Η οπλοκατοχή ως κακούργημα και η νομοθεσία ως φετίχ

Μετά την ποινικοποίηση της "κουκούλας" και την κατοχής αδήλωτου καρτοκινητού τηλεφώνου της προηγούμενης Κυβέρνησης, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη της νέας Κυβέρνησης εξετάζει την νομοθετική μετατροπή της παράνομης οπλοκατοχής από πλημμέλημα σε κακούργημα .

Η μόνη λειτουργία αυτής της είδησης είναι ο "καθησυχαστικός" τίτλος στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. 

Λες και πρόκειται άλλο ένα κακούργημα (στα χαρτιά) να λειτουργήσει αποτρεπτικά για όσους σχεδιάζουν ή έχουν ήδη τελέσει κακουργηματικές πράξεις κατά της ζωής. Λες και οι πολίτες θα αισθανθούν πιο ασφαλείς επειδή ένας νόμος θα προβλέπει περισσότερα χρόνια φυλακής για ένα ποινικό αδίκημα που αφορά το πιθανό μέσο τέλεσης μιας εγκληματικής ενέργειας. 

Κουκούλες, καρτοκινητά, κάμερες, dna, άρση απορρήτου: οι έννοιες φετίχ της σύγχρονης αντεγκληματικής πολιτικής, η οποία χρησιμοποιεί τη νομοθεσία περιστασιακά, εργαλειακά και επικοινωνιακά, για να δείξει στους πολίτες ότι κάτι κάνει. Χωρίς σχεδιασμό, χωρίς υπολογισμό επιπτώσεων, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο συνταγματικότητας, χωρίς γνωμοδοτήσεις ανεξάρτητων αρχών, χωρίς ηχηρό αντίλογο από τους ανθρώπους της επιστήμης.

Δεν πείθουν τέτοια μέτρα πια. Όσο αντίθετοι κι αν είμαστε στην κατοχή και χρήση όπλων, δεν μπορουν τέτοιες τροπολογίες να καλύψουν την έλλειψη σχεδιασμού μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την προστασία των πολιτών με σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά και της ίδιας της νομοθετικής διαδικασίας. 

Η "κακουργηματοποίηση" της οπλοκατοχής είναι χαμένος χρόνος, χαμένη ενέργεια και, τελικά, χαμένη υπόθεση. Ασχοληθείτε με τίποτα πιο παραγωγικό. 

H εκλογή από τους "φίλους" αντίθετη στην προστασία προσωπικών δεδομένων

Το 2004 το ΠΑΣΟΚ αποφάσισε η εκλογή του νέου (τότε) Προέδρου του να γίνει από τα μέλη και τους φίλους του κόμματος. 

Επειδή για την εκλογική διαδικασία θα δημιουργείτο ένας κατάλογος ψηφισάντων μελών κι ένας κατάλογος ψηφισάντων φίλων του κόμματος, το ΠΑΣΟΚ υπέβαλε στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων αίτημα έγκρισης της τήρησης του σχετικού αρχείου. 

Η Αρχή με την απόφαση 6/2004 έκρινε ότι για τα μέλη του κόμματος, το ΠΑΣΟΚ δεν χρειαζόταν κάποιους είδους άδεια τήρησης του εν λόγω αρχείου, επειδή αυτό το επιτρέπει ο ίδιος ο νόμος για την προστασία προσωπικών δεδομένων. Για τους φίλους, όμως του κομματος, ο νόμος δεν είχε αυτή την απαλλαγή κι επέβαλε την χορήγηση προηγούμενης άδειας από την Αρχή. Η Αρχή όμως αρνήθηκε να χορηγήσει την εν λόγω άδεια, λέγοντας ότι οι φίλοι του κόμματος με την εγγραφή τους στον εν λόγω κατάλογο, αποκαλύπτουν "κατά την κοινή περία" τι θα ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές θέτοντας σε κίνδυνο την μυστικότητα της διαδικασίας. Έτσι η Αρχή ΔΕΝ χορήγησε άδεια στο ΠΑΣΟΚ για την τήρηση του εκλογικού καταλόγου των "φίλων" του κόμματος που θα προσέρχονταν να ψηφίσουν. 

Οπότε, το ΠΑΣΟΚ για να αποφύγει αυτή τη νομική σκόπελο, τροποποίησε το καταστατικό του, εξομοιώνοντας τους "φίλους" με τα κανονικά "μέλη" του κομματος, για τα οποία δεν υπήρχε πρόβλημα άδειας της Αρχής. Το (νέο) άρθρο 22 Α του Καταστατικού του ΠΑΣΟΚ (Κεφάλαιο 4ο «διαδικασία εγγραφής μέλους - απώλεια ιδιότητας μέλους») ορίζει τα εξής: 

«Φίλοι του κινήματος είναι όσοι έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους και εγγράφονται στους οικείους καταλόγους των οργανώσεών του. Οι φίλοι του κινήματος έχουν δικαίωμα συμμετοχής στην εκλογή του προέδρου, εξομοιούμενοι κατά την άσκηση  του δικαιώματος αυτού με τα μέλη». 

Μερικούς μήνες μετά, υποβλήθηκε καταγγελία εναντίον του ΠΑΣΟΚ στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, για το μητρώο των "φίλων" που  συγκροτήθηκε από την εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη αρχηγού κόμματος.  Τότε η Αρχή εξέδωσε την απόφαση 34/2004, με την οποία διαπίστωσε ότι αφού οι φίλοι εξομοιώθηκαν με τα μέλη - με ρητή διάταξη του Καταστατικού- δεν υπήρχε κάποιο θέμα παραβίασης της νομοθεσίας των προσωπικών δεδομένων, η οποία ούτως ή άλλως περιείχε απαλλαγή από λήψη άδειας για τα μέλη.

Το προφίλ ενός Γενικού Γραμματέα Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων

Ανακοινώθηκε το πρώτο όνομα Γενικού Γραμματέα που επελέγη μέσω της διαδικασίας του opengov.gr, δηλαδή κατόπιν υποβολής αιτήσεων και βιογραφικών από τον γενικό πληθυσμό. Πρόκειται για έναν λέκτορα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και δικηγόρο με ειδίκευση και πλούσια αρθρογραφία σε θέματα οικονομικού ποινικού δικαίου και ποινικής δικονομίας.

Έχει ήδη γραφτεί ότι ο Υπουργός επέλεξε τον γενικό γραμματέα ανάμεσα σε 700 βιογραφικά , για τον οποίο σχολιάστηκε εκτενώς ότι συνυπογράφει μαζί με τη σύζυγο του Υπουργού, καθηγήτρια στο ίδιο πανεπιστήμιο, ένα συλλογικό έργο (πρακτικά συνεδρίου) το οποίο αφορά την νομοθεσία σχετικά με την εμπορία ανθρώπων. Ένας Υπουργός Διαφάνειας φέρεται να έχει διορίσει ως Γενικό Γραμματέα  του Υπουργείου Δικαιοσύνης (διόρθωση: στην αρχική εκδοχή του άρθρου εκ παραδρομής γράφηκε ότι αφορούσε τον ΓΓ Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων)  έναν συνεργάτη της συζύγου του, χωρίς η πληροφορία αυτή να έχει διαψευσθεί μέχρι στιγμής. Θα μου πείτε: απαγορεύεται ή σημαίνει άραγε κάτι αρνητικό αυτό; Θα έλεγα όχι. Αλλά όταν μιλάμε για Διαφάνεια, ένας στόχος είναι να πειστεί η κοινή γνώμη ότι η εξαγγελία  ότι η επιλογή θα αφορά τους "άριστους" κι όχι τους "αρεστούς" θα πρέπει να τηρείται με αυταπόδεικτες ενέργειες που δεν αφήνουν καν σκιές ή ερωτηματικά. 

Επί της ουσίας, ως προς την σχέση του διορισθέντος Γενικού Γραμματέα με το αντικείμενο της Διαφάνειας και των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, έκανα μια μικρή έρευνα σε δημοσιευμένο υλικό στο Διαδίκτυο και σε βάσεις νομικών δεδομένων που έχουμε πρόσβαση εμείς οι νομικοί. 

Διόρθωση: ο διορισμός που ανακοινώθηκε αφορά τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Δικαιοσύνης κι όχι τον Γενικό Γραμματέα Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Οπότε ο διορισμός για εκείνη τη θέση αναμένεται ακόμη. 

Ο Γενικός Γραμματέας έχει δημοσιεύσει, μαζί με συν-συγγραφείς, δύο βιβλία που αφορούν το οικονομικό έγκλημα: ένα για τις ακάλυπτες επιταγές κι ένα για την νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Έχει πάρει μέρος επίσης σε ένα συλλογικό τόμο για τις νέες διατάξεις του κώδικα ποινικής δικονομίας και έχει επιμεληθεί ένα βιβλίο για την εμπορία ανθρώπων μαζί με τη σύζυγο του Υπουργού και με έναν τρίτο συν-συγγραφέα. Από όλα αυτά μόνο το τελευταίο σχετίζεται με μια πτυχή προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Αναζήτησα επίσης την αρθρογραφία του και βρήκα πλουσιότατο υλικό δημοσιεύσεων σε νομικά περιοδικά αποκλειστικά σε θέματα ποινικού δικαίου: πάρα πολλά ενημερωτικά σχόλια κάτω από αποφάσεις ποινικών δικαστηρίων, ιδίως σε θέματα ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, ακάλυπτων επιταγών, αλλά και σε δικονομικά θέματα. 

Οι υποθέσεις που έχει αναλάβει ως δικηγόρος, τουλάχιστον όσες έχουν δημοσιευθεί ως δικαστικές αποφάσεις στην βάση δεδομένων "ΝΟΜΟΣ" σχετίζονται επίσης με την παραπάνω θεματική. 

Δεν μπόρεσα να βρω ένα πλήρες βιογραφικό. Τα παραπάνω στοιχεία θεωρώ ότι συγκροτούν το προφίλ ενός ανθρώπου με σημαντική εμπειρία και εμβάθυνση στο ποινικό δίκαιο, με αξιόλογο έργο για την θέση του διδάσκοντος ποινικό δίκαιο σε μια νομική σχολή και προφανώς για έναν ποινικολόγο με εκτεταμένο θεωρητικό έργο στον κύκλο της δικονομίας και του οικονομικού εγκλήματος. 

Δεν πρόκειται όμως για έναν προφίλ που παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά του transparency & human rights lawyer, τον οποίο αφορά η Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.  Τα ειδικά θέματα της διαφάνειας και της προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων έχουν αποτελέσει εδώ και χρόνια αντικείμενο εξειδίκευσης στις νομικές σπουδές, αλλά και στη δικηγορία. Υπάρχουν νομικοί, τόσο της θεωρίας όσο και της πράξης, οι οποίοι ασχολούνται αποκλειστικά και σε βάθος με υποθέσεις λ.χ. ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρωπου, έχουν επιστημονικό έργο σε θέματα διαφάνειας, υπάρχουν ακόμη και διδακτορικές διατριβές που εστιάζουν σε αυτά τα ζητήματα. 

Δεν γνωρίζω αν ανάμεσα στα 700 βιογραφικά που εξετάζει ο Υπουργός υπάρχουν άνθρωποι με το προφίλ ενός transparency & human rights lawyer. Γνωρίζω όμως αρκετούς ανθρώπους οι οποίοι έχουν σημαντικότερο έργο (θεωρητικό και πρακτικό,  με συμμετοχές σε διεθνείς επιτροπές κλπ) από τον διορισθέντα, σε θέματα διαφάνειας και ανθρώπινων δικαιωμάτων. 

 

Όχι στην κατάργηση του stage

Ο θεσμός της πρακτικής άσκησης (stage, internship) στην πραγματικότητα είναι πανάρχαιος και αφορά ένα στάδιο προσαρμογής στο εργασιακό περιβάλλον και την παραγωγική διαδικασία. Αποτελεί αναγκαίο προστάδιο για τον μελλοντικό επαγγελματία αλλά και για τον εργοδότη του. Εμείς οι δικηγόροι περνάμε υποχρεωτικά από το πολύμηνο στάδιο της άσκησης, η οποία, όταν δεν γίνεται "τυπικά" αλλά με ενδιαφέρον τόσο από τον ασκούμενο όσο κι από τον δικηγόρο, μπορεί να αποτελέσει μια βάση για μια σωστή επαγγελματική πορεία. Είχα την τύχη ο δικηγόρος στον οποίο ήμουν ασκούμενος να με εμπιστευθεί στην προετοιμασία υποθέσεων ακομη και για τα ανώτατα δικαστήρια. Στη συνέχεια, γράψαμε μαζί δύο βιβλία για την προστασία προσωπικών δεδομένων. 

Το σταζ στις δημόσιες υπηρεσίες έχει προχωρήσει με σοβαρότητα και άψογη κατοχύρωση στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, όπου ξεκίνησε πριν από 45 περίπου χρόνια. Κάθε χρόνο, εκατοντάδες Ευρωπαίοι -αλλά και εξωκοινοτικοί- πολίτες, προσλαμβάνονται για 5 μήνες (αυστηρά) για να εργαστούν ως ασκούμενοι (stagiaires) στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωκοινοβουλίου, του Συμβουλίου της ΕΕ, αλλά και στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή και σε άλλες 15 περίπου υπηρεσίες των Βρυξελλών, του Στρασβούργου, του Λουξεμβούργου και άλλων χωρών της Ευρώπης. Είχα την τύχη να επιλεγώ -βάσει βιογραφικού και συνέντευξης- στην πρώτη τριάδα stagiaires που προσέλαβε το 2005 η νεοσύστατη τότε ανεξάρτητη αρχή της ΕΕ, ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων. Ένα εξαιρετικά γόνιμο για μένα χρονικό διάστημα, στο οποίο γνώρισα και συνεργάστηκα με έναν πραγματικό ηγέτη της ιδιωτικότητας, τον κ. Πίτερ Χούστινξ, ο οποίος μου έδωσε τη δυνατότητα να παρακολουθήσω τους αγώνες που δίνονται για τα προσωπικά δεδομένα σε όλα τα ευρωπαϊκά fora (Ευρωβουλή, Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κλπ). 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιλύσει με υποδειγματικό τρόπο το θέμα του stage: μόνο 5 μήνες, μόνο μία (1) φορά σε μία (1) υπηρεσία της Κοινότητας και χωρίς "μόρια" για πρόσληψη. Παλαιότερα μάλιστα υπήρχε και η διάταξη στον Κώδικα Υπαλλήλων της ΕΕ ότι για ένα χρόνο μετά τη λήξη του stage o -πρώην- ασκούμενος δεν προσλαμβάνεται στις υπηρεσίες της Κοινότητας, για λόγους διαφάνειας. Εννοείται ότι η επιλογή των ασκούμενων στην ΕΕ γίνεται απολύτως βάσει βιογραφικού, όπου το ελάχιστο προαπαιτούμενο προσόν είναι ο μεταπτυχιακός τίτλος. Από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, είναι μια αδιάβλητη διαδικασία. Τουλάχιστον στην δική μου περίπτωση, δεν υπήρχε κάποια προηγούμενη σχέση με τις Βρυξέλλες: η πρώτη φορά που βρέθηκα στο εξωτερικό ήταν όταν ο κ. Χούστινξ με κάλεσε για την συνέντευξη - μέχρι τότε τον ήξερα μόνο από τη βιβλιογραφία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. 

 

Επομένως, ούτε 4ετή "stage", ούτε διορισμός ημετέρων, ούτε "υποσχέσεις μονιμοποίησης", ούτε αμοιβές που προβάλλονται ως εξευτελιστικοί μισθοί. Για την  κατάσταση την οποία διαβάζουμε στις εφημερίδες φοβάμαι ότι φταίνε και οι δύο πλευρές, όσο κι αν οι πολίτες είναι σίγουρα το αδύναμο μέρος. Κάποιοι από αυτούς προσλήφθηκαν με μέσον και χωρίς διαφανείς διαδικασίες, εμπιστευόμενοι τις ψεύτικες ελπίδες που τους πούλησαν οι πολιτικοί που τους διόρισαν, ενώ ήξεραν πάρα πολύ καλά ότι το σταζ δεν είναι "σύμβαση ορισμένου χρόνου", αλλά σχέση απασχόλησης για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας. Οι στρεβλώσεις βρίσκονται βέβαια στην μοριοδότηση (από που κι ως που να έχουν "μόρια" όσοι προσλήφθηκαν λόγω μπάρμπα στην Κορώνη;) και στην απαράδεκτη εκμετάλλευση των ανθρώπων που βρέθηκαν στην θέση των stagiaires για μεγάλες χρονικές περιόδους, καλύπτοντας τελικά πάγιες και διαρκείς ανάγκες. 

Διαβάζω όμως και κάτι απαράδεκτο που λέει η Κυβέρνηση, τώρα που εξήγγειλε την κατάργηση των stage: ότι δεν θα αναγνωριστούν τα μόρια σε όσους ήδη έχουν υπηρετήσει ως stagiaires. Όσο κι αν είμαι αντίθετος στην μοριοδότηση, αυτό που εξαγγέλλει η Κυβέρνηση και υποστηρίζει ο αντιπρόεδρός της, ο κ. Πάγκαλος, είναι αντιστυνταγματικό. Υπάρχει μια νομική αρχή συνταγματικής έδρασης, η αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του πολίτη, κατά την οποία η Διοίκηση δεν είναι δυνατόν να πείθει κάποιον ότι θα του δώσει κάτι, επί πολλά χρόνια, ορθώς ή κακώς και στη συνέχεια με μια νομική κωλοτούμπα να του το παίρνει πίσω. Κάτι τέτοιο προσβάλλει την αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης που έχει εμπεδοθεί στον πολίτη και τέτοιου είδους προσβολές δεν είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα, όταν μάλιστα συνοδεύονται με την αποστέρηση άλλων συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στην εργασία, το οποίο περιλαμβάνει βέβαια και τη μοριοδότηση που νόμιμα απέκτησε κάποιος. 

Συνεπώς, δεν πρέπει να καταργηθεί ο θεσμός του stage. Πρέπει να αφαιρεθούν όλες οι "πινελιές" που τον καθιστούν κοροϊδία για τους ανθρώπους που βρίσκονται στην ανάγκη να στραφούν σε "ελαστικές μορφές εργασίας", όπως κατάντησε τελικά ο θεσμός του stage. Πρέπει να έρθει ένα νομοσχέδιο που θα προσδιορίζει με διαφάνεια τον τρόπο επιλογής των ασκούμενων, να περιορίζει το χρονικό διάστημα στους 5 μήνες (όπως ισχύει και στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας), να απαγορεύει κάθε περίπτωση επέκτασής του πέραν αυτών των 5 μηνών, να απαγορεύει το δεύτερο σταζ στο δημόσιο, να απαγορεύει την μοριοδότηση, αλλά και να  περιλαμβάνει μεταβατικές διατάξεις βάσει των οποίων θα αναγνωρίζονται τα κεκτημένα δικαιώματα όσων ήδη έχουν υπηρετήσει σε stage καθ' όλο αυτό το χρονικό διάστημα, ώστε να γίνει σεβαστή και η αρχή της προστατευόμενης δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των πολιτών. 

Αυτή είναι η ενδεδειγμένη λύση κι όχι η λύση "πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι". 

Ο Άρειος Πάγος αγνοεί το δικαίωμα περαιτέρω χρήσης των αποφάσεών του

Ο Άρειος Πάγος αποφάσισε να δημοσιοποιεί τις αποφάσεις του στην φτωχή του ιστοσελίδα, αρχικώς πιλοτικά (από το 2006 μέχρι σήμερα).

Στο σχετικό disclaimer διαβάζουμε ότι οι αποφάσεις δημοσιοποιούνται ανωνυμοποιημένες, αλλά και ότι: 

"Ο Άρειος Πάγος δεν ευθύνεται για ζημιά οποιασδήποτε φύσεως που ενδέχεται να προκύψει ... λόγω ... παραλείψεων στην ανωνυμοποίηση ...". 

Δηλαδή για τον Άρειο Πάγο δεν ισχύει το άρθρο 9Α του Συντάγματος ; Η γνωμοδότηση 2/2006 της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων υποστηρίζει το ακριβώς αντίθετο.

Το πιο σοβαρο όμως νομικό λάθος του disclaimer είναι αυτο:

"Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση των περιεχομένων της παρούσας σελίδας χωρίς την προηγούμενη άδεια της υπηρεσίας του Αρείου Πάγου."

Πρόκειται για έναν περιορισμό ο οποίος είναι αντίθετος στο άρθρο 2 παρ. 5 του ν.2121/1993 για την πνευματική ιδιοκτησία:

"η προστασία του παρόντος νόμου δεν εκτείνεται σε επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας και ιδίως σε νομοθετικά, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα, καθώς και στις εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης, στις ειδήσεις και στα απλά γεγονότα ή στοιχεία."

Oι δικαστικές αποφάσεις ανήκουν εξ ορισμού στο public domain, τον τομέα έργων εκτός πνευματικής ιδιοκτησίας.

Οι αποφάσεις του Αρείου Πάγου επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται από τον καθένα ελεύθερα, ακόμα και για καθαρά εμπορικούς σκοπούς,  χωρίς καμία απολύτως  "προηγούμενη άδεια της υπηρεσίας του Αρείου Πάγου".

Εξάλλου, ο Άρειος Πάγος δεν μας κάνει χάρη που δημοσιευει τις αποφάσεις του στην ιστοσελίδα. Είναι νομική υποχρέωσή του να μεριμνά για την περαιτέρω χρήση των εγγράφων που διαθέτει, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν.3448/2006.

Είναι εξαιρετικά δυσάρεστο να διαπιστώνει κανείς ότι το ανώτατο δικαστήριο της χώρας αγνοεί τη νομοθεσία που έχει θεσπιστεί για την προώθηση της αρχής της διαφάνειας και της πρόσβασης του πολίτη στη δημόσια πληροφόρηση. Προ ημερών ακούστηκε η εξαγγελία για την ανάδειξη της ηγεσίας των ανώτατων δικαστηρίων με συμμετοχή της Βουλής και με διοργάνωση εξέτασης των υποψηφίων. Μια βασική θεματική στις σχετικές εξετάσεις των δικαστών που φιλοδοξούν να ηγηθούν των ανωτάτων δικαστηρίων είναι οι απόψεις τους για τη διαφάνεια και η γνώση τους για το σχετικό νομικό πλαίσιο. 

Εθνικό Θέατρο: ενδεχόμενο κρούσμα λογοκριτικής παρέμβασης

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ (βλ. εδώ) το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου προτείνει να καλυφθούν τα σώματα δύο ερμηνευτών που μετέχουν στην παράσταση "Πουθενά", με την οποία εγκαινιάζεται η αναπαλαιωμένη κεντρική σκηνή του ιστορικού κτιρίου. Κατά το δημοσίευμα, το επιχείρημα είναι πως "δεν αρμόζει σε έναν κρατικό οργανισμό, όπως είναι το πρώτο θέατρο να προσκαλεί και να προκαλεί ταυτόχρονα. Ενώ η πιθανότητα να παραστεί στην επίσημη πρεμιέρα της ερχόμενης Παρασκευής και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος πρόσθεσε στο επιχείρημα ένα στοιχείο ηθικής δεοντολογίας". Το ίδιο δημοσίευμα αναφέρει ότι την τελική απόφαση θα λάβει ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, ο οποίος "σε περίπτωση που συμφωνήσει με το διοικητικό συμβούλιο θα ζητήσει από τον δημιουργό της παράστασης να καλύψει τα γυμνά σώματα των δύο χορευτών".

Ωστόσο, σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τη διοίκηση και λειτουργία του Εθνικού Θεάτρου, ούτε το Διοικητικό Συμβούλιο, αλλά ούτε και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής έχουν τέτοια αρμοδιότητα επέμβασης στο περιεχόμενο των παραστάσεων που παρουσιάζονται από τις σκηνές του ΕΘ. 

Συγκεκριμένα, οι αρμοδιότητες του Διοικητικού Συμβουλίου προβλέπονται από το άρθρο 2 παρ. 7 του Ν.2273/1994:

"Το Δ.Σ. λαμβάνει κάθε απόφαση και ασκεί κάθε εξουσία για όλα γενικώς τα ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση και διαχείριση του Θεάτρου με εξαίρεση τα θέματα για τα οποία αποκλειστικά αρμόδια είναι άλλα όργανα που αναφέρονται στον παρόντα νόμο και στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του Θεάτρου. Και ενδεικτικά:

α. Χαράσσει μετά από εισήγηση του καλλιτεχνικού διευθυντή τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές της πολιτιστικής πολιτικής του Θεάτρου μέσα στα πλαίσια της κείμενης νομοθεσίας, του κανονισμού και των οικονομικών δυνατοτήτων του Θεάτρου.

β. Εισηγείται προς τον Υπουργό Πολιτισμού των εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του Θεάτρου.

γ. Συνομολογεί, υπογράφει και εκτελεί με τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στον παρόντα νόμο κάθε σύμβαση απαραίτητη για την εκπλήρωση των σκοπών του Θεάτρου, εισπράττει απαιτήσεις και έσοδα από όπου και αν προέρχονται, αποδέχεται δωρεές, εισφορές, χορηγίες, συνάπτει δάνεια και προβαίνει σε κάθε νόμιμη εκμετάλλευση εσόδων στα πλαίσια των σκοπών των Θεάτρων.

δ. Εχει πειθαρχική εξουσία δευτέρου βαθμού για όλο το προσωπικό του Θεάτρου.

ε. Εγκρίνει τον κανονισμό λειτουργίας της δραματικής σχολής του Θεάτρου.

στ. Διορίζει το διευθυντή της Δραματικής Σχολής μετά από εισήγηση του καλλιτεχνικού διευθυντή.

ζ. Καταρτίζει τον ετήσιο προϋπολογισμό και συντάσσει την ετήσια έκθεση και τον ισολογισμό και στο τέλος κάθε διαχειριστικής χρήσης διενεργεί έλεγχο νομιμότητας του έργου όλων των οργάνων διοίκησης των Θεάτρων."

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής, επίσης όργανο διοίκησης του Εθνικού Θεάτρου έχει τις προβλεπόμενες από την παρ. 13 του ίδιου άρθρου αρμοδιότητες:

"Ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει τις εξής αρμοδιότητες:

"α. Καταρτίζει το δραματολόγιο κάθε περιόδου.

β. Καταρτίζει τον προϋπολογισμό κάθε έργου και κάθε θεατρικής παραστάσεως ή εκδήλωσης γενικά.

γ. Είναι υπεύθυνος για την όλη και εντός του προϋπολογισμού του Θεάτρου προετοιμασία, οργάνωση και εκτέλεση κάθε καλλιτεχνικής παραγωγής του Θεάτρου, επιβλέπει την προετοιμασία των έργων που ανεβαίνουν, καθορίζει το ωράριο δοκιμών και παρακολουθεί και ελέγχει την εργασία του κάθε κατηγορίας προσωπικού που ασχολείται με το ανέβασμα των έργων και με κάθε γενικά παραγωγή του Θεάτρου.

δ. Επιβάλλεται και δίνει κατευθύνσεις και εντολές για τη σωστή και έγκαιρη σκηνική, σκηνογραφική, μουσική, ενδυματολογική και κάθε άλλη αναγκαία προετοιμασία, δοκιμή και παράσταση κάθε παραγωγής, για καθεμία από τις οποίες εγκρίνει τις επί μέρους δαπάνες για το ανέβασμα στα πλαίσια της ευθύνης του για την τήρηση του προϋπολογισμού τους. 

ε. Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού προσλαμβάνει με συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή συνάπτει συμβάσεις έργου με το καλλιτεχνικό και τεχνικό προσωπικό, ειδικούς συνεργάτες, μετακαλεί συγκροτήματα ή καλλιτέχνες, υπογράφει τις συμβάσεις πρόσληψης και μετάκλησης των παραπάνω και ορίζει τους καλλιτεχνικούς και μη όρους της απασχόλησής τους και τις αμοιβές της σύμβασης εργασίας κάθε μέλους του καλλιτεχνικού προσωπικού και έχει πειθαρχική εξουσία σε πρώτο βαθμό για το καλλιτεχνικό και τεχνικό προσωπικό.

στ. Αποφασίζει για τις παραστάσεις, τις εμφανίσεις σε φεστιβάλ ή άλλες εκδηλώσεις και περιοδείες και αποφασίζει τις διανομές μετά από έγγραφη εισήγηση των σκηνοθετών.

ζ. Προτείνει στο Δ.Σ. σχέδια εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του Θεάτρου.

η. Προΐσταται των διοικητικών υπηρεσιών του Θεάτρου, εποπτεύει και συντονίζει τη λειτουργία τους, επιβλέπει την εκτέλεση των αποφάσεων του Δ.Σ., των νόμων και του εσωτερικού κανονισμού, ασκεί επιπλέον αρμοδιότητες που του παραχωρεί το Δ.Σ., έχει δικαίωμα έγκρισης λειτουργικών δαπανών στα πλαίσια του εγκεκριμένου από το Δ.Σ. ετήσιου προϋπολογισμού, εισηγείται στο Δ.Σ. την πρόσληψη διοικητικού και βοηθητικού προσωπικού και γενικά έχει κάθε αρμοδιότητα που έχει σχέση με τη λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών του Θεάτρου.

θ. Εισηγείται προς το Δ.Σ. οποιοδήποτε θέμα έχει σχέση με το διοικητικό προσωπικό, όπως ενδεικτικά το είδος των συμβάσεων με τις οποίες το προσωπικό αυτό θα απασχολείται και τους όρους τους, τη διάρκειά τους και την καταγγελία τους.

ι. Εποπτεύει τη δραματική σχολή του Θεάτρου, έχει την ευθύνη για τα θέματα λειτουργίας και τα θέματα των επί μέρους καλλιτεχνικών στόχων της, προτείνει το διευθυντή της προς το Δ.Σ. και μετά από εισήγηση του διευθυντή προσλαμβάνει τους καθηγητές και το υπόλοιπο προσωπικό της και καταρτίζει τον κανονισμό λειτουργίας που εγκρίνεται από το Δ.Σ.. Με τον κανονισμό λειτουργίας της σχολής ρυθμίζεται και κάθε θέμα που αφορά τη διεύθυνση και τη διαχείριση της σχολής, τις προϋποθέσεις και τους όρους φοίτησης σε αυτήν και γενικά κάθε θέμα που αφορά τη λειτουργία της στα πλαίσια του σκοπού του Θεάτρου.

ια. Υποβάλλει προς έγριση κατ' έτος απολογισμό του έργου του στο Δ.Σ. του Θεάτρου."

Οι αρμοδιότητες του Καλλιτεχνικού Διευθυντή για "κατευθύνσεις και εντολές για την σωστή και έγκαιρη (...) ενδυματολογική προετοιμασία" δεν είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν λοιπόν και διορθωτικές επεμβάσεις στη σκηνική σύλληψη μιας παράστασης, η οποία αφορά την αποκλειστική αρμοδιότητα του σκηνοθέτη - δημιουργού. 

Μια επέμβαση λοιπόν για το αν οι δύο ερμηνευτές θα είναι ντυμένοι ή γυμνοί, εφόσον προέρχεται από το Δ.Σ. ή τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή θα συνιστά παράνομο περιορισμό στην ελευθερία της έκφρασης του δημιουργού της παράστασης και συνεπώς είναι καταδικαστέα ως αντίθετη στο σχετικό συνταγματικό δικαίωμα, αλλά και στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καθώς και στο άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τις Ατομικές και Πολιτικές Ελευθερίες.

Επιπρόσθετα, μια τέτοια επέμβαση θα παραβιάζει και το δικαίωμα του κοινού για παρακολούθηση της παράστασης στην ακέραιη μορφή που επιθυμεί να την παρουσιάσει ο δημιουργός. Όπως έχει γίνει δεκτό με τέσσερις δικαστικές αποφάσεις του πρωτοδικείου Αθηνών και του πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, το κοινό έχει επίσης αξίωση για ακέραιη παρακολούθηση των έργων τέχνης, ως φορέας της παθητικής διάστασης της ελευθερίας της τέχνης. Στην ίδια κατεύθυνση, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει κρίνει ότι η παρεμπόδιση του κοινού από την απόλαυση έργου τέχνης χωρίς παρεμβάσεις από κρατικούς οργανισμούς συνιστά παραβίαση του εν λόγω συνταγματικού δικαιώματος (βλ. Σύνοψη διαμεσολάβησης για την απομάκρυνση εικαστικού έργου από την έκθεση Outlook. καθώς και Επιστολή Συνηγόρου  του Πολίτη στη Λυρική Σκηνή για την αφαίρεση φιλιού από την παράσταση Ρούσαλκα)

Συνεπώς, αναμένουμε από τη διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου να διασφαλίσει την ανεμπόδιστη ενάσκηση της ελευθερίας της έκφρασης, απέχοντας από οποιαδήποτε απόφαση ή άλλη άμεση ή έμμεση παρέμβαση ως προς το καλλιτεχνικό μέρος της εν λόγω παράστασης. 

Η υπόθεση θυμίζει επίσης την αφαίρεση ορισμένων σκηνών από το βίντεο Γαβρά που παρουσιαζόταν στο Μουσείο Ακρόπολης. Μπορείτε να δείτε εδώ μια συζήτηση για αυτές τις υποθέσεις που είχαμε με τον κ. Αυγουστίνο Ζενάκο.

Διαβάστε επίσης: 

1959-2009: οι ελληνικές παραβιάσεις της ελευθερίας της Τέχνης 

Στη Δικαιοσύνη το Μουσείο Ακρόπολης και το Υπουργείο Πολιτισμού

ΕΠΣΕ: Επαναπροβολή video μετά από αίτηση ασφαλιστικών

 

Οι αναγκαίοι κανόνες της δημόσιας διαβούλευσης

Κανονισμός διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης της ΕΕΤΤ

Διαβούλευση για το Σχέδιο Απόφασης: καθιέρωση ανωτάτου ορίου κυβισμού κρατικών αυτοκινήτων και άλλες διατάξεις

Η υπόθεση της "διαβούλευσης" του ΟΠΙ για την "πειρατεία" στο Διαδίκτυο

Συμμετοχή στη διαβούλευση της ΕΕΤΤ για τα Ονόματα Χώρου με κατάληξη .gr

Συμμετοχή στη διαβούλευση του Υπουργείου Μεταφορών για το νομοσχέδιο επωνυμοποίησης καρτοκινητών

Συμμετοχή στη διαβούλευση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ρύθμιση των blogs

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: καταδίκη Ελλάδας επειδή δεν δόθηκε σε πατέρα έγγραφο που αφορά το παιδί του

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα επειδή ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων και ο αρμόδιος Εισαγγελέας δεν εξασφάλισαν στον πατέρα ενός παιδιού πρόσβαση σε έγγραφο που αφορούσε το παιδί του. 

Πρόκειται για την υπόθεση Τσουρλάκης κατά Ελλάδας, η απόφαση επί της οποίας εκδόθηκε στις 15.10.2009. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το επίμαχο έγγραφο ήταν η έκθεση της Εταιρίας Προστασίας Ανηλίκων που κατατέθηκε στο εφετείο, κατά την δίκη για την γονική μέριμνα του παιδιού. Ο πατέρας ζήτησε πρόσβαση στην έκθεση, αλλά η Εταιρία αρνήθηκε να του χορηγήσει αντίγραφο, ισχυριζόμενη ότι το έγγραφο προοριζόταν για την αποκλειστική χρήση του Δικαστηρίου. Στη συνέχεια ο ενδιαφερόμενος προσέφυγε στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος τον πληροφόρησε ότι για να λάβει αντίγραφο χρειαζόταν να υποβάλλει αίτημα στον αρμόδιο εισαγγελέα. Ο εισαγγελέας απέρριψε την αίτηση "αιτιολογώντας την απόρριψή του με δύο γραμμές που έγραψε με το χέρι, στις οποίες ανέφερε ότι η έκθεση αφορούσε πληροφορίες ενός ανηλίκου επί του ο οποίου ο αιτών δεν έχει έννομο συμφέρον".

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα δεν εξασφάλισε την πρόσβαση ενός πατέρα σε πληροφορίες που αφορούν το παιδί του κι έτσι παραβίασε το  ανθρώπινο δικαίωμά του για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής (άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), επιδικάζοντας στον πατέρα αποζημίωση 5.000 ευρώ.

Η απόφαση αυτή καταδεικνύει για άλλη μια φορά το βαθύ, θεσμικό κενό διαφάνειας στην Ελληνική Δημοκρατία. Ούτε ο Συνήγορος του Πολίτη, ούτε ο αρμόδιος εισαγγελέας, ούτε η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων κατάφεραν να διασφαλίσουν το δικαίωμα πρόσβασης ενός πολίτη σε πληροφορίες που αφορούν το ίδιο του το παιδί. Τέτοιες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν πρέπει να μένουν απλώς και μόνο στην πληρωμή μιας αποζημίωσης. Πρέπει να διερευνάται για ποιο λόγο τα θεσμικά όργανα της Ελληνικής Δημοκρατίας παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και στο όνομα ποιας άραγε αρχής "μυστικότητας" αρνούνται να εφαρμόσουν την διαφάνεια που πρέπει να ισχύει σε κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής σε αυτή την χώρα. 

Αυτοί που στέκονται εμπόδιο στη διαφάνεια και οδηγούν την χώρα σε τέτοιου είδους καταδίκες πρέπει να λογοδοτούν. Πρέπει να κληθεί ο Συνήγορος του Πολίτη από την αρμόδια Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και να εξηγήσει για ποιο λόγο δεν εξασφάλισε την πρόσβαση του πολίτη στο συγκεκριμένο έγγραφο. Πρέπει να κληθεί ο αρμόδιος εισαγγελέας από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και να ερωτηθεί για ποιο λόγο απέρριψε την αίτηση πρόσβασης, παραβιάζοντας την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πρέπει να ελεγχθεί η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και να διευκρινιστεί για πιο λόγο εφάρμοσε  θεσμικό πλαίσιο που παραβίαζε την ΕΣΔΑ.

Πέρα όμως από τη λογοδοσία, αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα νέο και σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για την διασφάλιση της πρόσβασης του πολίτη στη δημόσια πληροφορία. Πρέπει η Ελλάδα να υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Πρόσβασης στα Επίσημα Έγγραφα. Πρέπει να αποκτήσουμε Νόμο για την Ελευθερία της  Πληροφόρησης (Freedom of Information Act).

Υποθέσεις σαν κι αυτή αποδεικνύουν ότι τα θεσμικά όργανα που διαθέτουμε (Συνήγορος, Εισαγγελέας, Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων) δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν πρόσβαση του πολίτη στα έγγραφα. Χρειάζεται να ιδρυθεί κι εδώ μια ανεξάρτητη αρχή, όπως ο Information Commissioner της Μ.Βρετανίας, της Γερμανίας κι άλλων ευρωπαϊκών και τρίτων κρατών, η οποία να διασφαλίζει την πρόσβασή μας στα έγγραφα που τηρούν δημόσιες υπηρεσίες, με ταυτόχρονη προστασία των προσωπικών δεδομένων και της υπόλοιπης νομοθεσίας για προστασία πληροφοριών. 

Η διαφάνεια πρέπει να παύσει να αποτελεί ένα απλό σύνθημα της μόδας. Πρέπει να γίνει πράξη με συγκεκριμένες ενέργειες που να έχουν αποτέλεσμα στην καθημερινότητα όλων μας. 

Internet stalker: οι ενοχλητικοί αντι-οπαδοί που γίνονται τσιμπούρια

stalker |ˈstôkər|nouna person who stealthily hunts or pursues an animal or another person.• a person who harasses or persecutes someone with unwanted and obsessive attention.

Με την έκρηξη των social media, τα κλασικά φαινόμενα ψυχοπαθολογίας που αφορούν και το κοινό των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης, βρήκαν τη θέση τους και στο Διαδίκτυο.
Είτε με την ιδιαίτερη περίπτωση των -ακίνδυνων- trolls, είτε με την πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση των stalkers, άνθρωποι με εμμονές στοχοποιούν ένα πρόσωπο με διαδικτυακή παρουσία, το οποίο "προσωποποιούν" ως την πηγή ενός μεγάλου μέρος των "δεινών" που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν: ερωτική απογοήτευση, έλλειψη στόχων, ανάγκη προσοχής και -συνηθέστατα- ακραίες ιδεολογικοπολιτικές θέσεις (εθνικισμός, ρατσισμός, ναζισμός) και συνωμοσιολογία, οι οποίες δεν βρίσκουν αποδοχή.
Ο/η stalker ετεροπροσδιορίζεται μέσα από την διαδικτυακή παρενόχληση του προσώπου του θύματος. Η παρενόχληση φωταγωγεί τον εμμονικό stalker, o oποίος είναι συνήθως ακίνδυνος και πρέπει να αντιμετωπίζεται με συμπάθεια, κατανόηση και ανθρωπιά για όλα αυτά που δεν κατάφερε να επιτύχει και συνήθως αναγνωρίζει με φθόνο στο πρόσωπο του θύματός του. Η κατανόηση αυτή όμως δεν πρέπει να φτάνει μέχρι την τροφοδότηση του ψυχικού του προβλήματος, την αντιδικία ή έστω και την κουβέντα μαζί του, διότι αυτό θα ενθαρρύνει την αντικοινωνική συμπεριφορά του/της και θα το στείλει σε μεγαλύτερα ακόμα βάθη αυτοακύρωσης και ψυχολογικού αδιεξόδου.
Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που ο stalker γίνεται επικίνδυνος. Θυμόμαστε την περίπτωση  celebrities οι οποίοι δεινοπάθησαν από εμμονικούς αντι-οπαδούς και την ακραία ιστορία του John Lennon.  Στο διαδίκτυο ο stalker μπορεί να γίνει επιθετικός και να προχωρήσει σε απειλές προκειμένου να τρομοκρατήσει το θύμα και να κερδίσει λίγη περισσότερη από την προσοχή του. Είναι κυρίως η περίπτωση της ερωτικής απογοήτευσης: ο stalker έχει βιώσει την ερωτική απόρριψη από το θύμα ή από άλλο πρόσωπο, την εικόνα του οποίου προβάλλει εναντίον του θύματος και αναπτύσσει έναν ακραίο λόγο, γεμάτο μίσος, ειρωνεία και απειλές για την σωματική ακεραιότητα του ίδιου του θύματος ή μελών της οικογένειάς του.
Ένας άλλος τρόπος έκφρασης της επιθετικότητας είναι η εκτόξευση κατηγοριών για το θύμα, το οποίο ο stalker παρουσιάζει ως δράστη εγκλημάτων ή -αρκετά συχνά- ως τον υπεύθυνο για κάθε κακό. Σκοπός του stalker σε αυτή την περίπτωση είναι η δημιουργία ανησυχίας για το θύμα ότι οι αρχές μπορεί να εκλάβουν ως υποστατή την "κατηγορία" και να κινηθούν νομικές ενέργειες εναντίον του. Ή, σαν δευτερεύων στόχος, η συκοφάντηση του θύματος στην "κοινότητα", η οποία -στο ταπεινό μυαλό του stalker- μπορεί να δεχθεί δήθεν τις κατηγορίες και να περιθωριοποιήσει το θύμα του stalker. Και στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται για ευσεβείς πόθους: ούτε οι αρχές θα ασχοληθούν επειδή είπες τον τάδε "δολοφόνο", ούτε η κοινότητα θα τον περιθωριοποιήσει. Ο ίδιος ο "στόχος" και το ανέφικτο της επίτευξής του καταδεικνύουν την χαμηλή αίσθηση αντίληψης του stalker για την πραγματικότητα. Πρόκειται για μια καθαρά ομφαλοσκοπική διαδικασία: οι επιθέσεις δεν αφορούν στην πραγματικότητα το θύμα, αλλά αποτελούν μια "άμυνα" στην εκμηδένιση της προσωπικότητας του stalker από τον θαυμασμό του (θετικό ή αρνητικό) για τον καταδιωκόμενο. 
Το πρόβλημα στο Διαδίκτυο είναι ότι ο stalker θα είναι κατά τεκμήριο ανώνυμος, ή έστω προσδιορίσιμης αλλά μη αποδείξιμης ταυτότητας. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που έχει λυθεί με τις αστυνομικές μεθόδους άρσης του απορρήτου που ακολουθούνται από τα σώματα δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος: οι stalker πλέον δεν είναι πια και τόσο ανώνυμοι ή τέλος πάντων είναι ευχερέστερα εντοπίσιμοι σε σχέση με πριν.
Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες ανθρώπων που ζητούν προστασία από τους stalkers: εκείνοι που υφίστανται απρόκλητες και σοβαρές κατ΄ εξακολούθηση συκοφαντικές και υβριστικές επιθέσεις και θέλουν να "καθαρίσει" το Διαδίκτυο από την φθορά της υπόληψης τους. Η άλλη κατηγορία θυμάτων αφορά όσους δέχονται απειλές ή άλλες σοβαρές φραστικές επιθέσεις, σε δημόσιο ή σε ιδιωτικό διαδικτυακό χώρο. 
Ο νομικός που αναλαμβάνει μια περίπτωση προστασίας θύματος stalker πρέπει να εξετάζει προσεκτικά το ψυχολογικό προφίλ του stalker προκειμένου να αποφασίσει την στρατηγική που θα ακολουθήσει. Η περίπτωση των stalkers-υβριστών σχετίζεται με παραβιάσεις όρων χρήσης των υπηρεσιών που εκμεταλλεύεται ο stalker, ενώ η περίπτωση των stalkers-"ακτιβιστών" είναι πιο σύνθετη και χρειάζεται σε μερικές περιπτώσεις την συνδρομή των αστυνομικών αρχών, ανάλογα με την εκτίμηση κινδύνου που υπάρχει σε κάθε περίπτωση.
Οι  internet stalkers είναι συνήθως άνθρωποι υπεράνω πάσης υποψίας, σοβαροί, έτοιμοι να αναγνωρίσουν το λάθος τους όταν στριμωχτούν και σίγουρα άνθρωποι οι οποίοι ουδέποτε θα έβριζαν ή θα απειλούσαν face to face. Είναι φοβιτσιάρηδες και θρασύδειλοι που η ανωνυμία τους επιτρέπει να εκφράσουν τα ταπεινότερα συναισθήματα που αισθάνθηκαν και ουδέποτε θα είχαν το σθένος να εκφράσουν σε off-line επίπεδο. Μερικές φορές είναι άνθρωποι που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής,  περνούν πολλές ώρες στο Διαδίκτυο χωρίς συγκεκριμένο στόχο και αναζητούν  "ακραίους" τρόπους να καταπολεμήσουν την πλήξη τους.
Υπάρχουν επίσης stalkers οι οποίοι, πέρα από την υστερία που εγγενώς τους ταλαιπωρεί,  διαθέτουν ένα αξιοσημείωτο χιούμορ, το οποίο διασκεδάζει το θύμα. Υπάρχουν εξαιρετικής ευφυϊας μηνύματα από stalkers που βέβαια καταφάσκουν και όλο το αδιέξοδο και την έλλειψη στόχευσης στην οποία είναι καταδικασμένη η όποια δημιουργικότητα και φαντασία τους έχει απομείνει.
Πρέπει να αντιμετωπίζουμε με συμπάθεια τους stalkers, όπως κάθε άνθρωπο που δεν πέτυχε όσα ήθελε, που "προσωποποιεί" τα δεινά του στους άλλους, που η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι του τον οδήγησε σε ακραίες συμπεριφορές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το θύμα του stalker πρέπει να παραμένει στο φόβο, την αγωνία και την τρομοκρατία που υφίσταται και να μην λαμβάνει τα νομικά και άλλα μέτρα του για την αποκατάσταση της ηρεμίας του. Εμείς οι νομικοί έχουμε έναν ιδιαίτερο ρόλο στην αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων, τα οποία πληθαίνουν όλο και περισσότερο μέσα από τα blogs, το facebook, το myspace, το twitter και τις υπόλοιπες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, τις οποίες ορισμένοι συνάνθρωποί μας βρίσκουν ως μέσα εκτόνωσης των ταπεινότερων ενστίκτων τους. 

Ημέρα Επίλυσης Διενέξεων

Oι υπεύθυνοι άνθρωποι είναι σε θέση να παραδεχθούν μόνοι τους τα σφάλματά τους και να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα των άλλων που ενδεχομένως καταπάτησαν, χωρίς να χρειάζεται να τους εξαναγκάσει κάποιος μηχανισμός επιβολής κρατικής βίας. 

Η διαμεσολαβητική επίλυση διαφορών, η διαπραγμάτευση, η διαιτησία, ο εξωδικαστικός διακανονισμός αποτελούν νέες μεθόδους για την αποκατάσταση των διενέξεων.  

Σε αυτές τις περιπτώσεις ο νομικός που αναλαμβάνει την συμβιβαστική επίλυση της διαφοράς πρέπει να έχει ιδιαίτερες ικανότητες σύνθεσης, αντικειμενικότητας, αλλά και διαπραγμάτευσης, ώστε να πείσει τον πελάτη και τον αντίδικό του ότι το Δικαστήριο δεν θα είναι και τόσο καλή ιδέα. Άλλωστε, σε προσωπικά ή σε τεχνικά ζητήματα, οι αντίδικοι είναι οι μόνοι που μπορούν να έχουν την καλύτερη γνώση για την υπόθεσή τους και η προσφυγή σε ένα γενικό δικαστήριο - ή ακόμη και σε μια ανεξάρτητη αρχή- μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες εκπλήξεις και για τις δύο πλευρές.

Η Ένωση για την Επίλυση Διενέξεων (Association for Conflict Resolution) έχει ορίσει την 15η Οκτώβρη ως Ημέρα Επίλυσης Διενέξεων. Δεν το ήξερα πριν από χθες το βράδυ, ύστερα από την συμβιβαστική επίλυση μιας εξαιρετικά ευαίσθητης υπόθεσης προσβολής προσωπικότητας μέσω Διαδικτύου που είχα την τύχη να διευθετήσω με παρόντες τους 2 διαδίκους. Όταν η διαδικασία έληξε με ικανοποιητικά αποτελέσματα και για τις δύο πλευρες, αφού έφυγαν οι πρώην αντίδικοι, έμεινα λίγο στο γραφείο και σκέφτηκα πόσο πιο δημιουργικός είναι ο ρόλος του δικηγόρου όταν καταφέρνει να εξασφαλίσει την ειρηνική επίλυση διενέξεων και την αποφυγή πολυετών ρήξεων και ταλαιπωρίας. Αναζητώντας μετά πληροφορίες για την διαμεσολαβητική επίλυση των διαφορών, ενθουσιάστηκα όταν ανακάλυψα ότι ήταν η Ημέρα Επίλυσης Διενέξεων.

Το καλοκαίρι είχα προτείνει τη δημιουργία μιας Ομάδας Φιλικού Διακανονισμού Επίλυσης Διαφορών η οποία θα βασιστεί στη δημιουργία μιας ιστοσελίδας όπου εθελοντές διαμεσολαβητές θα παρέχουν σε κάθε ενδιαφερόμενο την προσπάθεια να επιλύσουν τις διαφορές που προκύπτουν (χρήση έργων, προσβολές, ελευθερία έκφρασης κλπ). Θα ήταν ένας θιεσμος αυτο-οργάνωσης και αυτορρύθμισης μιας κοινότητας. Όπως πολύ σωστά μου είχε επισημάνει τότε η Βίβιαν, "την διαιτησία αν δεν την πληρώσεις, δεν την σέβεσαι". Πάλι η "αγορά" λοιπόν φέρνει την υπευθυνότητα. 

Η Βίβιαν έχει δίκιο, γιατί όλα αυτά προϋποθέτουν μια κουλτούρα συνεννόησης και την εμπιστοσύνη όλων των πλευρών στον μεσολαβητή.  Όταν η μία πλευρά ξεκινά με την αμφισβήτηση της επάρκειας του μεσολαβητή, η υπόθεση είναι καταδικασμένη.  Η υπόθεση είναι καταδικασμένη επίσης κι όταν ο μεσολαβητής όντως είναι ανεπαρκής. 

Στην Ελλάδα η διαμεσολάβηση είναι σε μεγάλο μέρος "εργολαβία" του κράτους. Περιμένουμε από αυτό να ιδρύσει Συνηγόρους, Κέντρα Μεσολάβησης και Διαιτησίας κι άλλους φορείς εναλλακτικούς προς τη Δικαιοσύνη. Στο μέτρο που οι θεσμοί αυτοί παρακολουθούν την καθημερινότητα και την πραγματικότητα και δεν έχουν υποβαθμιστεί σε συνήθεις δημόσιες υπηρεσίες χαμηλής αποδοτικότητας, είναι επιτυχείς και ο κόσμος προσφεύγει σε αυτούς. Χωρίς πάντα να τους εμπιστεύεται στην πραγματικότητα - απλώς δεν έχουμε και άλλους. 

Οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν συστήσει όμως και δικά τους Τμήματα Διαχείρισης Παραπόνων. Ένα από τα καλύτερα Τμήματα, με εξαιρετικούς διαμεσολαβητές, λειτουργεί σε μια μεγάλη εταιρία κινητής τηλεφωνίας. Επίσης οι Τράπεζες έχουν ιδρύσει τον δικό τους Μεσολαβητή, έναν θεσμό αυτορρύθμισης (νομικά είναι Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία), στον οποίο μπορεί να προσφύγει κανείς όταν δεν λυθεί το πρόβλημά του από την ίδια την Τράπεζα (λειτουργεί δηλαδή σε δεύτερο βαθμό). 

Στην τελευταία σχεδιαζόμενη τροποποίηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας υπάρχει ένα άρθρο που αναφέρει την αρμοδιότητα των δικηγόρων να λειτουργούν και ως διαμεσολαβητές. Μέχρι να θεσπιστεί αυτό, το στοίχημα για τον δικηγόρο (ο οποίος στο ισχύον συστημα είναι ο νομικός παραστάτης του ενός διαδίκου) είναι να πείσει και τις δύο πλευρές για την ενδεικνυόμενη νομική λύση της διένεξής τους.  

Υπάρχουν φυσικά και υποθέσεις που δεν επιδέχονται συμβιβαστικής επίλυσης. Αλλά αυτές μπορούν να μειωθούν, αν μάθουμε να καθόμαστε γύρω από το τραπέζι και δεχόμαστε ότι -συνήθως- κανείς δεν έχει 100% δίκιο.  

Η υπόθεση του βιβλίου Πλεύρη στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου

Ενώπιον της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου περατώθηκε σήμερα η ακρόαση για την αναίρεση υπέρ του νόμου που ασκήθηκε από τον Αντεισαγγελέα κ. Φώτη Μακρή, κατά της εφετειακής απόφασης με την οποία ο κ. Πλεύρης κρίθηκε αθώος για τις κατηγορίες της παραβίασης του ν.927/1979. 

Η διαδικασία στον Άρειο Πάγο δεν θα οδηγήσει σε εκ νέου κρίση της ουσίας υπόθεσης, καθόσον δεν θα εκδοθεί δικαστική απόφαση επί της κατηγορίας, λόγω του ότι η αναίρεση που ασκήθηκε είναι "υπέρ του νόμου", δηλαδή μόνο σκοπό έχει να διερευνηθεί κατά πόσον η εφετειακή απόφαση περιέχει κρίση την οποία θα μπορούμε και στο μέλλον να χρησιμοποιούμε ως νομολογία. 

Η αίτηση αναίρεσης περιέχει δύο λόγους: εσφαλμένη εφαρμογή του ν.927 και ελλειπή αιτιολογία (εξέλαβε ως μη ρατσιστικά τα επίμαχα αποσπάσματα του βιβλίου, επειδή δέχθηκε το disclaimer  του συγγραφέα "αναφέρομαι μόνο στους Σιωνιστές κι όχι σε όλους τους Εβραίους"). 

Δεν πρόλαβα όλη τη διαδικασία, άκουσα όμως την Πρόταση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Τέντε, ο οποίος υποστήριξε την αίτηση αναίρεσης και πρότεινε στο Δικαστήριο να εκδόσει απόφαση αναίρεσης υπέρ του νόμου για τους δύο παραπάνω νομικούς λόγους.

Έχω την εντύπωση όμως ότι εκτός από την Πρόταση του Εισαγγελέα θα πρέπει να υπάρχει και εισήγηση Αρεοπαγίτη, η οποία επίσης προηγείται της έκδοσης της απόφασης.

Να θυμίσουμε ότι η πρωτόδικη απόφαση ήταν καταδικαστική, ενώ η εφετειακή ήταν αθωωτική. Με την υπόθεση ασχολήθηκε και η Επιτροπή ΟΗΕ κατά Φυλετικών Διακρίσεων, η οποία λίγες μέρες πριν ασκηθεί η αναίρεση υπέρ του νόμου, είχε ρωτήσει με έγγραφό της την Κυβέρνηση σχετικά με την εν λόγω υπόθεση.

Αναμένουμε την απόφαση του Αρείου Πάγου, η οποία είναι καθοριστικής σημασίας για την πρακτική εφαρμογή του ν.927/1979 στη συνέχεια. 

Οι εκδοχές της διαφάνειας και ο συνθετικός ρόλος του νέου Υπουργείου

Θετικές δεσμεύσεις του Πρωθυπουργού για τη διάκριση των λειτουργιών

Στη σημερινή ομιλία του Πρωθυπουργού στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ ακούστηκαν ορισμένα εξαιρετικά θετικά μέτρα για την ενίσχυση της αρχής της διάκρισης των λειτουργιών.

Οι τροποποιήσεις υφιστάμενων νόμων θα γίνονται με κατάθεση πλήρους νομοσχεδίου κι όχι με τροπολογίες που συνάπτονται σε ήδη κατατεθειμένο νομοσχέδιο. Εξαιρετική δέσμευση. Η πρόσφατη εμπειρία από τη καλοκαίρι μας δείχνει ανάγλυφα πως μια κυβέρνηση χρησιμοποιεί τη νομοθεσία ως εργαλείο ενάσκησης εξουσίας χωρίς σεβασμό στις θεσμικές εγγυήσεις του κοινοβουλίου: στο κεντρικό νομοσχέδιο προστίθενται 4-5 τροπολογίες για άσχετα θέματα, οι περισσότερες μάλιστα αντισυνταγματικές, χωρίς να έχουν περάσει από την σχετική επιτροπή της Βουλής και χωρίς να έχουν περάσει από τον έλεγχο της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής. Δείτε την ιστοσελίδα της Βουλής για το νομοσχέδιο για την ταυτοποίηση χρηστών καρτοκινητών τηλεφώνων. Κάτω από το νομοσχέδιο έχουν προστεθεί τροπολογίες, οι οποίες δεν έχουν περάσει από έλεγχο. Η πρώτη είναι για την αποζημίωση γιατρών που εξέτασαν τους οδηγούς οχημάτων της τοπικής αυτοδιοίκησης, η άλλη διευκρινίζει ποιες ναυτιλιακές δεν εμπίπτουν στον νόμο τάδε, η άλλη είναι μία είναι για τους υπαλλήλους της Ολυμπιακής, η άλλη για τη λειτουργία των καμερών και των βάσεων dna (αντισυνταγματική είπε μετά η Αρχή Προστασίας Δεδομένων), η άλλη για την απαγόρευση δημοσκοπήσεων 15 ημέρες πριν τις εκλογές. 

Επομένως αυτή η δέσμευση δείχνει το σεβασμό της Κυβέρνησης (εκτελεστική εξουσία) στην Βουλή (νομοθετική εξουσία) και θα πρέπει ως κανόνας να κατοχυρωθεί και στον Κανονισμό  της Βουλής.

Μεγάλης σημασίας είναι και η δέσμευση για την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης. Το Σύνταγμα αναφέρει ότι η επιλογή αυτή γίνεται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Πρωθυπουργός διευκρίνισε ότι θα αλλάξει η μεθοδολογία της επιλογής από το Υπουργικό Συμβούλιο, προσθέτοντας ρόλο και στην Βουλή, με διοργάνωση ακροάσεων των υποψηφίων για τα αξιώματα στα ανώτατα δικαστήρια. Υποθέτω ότι θα διοργανωθούν δημόσιες εξετάσεις των υποψηφίων όπως είδαμε ότι έγινε στις ΗΠΑ για την πλήρωση μιας θέσης στο Ανώτατο Δικαστήριο, όπου η υποψήφια πέρασε από πολλές και εξαντλητικές δημόσιες συνεντεύξεις. Οπότε το Υπουργικό Συμβούλιο δεν θα αποφασίζει πλέον μεταξύ των "ημέτερων" με άγνωστες μυστικές διαδικασίες, αλλά θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και την δημόσια παρουσίαση των υποψηφίων για τις θέσεις αυτές.  Υποθέτω ότι ενδεχομένως να διατυπώνεται και μια "απλή γνώμη" (μη δεσμευτική) εκ μέρους της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας σε σχέση με τις υποψηφιότητες.

Βλέπουμε λοιπόν ότι και χωρίς την συνταγματική αναθεώρηση, υπάρχουν περιθώρια για τον εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος, με την δημιουργία νέων συνθηκών και νέων διαδικασιών που θα σέβονται την διάκριση των λειτουργιών και τον διακριτό ρόλο Κυβέρνησης - Βουλής - Δικαιοσύνης.

Νομικά όμως, δεν μπορούμε να αρκούμαστε στην καλή πολιτική βούληση της μιας ή της άλλης κυβέρνησης. Αυτές οι σημαντικές θεσμικές αλλαγές πρέπει να αποτελέσουν ένα κεκτημένο που να εγγραφεί στους κανόνες του πολιτεύματος. Χρειάζεται λοιπόν η κατοχύρωση, ύστερα από μια περίοδο εκούσιας εφαρμογής, είτε στο Σύνταγμα είτε στην κοινή νομοθεσία. Γι' αυτό υποστηρίζω και ότι δεν αρκεί και η κατάργηση της αντισυνταγματικής νομοθεσίας που έχει εξαγγείλει η νέα Κυβέρνηση, αλλά πρέπει να θεσμοποιηθεί η δυνατότητα του πολίτη να προσφεύγει ευθέως κατά του αντισυνταγματικού νόμου με την καθιέρωση ατομικής συνταγματικής προσφυγής στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, πράγμα το οποίο μπορεί αρχικώς να υλοποιηθεί και με απλή νομοθέτηση του ένδικου βοηθήματος. 

Είναι βέβαιο ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο σημαντικών θεσμικών μεταβολών στην ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών κι αυτό αποδεικνύει ότι όντως το Σύνταγμα δεν είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα της Δημοκρατίας, αλλά ότι χρειάζεται επίσης η τόλμη και η μελέτη εναλλακτικών λύσεων που αναδιαρθρώνουν την δομή ενός ξεπερασμένου συστήματος, αρχικά στη βάση της πολιτικής βούλησης και στη συνέχεια, ελπίζω, με κατοχύρωση του κεκτημένου. 

E-Lawyer στο Δελτίο ΣΚΑΪ για facebook

Η διαφάνεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως γνώμονας καλής νομοθέτησης

Η ορθή νομοθέτηση  αποτελεί έναν  στόχο της δημοκρατίας τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο: χρειαζόμαστε καλύτερους νόμους, σύμφωνους με το Σύνταγμα και τα διεθνή πρότυπα για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και αποφυγή της  "εργαλειακής" χρήση της νομοθεσίας για επικοινωνιακούς σκοπούς, όπως δυστυχώς έπραττε συνέχεια, χωρίς σχέδιο και χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων, η προηγούμενη κυβέρνηση όλα αυτά τα χρόνια.

Το καλοκαίρι παρατηρήθηκε στο θερινό τμήμα της Βουλής ένα όργιο αντισυνταγματικής νομοθέτησης (βλ. συνοπτικά: E-Lawyer: η θερινή καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών), το οποίο ελάχιστα απασχόλησε την κοινή γνώμη. Επίσης είχαμε επέμβαση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, για την κυριαρχική επιβολή μιας επίσημης ερμηνείας που προωθεί ορισμενες μειοψηφούσες απόψεις της νομικής θεωρίας για την έννοια του απορρήτου των επικοινωνιών, χωρίς να αρθρωθεί ισχυρός αντίλογος από θεσμικούς φορείς. Η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων δημοσιοποίησε με κρίσιμη καθυστέρηση (δηλαδή κατόπιν εορτής) δύο αξιόλογες γνωμοδοτήσεις τόσο για το θέμα των καμερών, όσο και για το θέμα του DNA, ακολουθώντας ουσιαστικά, δύο εβδομάδες μετά, όσα είχα υποστηρίξει εδώ,  για την αντίθεση των τροπολογιών στο ευρωπαϊκό δίκαιο (βλ. E-Lawyer: η τροπολογία για τις κάμερες παραβιάζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, E-Lawyer: αντίθετη στο ευρωπαϊκό δίκαιο η τροπολογία για το DNA) . 

Προεκλογικά, αυτό που περίμενε κάθε δημοκρατικός πολίτης ήταν η δέσμευση του ΠΑΣΟΚ για την κατάργηση της αντισυνταγματικής νομοθεσίας σε περίπτωση που, όπως όλοι προέβλεπαν, θα αναλάμβανε τη διακυβέρνηση της χώρας. Αυτός ήταν και ο πυρήνας της ερώτησης που υπέβαλα στον κ. Γιώργο Παπανδρέου τη διαδικτυακή συνέντευξη που προβλήθηκε μέσα από την Τηλεόραση Χωρίς Σύνορα. Ήμουν ευτυχής που ο κ. Παπανδρέου είχε πλήρη ενημέρωση για την κατάσταση και οι απαντήσεις του προέτασσαν την ελευθερία έναντι της "ασφάλειας", ως πολιτική επιλογή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Σήμερα είμαι ακόμα πιο ευτυχής επειδή διαβάζω στον τύπο ότι οι δεσμεύσεις θα γίνουν πράξη. Ο κ. Καστανίδης, υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων προεξαγγέλλει την επανεξέταση της νομοθεσίας για τις κάμερες και το dna (Ελευθεροτυπία) κι ότι συνολικά θα πρέπει να αναβαθμιστεί η δικαιοσύνη με έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και την διαφάνεια (Έθνος, Ημερησία). Στον ίδιο τόνο και ο κ. Χρυσοχοϊδης, Υπουργός Προστασίας του Πολίτη επανεξετάζει τη νομοθεσία για τις κάμερες, αναφέροντας και την συμβολή του Συνηγόρου του Πολίτη σε μια τέτοια προεργασία (Αυγή).

Η διαφάνεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι απλώς δύο όροι "της μόδας" ή δύο σλόγκαν και αόριστοι τίτλοι. Έχουν συγκεκριμένο περιεχομενο, το οποίο καθορίζεται από το διεθνές δίκαιο, αλλά και από τις "βέλτιστες πρακτικές" που ακολουθούνται από τις δημόσιες διοικήσεις διαφόρων χωρών. Περιλαμβάνουν επίσης κι ένα σύνολο αιτημάτων και προτάσεων που υιοθετούνται και προωθούνται από την Κοινωνία των Πολιτών και τις πρωτοβουλίες της. Για παράδειγμα, στα καθ' ημάς, η πρωτοβουλία "Δημόσια Δεδομένα, Δικά μας Δεδομένα" έχει ξεπεράσει το αίτημα μιας νομοθετικής αλλαγής και επικαλείται την  υφιστάμενη νομοθεσία για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα: ζητά την πρακτική εφαρμογή του Ν.3448/2006 και της Οδηγίας 2003/98 της ΕΕ, αλλά και την θεσμοθέτηση του Επιτρόπου Δημόσιων και Προσωπικών Δεδομένων, ενός ανεξάρτητου λειτουργού (ο οποίος μπορεί να ενταχθεί στο υφιστάμενο διοικητικό σχήμα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, όπως ισχύει στην Γερμανία, την Αγγλία, την Ουγγαρία, την Σλοβενία και άλλες χώρες) για τη διασφάλιση της αρχής της διαφάνειας για τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα. 

Xωρίς διαφάνεια, δεν μπορούμε να έχουμε αποτελεσματική ενάσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα εφαρμόζονται στην πράξη μόνο όταν υφίστανται θεσμοί που εξασφαλίζουν την δημόσια λογοδοσία, την παρακολούθηση "πηγών κινδύνου" για αυτά (όπως κάθε μορφή ιδιωτικής ή δημόσιας εξουσίας), την πρόσβαση στους νομοθετικά κατοχυρωμένους περιορισμούς τους και τις συνέπειες που μπορεί να έχει η παραβίαση των περιορισμών (accessibility, forseeability),  αλλά και το δικαίωμα  καθενός  να γνωρίζει ποιος και για ποιους σκοπούς διαχειρίζεται τα δικαιώματά του, ώστε να είναι σε θέση, ο ίδιος πια, να λάβει τα μέτρα αυτοπροστασίας του. 

Αλλά και χωρίς εφαρμογή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δεν υπάρχει πραγματική διαφάνεια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόσβαση στην πληροφόρηση αποτελεί συνταγματικό δικαιωμα καθενός μας, το οποίο προϋποθέτει την δημιουργία υποδομών που θα διευκολύνουν αυτήν την πρόσβαση. Από την άλλη πλευρά, πραγματική διαφάνεια δεν μπορεί να σημαίνει κατάλυση της ιδιωτικότητας και παραβιάσεις των προσωπικών δεδομένων για σκοπούς ξένους από όσους επιτρέπουν οι κανόνες των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Για να δώσω ένα παράδειγμα που παρουσιάζει πολύ συχνά ο κ. Hustinx, Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, αν η αστυνομία τηρεί τις διατάξεις για την προστασία δεδομένων θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική στην αποστολή της. Διότι βασικός κανόνας είναι ότι τα προσωπικά δεδομένα, για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας, πρέπει να είναι ακριβή. Αν η αστυνομία διασφαλίζει την ακρίβεια των προσωπικών δεδομένων, αποφεύγοντας την συλλογή τους με αθέμιτες μεθόδους που τα καθιστούν παράνομα αποδεικτικά μέσα και αποφεύγοντας προκαταλήψεις του στυλ "αλλοδαπός=επικίνδυνος" που καθιστούν τα δεδομένα ανακριβή, θα επιτελούσε με πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα το ρόλο της για προστασία του πολίτη. 

Διαφάνεια και ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν - εκτός από εύηχους "τίτλους"-  δύο κανονιστικά σύνολα που εκ των πραγμάτων αλληλοσυμπληρώνονται και είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο το γεγονός ότι οι δύο στόχοι θα επιδιωχθούν με την οργάνωση σχετικής Γενικής Γραμματείας του Υπουργείου Δικαιοσύνης. 

Οπότε αυτό που περιμένουμε πια είναι η διαμόρφωση συγκεκριμένης στρατηγικής για την πρακτική υλοποίηση των δύο στόχων, μέσα από συγκεκριμένες θεσμικές πρωτοβουλίες των αρμόδιων Υπουργείων. Ελπίζουμε η στρατηγική αυτή να εισακούσει τις προτάσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, οι οποίες παρακολουθούν τις σχετικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο και υποστηρίζουν πέρα από τις νομοθετικές λύσεις, την ενσωμάτωση των βέλτιστων πρακτικών στους κανόνες της κρατικής στρατηγικής για την ενίσχυση της διαφάνειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. 

Μια πρόταση που υποστηρίζεται  από διάφορες πλευρές εδώ και τέσσερα περίπου χρόνια είναι η αποκέντρωση του ανεξάρτητου ελέγχου της αρχής της διαφάνειας και της προστασίας προσωπικών δεδομένων, με την δημιουργία σε κάθε πολυπρόσωπη δημόσια υπηρεσία (λ.χ. σε επίπεδο Υπουργείου)  ενός Γραφείου Διαφάνειας και Προστασίας Δεδομένων (βλ. το άρθρο "Πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία και προστασία δεδομένων"). Αυτό το Γραφείο της δημόσιας υπηρεσίας, θα έχει την αρμοδιότητα να επεξεργάζεται αιτήματα χορήγησης εγγράφων από πολίτες, διασφαλίζοντας τόσο την πρόσβαση στην πληροφόρηση όσο και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Επίσης θα διασφαλίζει ότι όλοι οι υπάλληλοι είναι ενήμεροι για τις υποχρεώσεις που έχουν ως προς την τήρηση των προσωπικών δεδομένων, αλλά και της παροχής κάθε είδους δημόσιας πληροφορίας στους πολίτες. Υπό την επιτελική εποπτεία ενός κεντρικού οργάνου (όπως η ΓΓ Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ή μια ανεξάρτητη αρχή όπως η ΑΠΔΠΧ), αλλά και με την εθελοντική συνδρομή των ΜΚΟ που έχουν ταχθεί στον αγώνα κατά της διαφθοράς,  τα Γραφεία αυτά θα είναι υπεύθυνα για την οn the spot διασφάλιση της αρχής διαφάνειας και της προστασίας πληροφοριών στην πράξη, χωρίς τις παραδοσιακές αγκυλώσεις της κλασικής μυστικοπαθούς διοίκησης. Πρόκειται  για μια υλοποιήσιμη στρατηγική, η οποία με ελάχιστο κόστος και με την επιστράτευση του ήδη υπάρχοντος προσωπικού των δημόσιων υπηρεσιών - το οποίο τα τελευταία χρόνια αριθμεί και άτομα με ιδιαίτερα υψηλά επιστημονικά προσόντα- μπορεί να κάνει πραγματικότητα αυτές τις έννοιες (διαφάνεια - ανθρώπινα δικαιώματα) που μέχρι σήμερα ηχούσαν ως αόριστα ευχολόγια. 

Χρειάζεται πολιτική βούληση, στρατηγικό σχέδιο και επίτευξη συντονισμού για την λειτουργία νέων αυτών οργανωτικών υποδομών, προκειμένου να επιβληθούν οι αρχές της διαφάνειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις αναμενόμενες συντηρητικές αντιστάσεις όσων στελεχών της διοίκησης έχουν συνηθίσει στην έλλειψη λογοδοσίας και στις φεουδαρχικές αντιλήψεις ως προς τις αρμοδιότητες και τις πληροφορίες που κατέχουν. 

 

Αρχή Προστασίας Δεδομένων: απολυμένος έχει δικαίωμα πρόσβασης σε πρακτικά με λόγους απόλυσης

Απολυθείς από δημοτική επιχείρηση υπέβαλε προσφυγή στην  Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα επειδή δεν του χορηγούσαν αντίγραφα από τα πρακτικά ΔΣ και την αλληλογραφία του προέδρου που περιείχαν στοιχεία για τους λόγους απόλυσής του. 

Η Αρχή, ύστερα από αλλεπάλληλες προσπάθειες επικοινωνίας προκειμένου να πείσει την δημοτική επιχείρηση να χορηγήσει αντίγραφα των εγγράφων στον απολυθέντα, εξέδωσε την απόφαση 28/2009 , στις 16.3.2009, για να αποφασίσει επί της αίτησης που είχε ασκηθεί στις 7.11.2007. Για να αξιολογηθεί κατά πόσον η Αρχή τήρησε την προθεσμία της 50ήμερης διεκπεραίωσης της υπόθεσης, δεδομένου ότι πρόκειται για μια διαμεσολαβητική εργασία, θα πρέπει να εξεταστεί: (α) εάν η πρώτη αντίδρασή της στην αίτηση του πολίτη έλαβε χώρα εντός 50 ημερών, (β) αν οι επόμενες ενέργειές της σε νεότερες εξελίξεις (απάντηση της διοίκησης ή νέα στοιχεία εκ μέρους του αιτούντος) έλαβαν χώρα εντός 50 ημερών από την περιέλευση των πληροφοριών στην σφαίρα ευθύνης της Αρχής.  Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η πρώτη αντίδραση της Αρχής ήταν η αποστολή εγγράφου στην δημοτική επιχείρηση στις 13.5.2008 για να ικανοποιήσει "αμέσως" το δικαίωμα πρόσβασης. Το "αμέσως" ακούγεται τουλάχιστον κωμικοτραγικό, όταν η ίδια η Αρχή χρειάζεται 7 μήνες για να στείλει ένα χαρτί στη Διοίκηση. Άρα η Αρχή δεν έδρασε εντός 50 ημερών από τη λήψη της αίτησης. Σε επόμενο στάδιο, ο αιτών ενημέρωσε την Αρχή με έγγραφό του στις 30.7.2008 ότι η Διοίκηση εξακολουθεί να μην ικανοποιεί το δικαίωμα πρόσβασής του. Στη συνέχεια η απόφαση αναφέρεται σε "αλλεπάλληλες κλήσεις" της Αρχής χωρίς να αναφέρονται ημερομηνίες. Σε κάθε περίπτωση, η Αρχή έχει υπερβεί προ πολλού τις 50 ημέρες, ήδη από την πρώτη της ενέργεια. Η σοβαρή καθυστέρηση αποδυναμώνει τελικά και το δικαίωμα του πολίτη για πρόσβαση στα δεδομένα του: όταν η ίδια η Αρχή καθυστερεί τόσο πολύ να επεξεργαστεί μια τόσο απλή αίτηση, διαβιβάζοντάς την άμεσα στον ελεγχόμενο υπεύθυνο επεξεργασίας, είναι λογικό ότι ο τελευταίος δεν πρόκειται να πάρει και πολύ στα σοβαρά το αίτημα του πολίτη. 

Mε την απόφαση η Αρχή δέχθηκε το αίτημα, επέβαλε πρόστιμο 5.000 ευρώ  στη δημοτική επιχείρηση για μη ικανοποίηση του δικαιώματος πρόσβασης και την διέταξε να χορηγήσει στον απολυθέντα αντίγραφα του Δ.Σ., των σχετικών επιστολών του προέδρου καθώς και της καταγγελίας τρίτου που σχετίζονται με την απόλυσή του. 

Διαβάστε επίσης: Αξιολόγηση Αποτελεσματικότητας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για το έτος 2008. 

Αρχή Προστασίας Δεδομένων: απόρριψη αίτησης θεραπείας λόγω έλλειψης "νέων στοιχείων"

Ενδιαφερόμενος υπέβαλε αίτηση θεραπείας  στην  Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για την επανεξέταση προηγούμενης προσφυγής του, ισχυριζόμενος ότι δεν ικανοποιήθηκε πλήρως το δικαίωμα πρόσβασής του. 

Η Αρχή εξέδωσε την απόφαση 26/2009 , στις 13.3.2009, για να αποφασίσει επί της αίτησης που είχε ασκηθεί στις 29.2.2008. Σίγουρα έπρεπε να είχε τηρηθεί η προβλεπόμενη προθεσμία 50 ημερών διεκπεραίωσης υποθέσεων πολιτών από τη Διοίκηση, καθώς η υπόθεση δεν παρουσίαζε ιδιαίτερη δυσκολία.

Mε την απόφαση η Αρχή απέρριψε την αίτηση θεραπείας επειδή, μεταξύ άλλων, "ούτε επικαλείται, ούτε προσκομίζει νέα στοιχεία για την επανεξέταση της υπόθεσής του".

Εδώ υπάρχει μια σοβαρή παρανόηση από την πλευρά της Αρχής: όταν κάποιος υποβάλλει αίτηση θεραπείας σε ένα διοικητικό όργανο έχει το δικαίωμα να επανεξεταστεί το σύνολο της υπόθεσης του, χωρίς να τίθεται από το νόμο ως λόγος βασιμότητας ή παραδεκτού της προσφυγής η "επίκληση ή προσκόμιση νέων στοιχείων". Ο πολίτης κάνει χρήση του άρθρου 10 του Συντάγματος (αναφέρεσθαι στις αρχές) και του άρθρου 24 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, άρθρα που φαίνεται ότι δεν έλαβε υπόψη της η Αρχή, καθόσον δεν τα μνημονεύει στο κείμενο της απόφασης αυτής. 

Έτσι η απόφαση της Αρχής εμπεριέχει σημαντικό νομικό σφάλμα που περιορίζει υπέρμετρα το δικαίωμα του αναφέρεσθαι στις Αρχές και την ειδικότερη έκφανσή του για υποβολή αίτησης θεραπείας στο όργανο που εξέδωσε την απόφαση. Η Αρχή, προκειμένου να αποφύγει στο μέλλον τέτοια σημαντικά σφάλματα που θίγουν συνταγματικής θεμελίωσης δικαιώματα, θα πρέπει να προβλέψει στον Κανονισμό Λειτουργίας της (ο οποίος κατά τον Ν.3051/2002 πρέπει να είναι σύμφωνος προς τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, άρα και προς το άρθρο 24 Ν.2690 περί αίτησης θεραπείας) την διαδικασία υποβολής αίτησης θεραπείας, ώστε να καταστεί σαφές ότι δεν απαιτείται προσκόμιση κι επίκληση νέων στοιχείων προκειμένου να επανεξετασθεί μια υπόθεση κατά το νομικό ή και το πραγματικό μέρος της. 

Διαβάστε επίσης: Αξιολόγηση Αποτελεσματικότητας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για το έτος 2008. 

Αρχή Προστασίας Δεδομένων: χορήγηση ιατρικών στοιχείων για δίκη διαζυγίου

Νοσοκομείο και ενδιαφερόμενος σύζυγος υπέβαλαν ερώτημα - αίτημα  στην  Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για την χορήγηση ιατρικού φακέλου της συζύγου του σχετικά με το ιστορικό της κύησης. Ο σκοπός για τον οποίο ζητήθηκε ο φάκελος ήταν να αντικρουσθούν ισχυρισμοί της αγωγής διαζυγίου, ενώπιον του Δικαστηρίου. 

Η Αρχή εξέδωσε την απόφαση 23/2009 , στις 10.3.2009, για να αποφασίσει επί αιτήσεων που είχαν υποβληθεί στις 12.12.2008 και τις 21.1.2009, ενώ το Δικαστήριο του διαζυγίου είχε προσδιοριστεί για τις  27.3.2009. Σε αυτή την περίπτωση η Αρχή λειτούργησε δηλαδή με πραγματικά σημαντική ταχύτητα.

Mε την απόφαση η Αρχή επέβαλε αποφάσισε να μη χορηγήσει στο νοσοκομείο την άδεια για παράδοση αντιγράφων του συνόλου του φακέλου, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν περιττό, αλλά αποφασίζει ότι μπορεί να χορηγηθεί μια βεβαίωση με τις κρίσιμες πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την απόδειξη και ανταπόδειξη των ισχυρισμών των αντιδίκων. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί ότι στο κείμενο της απόφασης ενσωματώνονται αποσπάσματα από τα δικόγραφα των αντιδίκων, στα οποία βασίστηκε η Αρχή για να κρίνει κατά πόσον τα προσωπικά δεδομένα είναι συναφή με το σκοπό της απόδειξης και ανταπόδειξης. 

Διαβάστε επίσης: Αξιολόγηση Αποτελεσματικότητας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για το έτος 2008.