή τους στο µέλλον.

Έτσι, υφίσταται η δυνατότητα να διαταχθεί ο ως άνω ασκών εµπόριο να λάβει µέτρα ικανά να διευκολύνουν την ταυτοποίηση των πωλητών πελατών του. Συναφώς, ναι µεν απαιτείται ο σεβασµός της προστασίας των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα, πλην όµως, εφόσον ο διαπράττων την προσβολή συναλλάσσεται και δεν ενεργεί στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής του, πρέπει να είναι σαφώς αναγνωρίσιµος.

Κατόπιν αυτού, το ∆ικαστήριο εκτιµά ότι το δίκαιο της Ενώσεως απαιτεί τα κράτη µέλη να διασφαλίζουν ότι τα αρµόδια σε θέµατα προστασίας των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας εθνικά δικαιοδοτικά όργανα έχουν την ευχέρεια να διατάσσουν τον ασκούντα εµπόριο µέσω διαδικτυακής αγοράς να λαµβάνει µέτρα τα οποία συµβάλλουν όχι µόνο στο να τίθεται τέρµα στις προσβολές των δικαιωµάτων αυτών εκ µέρους των χρηστών, αλλά και να προλαµβάνονται νέες προσβολές της ίδιας φύσεως. Οι συναφείς διαταγές πρέπει να είναι αποτελεσµατικές, αναλογικές, αποτρεπτικές και δεν πρέπει να θέτουν εµπόδια στο νόµιµο εµπόριο.

Υποθέσεις δημοσιογραφικής ελευθερίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει εκδώσει το τελευταίο διάστημα ορισμένες ενδιαφέρουσες υποθέσεις που διευρύνουν κατά πολύ τις δημοσιογραφικές ελευθερίες επιβάλλοντας στα εθνικά δικαστήρια να είναι πολύ προσεκτικά όταν δικάζουν δημοσιογράφους και να λαμβάνουν υπόψη κριτήρια πέραν των τυπικών νομικών κανόνων που καλούνται να εφαρμόσουν.

Στην υπόθεση Ringier Axel Springer Slovakia κατά Σλοβακίας (βλ. εδώ), ένας δημοσιογράφος ειδοποιήθηκε ότι ο δήμαρχος υποβασταζόμενος από τον υπαρχηγό της αστυνομίας ούρησε στο πεζοδρόμιο από την ταράτσα ενός ξενοδοχείου. Όταν ο δημοσιογράφος έφτασε στο σημείο που βρίσκονταν οι δύο αξιωματούχοι, διαπίστωσε ότι ήταν μεθυσμένοι και ρώτησε το προσωπικό σχετικά με το συμβάν. Στα άρθρα που δημοσίευσε αναφερόταν ότι και ο αστυνομικός είχε βρέξει το παντελόνι του στο ίδιο εστιατόριο. Ύστερα από αγωγή του υπαρχηγού, η εφημερίδα καταδικάστηκε να καταβάλει 12.250 ευρώ, καθώς δεν είχε αποδειχθεί το γεγονός ότι ο υπαρχηγός είχε ουρήσει στο στο παντελόνι του ή ότι είχε βοηθήσει τον δήμαρχο να ουρήσει. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε όμως ότι παραβιάστηκε η ελευθερία της έκφρασης, επειδή τα εθνικά δικαστήρια, μολονότι αναφέρθηκαν στην καλή πίστη του δημοσιογράφου και την ύπαρξη δημόσιου ενδιαφέροντος για το θέμα, δεν είχαν εξετάσει εάν ο δημοσιογράφος λειτούργησε σύμφωνα με την δημοσιογραφική δεοντολογία, ούτε είχαν αξιολογήσει το βαθμό δημόσιου ενδιαφέροντος έναντι των ιδιωτικών συμφερόντων των προσώπων που αφορούσε η είδηση. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο διαμηνύει ότι τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να εξετάζουν κάθε υπόθεση που αφορά δημοσιογράφους και υπό το πρίσμα της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, πέραν των κλασικών νομικών κανόνων!

Στην υπόθεση Wizerkaniuk κατά Πολωνίας (βλ. εδώ), οι δημοσιογράφοι είχαν πάρει μια συνέντευξη από έναν βουλευτή. Όταν του έδωσαν να τη διαβάσει πριν δημοσιευθεί, εκείνος τους απαγόρευσε την δημοσίευση. Δύο μήνες μετά, η εφημερίδα τους δημοσίευσε απομαγνητοφωνημένα αυτολεξεί αποσπάσματα από τη συνέντευξη επισημαίνοντας ότι ο βουλευτής είχε απαγορεύσει τη δημοσίευση. Ο βουλευτής υπέβαλε μήνυση και ο εκδότης της εφημερίδας καταδικάστηκε, βάσει ενός νόμου του 1984 που απαγόρευε την δημοσίευση συνέντευξης χωρίς την άδεια του συνεντευξιαζόμενου. Ο εκδότης προσέβαλε την συνταγματικότητα του νόμου στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο όμως απέρριψε την προσφυγή του. Ο αυτοματισμός με τον οποίο τα πολωνικά δικαστήρια εφάρμοσαν ένα νόμο που θεσπίστηκε από το πρώην κομμουνιστικό καθεστώς, χωρίς να εξετάσουν το περιεχόμενο της ίδιας της συνέντευξης και το δημόσιο ενδιαφέρον που αυτή είχε, οδήγησε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σε καταδίκη της Πολωνίας για παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης κι επιδίκασε στον εκδότη 8.356 ευρώ. Δύο δικαστές εξέφρασαν μειοψηφούσες γνώμες και δύο δικαστές εξέφρασαν αποκλίνουσες γνώμες.

Στην υπόθεση Pinto Coelho κατά Πορτογαλίας (βλ. εδώ), η δημοσιογράφος πρόβαλε τηλεοπτικά δύο έγγραφα με τα οποίο ο υποδιευθυντής ποινικών ερευνών κατηγορείτο για παραβίαση δικαστικού απορρήτου. Η δημοσιογράφος καταδικάστηκε σε πρόστιμο και οι εφέσεις της απορρίφθηκαν. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο διέγνωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης, επειδή τα εθνικά δικαστήρια επέβαλαν αυτοματοποιημένα την κύρωση, χωρίς να σταθμίσουν εάν το υλικό που προβλήθηκε αποτελούσε αντικείμενο δημόσιου ενδιαφέροντος ή όχι και επιδίκασε στη δημοσιογράφο 4.040,32 ευρώ για περιουσιακή βλάβη.

Στην υπόθεση Kania και Kittel κατά Πολωνίας, οι δύο δημοσιογράφοι δημοσίευσαν μια σειρά άρθρων για έναν υπουργό, για τον οποίο έγραψαν ότι είχε δεχθεί ως δώρο ένα ακριβό αυτοκίνητο από έναν πλούσιο επιχειρηματία. Στην πραγματικότητα ο επιχειρηματίας είχε δανείσει στον πολιτικό το αυτοκίνητό του για να συναντηθούν στην Αυστρία για διακοπές. Οι δημοσιογράφοι καταδικάστηκαν να δημοσιεύσουν μια επίσημη συγγνώμη και να καταβάλουν αποζημίωση από κοινού με τον εκδότη και τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι αυτό δεν παραβίαζε την ελευθερία της έκφρασής τους.

Στην υπόθεση Aquilina κ.α. κατά Μάλτας (βλ. εδώ), η ρεπόρτερ παρακολούθησε μια υπόθεση στην οποία ο συνήγορος υπεράσπισης δεν εμφανίστηκε και λόγω της χαοτικής κατάστασης στο ακροατήριο ακροατήριο και θεώρησε ότι καταδικάστηκε για την απουσία του. Ένας συνάδελφός της επιβεβαίωσε ότι όντως ο συνήγορος είχε καταδικαστεί, αλλά οι δικαστές και οι γραμματείς είχαν ήδη φύγει από το κτίριο όταν αναζήτησε κι αυτούς. Την επόμενη μέρα στους Times της Μάλτας δημοσιεύθηκε ότι ο συνήγορος είχε καταδικαστεί, γεγονός το οποίο όμως δεν είχε συμβεί. Ο συνήγορος επικοινώνησε άμεσα με τη συντάκτη για να διαμαρτυρηθει και η εφημερίδα δημοσίευσε μια συγγνώμη. Ο συνήγορος όμως στράφηκε δικαστικά εναντίον της εφημερίδας και οι υπεύθυνοι καταδικάστηκαν σε αποζημίωση 720 ευρώ. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε τη Μάλτα για παραβίαση της ελευθερίας της εκφρασης, επιδικάζοντάς τους συνολικά 8000 ευρώ, καθώς οι δημοσιογράφοι είχαν κάνει ό,τι μπορούσαν, εντός του σύντομου χρόνου που πρέπει να ενεργήσουν ενόψει της έκδοσης της εφημερίδας, προκειμένου να διαπιστώσουν την αλήθεια. Ακόμη κι ο εισαγγελέας της έδρας είχε θεωρήσει ότι ο συνήγορος είχε καταδικαστεί!

Στην υπόθεση Sabanovic κατά Μαυροβουνίου και Σερβίας (βλ. εδώ), μια μαυροβούνικη εφημεριδα έγραψε ότι το νερό μιας περιοχής ήταν γεμάτο βακτήρια. Ο ισχυρισμός βασιζόταν σε μια έκθεση που είχε συνταχθεί κατ' αίτηση του κρατικού Επιθεωρητή Υδάτων. Ο κ. Sabanovic, πρόεδρος της δημόσιας επιχείρησης υδάτων και μέλος του αντίπαλου πολιτικού κόμματος, έδωσε άμεσα μια συνέντευξη τύπου στην οποία αρνήθηκε τις κατηγορίες και ειπε ότι το νερό είναι ασφαλές για κατανάλωση και φιλτράρεται. Είπε επίσης ότι ο Επιθεωρητής προωθούσε δύο ιδιωτικές επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να αναπτύξουν πρόσθετους αγωγούς υδάτων και οτι εκτελούσε εντολές του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, το οποίο αποτελούσε το μεγαλύτερο πολιτικό φορέα του κυβερνητικού συνασπισμού της εποχής. Ο Επιθεωρητής κινήθηκε νομικά εναντίον του Sabanovic, ο οποίος καταδικάστηκε για δυσφήμηση και τα δικαστήρια δεν του είχαν επιτρέψει να διαβαστεί στη διαδικασία του επίμαχο άρθρο της εφημερίδας με τις κατηγορίες για μολυσμένο νερό, θεωρώντας ότι ήταν άσχετο και ότι θα καθυστερούσε τη διαδικασία. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε το Μαυροβούνιο, επειδή τα δικαστήρια δεν ενέταξαν την υπόθεση στο γενικότερο context της υποχρέωσης του Sabanovic να ενημερώσει το κοινό για ένα θέμα γενικού ενδιαφέροντος κι εστίασαν μόνο στους ισχυρισμούς του για τον Επιθεωρητή.

Στις υποθέσεις Kashabova και Bozhkov κατά Βουλγαρίας (βλ. εδώ), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο διέγνωσε ότι η επιβληθείσα αποζημίωση για δυσφήμηση που ανερχόταν σε 70 και 57 φορές αντίστοιχα του κατώτερου μισθού τους αποτελούσε εναν ανασταλτικό παράγοντα (chilling effect) για την συνέχιση της δημοσιογραφικής δραστηριότητας.

Στην υπόθεση Fatih Tas κατά Τουρκίας (βλ. εδώ), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η δημοσίευση πληροφοριών για ένα πρόσωπο που ανήκαν ήδη στον "δημόσιο τομέα" (δηλ. σε μια έκθεση της τουρκικής εθνοσυνέλευσης) είχε ελαττώσει την ανάγκη προστασίας της τιμής ενός ατόμου και στο μέτρο που συνέβαλαν σε έναν δημόσιο διάλογο, η σχετική καταδίκη αποτελούσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης.

Βιβλίο: A people's history of the European Court of Human Rights

Οι αμερικάνοι συνήθως εντυπωσιάζονται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αυτό αποτυπώνεται σε όλα τα σχετικά βιβλία που έχουν γραφτεί από αυτούς, με κορυφαίο βέβαια το υπεραισιόδοξο European Dream του Τζέρεμι Ρίφκιν.

Πολύ πιο ενδιαφέρον όμως είναι όταν οι αμερικάνοι αντιμετωπίζουν με δέος το νομικό σύστημα της Ευρώπης. Η αμερικάνικη δικαιοσύνη αποτελεί μια από τις πολιτισμικές και συνταγματικές κατακτήσεις για τις οποίες οι αμερικάνοι είναι συνήθως ιδιαίτερα περήφανοι και δύσκολα θα αναγνώριζαν κάποιο άλλο σύστημα ως καλύτερο. Εδώ, με αυτό το βιβλίο,έχουμε μια από αυτές τις σπάνιες εξαιρέσεις.

Ο συγγραφέας Michael Goldhaber αποφάσισε να γράψει μία ιστορία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μέσα από τα μάτια των ανθρώπων που προσέφυγαν σε αυτό και οι υποθέσεις τους αποτέλεσαν σημεία αναφοράς στην ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια νομολογία. Ταξίδεψε σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και βρήκε τους προσφεύγοντες για να σκιαγραφήσει τις συνθήκες, τα συναισθήματα και τις προσδοκίες που είχαν όταν προσέφυγαν στον κορυφαίο θεσμό της Ευρωπαϊκής δικαιοσύνης. Έτσι κάθε κεφάλαιο του βιβλίου αυτού είναι αφιερωμένο σε ένα μεγάλο θέμα ανθρώπινων δικαιωμάτων, υπό το πρίσμα μιας υπόθεσης (ή και περισσότερων) που παρουσιάζονται σε σχέση με την εθνική πολιτική της εκάστοτε εγκαλούμενης χώρας.

Το βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε το 2007 (και ήδη χρειάζεται επικαιροποίηση) χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο ("The expanding ambit of personal life") παρουσιάζεται πόσο διευρύνθηκε η έννοια της ιδιωτικής ζωής, έτσι ώστε να περιλάβει τα ζητήματα των παιδιών εκτός γάμου έως τα δικαιώματα των ομοερωτικών ατόμων. Ο συγγραφέας αναγνωρίζει ότι με τις αποφάσεις αναγνώρισης του δικαιώματος των ομοερωτικών ατόμων να υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, η Ευρωπαϊκή νομολογία είναι τουλάχιστον μία γενιά μπροστά από την αντίστοιχη πρόοδο που έχει σημειώσει το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α.

Στο δεύτερο κεφάλαιο ("The Rights of Expression") υπάρχει μια ενδιαφέρουσα έκπληξη. Στο επίκεντρο βρίσκεται η Ελλάδα και ο διωγμός των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Ο συγγραφέας έχει εξετάσει την θρυλική υπόθεση Κοκκινάκη κατά Ελλάδας, έχοντας έρθει σε επαφή με μέλη της οικογένειάς του στην Κρήτη και επισημαίνεται ότι σε αυτήν την υπόθεση εφαρμόστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, για πρώτη φορά, το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ για την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης! Πέρα από τις υποθέσεις των Μαρτύρων, στο κεφάλαιο της ελευθερίας της έκφρασης αναλύονται και οι υποθέσεις hate speech στην Αυστρία.

Στο τρίτο κεφάλαιο ("State violence") εκτίθενται οι σοβαρές παραβιάσεις που αφορούν τα βασανιστήρια και παρουσιάζεται η εξέλιξη της σχετικής νομολογία του ΕΔΔΑ κυρίως στην Τουρκία.

Στο τέταρτο κεφάλαιο ("Challenges for the Future") ο συγγραφέας θεωρεί ότι οι μεγάλες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι οι υποθέσεις που σχετίζονται με τις εξελίξεις στην Τσετσενία, αλλά και τα δικαιώματα των Ρομά.

Στο πέμπτο κεφάλαιο ("Concluding Thoughts") ο συγγραφέας αναγνωρίζει ότι η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αποτελεί μια νέα ευρωπαϊκή συνταγματική αφήγηση που προσδίδει νέα στοιχεία στην ευρωπαϊκή ταυτότητα. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι η τελική σύγκριση των συστημάτων προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων σε Ευρώπη και Αμερική. Ξεκινάει αναγνωρίζοντας ότι το ευρωπαϊκό σύστημα μπολιάστηκε από ορισμένους δικηγόρους που είχαν διαβάσει αμερικάνικο δίκαιο. Σήμερα όμως αναγνωρίζει ότι οι προοδευτικοί Αμερικάνοι ατενίζουν το Ευρωπαϊκό δίκαιο με φθόνο. Ως καθοριστικό στοιχείο παρουσιάζεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια έχει αποποινικοποιήσει τις ομοερωτικές σεξουαλικές πράξεις κι έχει αναγνωρίσει την ελευθερία των ομοερωτικών να θητεύουν στις ένοπλες δυνάμεις. Στην Ευρώπη έχει αναγνωριστεί ένα συνταγματικό δικαίωμα σε ένα υγιές περιβάλλον. Και φυσικά η Ευρώπη έχει καταργήσει τη θανατική ποινή και δεν αναγνωρίζει καμία εξαίρεση στην απαγόρευση των βασανιστηρίων. Ο συγγρΈαφέας καταλήγει ότι τα επιτεύγματα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν έχουν αντιστοιχία στα δικαστικά δεδομένα των Η.Π.Α. και ότι το ευρωπαϊκό δίκαιο είναι μακράν το πιο ανεπτυγμένο νομολογιακό δίκαιο που βασίζεται σε σύμβαση ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Ένα βιβλίο με πληροφορίες που δεν θα έβρισκε κανείς στις νομικές εκδόσεις και με πραγματική έρευνα που υπενθυμίζει σε όλους -και πριν απ' όλους, στο ίδιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο- ότι οι προσφεύγοντες είναι πραγματικοί άνθρωποι που η δίκη σε αυτό το ανώτατο επίπεδο είναι ίσως η πιο σημαντική στιγμή στη ζωή τους.

Το κατέβασα από το Kindle Store και το διάβασα σε iPhone και iPad.

Αναζητώντας έναν ευρωπαϊκό φεντεραλισμό

Παρά τους θεσμικούς πειραματισμούς της ευρωπαϊκής οικονομικής ενοποίησης, υπάρχουν τελικά ορισμένες έννοιες που παραμένουν πεισματικά αναγκαίες προυποθέσεις για την ευημερία των λαών. Έννοιες όπως κυριαρχία, πολίτευμα, δημοκρατία. Η διαφάνεια, όσο ευρεία κι αν είναι, δεν μπορεί να αντισταθμίσει τα ελλείματα δημοκρατικής νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μία εξαιρετικά πολύπλοκη γραφειοκρατική διάρθρωση και μία συλλογική και πολυπρόσωπη διαχειριστική ομάδα δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την λαϊκή κυριαρχία και τη λειτουργία με βάση κάποιο συγκεκριμένο πολίτευμα. Οι νέες εξαγγελίες περί τοποθέτησης ηγεσίας στην ευρωζώνη δεν πρόκειται να καλύψουν κανένα από αυτά τα κενά.

Στην Ευρώπη δεν έγινε ποτέ μία σοβαρή συζήτηση για ομοσπονδιοποίηση, όπως αυτή των Η.Π.Α. Οι οικονομίστικοι όροι της κάποτε Ε.Ο.Κ. και η διεκπεραιωτική συνέλευση του Ζισκάρ ντ´ Εσταίν που έδωσε το απορριφθέν Ευρωσύνταγμα αποδεικνύεται σήμερα πόσο ανεπαρκείς πυλώνες ήταν για την εγκαθίδρυση μιας ένωσης που θα μπορεί να διαχειριστεί δημοκρατικά μία σοβαρή πολυεπίπεδη διεθνή κρίση. Καταλήξαμε και πάλι να μιλάμε με τους προπολεμικούς όρους της γαλλογερμανικής ηγεμονίας.

Πώς να μιλήσεις βέβαια για ομοσπονδιακή Ένωση, όταν στους κόλπους της υπάρχουν περί τις 20 ομιλούμενες γλώσσες; Είναι βέβαιο ότι και στις ΗΠΑ την εποχή της συνταγματικής καθιέρωσης ο πληθυσμός ήταν κάθε τι παρά ενιαίος, αλλά το αριστοκρατικό φόντο της βρετανικής καταγωγής παρενέβη καθοριστικά επιλύοντας τέτοια ζητήματα εθνοτικής πολυμορφίας. Στην ΕΕ η πολυμορφία και η διαφορετικότητα έχει κατά κόρον επικροτηθεί ως ο πλούτος της ένωσης. Είναι μία ακριβή, αλλά οριστική επιλογή. Μία ευρωπαϊκή ομοσπονδία θα αποτελείται από χώρες με έντονο το στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας και διαφορετικότητας, όπως μαρτυρά σε πρώτο επίπεδο η γλωσσική ετερότητα.

Είναι όμως περισσότερα αυτά που μας συνδέουν στην ουσία. Εδώ και αρκετές δεκαετίες, οι χώρες της Ευρώπης ακολουθούν ενιαίο σύστημα σεβασμού θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Μέσα από χιλιάδες αποφάσεις του ευρωπαϊκού δικασηρίου διαμορφώνεται μία κοινή συνείδηση ως προς τις αξίες του ανθρωπισμού. Σε άλλες εποχές, θα αναζητούσαμε αυτή τη διαμόρφωση στη λογοτεχνία ή την ποίηση (τα μέσα ενημέρωσης ήταν και είναι πάντα τοπικά). Σήμερα τα κοινά αναγνώσματα που έχουν καθοριστική επίδραση στις ζωές μας είναι τα κανονιστικά κείμενα, η διατύπωση των οποίων παρακολουθεί την εξέλιξη της επιστήμης. Σε αυτό το επίπεδο η Ευρώπη προηγείται δύο ή τρεις γενιές σε σχέση με τις ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαίο ότι η αποσυνάγωγη Μ.Βρετανία έχει κατηγορήσει το ευρωπαϊκό δικαστήριο ότι επιβάλλει μέσω της νομολογίας του την ομοσπονδιοποίηση. Ακόμα και Βρετανοί πολίτες που δικαιώθηκαν στο Στρασβούργο, το φέρουν βαρέως που τα δικά τους δικαστήρια ήταν ανεπαρκή.

Φυσικά δεν αρκούν οι επαγγελματίες, οι γραφειοκράτες και οι δικαστές. Χρειάζονται οι πολιτικοί και κυρίως οι πολίτες. Το Συμβούλιο της Ευρώπης δημιουργήθηκε το 1949 ως ένας Οργανισμός για την ειρήνη, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δούλεψε επιβάλλοντας κυρίως το τρίτο μέρος της αποστολής του. Η δημοκρατία στην Ευρώπη δεν μπορεί να επιβληθεί χωρίς να αποφασιστεί από τους λαούς, ούτε χωρίς να ενσαρκωθεί από πολιτικούς. Σήμερα όμως γίνεται αντιληπτό περισσότερο από ποτέ ότι ο διαρκής πειραματισμός, οι ad hoc θεσμοί, η περιπτωσιολογική αντιμετώπιση και η έλλειψη σταθερών δομών έχουν καταλύσει κάθε πρόσχημα δημοκρατικής βάσης των αποφάσεων. Το ίδιο το σύστημα αντιλαμβάνεται ότι η συνοχή είναι μέρος της λύσης, πολύ περισσότερο από κάποιους προσωρινούς ή μόνιμους μηχανισμούς στήριξης.

Η ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης θα επιτευχθεί μόνο ως αίτημα του πολιτικού κόσμου, με γερή λαϊκή εντολή. ´Οχι ως ονείρωξη των γραφειοκρατών. Το ρόλο των παλιών Αμερικάνων φεντεραλιστών θα πρέπει να παίξουν λοιπόν τα πολιτικά κόμματα της Ευρώπης. Τουλάχιστον όσα εξ αυτών διατηρούν μία στοιχειώδη επαφή με τον ιστορικό τους ρόλο.


- Posted using BlogPress from my iPad

Βιβλίο: Περί της ελευθερίας των ιστολογίων (blogs)

Τα σύνθετα νομικά ζητήματα που έχουν προκύψει από την ευρύτατη χρήση των blogs στην Ελλάδα έχουν απασχολήσει μέχρι τώρα την αρθρογραφία στα επιστημονικά περιοδικά. Σε επίπεδο γενικής βιβλιογραφίας, υπάρχει το έργο του Μανώλη Ανδριωτάκη "Blogs: ειδήσεις από το δικό σου δωμάτιο", ο οποίος προσεγγίζει το θέμα από κοινωνιολογικής κι επικοινωνιακής πλευράς. Μία νέα μονογραφία ξεδιπλώνει τον καμβά του νομικού τοπίου, από την σκοπιά της ελευθερίας των ιστολογίων και των περιορισμών αυτής της ελευθερίας. Μετά το βιβλίο της για τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, η Φερενίκη Παναγοπούλου - Κουτνατζή παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό ένα έργο που αφηγείται από την αρχή την νομική περιπέτεια των blogs στην Ελλάδα.

Πρόκειται για μία νομική παρουσίαση, η οποία βεβαίως λαμβάνει υπόψη τα τεχνικά χαρακτηριστικά του νέου μέσου και τοποθετείται στα κρίσιμα ερωτήματα που έχουμε αντιμετωπίσει όσοι ασχολούμαστε με το δίκαιο της κοινωνίας της πληροφορίας, με απλή και εύληπτη γλώσσα που μπορεί να παρακολουθήσει και ο μη νομικός. Η συγγραφέας αφιερώνει αρκετές σελίδες στην περιγραφή της λειτουργίας και της επιρροής των ιστολογίων στο δημόσιο χώρο, παρουσίαζοντας ενδιαφέροντα παραδείγματα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά. Όπως η επίδραση των νομικών blogs στις ΗΠΑ - σε μία περίπτωση το Ανώτατο Δικαστήριο αναγκάστηκε να εκδόσει διορθωτική απόφαση, λόγω παράλειψης που είχε τονιστεί από νομικό ιστολόγο!

Η παρουσίαση του βιβλίου γίνεται με μία ροή από το γενικό προς το ειδικό, η οποία αποτελεί παράλληλα και μία χρονική εξελικτική πορεία: από τους συνταγματικούς κανόνες και το διεθνές δίκαιο, περνάει στο σύνθετο θέμα της άρσης του απορρήτου (όπου διαφωνεί με τις γνωμοδοτήσεις της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, ότι δήθεν τα ψηφιακά ίχνη που αφήνει ο ανώνυμος χρήστης δεν καλύπτονται από το απόρρητο), διέρχεται από τις μυλόπετρες του δυσχερούς ζητήματος περί της εφαρμογής ή μη του νόμου περί Τύπου στα blogs, καθώς και της ευθύνης ή μη του ιστολόγου για τα σχόλια των αναγνωστών και βλέπει προς το μέλλον, στην ανάγκη υιοθέτησης ενός Κώδικα Δεοντολογίας Ιστολογίων. Μέσα στις 120 σελίδες του πονήματος καλύπτεται έτσι οριζόντια κάθε πτυχή της προβληματικής, με το βλέμμα στις αντίστοιχες εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Στην παρούσα φάση όμως, θα χρειάζονταν περισσότερα στοιχεία από την αλλοδαπή νομολογία και νομοθεσία. Η συγγραφέας αναφέρει κάποιες αρχικές αποφάσεις αμερικάνικων δικαστηρίων, αλλά η σχετική νομολογία έχει παρουσίασει κι άλλες εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, ιδίως προς την ταυτοποίηση των ιστολόγων με σχετικές διατάξεις δικαστικών αποφάσεων δικαστηρίων των Η.Π.Α. Παραθέτει επίσης την σημαντική πληροφορία ότι ο Γερμανικός Νόμος ορίζει ότι τα ιστολόγια που δεν εξυπηρετούν αποκλειστικώς προσωπικούς ή οικογενειακούς σκοπούς υποχρεούνται σε αναγραφή του ονόματος του συντάκτη τους και της διεύθυνσής του και ορίζει ότι στην περίπτωση πληροφοριακού περιεχομένου πρέπει να αναγράφεται ο υπεύθυνος αυτού.

Έχω ορισμένες ενστάσεις για τον διαχωρισμό των ιστολογίων ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν. Το δίπολο πληροφόρηση - γνώμη δεν νομίζω ότι μπορεί να οδηγήσει σε κάθετες κατηγοριοποιήσεις, ώστε να μιλάμε για "ενημερωτικά" και "μη ενημερωτικά" ιστολόγια. Η εμπειρία έχει δείξει ότι τόσο η πληροφόρηση όσο και η γνώμη συνυπάρχουν σε κάθε ιστολόγιο, οπότε η αξιολόγηση ως προς την ελευθερία της έκφρασης θα πρέπει να εστιάζει σε κάθε επίμαχο χωρίο, κατά την case by case ανάλυση που ακολουθεί για κάθε τέτοια περίπτωση, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο. Εκεί εστιάζει και η κριτική μου για τη σχετική ελληνική νομολογία που εξαιρεί συνολικά τα blogs που δεν ανήκουν σε ΜΜΕ από την εφαρμογή του νόμου περί τύπου. Η έλλειψη επιχειρηματικής διάρθρωσης είναι επαρκέστατο επιχείρημα για τη μη εφαρμογή των ουσιαστικών διατάξεων του ν.1180, όχι όμως και για τη μη υπαγωγή των post στα "δημοσιεύματα" του άρθρου 681Δ του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που δεν αποτελεί αναπόσπαστο παρακολούθημα του ν.1180. Όταν επισήμανα αυτή τη λεπτή διαφορά στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, δεν εξετάστηκε στο επίπεδο αυτο και στην απόφαση (που υπάρχει στο βιβλίο) πρυτάνευσε η ασπρόμαυρη λογική "νόμος περί τύπου ή όχι", αποκλείοντας την εκδίακαση με βάση την σχετική ειδική διαδικασία που εξυπηρετεί καλύτερα τις αποδεικτικές παραμέτρους που προκύπτουν σε τέτοιες υποθέσεις σε σχέση με την πεπαλαιωμένη λογική της τακτικής διαδικασίας. Η εξέλιξη οδήγησε σε αρνητικά σχόλια από μη γνώστες, οι οποίοι επιβεβαίωσαν έτσι τη γενικότερη άγνοιά τους για τους δικονομικούς κανόνες και την προκατάληψή τους για την ουσία της υπόθεσης.

Θα ήθελα πάντως, από τη θέση αυτή να ευχαριστήσω τη συγγραφέα για τις παραπομπές στο e-lawyer, οι οποίες επιβεβαιώνουν και τον αρχικό στόχο του να αποτελέσει ένα αρχείο σημειώσεων που θα φανούν χρήσιμες και σε βάθος χρόνου σε όποιον αναζητά την ανάλυση σε θέματα όπως αυτό. Και προτείνω σε όλους τους ενδιαφερόμενους να διαβάσουν αυτό το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη και προλόγισε ο Νίκος Δήμου με τη γνωστή του ενάργεια ως ένας από τους πρώτους bloggers της ελληνόφωνης μπλογκόσφαιρας.

Ε-Lawyer στον ΣΚΑΪ για τη νομοθεσία περί blog

Παρέμβαση για την νομοπαρασκευαστική επιτροπή περί ιστολογίων

Η μη κυβερνητική οργάνωση Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ("Πλειάδες") έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα ένα κείμενο - παρέμβαση για την απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης περί σύστασης νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για τα blogs (βλ. εδώ όλο το κείμενο).

Με το δελτίο τύπου (βλ. εδώ) συνοψίζει την παρέμβασή της στα εξής:

- επισημαίνει τους συνταγματικούς φραγμούς που θα πρέπει να σεβαστεί ο νομοθέτης.

- αποδοκιμάζει έντονα την παντελή έλλειψη εκπροσώπησης στελεχών της κοινωνίας των πολιτών, των οργανώσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων, των δικηγορικών συλλόγων, των εταιριών παροχής υπηρεσιών διαδικτύου και άλλων φορέων.

- προτείνει την όσο το δυνατόν πιο διαφανή λειτουργία της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής καθώς και τη δυνατότητα υποβολής προτάσεων από ενδιαφερόμενους κατά τη διάρκεια της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας

- επισημαίνει ότι η τυχόν κύρωση της Σύμβασης για το Κυβερνοέγκλημα δεν θα πρέπει να επιφέρει επ’ ουδενί μείωση του επιπέδου προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων

- καλεί την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου να ανακαλέσει για λόγους ασφάλειας δικαίου τις γνωμοδοτήσεις περί μη κάλυψης των εξωτερικών στοιχείων της επικοινωνίας από το απόρρητο

- προτείνει στην επιτροπή να εστιάσει στις υποχρεώσεις των φορέων παροχής κοινωνίας της πληροφορίας, εισηγούμενη γενικότερη πρόταση για ευρωπαϊκή νομοθεσία.

OHE: τα blogs καλύπτονται από την ελευθερία της έκφρασης

Με ένα νέο Γενικό Σχόλιο αρ. 34 που επαναπροσδιορίζει το περιεχόμενο της ελευθερίας της έκφρασης, η Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Ο.Η.Ε. ασχολήθηκε και με το θέμα των blogs. Το κείμενο αυτό ερμηνεύει την ελευθερία της έκφρασης όπως κατοχυρώνεται από το Άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (το οποίο έχει κυρώσει και η Ελλάδα, βλ. εδώ).

Σύμφωνα με το σχετικό απόσπασμα του Γενικού Σχολίου (βλ. το πλήρες κείμενο εδώ):

"44. Κάθε περιορισμός στη λειτουργία διαδικτυακών τόπων, ιστολογίων ή άλλων διαδικτυακών, ηλεκτρονικών ή παρόμοιων συστημάτων διάδοσης πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων που υποστηρίζουν τέτοιες επικοινωνίες, όπως οι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου ή οι μηχανές αναζήτησης είναι επιτρεπτός μόνο στο βαθμό που είναι συμβατος με την παράγραφο 3 [σ.σ. του Άρθρου 19 του ΔΣΑΠΔ, αντίστοιχη με την παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ].

45. Οι επιτρεπτοί περιορισμοί γενικά πρέπει να είναι συγκεκριμένοι ως προς το περιεχόμενό τους. Γενικές απαγορεύσεις για τη λειτουργία συγκεκριμένων ιστοτόπων και συστημάτων δεν είναι συμβατές με την παράγραφο 3. Είναι επίσης ασύμβατο με την παράγραφο 3 να απαγορευθεί σε έναν ιστότοπο ή σε ένα σύστημα διάδοσης πληροφοριών η μετάδοση υλικού μόνο λόγω του ότι είναι επικριτικό για την κυβέρνηση ή για το πολιτικό σύστημα που στηρίζει την κυβέρνηση.

46. Η δημοσιογραφία είναι μια λειτουργία που απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών ρεπόρτερ και αναλυτών πλήρους απασχόλησης, καθώς επίσης και των ιστολόγων και άλλων που εμπλέκονται σε μορφές αυτο-έκδοσης, σε έντυπη ή διαδικτυακή ή άλλη μορφή και τα γενικά κρατικά συστήματα μητρώου ή αδειοδότησης για δημοσιογράφους είναι ασύμβατα με την παράγραφο 3."

Σύμφωνα λοιπόν με την επίσημη ερμηνεία της ελευθερίας της έκφρασης από το αρμόδιο όργανο του Ο.Η.Ε., το κράτος δεν επιτρέπεται να δημιουργήσει ένα μητρώο στο οποίο να καταγράφονται οι bloggers, γιατί μια τέτοια υποχρέωση από μόνη της παραβιάζει το Άρθρο 19 παρ. 3 του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων.

Σημειωτέον ότι οι παραβιάσεις του ΔΣΑΠΔ ελέγχονται κατόπιν ατομικής προσφυγής από την Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Ο.Η.Ε., εφόσον έχουν εξαντληθεί τα εσωτερικά ένδικα μέσα.

Εφετείο Βαρκελόνης: τα links δεν παραβιάζουν πνευματική ιδιοκτησία

Σύμφωνα με την απόφαση 311/2011 της 7.7.2011, το Εφετείο της Βαρκελόνης έκρινε ότι η τοποθέτηση links από ένα site προς άλλα που περιείχαν έργα με ενδεχόμενα πνευματικά δικαιώματα δεν συνιστά παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας (βλ. την απόφαση εδώ).

Η υπόθεση ξεκίνησε από έναν Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης έργων συγγραφέων και εκδοτών. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι η ιστοσελίδα δεν παραβίαζε τον νόμο για την πνευματική ιδιοκτησία, αφού αποτελούσε απλώς έναν κατάλογο ιστοσελίδων που περιείχε μόνο links χωρίς να φιλοξενεί τα επίμαχα έργα. Ο Οργανισμός υπέβαλε έφεση και το Εφετείο επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση.

Το Εφετείο έκρινε ότι η υπόδικη ιστοσελίδα αποτελούσε έναν οδηγό για τους χρήστες, οι οποίοι μπορούσαν απλώς να εντοπίσουν ένα έργο και στην συνέχεια εάν θέλουν να το κατεβάσουν από τις παραπεμπόμενες ιστοσελίδες. Πιο συγκεκριμένα, το Εφετείο έκρινε ότι η τοποθέτηση links δεν "καθιστά προσιτά στο κοινό" τα παραπεμπόμενα έργα, κατά την έννοια του ισπανικού νόμου για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. "Προσιτό στο κοινό", εξηγεί το Εφετείο, "καθίσταται το έργο εκεί όπου φιλοξενειται και από όπου μπορεί ο χρήστης να κατεβάσει το έργο".

Σύμφωνα με το σχολιασμό του EFF, η απόφαση χαιρετίζεται ως αντιλαμβανόμενη την αρχιτεκτονική του Διαδικτύου και ελπίζεται ότι και άλλα δικαστήρια Ευρωπαϊκών κρατών θα ακολουθήσουν το σκετικό του Εφετείου της Βαρκελόνης.

Νομοσχέδιο για την ορθή νομοθέτηση

Σε δημόσια διαβούλευση δόθηκε το νομοσχέδιο για την "βελτίωση της ρυθμιστικής διακυβέρνησης" (βλ. εδώ), το οποίο θεσπίζει τις αρχές της "καλής νομοθέτησης" (good legislation).

Eίναι ένα νομοσχέδιο που θα αποτελέσει στην πραγματικότητα μια check-list όλων όσων πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα νομοθετικά όργανα, προκειμένου η νομοθεσία να ανταποκρίνεται στα πρότυπα ενός σύγχρονου κράτους δικαίου. Παράλληλα θεσμοθετεί και την πρακτική της δημόσιας διαβούλευσης, την οποία καθιστά ένα υποχρεωτικό πλέον μέσο καλής νομοθέτησης.

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ένα από τα κλασικά νομοθετήματα "καλών προθέσεων" που τίποτε δεν μπορεί να διασφαλίσει την εφαρμογή τους εάν δεν υπάρχει πολιτική βούληση. Η διασφάλιση της εφαρμογής του εναπόκειται κυρίως σε εσωτερικές δράσης της νομοθετικής λειτουργίας, οπότε η τυχόν δικαστηριακή επιδίωξη αναγνώρισης της παραβίασής του θα προσκρούει στην άτυπη αυτοσυγκράτηση των δικαστών ως προς τον μη-έλεγχο των interna corporis της Βουλής.

Θα έπρεπε ο πολίτης που θίγεται από ένα νόμο, να μπορεί να επιδιώξει την ακύρωσή του εαν, λ.χ. δεν έχει τεθεί καν σε δημόσια διαβούλευση. Όπως οι αποφάσεις που δεν έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο μπορούν να ακυρωθούν εξ αυτού του λόγου, έτσι και οι νόμοι που δεν έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, θα πρέπει να μπορούν να ακυρώνονται, γιατί διαφορετικά η καλή νομοθέτηση καταντάει ένα ευχολόγιο. Επανέρχεται έτσι στην πραγματικότητα ένα παλαιότερο αίτημα - που έχει αποτελέσει και πρόταση για συνταγματική αναθεώρηση - ώστε η αρχή της ορθής νομοθέτησης να αποτελέσει αντικείμενο δικαστικού ελέγχου: η ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου.

Υπάρχουν βέβαια ορισμένες από τις αναφερόμενες αρχές της καλής νομοθέτησης οι οποίες αντιστοιχούν σε κανόνες συνταγματικής αναγνώρισης, όπως η αρχή της αναλογικότητας, η οποία ούτως ή άλλως ελέγχεται δικαστικά. Αφού όμως αποφασίστηκε να περιληφθούν τέτοιες αρχές στο άρθρο 2 του νομοθετήματος, θα πρέπει να προστεθούν κι άλλες.

Ένα πρόβλημα που παρατηρείται στην ελληνική νομοθεσία είναι η παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Θα πρέπει λοιπόν στο άρθρο 2 που μνημονεύονται οι αρχές της καλής νομοθέτησης, να προβλεφθεί και αυτή: "Η αρχή της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου".

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η παραβίαση της αρχής της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του πολίτη, η οποία θα πρέπει επίσης να περιληφθεί, μαζί με την αρχή της ασφάλειας δικαίου.

Και βέβαια δεν υπάρχει καλή νομοθέτηση χωρίς την παρακολούθηση της νομολογίας των δικαστηρίων, η οποία κάποια στιγμή θα πρέπει να λάβει την θεσμική θέση που της αρμόζει σε ένα κράτος δικαίου και να επιβληθεί η υποχρεωτική δημοσίευση όλων των δικαστικών αποφάσεων (πλήρες κείμενο) σε δελτία νομολογίας της ιστοσελίδας κάθε δικαστηρίου.

Ασφαλιστικά μέτρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Μια διαδικασία που δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστή είναι τα ασφαλιστικά μέτρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, για την προάσπιση ανθρώπινου δικαιώματος που βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο και δεν υπάρχουν επαρκή εσωτερικά ένδικα μέσα για να το διασφαλίσουν.

Σύμφωνα με στατιστική που δημοσίευσε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οι περισσότερες αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων αφορούν την Ελλάδα και σχετίζονται με υποθέσεις αιτούντων άσυλο (βλ. εδώ). Ο πίνακας δείχνει ότι από την 1.1.2011 έως τις 30.6.2011 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει εκδώσει 44 αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων εις βάρος της Ελλάδας.

Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου εξέδωσε και μια πρακτική οδηγία για την κατάθεση ασφαλιστικών μέτρων (βλ. εδώ).

Σύμφωνα με αυτήν, όλες οι πληροφορίες πρέπει να αποστέλλονται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μαζί με την υποβολή της αίτησης, ενώ, σε υποθέσεις απέλασης πρέπει να αναφέρεται η αναμενόμενη ημερομηνία της και η αίτηση ασφαλιστικών να έχει ληφθεί από το ΕΔΔΑ τουλάχιστον μία εργάσιμη πριν την απέλαση. Εάν η έκδοση της απόφασης του εθνικού δικαστηρίου αναμένεται ότι θα έχει άμεσα αποτελέσματα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και πριν από την έκδοση της.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα δίνει εφεξής ανά εξάμηνο στατιστικά όσον αφορά τα ασφαλιστικά μέτρα.

Η άρση της ανωνυμίας των blogger

Από τον Αυγουστο του 2005 που είμαι στο blogging ακούω συνέχεια για σχέδια άρσης της ανωνυμίας, για νομοθεσία που θα καταργεί το απόρρητο και για κυβερνητικές επιθέσεις εναντίον της ελευθερίας της έκφρασης. Οι ελάχιστες γνωστές περιπτώσεις, ωστόσο που οδήγησαν σε άρση του απορρήτου βασίστηκαν στην σχετική νομοθεσία του 1994, αφήνοντας βέβαια και ερωτηματικά για την ουσιαστική τήρησή της.

Καμία κυβέρνηση δεν προχώρησε όντως σε θεσμοθέτηση άρσης της ανωνυμίας, ιδίως ύστερα από τις γνωμοδοτήσεις των Εισαγγελέων του Αρείου Πάγου, οι οποίοι μπορεί μεν να θεώρησαν ότι στην ουσία δεν χρειάζεται άρση του απορρήτου για να αναζητήσεις τα ηλεκτρονικά ίχνη που θα οδηγήσουν σε ταυτοποίηση προσώπων, αλλά τελικά οι συγκεκριμένες γνωμοδοτήσεις δεν έχουν καμία εφαρμογή όσον αφορά τα ιστολόγια. Η πλειοψηφία των ελληνόφωνων blogs βασίζεται σε πλατφόρμες εταιριών που διέπονται από το δίκαιο των Η.Π.Α., οπότε όταν ο μηνυτής πηγαίνει με την γνωμοδότηση του Εισαγγελέα στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος θεωρώντας ότι θα βρει τον ψευδώνυμο μπλόγκερ ακόμα και για περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμησης, οι αστυνομικοί τον ενημερώνουν ότι οι γνωμοδοτήσεις του Αρείου Πάγου δεν έχουν καμία απολύτως αποτελεσματικότητα, αφού η Google λ.χ. αποκλείεται για φερόμενη δυσφήμηση να δώσει στοιχεία όπως το I.P. του συνδρομητής της - blogger, ώστε στην συνέχεια να ταυτοποιηθεί ο συνδρομητής της ελληνικής εταιρίας - παρόχου.

Ακόμη λοιπόν κι αν η κυβέρνηση περάσει μια νομοθεσία πάνω στην λογική των γνωμοδοτήσεων των εισαγγελέων του Αρείου Πάγου, αυτή θα έχει την ίδια αξία με όλα τα παραπάνω. Ακόμη κι αν περιλάβει την συκοφαντική δυσφήμηση στα αδικήματα για τα οποία προβλέπεται η άρση του απορρήτου, η πρακτική αποτελεσματικότητά της θα είναι ισχνή και θα εφαρμόζεται σε περιορισμένες ελληνικές περιπτώσεις. Εξάλλου, εάν θέλουμε να βρούμε απλώς ποιος είναι ο κάτοχος ενός domain name σε ".gr" και με το ισχύον καθεστώς (βλ. κανονισμο της ΕΕΤΤ), αρκεί μια απλή εισαγγελική παραγγελία προς την ανεξάρτητη αρχή, η οποία θα ενημερώσει τον αιτούντα για τον δηλωμένο κάτοχο του domain name.

Οι "αστυνομικές" λύσεις δεν μπορούν λοιπόν να είναι εφικτές. Βεβαίως το κράτος δεν μπορεί να παραμένει με τα χέρια σταυρωμένα όταν παραβιάζονται δικαιώματα μέσα από οχετούς λάσπης και προφανώς η συκοφαντική δυσφήμηση αποτελεί ένα ποινικό αδίκημα που πρέπει να διώκεται και οι δράστες να καταδικάζονται. Αλλά ειδικά στο Διαδίκτυο, πρέπει να ληφθεί υπόψη η πολλαπλή διάχυση της ευθύνης ανάμεσα σε περισσότερους φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Κατά τη γνώμη μου, η μόνη πρακτική λύση για αυτές τις περιπτώσεις στις οποίες ο νομοθέτης μπορεί όντως να παρέμβει είναι οι Όροι Χρήσης των φορέων παροχής υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας. Υπάρχει βέβαια σχετική νομοθεσία που ρυθμίζει και την δική τους ευθύνη (λ.χ. το π.δ. 131/2003), αλλά πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη σαφήνεια και πιο συγκεκριμένα δικαιώματα για τους θιγόμενους. Όταν καταγγέλλει κάποιος δυσφημηστικό περιεχόμενο πρέπει να ενεργοποιείται άμεσα ένας εσωτερικός εταιρικός μηχανισμός νομικού ελέγχου, ο οποίος θα αποφασίζει εάν η εταιρία θα συμμορφωθεί με το αίτημα του θιγόμενου ή εάν θα αναλάβει το κόστος να διατηρήσει την όποια προσβολή καθώς και την μετακυλιόμενη ευθύνη. Αυτά μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο προσεκτικής αλλά και αποτελεσματικής νομοθέτησης, ορίζοντας συγκεκριμένα ελάχιστα περιεχόμενα που θα πρέπει να έχουν οι Όροι Χρήσης. Μπορεί αρχικά η πρακτική τους αξία σε εθνικό επίπεδο να είναι μικρή, αλλά να μια ωραία ιδέα για να προτείνει και το χειμαζόμενο κράτος - μέλος κάποια νομοθετική πρωτοβουλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε ένα ζήτημα που απασχολεί το σύνολο του πολιτισμένου κόσμου όσον αφορά την καλύτερη διάρθρωση αντιτιθέμενων ανθρώπινων δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο.