Πρόσβαση στη δικογραφία της υπόθεσης του blogme.gr

Υπάρχει ένα ισχυρό έννομο συμφέρον των πολιτών του Διαδικτύου για πρόσβαση στο φάκελλο της δικογραφίας της υπόθεσης. Η κίνηση της σπάνιας αυτόφωρης διαδικασίας, όπως και η είδηση ότι ο μηνυτής είναι "δημόσιο πρόσωπο", ισχυροποιούν το δικαίωμα του κοινού για πληροφόρηση σε σχέση με τα στοιχεία της υπόθεσης για λόγους δικής τους προστασίας, αλλά και για λόγους διαφάνειας.

Στο προηγούμενο post τέθηκε η πρόταση αυτή στο τραπέζι. Υπήρξε σημαντική εκδήλωση ενδιαφέροντος τόσο στα σχόλια όσο και στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο. Διαβάστε το διάλογο που έγινε στο προηγούμενο post και εκφράστε τη γνώμη σας. Απαιτείται η τήρηση μιας κάποιας γραφειοκρατικής διαδικασίας, βεβαια, όπως και η ανάληψη υπευθυνότητας από τους ενδιαφερόμενους, καθώς πριν τη χορήγηση τα στοιχεία τους θα πρέπει να γνωστοποιηθούν και στον μηνυτή, σύμφωνα με τη νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Υπάρχει επίσης και η μυστικότητα της ποινικής προδικασίας, το αντίθετο έννομο συμφέρον το οποίο θα πρέπει να πείσουμε την εισαγγελία ότι υποχωρεί ενόψει των ειδικών χαρακτηριστικών της υπόθεσης. Ο αρμόδιος εισαγγελέας θα μας πει "περιμένετε να βγει η απόφαση για να δείτε τι θα πει το δικαστήριο σχετικά". Εμείς θα πούμε ότι η απόφαση θα βγει το συντομότερο σε ένα χρόνο και μέχρι τότε πρέπει να ξέρουμε πως ερμήνευσαν τον νόμο οι αρμόδιοι λειτουργοί, ώστε να γνωρίζουμε κι εμείς πως πρέπει να προτατευθούμε. Θα ζητήσουμε να απαλειφθούν όσα στοιχεία κρίνονται περιττα για την ενημέρωση του κοινού, για να μην προσβληθούν δικαιώματα που σχετίζονται με την προστασία της ιδιωτικής ζωής των εμπλεκομένων.

Επίσης θα ζητήσουμε να μας χορηγηθούν στοιχεία με άδεια να τα δημοσιοποιήσουμε ευρύτερα, δηλαδή να προβούμε και σε χρήση πέραν της γνώσης. Θα εφαρμόσουμε για πρώτη φορά τον νέο νόμο 3448/2006 με τίτλο "Περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα", ο οποίος συμπληρώνει τις προηγούμενες διατάξεις απλής πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα, χορηγώντας ειδικά στους πολίτες το δικαίωμα όχι απλώς να λαμβάνουν γνώση, αλλά και να χρησιμοποιούν (για εμπορικούς ή άλλους σκοπούς) τα δημόσια έγγραφα. Ο νόμος βασίζεται στην Οδηγία 2003/98 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, την οποία μεταφέρει στο ελληνικό δίκαιο σχεδόν κατά γράμμα.

Με βάση το νόμο αυτόν η αίτηση πρέπει να απαντηθεί σε 20 μέρες. Αν απορριφθεί, έχουμε δικαίωμα αίτησης θεραπείας για επανεξέταση της αίτησης. Αν απορριφθεί εκ νέου υπάρχει δικαίωμα προσφυγής ενώπιον του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης.

Δεν θα είναι εύκολο βέβαια να πειστεί η εισαγγελία αλλά θα δώσουμε μάχη. Παρακαλώ τους νομικούς που ενδιαφέρονται να δηλώσουν το παρόν για να συζητηθούν τα τεχνικά ζητήματα.

Πρωτοβουλία για τη διαφάνεια

Επειδή το καλύτερο αντίδοτο για το φόβο είναι πάντοτε η γνώση κι επειδή βλέπουμε ανθρώπους να αρχίζουν να σκέφτονται σοβαρά το κατά πόσο είναι ασφαλής η ενάσκηση της ελευθερίας της έκφρασης στο Δίκτυο (αναμεταδόθηκε και το φαινόμενο απειλών για το γνωστό θέμα, περιμένουμε την αναφορά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όμως), νομίζω ότι αυτό που χρειάζεται είναι η ενημέρωση.

Παρόλο που η διαδικασία για την υπόθεση βρίσκεται σε επίπεδο προδικασίας, από την άλλη πλευρά μπορεί να υποστηριχθεί ισχυρό δικαίωμα της κοινής γνώμης του ελληνικού κυβερνοχώρου για σχετική ενημέρωση. Μπορεί, λοιπόν, να υποβληθεί μια αίτηση χορήγησης αντιγράφων της μήνυσης και όλων των σχετικών εγγράφων, με απάλειψη όσων στοιχείων δεν κρίνονται αναγκαία, πρόσφορα και αναλογικά για την ενημέρωση του κοινού. Έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνουν γνωστοί οι ισχυρισμοί, τα επιχειρήματα, η αιτιολογία και κυρίως η νομική βάση που χρησιμοποιήθηκε στη συγκεκριμένη υπόθεση, καθώς η απόφαση που θα εκδοθεί θα αποτελέσει μία από τις πρώτες σχετικές αποφάσεις για το Διαδίκτυο και θα αποτελέσει ένα είδος "νομολογίας" (χωρίς φυσικά να αναπτύσσει τυπικά δεσμευτικότητα για άλλες υποθέσεις).

Προτείνω να κατατεθεί μια αίτηση για λήψη όλου του σχετικού έγγραφου υλικού, με υπογραφή όσο το δυνατόν περισσότερων ενδιαφερομένων. Νομίζω ότι είναι σκόπιμο. Πείτε τη γνώμη σας στα comments.

Φουρνίζοντας τη συλλογικότητα

Σκεφτόμουν κάτι μη άμεσα νομικό (συμβαίνει μερικές φορές). Έπρεπε να γίνει αυτή η σύλληψη για να γίνουν συνειδητά ορισμένα από τα πράγματα για τα οποία ορισμένοι γράφουν από την πρώτη μέρα και ενδεχομένως αντιμετωπίζονται ως γραφικοί (χτες ο Nonce μου έλεγε ότι στην αρχή νόμιζε πως το e-lawyer είναι ένα μπορχεσιανό ανέκδοτο).

Ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες. Τόσο μακριά όσο κοντά, όταν μιλάμε για έκφραση και λόγο.

Αυτό που μου αρέσει περισσότερο είναι η αυτο-διαχείριση της είδησης και η ταυτόχρονη δύναμη του μέσου από "διωκώμενο" να μετατραπεί σε "καταγγελτικό": δεν είναι τυχαίο ότι για πρώτη φορά είδαμε κείμενα στα αγγλικά, απευθυνόμενα στο διεθνές κοινό, για ένα θέμα "δικού μας" διαδικτύου. Είμαι σίγουρος ότι ορισμένα παρατηρητήρια δικαιωμάτων θα έχουν ήδη τσιμπήσει την είδηση. Τα μεγάλα ΜΜΕ δεν νομίζω - το ενδιαφέρον τους περιορίζεται στη θεματολογία του Star.

Θα ήθελα ωστόσο να δω και το περι ου ο λόγος δημοσίευμα που έδωσε αφορμή για όλο αυτό. Και ελπίζω ο διάλογος να μην κρατήσει τρεις μέρες μόνο, όπως "όλα στην Ελλάδα".

Αυτόφωρο και ελευθερία του λόγου

Με ενημέρωσαν συνοπτικά για την υπόθεση που απασχόλησε χτες τη μπλογκόσφαιρα ως προς τη σύλληψη ενός προσώπου με την αυτόφωρη διαδικασία. Δεν έχω προλάβει να διαβάσω αναλυτικά όσα γράφηκαν, αλλά έχω μερικές προκαταρκτικές παρατηρήσεις:


1. Η δημοσίευση έργων του λόγου στο διαδίκτυο αποτελεί μορφή ενάσκησης του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης, το οποίο, όπως αναφέρει και το Σύνταγμα μπορεί να ασκείται γραπτά, προφορικά ή "δια του τύπου" (άρθρο 14§1).

2. Για την ποινική και αστική ευθύνη από δημοσιεύματα στο διαδίκτυο εφαρμόζεται αναλογικά η νομοθεσία για την ευθύνη όσων ασκούν την ελευθερία αυτή δια του τύπου.

3. Σύμφωνα με τη νομοθεσία αυτή, ο θιγόμενος έχει το δικαίωμα να εναγάγει (για αποζημίωση-αποκατάσταση) εκτός με τον συντάκτη του δημοσιεύματος και/ή τον διευθυντή-εκδότη του εντύπου. Αντίστοιχα, ως προς την ποινική ευθύνη του τύπου, ενέχεται και ο διεθυντής-εκδότης, αν υπάρχει συμμετοχή στο αδίκημα (η ποινική συνευθύνη δηλαδή δεν είναι "αντικειμενική", όπως η αστική, αλλά απαιτείται υπαιτιότητα και του εκδότη-διευθυντή, δηλ., δόλος ή αμέλεια).

4. Τα αδικήματα που τελούνται δια του τύπου είναι αυτόφωρα.

5. Η αντιστοιχία με τον εκδότη-διευθυντή μιας εφημερίδας είναι ατυχής αν εφαρμοστεί κατά γράμμα και όχι κατ' αναλογία στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης. Ο έλεγχος της πληροφορίας δεν ενέχει το στοιχείο της αμεσότητας που μπορεί να αποκτά η προετοιμασία ενός έντυπου δημοσιεύματος ή μιας τηλεοπτικής εκπομπής. Εδώ υπάρχει αναμφίβολα ένα κενό δικαίου. Τα κενά του δικαίου καλυπτονται με "αναλογική εφαρμογή". Όχι με αυτούσια εφαρμογή. Και το καλύτερο από όλα, βέβαια, είναι τα κενά του δικαίου να καλύπτονται με την ειδική νομοθεσία, για να υπάρχει ασφάλεια δικαίου, σημαντική συνιστώσα της έννοιας του κράτους δικαίου. Ειδικά όταν πρόκειται για ποινικές διαδικασίες στις οποίες ελλοχεύουν σημαντικοί περιορισμοί συνταγματικών ελευθεριών.

6. Ωστόσο, η κατοχή και λειτουργία ενός διαδικτυακού μέσου ενημέρωσης συνιστά μια μορφή διαχείρισης "πηγής διακινδύνευσης". Αυτή η έννοια της διακινδύνευσης είναι που αντικειμενικοποιεί την αστική ευθύνη του εκδότη-διευθυντή, ανεξάρτητα δηλ. από το πταίσμα του. Για τον ίδιο λόγο υπεύθυνος είναι και ο ιδιοκτήτης ενός αυτοκινήτου σε ένα τροχαίο, ακόμη κι αν δεν είναι ο ίδιος οδηγός. Κι εδώ η ιδιότητα και μόνο του ιδιοκτήτη αυτοκινήτου τον καθιστά "αντικειμενικώς" υπεύθυνο, καθώς το ίδιο το αυτοκίνητοι θεωρείται "πηγή διακινδύνευσης" (σύμφωνα με το νόμο του 1911, σημειωτέον).

Το πιο σημαντικό απ' όλα όμως είναι ότι η κίνηση της αυτόφωρης διαδικασίας σπανιότατα κινείται για τα αδικήματα δια του τύπου. Οι εισαγγελείς διστάζουν στην πράξη να εκδόσουν σχετικά εντάλματα, ακριβώς λόγο της εντονότατης αμφιβολίας που υπάρχει για τη βασιμότητα της τέλεσης τους, ενόψει και του ότι η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα θεμελιώδες δικαίωμα και κάθε δίωξή της με συνοπτικές διαδικασίες εγείρει σοβαρές αμφιβολίες και ενεργοποιεί τα ανακλαστικά των πολιτών ενάντια στην λογοκρισία. Αναφέρθηκε ότι η σύλληψη αποτέλεσε μια υπόθεση ρουτίνας - από τη δική μου εμπειρία δεν μπορώ να συμφωνήσω. Η διαδικασία αυτή κινείται μόνο σε κραυγαλέες περιπτώσεις. Ακόμη κι όταν στρέφεται εναντίον δημοσίων προσώπων η προσβολή, οι λειτουργοί της δικαιοσύνης υποδεικνύουν στους δικηγόρους να αναμένουν την τακτική διαδικασία.

Αρκετοί ζητούν να δημοσιοποιηθεί το όνομα του "δημόσιου προσώπου" που φέρεται ότι ζήτησε την κίνηση της διαδικασίας. Αρχικά πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η ποινική προδικασία καλύπτεται από μυστικότητα. Αυτό σημαίνει ότι ο νομικός μας πολιτισμός επιβάλλει την τήρηση του απορρήτου, τουλάχιστον μέχρι να οδηγηθεί η υπόθεση σε μια δημόσια συνεδρίαση, δηλ. στο ακροατήριο. Από την άλλη πλευρά, η σπανιότητα της κίνησης της διαδικασίας του αυτοφώρου για ένα αδίκημα που τελείται "δια του τύπου", δημιουργεί εύλογες υποψίες για κίνηση της διαδικασίας από ένα "δημόσιο πρόσωπο", όπως αναφέρεται. Η πραγματική επιρροή που μπορεί να έχει αυτο το δημόσιο πρόσωπο στην κίνηση μιας διαδικασίας, η οποία σπανίως διενεργείται στην πράξη, εγείρει ένα εύλογο ενδιαφέρον του κοινού να μάθει: α) αν όντως ο εγκαλών είναι δημόσιο πρόσωπο και β) ποιο είναι τελικά αυτο το δημόσιο πρόσωπο. Το εύλογο αυτο ενδιαφέρον συνδέεται με την αρχή της διαφάνειας, η οποία στην συγκεκριμένη περίπτωση υπερισχύει των δικαιωμάτων του εγκαλούντος για απόκρυψη του ονόματός του και τη θωράκιση πίσω από την αρχή της "μυστικότητας της διαδικασίας". Η αρχή της διαφάνειας αποτελεί κι αυτή ένα συνταγματικά προστατευόμενο αγαθό.

Ωστόσο, θα ήταν παράλογο να απαιτηθεί από τον διωκόμενο να προβεί ο ίδιος στη δημοσιοποίηση του ονόματος. Μην ξεχνάμε ότι είναι κατηγορούμενος και οφείλει να υπερασπιστεί τον εαυτό του ακολουθώντας τις συμβουλές του συνηγόρου του.Το αίτημα αυτό θα πρέπει να απευθυνθεί στις αρμόδιες αρχές, οι οποίες και αυτεπαγγέλτως θα όφειλαν στη συγκεκριμένη περίπτωση να δώσουν στην δημοσιότητα κάθε πληροφορία που, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, θα ικανοποιήσει το εύλογο ενδιαφέρον του κοινου για ενημέρωση.

Τέλος, η συγκεκριμένη περίπτωση αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι το διαδίκτυο, όσο κι αν κάποιοι εξακολουθούν να το βλέπουν ως ένα χώρο εκτός δικαίου, αποτελεί μια σφαίρα στην οποία εφαρμόζονται αναλογικά όλα τα γνωστά δικαιώματα και υποχρεώσεις κάθε πολίτη. Αυτή η αναλογικότητα, ωστόσο, η οποία βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια κάθε αρμόδιου οργάνου, είναι αρκετές φορές επικίνδυνη, καθώς θέτει σε αμφιβολία την ασφάλεια δικαίου που θα πρέπει να διέπει κάθε σύστημα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η αυτορρύθμιση είναι μια λύση, η οποία προτείνεται ολοένα και περισσότερο. Και την είχαμε προτείνει και από αυτό το μπλογκ παλαιότερα, αλλα δεν υποστηρίχθηκε.

Ωστόσο, σκεφτείτε: αν υπήρχε ένα αυτορρυθμιστικό όργανο που να έχαιρε της καθολικής εκτίμησης όχι μόνο των συμμετεχόντων και των ενδιαφερόμενων μερών, αλλά και της κοινωνίας, οι αποφάσεις του, ακόμη και μη δεσμευτικές και "σκληρού δικαίου" όπως των αστυνομικών και των εισαγγελέων, θα μπορούσαν να έχουν ακόμη και πιο σημαντικές επιπτώσεις για την εκτίμηση κάποιου εγκαλούμενου από την υπόλοιπη κοινωνία της πληροφορίας. Μία τέτοια απόφαση μαλακού δικαίου, σε αρκετές περιπτωσεις και πάντα δεδομένου του κύρους του αυτορρυθμιστικού οργάνου θα μπορούσε να προσελκύσει το ενδιαφέρον εκείνου που θεωρεί ότι θίγεται και να στραφεί εκεί, αντί στην αστυνομία. Δείτε το παράδειγμα του Τραπεζικού Διαμεσολαβητή, ενός οργάνου που αν και δεν παράγει δεσμευτικές αποφάσεις για τις τράπεζες, χαίρει της ευρύτατης εκτίμησης των πολιτών αλλά και των τραπεζών, ώστε οι πρώτοι να προτιμούν να στρέφονται σε αυτό αναζητώντας εξωδικαστική προστασία, η οποία ειναι πολύ πιο σύντομη και αποτελεσματική σε πολλές περιπτώσεις από την κλασική δικαστική προστασία. Το ίδιο ισχύει για κάθε θεσμό "Συνηγόρου" εφόσον στελεχώνεται βέβαια με το κατάλληλο προσωπικό και δεν λειτουργεί απλώς ως προπέτασμα καπνού.

Τέλος, ας αναλογιστούμε πόσο σημαντική είναι σήμερα στον κυβερνοχώρο η υπεύθυνη νομική συμβουλή από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Μία παράμετρος την οποία λίγο πολύ δεν έχει γίνει συνειδητή η βαρύτητά της και πόσο στενά μπορεί να συνδεθεί με διακυβεύματα όπως η ελευθερία και η προστασία της προσωπικότητας κάθε πολίτη του διαδικτύου.

Εισηγήσεις ΣΥΝ και ΚΚΕ για την αναθεώρηση του Συντάγματος

Οι δύο πολιτικοί φορείς (ΚΚΕ-ΣΥΝ) κατέθεσαν στις 9 και τις 5.10.06 αντίστοιχα τις θέσεις τους για την επικείμενη αναθεώρηση.

Από τις θέσεις του ΚΚΕ σημειώνουμε:

- Απαγόρευση παραγωγής, απόκτησης και παραμονής πυρηνικών και χημικών όπλων στη χώρα μας.

- Κατάργηση της επιστολικής ψήφου!

- "Για όσο θα παραμένουμε στην ΕΕ, ενημέρωση από την κυβέρνηση και εξασφάλιση σύμφωνης γνώμης από τα αρμόδια όργανα της Βουλής, για κάθε πρόταση ή απόφαση που προωθείται για συζήτηση και απόφαση στα κοινοτικά όργανα. Μη εφαρμογή κοινοτικών αποφάσεων που δεν έχουν την έγκριση της ελληνικής Βουλής.

- Αντίθεση στην συνταγματική κατοχύρωση των ανεξάρτητων αρχών.

-Διακομματικός και κοινωνικός έλεγχος των ΜΜΕ από όργανο που δεν ελέγχεται από την Κυβέρνηση. Απαγόρευση ανάληψης δημόσιων έργων από ιδιοκτήτες και μετόχους ΜΜΕ.

-Εξασφάλιση απορρήτου προσωπικής ζωής και προστασία από την επεξεργασία προσωπικών πληροφοριών καθώς και απόλυτη απαγόρευση συλλογής συνδικαλιστικών και πολιτικών δεδομένων των πολιτών.

- Επαναφορά του άρθρου 25 στην προηγούμενη του 2001 μορφή του (σ.σ. μετά την αναθεώρηση 2001 σε αυτό το άρθρο προστέθηκε ρητά η κατοχύρωση του κοινωνικού κράτους δικαίου, της αρχής της διαπροσωπικής ενέργειας των δικαιωμάτων έναντι ιδιωτών καθώς και της αρχής της αναλογικότητας...).

-Κατάργηση της εισαγωγικής αναφοράς "στο όνομα της Αγίας Τριάδας"

-Κατάργηση του άρθρου 3 που ορίζει επίσημη θρησκεία.

- Κατάργηση της απαγόρευσης προσηλυτισμου και θρησκευτικού όρκου.

-Καθιέρωση αξιοκρατικού συστήματος προσλήψεων και κάθε υπηρεσιακής μεταβολής με κριτήρια αντικειμενικά, μετρήσιμα και κοινωνικά.

- Ενιαία σχέση εργασίας στο δημόσιο που να ειναι δημοσίου δικαίου (κατοχύρωση της μονιμότητας) και απαγόρευση προσλήψεων με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου.

Από τις θέσεις του ΣΥΝ σημειώνουμε:

- Ελάχιστος εγγυημένος μισθός και σύνταξη

-Εισαγωγή της έννοιας της προστασίας του περιβάλλοντος και της αειφορίας σε όλες τις ασκούμενες πολιτικές.

-Ενίσχυση ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και αναγνώριση νέων που έχουν γεννήσει οι νέες συνθήκες και η διασφάλιση εγγυήσεων για αποτελεσματική εφαρμογή και θωράκισή τους με αγώγιμη αξίωση.

-Διάκριση και επαναπροσδιορισμός Κράτους-Εκκλησίας.

-Καθιέρωση απλής αναλογικής.

Προτάσεις για θεσμικές αλλαγές στη σχέση ΜΚΟ και Κράτους

Στη χτεσινή ημερίδα "ΜΚΟ και Σύνταγμα" που οργανώθηκε από το ΙΣΤΑΜΕ και το ΠΑΣΟΚ στην Αθήνα ο Γ.Παπανδρέου επανέλαβε ορισμένες από τις προτάσεις του κόμματός του όσον αφορά τις ΜΚΟ.
Εκτός από την υποστήριξη της συνταγματικής κατοχύρωσης της σχέσης, οι θεσμικές προτάσεις που ανέφερε ο Γ.Π. στην ομιλία του περιλαμβάνουν τρία ενδιαφέροντα σημεία:

- Δημιουργία Εθνικής Επιτροπής για την Κοινωνία των πολιτών δίπλα στον πρωθυπουργό

-Θεσμοθέτηση ειδικής Ανεξάρτητης Αρχής που θα έχει και το χαρακτήρα ενός Συνηγόρου των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων υποστήριξής τους

- Καθιέρωση σε όλο το φάσμα του κρατικού μηχανισμού εταιρικών συνεργασιών μετάξύ υπουργείων και τοπικής αυτοδιοίκησης από τη μία πλευρά και ΜΚΟ από την άλλη.

Ως προς την πρώτη πρόταση, οι Εθνικές Επιτροπές παρά τω πρωθυπουργώ (όπως η Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η Επιτροπή Βιοηθικής και η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας) αποτελoύν καθαρά συμβουλευτικά όργανα του κράτους, με γνωμοδοτικές αρμοδιότητες. Όταν υπάρχει μια ανεξάρτητη αρχή στον ίδιο τομέα, καλό είναι να μην διασπάται η γνωμοδοτική αρμοδιότητα σε περισσότερα όργανα.

Ως προς τη δεύτερη πρόταση, η ανεξάρτητη αρχή για την πιστοποίηση, το μητρώο, τα παράπονα των πολιτών κατά των ΜΚΟ είναι μια ενδιαφέρουσα πρόταση. Η πρόταση αυτή έχει διατυπωθεί για τις ΜΚΟ της νότιας Αφρικής και στο άρθρο "The potential for an independent Regulatory Authority for NGOs in South Africa", της Yvonne Morgan (The international Journal of Not-for-Profit Law, Vol. 7, Issue 3, June 2005).

Στο άρθρο αναλύονται τα συν και τα μείον της ανεξάρτητης αρχής για τις ΜΚΟ.

Ωφέλη:

-Η Αρχή προωθεί την ορθή διοικητική συμπεριφορά (good administration), λειτουργώντας ως μηχανισμός πιστοποίησης
- Αποτελεί μηχανισμό υποδοχής καταγγελιών
-Προλαμβάνει τις αλληλεπικαλύψεις εκθέσεων των ΜΚΟ
-Συνιστά κοινή αποθήκη δεδομένων που συλλέγουν οι ΜΚΟ και τις διαθέτει στο κοινό
-Απορροφά αρμοδιότητες που υπάγονται σε διαφορετικά κυβερνητικά κλιμάκια (π.χ. μητρώα σε κάθε υπουργείο)
-Παρέχει οικονομικές πληροφορίες γεγονός που περιορίζει το ξέπλυμα χρήματος


Προκλήσεις:

- Δεν θα επιλέξουν όλες οι ΜΚΟ να εγγραφούν
-Η εποπτεία μπορεί να είναι χρονοβόρα και ακριβή.
- Απαιτείται η συναίνεση του τομέα
- Οι κυβερνητικές αρχές πρέπει να αποποιηθούν αρμοδιοτήτων.
- Χρειάζεται όμως κρατικές πιστώσεις
- Απαιτείται εναρμόνιση του ηλεκτρονικού format παροχής των πληροφοριών

Η πρόταση του ΠΑΣΟΚ όμως επιλέγει το μοντέλο Ombudsman, δηλαδή ανεξάρτητη αρχή χωρίς νομικά δεσμευτικό αποφασιστικό χαρακτήρα, αλλά με διαμεσολαβητικές λειτουργίες.

Το μοντέλο Ombudsman είναι όντως το ενδεικνυόμενο ως προς τις καταγγελίες. Ωστόσο δεν νομίζω ότι ενδείκνυεται ο θεσμός να αναπτυχθεί ως κρατικό όργανο εποπτείας, αλλά θα ήταν πολύ πιο συμβατό με τη φύση των ΜΚΟ η δημιουργία ενός Συνηγόρου ως οργάνου αυτορρύθμισης. Το μοντέλο λειτουργεί στον τραπεζικό τομέα, όπου οι τράπεζες συνέστησαν το θεσμό του Τραπεζικού Μεσολαβητή (και λίγο παλαιότερα ο Μεσολαβητής Κεφαλαιαγοράς για τον τομέα του χρηματιστηρίου που απορροφήθηκε πέρσι από τον Τραπεζικό Μεσολαβητή). Ναι λοιπόν στο Συνήγορο ΜΚΟ, αλλά όχι ως κρατική ανεξάρτητη αρχή (hard law solution), αλλά ως αυτορρυθμιστικό όργανο που θα συγκροτηθεί με πρωτοβουλία και οργάνωση των ίδιων των ΜΚΟ.

Εξάλλου, υπάρχει και το θέμα της ενδεχόμενης επέκτασης του Συνηγόρου του Πολίτη στην εποπτεία ΜΚΟ που αναλαμβάνουν κατ' ανάθεση δράσεις στη δημόσια σφαίρα (βλ. προηγούμενο post). Αν μια τέτοια μεταρρύθμιση συντελεστεί, θα υπάρξουν αναπόφευκτα αλληλεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων με την άλλη ανεξάρτητη αρχή που προτείνει το ΠΑΣΟΚ. Ο αυτορρυθμιστικός Συνήγορος θα αποτρέψει τέτοια προβλήματα.

Η τρίτη από τις προτάσεις του ΠΑΣΟΚ, όμως, είναι σίγουρα η πιο πρωτοποριακή. Αυτή που υπόσχεται τη συμμετοχική δημοκρατία ως εμβάθυνση κι όχι ως εξαγγελία: εταιρικές σχέσεις δημόσιου φορέα και ΜΚΟ. Το κράτος που υποχρεούται να συνεργαστεί με την Κοινωνία Πολιτών. Μία τέτοια περίπτωση θα είναι π.χ. η συνεργασία του Υπουργείου Περιβάλλοντος με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, σε επίπεδο π.χ. ανταλλαγής πληροφοριών. Οι ΜΚΟ μπορούν να έχουν τις δικές τους πηγές πληροφόρησης και να τις παρέχουν στα κρατικά όργανα προκειμένου να ασκούνται με πιο ευέλικτο τρόπο οι αρμοδιότητες. Σε μεγαλύτερο βάθος, η παρακολούθηση που ασκούν οι ΜΚΟ στους θεματικούς τους τομείς (monitoring) μπορούν να κατατείνουν σε αξιολόγηση του κρατικού μηχανισμού, με έκδοση Ετήσιων Εκθέσεων. Πιο δραστικά: η ανάθεση σε ΜΚΟ ενεργειών όπως η αποναρκοθέτηση και δομικών αλλαγών όπως η αποασυλοποίηση. Πιο πολιτικά: η απευθείας κατάθεση νομοθετικών προτάσεων από ΜΚΟ στη Βουλή (χωρίς τη μεσολάβηση βουλευτή) και η υποχρεωτική συζήτησή της.

Στην πραγματικότητα η συνεργασία ΜΚΟ - κράτους μπορεί να αποφέρει σημαντική αποφόρτιση, καθόλου αδιάφορη ενδεχομένως για έναν υπουργό. Επίσης, η εμβάθυνση της συνεργασίας ενδέχεται να "συμφέρει" και την κυβέρνηση γιατί σημαίνει επιμερισμό της πολιτικής ευθύνης ανάμεσα σε σκληροπυρηνικό κράτος (διοικητικές δομές) και συμμετοχικό κράτος (κοινωνία των πολιτών).

Ποιός δεν θέλει τις ΜΚΟ στο Σύνταγμα;

Τον τελευταίο χρόνο, μία σύμπραξη στην οποία συμμετέχουν πάνω από 700 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον ελληνικό χώρο έχει προωθήσει ενεργά ένα ζήτημα συνταγματικού ενδιαφέροντος. Την εισαγωγή, κατά την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, μίας διάταξης στον καταστατικό χάρτη, με την οποία να διασφαλίζεται ότι το κράτος σέβεται τη δράση της Κοινωνίας των πολιτών, σέβεται και συνεργάζεται με τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Υπό το γενικό τίτλο "ΜΚΟ στο Σύνταγμα", αυτή η Καμπάνια έχει προωθήσει με επαφές σε ανώτατο επίπεδο το αίτημα. Με την υποστήριξη σημαντικών επιστημόνων από το χώρο του συνταγματικού και του διοικητικού δικαίου (Δ.Τσάτσος, Ν. Αλιβιζάτος, Σ.Τσακυράκης, Α.Μακρυδημήτρης, Λ.Παπαδοπούλου) το αίτημα έγινε κατ' αρχήν δεκτό από τους κορυφαίους πολιτικούς φορείς του Κοινοβουλίου. Το ΠΑΣΟΚ στην επίσημη πρόταση για την αναθεώρηση πρότεινε ευθέως το θέμα και η ΝΔ πρότεινε μια διάταξη για τον εθελοντισμό στο άρθρο 16. Ο Συνασπισμός επίσης υποστηρίζει το αίτημα, χωρίς να έχει καταθέσει ακόμη στη Βουλή επίσημη πρόταση. Το ΚΚΕ δεν συμμετέχει με πρόταση στην αναθεωρητική διαδικασία.

Σημειωτέον ότι και το Σχέδιο Συνθήκης για την θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης περιέχει αναφορά στην Κοινωνία των πολιτών, συνδέοντας την μάλιστα με την αρχή της διαφάνειας και της χρηστής διακυβέρνησης:

Άρθρο Ι-50 § 1 Προκειμένου να προωθήσουν τη χρηστή διακυβέρνηση και να διασφαλίσουν τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, τα θεσμικά και λοιπά όργανα και οι οργανισμοί της Ένωσης διεξάγουν τις εργασίες τους όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά.

Μέλη του Συντονιστικού της Καμπάνιας συναντήθηκαν πριν 2 εβδομάδες με το Συνήγορο του Πολίτη στον οποίο μάλιστα πρότειναν, στις περιπτώσεις που οι ΜΚΟ αναπτύσσουν δραστηριότητα σε συνεργασία με κρατικούς φορείς (λ.χ. στον τομέα της αποασυλοποίησης), η εποπτεία του Συνηγόρου για την πάταξη της κακοδιοίκησης να επεκτείνεται και στη δράση των ίδιων των ΜΚΟ. Ο Συνήγορος κ. Γιώργος Καμίνης κατ' αρχήν ήταν θετικός με αυτήν την ιδέα. Όπως και με τη σκέψη της συνεργασίας με ορισμένες ΜΚΟ οι οποίες δραστηριοποιούνται σε τομείς της αρμοδιότητάς του (π.χ. προστασία ατομικών δικαιωμάτων έναντι του κράτους). Μια αντίστοιχη συνάντηση, καθαρά ενημερωτικού χαρακτήρα, έγινε επίσης με τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή, Καθηγητή κ. Νικηφόρο Διαμαντούρο.

Και, ξαφνικά, στη δεύτερη συνεδρίαση της Επιτροπής της Βουλής για την Αναθεώρηση (27.9.06) διαβάζουμε:

"Π.ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ: (...) Χρειάζεται κάτι στο συνταγματικό μας κείμενο, για να έχουμε ενίσχυση των μη κυβερνητικών οργανώσεων; Αν θέλουμε να κάνουμε κάτι περισσότερο, το κάνουμε. Γιατί να το βάλουμε στο Σύνταγμα; Γιατι να κάνουμε άλλωστε αυτήν την διάκριση μεταξύ ενώσεων προσώπων; Μήπως άραγε με το να κάνουμε αυτή τη διάκριση, αφήνουμε άλλες κατηγορίες, που και αυτές μπορούσαν να έχουν αυξημένη προστασία; Γιατί μόνο οι μη κυβερνητικές οργανώσεις σ' αυτήν την περίπτωση; (...) Και το κυριότερο -το ξανατονίζω- τι είναι αυτό που μας εμποδίζει από το Σύνταγμα να συνεργαστούμε περισσότερο σε συγκεκριμένους τομείς, να ενισχύσουμε περισσότερο τις μη κυβερνητικές οργανώσεις; Πάλι θα έλθουν να μας πουν -και θα είναι άδικο- ότι κάτι υπάρχει στο Σύνταγμα που εμποδίζει να έχουμε τη συνεργασία που πρέπει. Δεν την είχαμε; Παραπονέθηκε κάποια η κυβερνητική οργάνωση ότι η συνεργασία της με την Ελλάδα είναι τέτοια, ώστε χρειάζεται συνταγματική κατοχύρωση κάποιων θέσεων και δικαιωμάτων των μη κυβερνητικών οργανώσεων;

(...)

Σ.ΜΑΝΟΣ: (...) Σε ό,τι αφορά τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, συμμερίζομαι, αντιθέτως, τα όσα είπε ο κ. Παυλόπουλος. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται, δεν πρέπει να περιληφθεί τέτοια ρύθμιση.

(...)

Ν.ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: (...) Είμαι εξ εκείνων που υποστηρίζουν ότι πρέπει να διευρυνθεί η βάση της ελληνικής δημοκρατίας, από πλευράς θεσμικών προβλέψεων, όχι μόνο οι προβλεπόμενοι πυλώνες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, τα κόμματα, η αυτοδιοίκηση, ο εργατικός συνδικαλισμός, αλλά και τα κοινωνικά κινήματα, οι οργανώσεις πολιτών, οι ενώσεις πολιτών για τα δικαιώματα, για το περιβάλλον, για τους μετανάστες, για τα δικαιώματα των γυναικών, για την προστασία του παιδιού, για την αντιμετώπιση όλων των κοινωνικών προβλημάτων. Ναι, διεύρυνση της αναγνώρισης της βάσης της δημοκρατίας, κοινωνικά κινήματα, ενώσεις πολιτών, μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά πάλι δεν αντιλαμβάνομαι γιατί αυτή η επιμεριστική αναφορά στις μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις συνήθως δορυφοροποιούνται περί τους κρατικούς άξονες. Αν θέλετε να προχωρήσουμε σε κατοχύρωση της συμμετοχής στην κοινωνική και πολιτική βάση της δημοκρατίας των κοινωνικών κινημάτων, των ενώσεων των πολιτών, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των εθελοντικών οργανώσεων, για όλο αυτό το ευρύ φάσμα προβλημάτων, τότε να είναι σαφές ότι θα πρέπει να υπάρξουν προβλέψεις, ώστε αυτές να μη γίνονται κρατικοδίαιτες, ώστε αυτές να μην είναι ο στρατός του κάθε Υπουργού ή της κάθε κυβέρνησης, που χρηματοδοτείται από αδιαφανή κονδύλια. Και θα έπρεπε κάποτε να υπάρξει λογαριασμός. Και από εσάς, κύριοι της Κυβέρνησης, και από εσάς του ΠΑ.ΣΟ.Κ..."

Δίνεται έτσι η εντύπωση πως δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι η κλασική διάκριση δημόσιο-ιδιωτικό διέρχεται στη φάση ιδιοτελές/προσωποπαγές-ανιδιοτελές/κοινωφελές. Ότι το δίπολο άμεση-έμμεση δημοκρατία τέμνεται από ένα νέο συγκερασμό: την συμμετοχική δημοκρατία.

Η μεταβολή που επέρχεται από την ολοένα μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε περιοχές που κάποτε θεωρούνταν αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους είναι μια πολιτική όσμωση. Μία πραγματικότητα, η οποία δεν επιδέχεται ανατροπές. Η συνταγματική προλείανση δεν θα είναι "επιβεβαιωτικού", αλλά θετικού και εκμοντερνιστικού χαρακτήρα. Το κράτος πρέπει να έχει υποχρέωση (και όχι "διακριτική ευχέρεια")

• να σέβεται τη δράση της Κοινωνίας των Πολιτών, χωρίς να εγείρει γραφειοκρατικά και άλλα εμπόδια (π.χ. όταν ζητείται πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα δημοσίου ενδιαφέροντος)
• να προωθεί θετικά τις δραστηριότητές της, με παροχή κάθε απαραίτητου μέσου και φυσικά με πλήρη διαφάνεια (όχι μόνο επιχορηγήσεις, αλλά και υλικό του κρατικού μηχανισμού)
• να συνεργάζεται με τις ΜΚΟ, στο επίπεδο που αυτές αναλαμβάνουν δράσεις τις οποίες το κράτος δεν θέλει ή δεν μπορεί να αναλάβει (π.χ. αποναρκοθέτηση).

Αυτές οι μεταβολές ανάγονται στην πρωτογενή κανονιστική ύλη που εξ ορισμού ανήκει σε ένα συνταγματικό κείμενο, στο μέτρο που προστίθενται νέες θεμελιώδεις κρατικές υποχρεώσεις και φροντίδες. Ο κοινός νόμος μόνο εξειδικευτικά του συνταγματικού κεκτημένου μπορεί να λειτουργήσει.

Σκέψεις και προτάσεις σαν κι αυτές θα ακουστούν την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου 2006 στην Ημερίδα "Κοινωνία των Πολιτών - ΜΚΟ και ΣΥΝΤΑΓΜΑ" που θα λάβει χώρα από τις 10.00 π.μ. - 17.00 μ.μ. στο ξενοδοχείο Athens imperial hotel, υπό την αιγίδα του ΠΑΣΟΚ και του ΙΣΤΑΜΕ. Ας μη μας σοκάρει το κομματικό της διοργάνωσης: όλοι θέλουν τις ΜΚΟ. Δεν ανήκουν στο ΠΑΣΟΚ, στη ΝΔ, στον ΣΥΝ ή στο ΚΚΕ. Το ενδιαφέρον είναι στα ζητήματα που θα συζητηθούν εκεί, όπως:

- Η πολιτική των ΜΚΟ από σήμερα, μέχρι το 2013. Διαρκείς Επιτροπές Διαβούλευσης.

- ΜΚΟ και διακυβέρνηση. Τα εφαρμοσμένα παραδείγματα άσκησης δημόσιας εξουσίας κατ' ανάθεση.

- ΜΚΟ και κράτος. Εταιρικές σχέσεις - διαβούλευση - monitoring.

- Τρίτος Τομέας, κοινωνική οικονομία. 4ο ΚΠΣ και ΜΚΟ.

- ΜΚΟ, κόμματα και πολιτική. Διακριτοί ρόλοι.

- Η συμμετοχή των ΜΚΟ στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο - μία νέα παγκοσμιοποιημένη κοινωνία των πολιτών οικοδομείται. Ομπρέλες, Δίκτυα, διεθνείς οργανώσεις, διεθνείς δράσεις, διεθνείς σχέσεις. Ανθρωπιστική - αναπτυξιακή βοήθεια.

- ΜΚΟ και επιχειρήσεις. Κοινωνικός ρόλος των επιχειρήσεων. Εταιρικές κοινωνικές σχέσεις.

- Τοπική αυτοδιοίκηση και ΜΚΟ. Σχέσεις συνευθύνης.

- Ηλεκτρονική δημοκρατία - διαδικτύωση - διαβούλευση

Θα παρακολουθήσουμε αυτήν την εκδήλωση, όπως και την εκδήλωση κάθε άλλου φορέα (πολιτικού ή μη) σχετικά με το θέμα. Γιατί τα ζητήματα σχετίζονται τελικά με την ποιότητα και την εμβάθυνση της δημοκρατίας όχι ως μορφής ενάσκησης εξουσίασης, αλλά ως περιεχόμενο αυτοοργάνωσης.

Παρακολουθείστε ζωντανά την συζήτηση στην Ευρωβουλή για τα προσωπικά δεδομένα!

Με άριστη ποιότητα εικόνας και ήχου, η ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου παρέχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει κανείς την συζήτηση για την υποκλοπή προσωπικών δεδομένων ευρωπαίων πολιτών από τις ΗΠΑ (υπόθεση τραπεζικής συνεργασίας SWIFT).

http://www.europarl.europa.eu/eplive/public/freetext_page_webstreaming/default/default_el.htm


Η μετάδοση θα ξεκινήσει στις 10.00 π.μ. ώρα Ελλάδος, ενώ ανάμεσα στους ομιλητές θα είναι:

- ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Jean Claude Trichet (10.25-10.40)

- o Πρόεδρος της Ομάδας προστασίας προσωπικών δεδομένων (εκπρόσωποι ευρωπαϊκών Ανεξάρτητων Αρχών) κ. Peter Schaar (11.45-11.55)

- o Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων κ. Peter Hustinx (12.05-12.155)

Παράνομες από σήμερα οι πτήσεις από/προς Αμερική

Έληξε χτες η προθεσμία που είχε τάξει το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στα κοινοτικά όργανα προκειμένου να αντικαταστήσουν την νομοθεσία για τη διαβίβαση δεδομένων επιβατών προς τις ΗΠΑ. Η ισχύουσα νομοθεσία κηρύχθηκε ως αντίθετη στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και γι' αυτό το Δικαστήριο έδωσε ένα διάστημα 90 ημερών προκειμένου να υπογραφεί η νέα νομοθεσία.

Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις με την αμερικανική πλευρά δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Σε μια ανακοίνωσή της χτες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είπε ότι συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις, με σκοπό να κλείσει το θέμα περί τις 8/10/06. Μέχρι τότε εφαρμόζουν το υφιστάμενο και παράνομο καθεστώς. Εκπρόθεσμα. Τι έκαναν από τα τέλη Μαϊου που βγήκε η απόφαση του ΔΕΚ;