Ποιός αποφασίζει για την Αθήνα;

Υπάρχει ένα σοβαρό θεσμικό πρόβλημα με την τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα, που πλέον αγγίζει την ίδια την λειτουργία της Πρωτεύουσας. Ενώ οι δημότισσες και οι δημότες έχουν εκλέξει, με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία τα όργανα διοίκησης των Δήμων, τελικά οι σοβαρότερες αποφάσεις που αφορούν την ποιότητα ζωής τους δεν λαμβάνονται από τις δημοτικές αρχές. Μολονότι ο "Καλλικράτης" και ο Κώδικας Δήμων έδωσαν πλήθος αρμοδιοτήτων στους Δήμους, σε ένα φάσμα που εκτείνεται από τις κοινωνικές υπηρεσίες, τα σχολικά κτίρια, την αδειοδότηση και τον έλεγχο των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, μέχρι τις ληξιαρχικές μεταβολές και τον πολιτισμό, το κεντρικό κράτος εξακολουθεί να ασκεί τις καθοριστικές εξουσίες για την λειτουργία της πόλης. Ακυρώνοντας έτσι, κατ' αποτέλεσμα, την αμεσότητα  της λαϊκής βούλησης για τις υποθέσεις τοπικού ενδιαφέροντος.

Ενώ οι Δήμοι φέρουν την ευθύνη για το σύστημα της αδειοδότησης και της επιβολής κυρώσεων σε καταστήματα (που φτάνει μέχρι το κλείσιμό τους), έρχεται ο κρατικός νομοθέτης και, με μία διάταξη, καταργεί την δημοτική αστυνομία. Αφαιρώντας, δηλαδή, την ελεγκτική δύναμη του Δήμου για την σωστή αδειοδότηση και την σωστή επιβολή των κυρώσεων. Χωρίς προηγούμενη διαβούλευση, χωρίς να ερωτηθούν όχι μόνο οι υπάλληλοι, αλλά και οι ίδιοι οι κάτοικοι της πόλης! Πιο πρόσφατα, ενώ οι Δήμοι έχουν επιφορτιστεί με εκατοντάδες αρμοδιότητες, έρχεται η κεντρική διοίκηση και αποφασίζει μονομερώς πόσοι είναι οι περιττοί υπάλληλοι της τοπικής αυτοδιοίκησης, για να τους απομακρύνει από τον Δήμο που υπηρετούν για να τους "μετακινήσει" αλλού! Δηλαδή ο ίδιος ο Δήμος δεν μπορεί, τελικά, να αποφασίσει την στελέχωση των υπηρεσιών του, με την αυτοτέλεια που επιβάλλει το αυτοδιοίκητο μιας δημόσιας δομής που εκλέγεται άμεσα από τον λαό. 

Αυτό, όμως, δεν είναι τοπική αυτοδιοίκηση. Είναι λειτουργία "υπηρεσιών" ενός υπουργείου (Εσωτερικών ή Διοικητικής Μεταρρύθμισης) που απλώς έχουν αιρετή κι όχι δοτή ηγεσία. Κάτι σαν διευρυμένα "Κ.Ε.Π." που είναι υποχρεωμένα να κάνουν όλη την "λάντζα" των δύσκολων αποστολών (καθαριότητα, συντήρηση δρόμων και πρασίνου, διαχείριση κοιμητηρίων, καταβολή επιδομάτων σε ευπαθείς ομάδες, τήρηση αρχείων δημοτών κλπ), ενώ το κράτος αποφασίζει καθοριστικά, σε ποιό βαθμό και εάν, τελικά, θα ασκήσουν τις αρμοδιότητες που το ίδιο τους έχει αναθέσει. Περιφρονώντας ότι, για την ανάδειξη αυτών των δημοτικών αρχών που ανέλαβαν αυτές τις υποχρεώσεις, έχει παρασχεθεί η άμεση λαϊκή εντολή. 

Το ίδιο κράτος, όμως, δεν θέλει το Υπουργείο Περιβάλλοντος να αναλάβει  το σύνολο της συντήρησης των δρόμων και κοινόχρηστων χώρων . Το ίδιο κράτος, όμως, δεν θέλει το Υπουργείο Υγείας να αναλάβει  το σύνολο των υποχρεώσεων απέναντι στις ευπαθείς ομάδες. Το ίδιο κράτος, όμως, δεν θέλει το Υπουργείο Τουρισμού να αναλάβει  τον στολισμό και τις εκδηλώσεις τις πόλεις. Το ίδιο κράτος, όμως, δεν θέλει το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης να αναλάβει αποκλειστικά την ευθύνη για την τήρηση του Κ.Ο.Κ. Το κράτος θέλει την τοπική αυτοδιοίκηση, για να αποποιείται αρμοδιοτήτων, αποφασίζοντας, τελικά, πάλι το ίδιο, εάν και σε ποιο βαθμό θα ασκηθούν από την τοπική αυτοδιοίκηση. Αποφασίζοντας το ίδιο, κατά πόσον θα εφαρμοστεί η λαϊκή εντολή της άμεσης, καθολικής και μυστικής ψηφοφορίας που δόθηκε στις αυτοδιοικητικές εκλογές. 

Σήμερα στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων αποφασίστηκε να κληθούν οι βουλευτές της Α' Αθηνών, προκειμένου να τους τεθεί το ζήτημα της "ενδοδημοτικής κινητικότητας" (δηλ. απομάκρυνσης) 667 εργαζομένων του Δήμου Αθηναίων από τις δημοτικές υπηρεσίες. Δεν θα σχολιάσω την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, λόγω της ιδιότητάς μου, ως ανεξάρτητο δημοτικό όργανο που αναδείχθηκε από το σώμα αυτό. Θα σημειώσω ότι οι αποφάσεις για την Αθήνα πρέπει να λαμβάνονται από τους αιρετούς εκπροσώπους του λαού της Αθήνας, καθώς αποτελούν ζήτημα τοπικού ενδιαφέροντος και το ίδιο το Σύνταγμα, στο άρθρο 102  περιέχει  ρητή διάταξη για το θέμα αυτό (με την επικουρικότητα, φυσικά, που διέπει ένα  μη ομοσπονδιακό, κοινοβουλευτικό σύστημα). Η συνταγματική αυτή επιταγή πρέπει να υποστηριχθεί με τον πιο ηχηρό τρόπο. Ακόμη και με ακρόαση των επικεφαλής του Δημοτικού Συμβουλίου και υπηρεσιακών παραγόντων του Δήμου Αθηναίων,  στο πλαίσιο μιας ειδικής συνεδρίασης της Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης της Βουλής. Ώστε οι βουλευτές να αντιληφθούν και το μέτρο αυτο-περιορισμού του νομοθετικού σώματος, όταν τίθεται ζήτημα θεσμικής ακεραιότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδίως όταν πρόκειται για την πρωτεύουσα του κράτους. Ο Δήμος Αθηναίων έχει μια χωριστή ιστορική και πολιτική βαρύτητα, την οποία καμία ΚΕΔΕ ή ΠΕΔΑ μπορεί να απορροφήσει. 

Πρέπει να γίνει σεβαστή η δημοκρατική νομιμοποίηση της τοπικής αρχής και, τελικά, η ψήφος των Αθηναίων.

Καταλύοντας το άσυλο της κατοικίας

Σύμφωνα με το άρθρο 46 παρ. 3 εδάφιο δ' του σχεδίου νόμου για τον "Ενιαίο φόρο ιδιοκτησίας ακινήτων", οι φορολογικοί έλεγχοι σε κατοικία μπορούν να γίνουν και χωρίς εντολή του αρμόδιου Εισαγγελέα, εάν η κατοικία έχει δηλωθεί ως χώρος άσκησης επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Πρόκειται για μια διάταξη, η οποία θα πρέπει να βρίσκεται σε συμβατότητα με το άρθρο 9  του Συντάγματος, κατά το οποίο:

"1. Η κατοικία του καθένα είναι άσυλο. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη. Καμία έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας.

2. Οι παραβάτες της προηγούμενης διάταξης τιμωρούνται για παραβίαση του οικογενειακού ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας, και υποχρεούνται σε πλήρη αποζημίωση του παθόντος όπως ο νόμος ορίζει". 

Έχουμε δηλαδή την περίπτωση που ο κοινός νομοθέτης αναζητά τρόπο διείσδυσης στο άσυλο της κατοικίας, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον της διενέργειας του φορολογικού ελέγχου. Ενώ σε κάθε περίπτωση ο έλεγχος προϋποθέτει σχετική εισαγγελική εντολή ("ο εκπρόσωπος της δικαστικής εξουσίας"), εάν, λέει ο πολίτης έχει δηλώσει την κατοικία του ως επαγγελματική έδρα χάνεται η συνταγματική προστασία της ασυλίας. Δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος που να δικαιολογεί, ακόμη και υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματος) την παράκαμψη της εισαγγελικής αρχής για τέτοιου είδους έρευνες.

Πρόκειται για ξεκάθαρα αντισυνταγματική διάταξη, καθώς σε όλα τα εγχειρίδια συνταγματικού δικαίου είναι σαφές ότι στην έννοια της κατοικίας περιλαμβάνεται κάθε περίκλειστος ιδιωτικός χώρος, ανεξάρτητα από την ιδιοκτησιακή σχέση του ατόμου (μπορεί να είναι ενοικιαστής ή φιλοξενούμενος), συμπεριλαμβανομένης και της επαγγελματικής στέγης (βλ. ενδεικτικά Χρυσόγονο, Ατομικά και Κοινωνικά δικαιώματα σελ. 230). Ουδόλως δηλαδή περιορίζεται η συνταγματική προστασία από το γεγονός ότι ο πολίτης δηλώνει το σπίτι του ως επαγγελματική έδρα: εξακολουθεί να απαιτείται παρουσία εκπροσώπου δικαστικής εξουσίας, διαφορετικά υπάρχει παραβίαση οικογενειακού ασύλο, κατάχρηση εξουσίας και υποχρέωση αποζημίωσης.

Υπάρχει και σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (για επέμβαση σε δικηγορικό γραφείο, το οποίο κρίθηκε ότι προστατεύεται με βάση το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ - σεβασμός ιδιωτικής ζωής) και με την οποία θα επανέλθω.

Update: τελικώς, κατά τη συζήτηση του νσχ η αντισυνταγματική διάταξη αποσύρθηκε.