Τα προσόντα που επιβάλλει ο νόμος για την/τον πρόεδρο ΕΣΡ

Το συνταγματικό πλαίσιο 

Σύμφωνα με το άρθρο 101Α του Συντάγματος, το οποίο προστέθηκε με την Αναθεώρηση του 2001, τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών διορίζονται για ορισμένη θητεία και διέπονται από προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία, όπως νόμος ορίζει. Κατά την παρ. 2 του ίδιου άρθρου, τα πρόσωπα που στελεχώνουν τις ανεξάρτητες αρχές πρέπει να έχουν τα ανάλογα προσόντα, όπως νόμος ορίζει. Η επιλογή τους γίνεται με απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και με επιδίωξη ομοφωνίας ή πάντως με την αυξημένη πλειοψηφία των 4/5 των μελών της, ενώ τα σχετικά με τη διαδικασία επιλογής ορίζονται από τον Κανονισμό της Βουλής, ο οποιος, κατά την 3η παράγραφο ρυθμίζει και την σχέση των ανεξάρτητων αρχών με την Βουλή και τον τρόπο άσκησης των επ' αυτών κοινοβουλευτικού ελέγχου.

Κατά το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος, το Ε.Σ.Ρ. είναι ανεξάρτητη αρχή, άρα τα μέλη του διέπονται από την ανωτέρω διάταξη. 

Η νομοθετική εξειδίκευση των προσόντων

Από το παραπάνω συνταγματικό κείμενο θα πρέπει να συγκρατήσουμε τους όρους "προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία", καθώς και "ανάλογα προσόντα". Αυτοί οι δύο όροι, κατ' εξουσιοδότηση του Συντάγματος, εξειδικεύονται απο τον νόμο, δηλαδή από την κοινή νομοθεσία. 

Ένας γενικός νόμος που διέπει συνολικά τις συνταγματικά προβλεπόμενες συνταγματικές αρχές και ψηφίστηκε αμέσως μετά την Αναθεώρηση του 2001 είναι ο Ν.3051/2002. Στο άρθρο 2 με τίτλο "λειτουργική ανεξαρτησία" ορίζεται η λειτουργική ανεξαρτησία των ίδιων των ανεξάρτητων αρχών, ως δημοσίων οργάνων και όχι των μελών τους. Λειτουργική ανεξαρτησία των ανεξάρτητων αρχών σημαίνει ότι δεν υπόκεινται σε εποπτεία και έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές (διοικητική ανεξαρτησία) και ότι έχουν οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια, με ειδικούς προϋπολογισμούς, κανονισμούς λειτουργίας και δυνατότητα αυτοτελούς εκπροσώπησης από τους προέδρους τους κ.τ.λ. Επομένως, αυτό το άρθρο δεν αφορά την λειτουργική ανεξαρτησία του προέδρου του ΕΣΡ.

Στο άρθρο 3 με τίτλο "Προσωπική ανεξαρτησία - νομικό καθεστώς μελών" υπάρχει εν μέρει εξειδίκευση της συνταγματικής πρόβλεψης για ανεξαρτησία των μελών. Στην πρώτη παράγραφο, το άρθρο 3 αναφέρει: 

"Ως μέλη των ανεξάρτητων αρχών επιλέγονται πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και επιστημονικής κατάρτισης ή επαγγελματικής εμπειρίας σε τομείς που έχουν σχέση με την αποστολή και τις αρμοδιότητες των αρχών."

Στην δεύτερη παράγραφο εξειδικεύεται η διαδικασία επιλογής από την Διάσκεψη της Βουλής και στην τρίτη παράγραφο έχουμε μια ταυτολογία:

"Τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών είναι ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί και απολαύουν προσωπικής ανεξαρτησίας. Τα ανωτέρω ισχύουν και για τους Βοηθούς Συνηγόρους του Πολίτη" [σ.σ. που δεν είναι "μέλη" ανεξάρτητης αρχής, αλλά βοηθοί μιας μονοπρόσωπης ανεξάρτητης αρχής].

Στην παρ. 4 ο νόμος μας δίνει μια εγγύηση για την εξασφάλιση της προσωπικής ανεξαρτησίας: 

"Η καταδίκη για αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας ή κατά περιουσιακών δικαιωμάτων ή για αδικήματα σχετικά με τα υπομνήματα ή σχετικά με την υπηρεσία ή για αδικήματα κατά των ηθών, καθώς και η καταδίκη για οποιοδήποτε κακούργημα αποτελεί κώλυμα διορισμού σε θέση μέλους ανεξάρτητης αρχής." Στην παρ. 6, αναφέρεται ότι τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών εκπίπτουν από το αξίωμά τους σε περίπτωση μιας τέτοιας τελεσίδικης καταδίκης. Δεν είναι λοιπόν μόνο κώλυμα διορισμού, είναι και λόγος έκπτωσης. 

Στην παρ. 5, ο νόμος μας δίνει και κάποιες ακόμη εγγυήσεις για την προσωπική ανεξαρτησία: 

"5. Ο Πρόεδρος, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος ή ο Αντιπρόεδρος κάθε ανεξάρτητης αρχής υπηρετούν με καθεστώς πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Με την ειδική νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία της οικείας αρχής μπορεί να προβλέπεται πλήρης και αποκλειστική απασχόληση και για άλλα μέλη της αρχής. Κατά τη διάρκεια της θητείας των μελών των ανεξάρτητων αρχών αναστέλλεται η άσκηση οποιουδήποτε δημοσίου λειτουργήματος, καθώς και η άσκηση καθηκόντων σε οποιαδήποτε θέση του Δημοσίου, σε Ν.Π.Δ.Δ. και νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Κατ' εξαίρεση επιτρέπεται ο διορισμός στις ανεξάρτητες αρχές μελών του διδακτικού προσωπικού πανεπιστημιακού και τεχνολογικού τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης, σύμφωνα με το άρθρο 23 παρ. 2στ του N. 4009/2011 (Α'195), καθώς και, αντιστοίχως, του ερευνητικού προσωπικού των ερευνητικών και τεχνολογικών φορέων του άρθρου 13 του N. 4310/2014 (Α'258), χωρίς να αναστέλλεται η άσκηση των διδακτικών και ερευνητικών τους καθηκόντων. Επίσης, επιτρέπεται στα μέλη των ανεξάρτητων αρχών η άμισθη άσκηση καθηκόντων σε Ν.Π.Δ.Δ. και νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, σε τομείς μη συναφείς προς το αντικείμενο και τις αρμοδιότητες της αρχής από την οποία προέρχεται το μέλος και μετά από άδειά της».

Η παρ. 7 αναφέρει ότι οι αποδοχές των μελών των ανεξάρτητων αρχών καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών έπειτα από γνώμη των ανεξάρτητων αρχών, κατά παρέκκλιση των ισχυουσών διατάξεων, ενώ για τον καθορισμό τους λαμβάνεται υπόψη η τυχόν πλήρης και αποκλειστική απασχόλησή τους. Η παρ. 8 αναφέρει ότι το ασφαλιστικό καθεστώς των μελών των ανεξάρτητων αρχών ρυθμίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6του Ν. 2703/1999, όπως αυτό ισχύει κάθε φορά.

Ειδικά για το Ε.Σ.Ρ. ισχύει όμως και ο οργανωτικός Ν. 2863/2000. 

Στο άρθρο 1 του νόμου αυτού διαβάζουμε τα εξής: 

"1. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (Ε.Σ.Ρ.) είναι ανεξάρτητη αρχή με έδρα την Αθήνα. Τα μέλη του Ε.Σ.Ρ. απολαμβάνουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας και κατά την άσκηση των καθηκόντων τους δεν υπόκεινται σε διοικητικό έλεγχο.

2. Το Ε.Σ.Ρ. έχει δικό του προϋπολογισμό, κατά την εκτέλεση του οποίου διαθέτει πλήρη αυτοτέλεια. Ο Πρόεδρος του Ε.Σ.Ρ. διαθέτει τις πιστώσεις, αναλαμβάνει υποχρεώσεις, καταρτίζει συμβάσεις και διενεργεί τις δαπάνες της αρχής σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας. Το Ελεγκτικό Συνέδριο διενεργεί τον προληπτικό και κατασταλτικό έλεγχο των δαπανών του Ε.Σ.Ρ., σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις. Η εκκαθάριση, ο έλεγχος και η εντολή πληρωμής των δαπανών του Ε.Σ.Ρ. διενεργούνται από την οικεία υπηρεσία δημοσιονομικού ελέγχου. Για την ανάθεση έργων, προμηθειών και υπηρεσιών από το Ε.Σ.Ρ. εφαρμόζονται οι διατάξεις που ισχύουν για το Δημόσιο."

Στο άρθρο 2 παρ. 3 του νόμου αυτού διαβάζουμε τα εξής: 

"Ως μέλη του Ε.Σ.Ρ. επιλέγονται πρόσωπα τα οποία διακρίνονται για την επιστημονική κατάρτισή τους ή την επαγγελματική εμπειρία τους ή την προσφορά τους στο δημόσιο βίο, ιδίως σε τομείς που έχουν σχέση, άμεση ή έμμεση, με την αποστολή και το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων της αρχής."

Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 3 του νόμου: 

"3. Η ιδιότητα του μέλους του Ε.Σ.Ρ. είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του μέλους του ΥπουργικούΣυμβουλίου, του Υφυπουργού, του Βουλευτή, του Γενικού ή Ειδικού Γραμματέα Υπουργείου ή αυτοτελούς Γενικής Γραμματείας, του στρατιωτικού εν ενεργεία, του υπηρετούντος στα σώματα ασφαλείας, του δημοσίουυπαλλήλου, καθώς και με την ανάληψη αξιώματος ή θέσης σε οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα."

Οι αρμοδιότητες του ΕΣΡ προβλέπονται στο άρθρο 4 του νόμου:

α) χορηγεί, ανανεώνει και ανακαλεί τις κάθε είδους άδειες και εγκρίσεις που προβλέπονται στους νόμους 2328/1995 και 2644/1998 (άρθρα 1-12) και στις κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται κατ' εξουσιοδότηση των νόμων αυτών, για την παροχή ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών, 

β) ελέγχει την τήρηση των όρων και των προϋποθέσεων, καθώς και των εν γένει κανόνων και αρχών, που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων οι οποίοι

δραστηριοποιούνται στον τομέα παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών,

γ) διασφαλίζει την πολιτική και πολιτιστική πολυμέρεια και πολυφωνία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης,

δ) ελέγχει την τήρηση των κανόνων του ελεύθερου οικονομικού ανταγωνισμού στο πλαίσιο της δραστηριοποίησης των επιχειρηματικών φορέων στον ευρύτερο τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας,

ε) επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 παρ. 1 του ν. 2328/1995 (ΦΕΚ 159 Α'), όπως ισχύει, και 12 και 15 παρ. 3 του ν. 2644/1998 (ΦΕΚ 233 Α'),

στ) εξετάζει τις αιτήσεις επανόρθωσης της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας του αν που, που διαβιβάζονται σε αυτό από τις οικείες επιτροπές, σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στις διατάξεις του άρθρου 9 του π.δ. 100/2000 (ΦΕΚ 98 Α').

Κατά τον αρχικό Ν.1866/1989, με τον οποίο ιδρύθηκε το Ε.Σ.Ρ., τα πρόσωπα που υποδεικνύονταν από τον Πρόεδρο της Βουλής ως μέλη του, δηλαδή ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της Βουλής έπρεπε να είναι (άρθρο 2):

"α) Δημοσιογράφοι - μέλη αναγνωρισμένης δημοσιογραφικής ένωσης, όπως η 'Ενωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών και η 'Ενωση Συντακτών Μακεδονίας - Θράκης.

β) Επιστήμονες αναγνωρισμένου κύρους σε αντικείμενο σχετικό με τα μέσα ενημέρωσης.

γ) Προσωπικότητες με ιδιαίτερη παρουσία και συμβολή στους τομείς των γραμμάτων, της τέχνης ή της ενημέρωσης και ιδίως στο χώρο του θεάματος και του ακροάματος.

δ) Προσωπικότητες αναγνωρισμένου κύρους με ιδιαίτερη συμμετοχή στο δημόσιο βίο και ιδίως στους θεσμούς της εκπαίδευσης, της τοπικής αυτοδιοικησης ή του συνδικαλιστικού κινήματος."

Αυτό το άρθρο δεν ισχύει πλέον, αλλά αποτελεί μια ένδειξη για τις επιλογές της έννομης τάξης ως προς τα προσόντα του Προέδρου και του Αντιπροέδρου του Ε.Σ.Ρ. κατά το προϊσχύον δικαιο.

Συμπερασματαικά, ο κοινός νομοθέτης δεν έχει προσδιορίσει εξαντλητικά την έννοια της προσωπικής ανεξαρτησίας που αναφέρει το Σύνταγμα στο άρθρο 101Α, επιτρέποντας έτσι την ερμηνευτική προσέγγιση της συγκεκριμένης συνταγματικής έννοιας.

Συμβούλιο της Ευρώπης 

Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει ασχοληθεί με την ανεξαρτησία των Εθνικών Συμβουλίων Ραδιοτηλεόρασης. Με την Σύσταση (2000) 23 της Επιτροπής Υπουργών προς τα Κράτη Μέλη για την Ανεξαρτησία και τις Λειτουργίες των Ρυθμιστικών Αρχών Ραδιοτηλεόρασης, (βλ. εδώ) το Συμβούλιο της Ευρώπης καλεί τα ευρωπαϊκά κράτη:

- να ιδρύσουν, αν δεν το έχουν ήδη κάνει, Ανεξάρτητες Ρυθμιστικές Αρχές για τον ραδιοτηλεοπτικό τομέα, 

- να δώσουν επαρκείς εξουσίες σε αυτές τις αρχές για την ενάσκηση των αρμοδιοτήτων τους με ανεξάρτητο και διαφανή τρόπο

- να θέσουν υπόψη των υπαρχουσών Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών τις κατευθυντήριες γρσαμμές που περιλαμβάνει η σύσταση.

Η σύσταση περιλαμβάνει ένα Παράρτημα με Κατευθυντήριες Γραμμές για την Ανεξαρτησία και τις Λειτουργίες των Ρυθμιστικών Αρχών του Ραδιοτηλεοπτικού Τομέα. Ως προς τον διορισμό των μελών των ΕΣΡ, οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν:

"II. Διορισμός, σύνθεση και λειτουργία

3. Οι κανόνες που διέπουν τις ρυθμιστικές αρχές για τον ραδιοτηλεοπτικό τομέα, ιδίως την επιλογή των μελων τους είναι το κλειδί για την ανεξαρτησία τους. Γι' αυτό θα πρέπει να καθορίζονται για να τις προστατεύσουν από κάθε παρέμβαση και ιδίως από πολιτικές δυνάμεις ή οικονομικά συμφέροντα.

4. Γι' αυτόν τον σκοπό, ειδικοί κανόνες πρέπει να καθορίζουν τα ασυμβίβαστα, προκειμένου να αποτραπεί ότι:

- οι ρυθμιστικές αρχές θα είναι υπό την επιρροή μιας πολιτικής δύναμης

- τα μέλη των ρυθμιστικών αρχών θα ασκού λειρουργίες ή θα έχουν συμφέροντα στις επιχειρήσεις ή τους άλλους οργανισμούς των μέσων ενημέρωσης ή σε σχετικούς τομείς που μπορεί να οδηγήσουν σε σύγκρουση συμφερόντων ως προς την ιδιότητα μέλους ρυθμιστικής αρχής. 

5. Περαιτέρω, οι κανόνες θα πρέπει να εγγυώνται ότι τα μέλη αυτών των αρχών:

- διορίζονται με δημοκρατικό και διαφανή τρόπο

- δεν δέχονται εντολές ή οδηγίες απο κανένα πρόσωπο ή όργανο 

- δεν κάνουν δηλώσεις, ούτε αναλαμβάνουν δράσεις που μπορεί να θέσουν σε αμφιβολία την ανεξαρτησία των λειτουργιών τους και δεν αποκτούν ωφελήματα από αυτές.

6. Τέλος, ειδικοί κανόνες θα πρέπει να θεσπίζονται ως προς την δυνατότητα απόλυσης μελών των ρυθμιστικών αρχών προκειμένου να αποφευχθεί η απομάκρυνση ως μέσο πολιτικής πίεσης." 

Παρακάτω, στο κεφάλαιο των αρμοδιοτήτων, οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν και ότι ουσιώδης αποστολη των ΕΣΡ είναι η διαδικασία αδειοδότησης των τηλεοπτικών σταθμών.

Η Σύσταση συνοδεύεται και από ένα Επεξηγηματικό Υπόμνημα, στο οποίο αναλύονται οι κατευθυντήριες γραμμές. Ως προς τον διορισμό των μελων, το Επεξηγηματικό Υπόμνημα αναφέρει μεταξύ άλλων:

"Αν και δεν αναφέρεται ρητά στην Σύσταση, είναι προτιμότερο για την ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών, τα μέλη τους να μην είναι μέλη του Κοινοβουλίου, αλλά ούτε και να κατέχουν άλλο πολιτικό ρόλο κατά τον χρόνο της θητείας τους. Αυτό είναι σημαντικό μέσο για την προστασία τους απο εξωτερικές πιέσεις και πολιτικές παρεμβάσεις. Δεν αποκλείει τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών από το να είναι απλά μέλη κόμματος χωρίς αποστολή, καθώς αυτό είναι λιγότερο επικίνδυνο για την ενάσκηση σε αυτά πολιτικών πιέσεων."

H λύση για την συκοφαντική δυσφήμηση από ανώνυμα ιστολόγια

Σε μια πρόσφατη απόφασή του (456/2016), το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών εφάρμοσε την νομοθεσία για την ευθύνη του φορέα υπηρεσίας κοινωνίας της πληροφορίας (π.δ. 131/2003) σε υπόθεση που αφορούσε ιστολόγιο. Στο ιστολόγιο είχε αναρτηθεί συκοφαντικό κείμενο, χωρίς φυσικά να είναι γνωστά τα στοιχεία του συντάκτη. Καθώς όμως το ιστολόγιο είναι μια υπηρεσία κοινωνίας της πληροφορίας που παρείχε γνωστή εταιρία διαδικτύου με έδρα στις ΗΠΑ, ο θιγόμενος αφού δεν μπορούσε να στραφεί εναντίον του ανώνυμου συκοφάντη, ζήτησε από τον φορέα που φιλοξενεί την πληροφορία, να αποσύρει το περιεχόμενο απο το ιστολόγιο ως παράνομο. Ο φορέας απαλλάσσεται απο την ευθύνη εκτός εάν γνωρίζει ότι όντως φιλοξενεί παράνομες πληροφορίες, οπότε από την επισήμανση και μετά καθίσταται υπεύθυνος, εκτός αν αποσύρει "ταχέως" το περιεχόμενο. Αρχικά αποσύρθηκαν ορισμένα από τα κείμενα εντός 15 ημερών, χρόνος που κατά το δικαστήριο θεωρήθηκε ότι όντως είναι μια ταχεία αντίδραση. Ωστόσο η απόσυρση δεν κάλυπτε όλο το εύρος των αναρτήσεων που αφορούσαν τον θιγόμενο παρόλο που αυτός είχε ενημερώσει τον φορέα. Κατ' αποτέλεσμα, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών αναγνώρισε ότι ο φορέας είναι υπεύθυνος για ηθική βλάβη του ενάγοντος και επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση ύψους 100.000 ευρώ.

Παράνομη η αντιγραφή φωτογραφιών από ελεύθερης πρόσβασης προφίλ στο facebook

Yπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι αν κάποιος έχει λογαριασμό ελεύθερης πρόσβασης ("ανοιχτό προφίλ") σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, ό,τι έχει αναρτήσει σε αυτήν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα. Η παρανόηση αυτή επικρατεί κυρίως σε μέσα ενημέρωσης που νομίζουν ότι μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα υλικό από προφίλ των χρηστών στο facebook, χωρίς να σέβονται ότι οι χρήστες δεν έχουν συγκατατεθεί στην εμπορική χρήση των δεδομένων τους από εφημερίδες ή την τηλεόραση. Μια πρόσφατη απόφαση του Εφετείου Αθηνών  (2016) στην οποία υπερασπίστηκα μια χρήστη του facebook επιβεβαίωσε ότι και από ελεύθερα προσβάσιμο λογαριασμό δεν επιτρέπεται χωρίς συγκατάθεση η αναπαραγωγή των προσωπικών δεδομένων (φωτογραφιών) και καταδίκασε την εφημερίδα να καταβάλει αποζημίωση στην θιγόμενη. Ανέφερε χαρακτηριστικά το Δικαστήριο:

“ Σε ό,τι αφορά, ειδικότερα τις φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν, είναι απαραίτητο να επισημανθεί ότι αυτές πραγματικά προέρχονταν από ιστοσελίδα στο διαδίκτυο, στην οποία η εφεσίβλητη διατηρούσε λογαριασμό με ψευδώνυμο, χωρίς να αναφέρει την υπηρεσιακή της ιδιότητα και στην οποία η ίδια ειχε αναρτήσει τις φωτογραφίες, οι οποίες ήταν ελεύθερα προσβάσιμες, πλην όμως τούτο δεν αναιρεί το δικαίωμα της εφεσίβλητης στην εικόνα της, ως επιμέρους έκφανση του δικαιώματός της στην προσωπικότητα. [...] Κατά συνέπεια, η εφεσίβλητη εξακολουθούσε να διατηρεί το δικαίωμα της επιλογής της δημοσίευσης ή μη των φωτογραφιών της, στην προκειμένη δε περίπτωση η εφεσίβλητη δεν παρείχε την συναίνεσή της για τη δημοσίευση των φωτογραφιών της, συναίνεση εξάλλου που ποτέ δεν της ζητήθηκε, ούτε αλλωστε η εφεσίβλητη ενέκρινε εκ των υστέρων την δημοσίευση αυτή. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι η εφεσίβλητη αποτελεί δημόσιο πρόσωπο, με την έννοια του άρθρου 7 του Ψηφίσματος με αριθμό 1165/26-6-1988 της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης [σύμφωνα με την οποία δημόσια πρόσωπα είναι εκείνα που κατέχουν δημόσιο αξίωμα και / ή χρησιμοποιούν δημόσιου πόρους καθώς και, υπό ευρύτερη έννοια, όλα εκείνα που διαδραματίζουν κάποια επιρροπή στη δημόσια ζωή, στον πολιτικό, οικονομικό, καλλιτεχνικό, κοινωνικό, αθλητικό ή σε οποιονδήποτε άλλο τομέα της δημόσιας ζωής (Απόφαση με αριθμό 17/2008 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ΔιΜΕΕ 2008.124)], είναι απαραίτητο να επισημανθεί ότι οι επεμβάσεις του Τύπου στην ιδιωτική ζωή των δημόσιων προσώπων επιτρέπονται μόνο ως εξαίρεση της παρεχόμενης σε αυτά προστασίας, ιδίως εφόσον συντρέχουν λόγοι συμβολής του Τύπου σε διάλογο δημόσιου ενδιαφέροντος για κάποιο γενικότερο θέμα. Το δικαίωμα κάθε προσώπου της προαναφερόμενης κατηγορίας στην αποτελεσματική προστασία της ιδιωτικής του ζωής επιβάλλει καταρχήν να μη λαμβάνεται υπόψη, για την εκτίμηση του σύννομου χαρακτηρα της προσβολής που υπέστη, ούτε το εύλογο ενδιαφέρον – πολύ περισσότερο η απλή ή, ακόμη περισσότερο, η νοσηρή και σκανδαλοθηρική περιέργεια – μέρου της κοινής γνώμης για γνώση πτυχών ή λεπτομερειών της ιδιωτικής του ζωής, ούτε και το εμπορικής φύσης έννομο συμφέρον της εκδοτικής εταιρείας που προσδοκά να αυξήσει τα κέρδη της με τακτικές διείσδυσης στην ιδιωτική του ζωή [Απόφαση με τον αριθμό 17/2008, ό.π., πρβλ. Επίσης και την απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση ΜGN Limited εναντίον Ηνωμένου Βασιλείου (Application No 39401/04) της 18ης Ιανουαρίου 2011, ΔιΜΕΕ 2011.2016]. Στην προκειμένη υπό κρίση περίπτωση με την εφαρμογή των κριτηρίων που μνημονεύονται προηγουμένως καταλήγει το Δικαστήριο τούτο στην κρίση ότι η στάθμιση των εκατέρωθεν δικαιωμάτων αποβαίνει υπέρ της προστασίας της ιδιωτικής ζωής της εφεσίβλητης και δυνακόλουθα του περιορισμού της ελευθερίας έκφρασης, δεδομένου ότι η δημοσίευση των φωτογραφιών δεν συνιστά συμβολή του Τύπου σε διάλογο για ένα γενικότερο ζήτημα δημόσιου ενδιαφέροντος, αλλά αποσκοπεί στην ικανοποίηση της σκανδαλοθηρικής περιέργειας του αναγνωστικού κοινού και στην αύξηση των κερδών της εκδοτικής επιχείρησης που ασκεί η πρώτη εκκαλούσα, μέσω της διείσδυσης στην ιδιωτική ζωή της εφεσίβλητης, η οποία – ζωή – με κανένα τρόπο δεν συνδεόταν, αλλά ούτε και επηρέαζε, την άρτια υπηρεσιακή της ζωή και την επιμελή άσκηση των συναφών καθηκόντων της. [...] Ο δεύτερος και η τρίτη από τους εκκαλούντες προέβησαν με πρόθεση στη χρησιμοποίηση των φωτογραφιών αυτών κατά τη σύνταξη του επίμαχου δημοσιεύματος και με σκοπό να υπηρετήσει η εικόνα την πρόθεσή τους να πλήξουν την τιμή και την υπόληψη της εφεσίβλητης με το επίμαχο δημοσίευμα. Με τον τρόπο αυτόν, ο δεύτερος και η τρίτη από τους εκκαλούντες ενήργησαν παράνομα και υπαίτια, δεδομένου ότι παραβίασαν τις διατάξεις του νόμου για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και προσέβαλαν το δικαίωμα της εφεσίβλητης στην προσωπικότητά της, τούτο δε διότι με τη σύνταξη του επίδικου δημοσιεύματος και με τη δημοσίευση των φωτογραφιών αφενός παραβίασαν το δικαίωμα της εφεσίβλητης στην εικόνα της, στην ανωνυμία και στον αυτοπροσδιορισμό της στο πλαίσιο της ελευθεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς της, αφετέρου δε προέβησαν στην συκοφαντική δυσφήμησή της. Η προσβολή του δικαιώματος της εφεσίβλητης στην προσωπικότητά της ήταν ιδιαίτερα βαριά δεδομένου ότι των γεγονότων αυτών έλαβε γνώση μεγάλος αριθμός αναγνωστών της εφημερίδας, η οποία επί σειράν ετών κατέχει τα σκήπτρα της *** σε πωλήσεις κυριακάτικης εφημερίδας και κυκλοφορεί σε πανελλήνια κλίμακα. "

Αθώωση κατόχου ιστοσελίδας με έργα πνευματικής ιδιοκτησίας τρίτων

Με την απόφαση Εφετείου Αθηνών κρίθηκε αθώος ο διαχειριστής μιας ιστοσελίδας φιλοξενίας υποτίτλων για οπτικοακουστικά έργα που αναρτούσαν οι χρήστες. Ήμουν συνήγορος υπεράσπισης του και στον πρώτο βαθμό (όπου αθωώθηκαν φερόμενοι ως συνδιαχειριστές, αλλά καταδικάστηκε ο ίδιος) και στον δεύτερο βαθμό που τελικά αθωώθηκε.

 Το σκεπτικό της απόφασης για την αθώωσή του παρουσιάζει ιδιαίτερο νομικό ενδιαφέρον, καθώς εφαρμόζει την νομοθεσία για την απαλλαγή της ευθύνης του φορέα παροχής υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας (π.δ.131/2003). Αναφέρει λοιπόν η απόφαση (απόσπασμα από το σκεπτικό της αθώωσης):

"Ο κατηγορούμενος ως αποκλειστικός δικαιούχος και διαχειριστής της ιστοσελίδας αυτής, που αποτελεί διαδικτυακή πλατφόρμα προσιτή σε κάθε χρήστη, παρείχε μια υπηρεσία στο δαδίκτυο, στα πλαίσια της οποίας ήταν δυνατή η φιλοξενία περιεχομένου και υποτίτλων οπτικοακουστικών έργων, των οποίων δεν ήταν ο ίδιος συντάκτης, αλλά διαμορφωνόταν από τους χρήστες - αποδέκτες. Ως δικαιούχος του διαδικτυακού αυτού χώρου ο κατηγορούμενος παρείχε σε αόριστο αριθμό χρηστών την δυνατότητα φιλοξενίας περιεχομένου χωρίς να έχει υποχρέση προληπτικού ελέγχου της νομιμότητας του υλικού, δηλαδή για το αν οι χρήστες που αναρτούν το συγκεκριμένο υλικό έχουν την σχετική άδεια για μια τέτοια ενέργεια, καθόσον και στους όρους χρήστης της ιστοσελίδας επισημαινόταν ρητά ότι η ανάρτηση περιεχομένου επιτρεπόταν μόνο εφόσον δεν προσβάλλονται τα πνευματικά δικαιώματα των δικαιούχων των οπτικοακουστικών έργων, καλούνταν δε οι χρήστες να δηλώσουν τον κάτοχο των δικαιωμάτων αυτών, αν δεν ταυτιζόταν με τους ίδιους, ενώ οι θιγόμενοι από την ανάρτηση είχαν τη δυνατότητα να υποβάλοουν καταγγελία στην ηλεκτρονική διεύθυνση abuse@subs.gr ώστε να γίνει αφαίρεση τυχόν παράνομου περιεχομένου.

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι με το Προεδρικό Διάταγμα 131/2003 (ΦΕΚ Α 116/16-5-2003) ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η Οδηγία 2000/31 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά. Η πράξη της παροχής φιλοξενίας για ανάρτηση πληροφοριών από τρίτους επισκέπτες του διαδικτύου προστατεύεται από το θεσμικό αυτό πλαίσιο και ειδικότερα από το άρθρο 13 του Π.Δ. 131/2003 σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται, επίσης, ότι σε περίπτωση αποθήκευσης πληροφοριών παρεχόμενων απο έναν "αποδέκτη υπηρεσίας" δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής της [σ.σ. εδώ λείπε: "υπηρεσίας Κοινωνίας της"] πληροφορίας για τις πληροφορίες που αποθηκεύονται μετά από αίτηση αποδέκτη της υπηρεσίας υπό τους όρους ότι α) ο φέρας παροχής της υπηρεσίας φιλοξενίας δεν γνωρίζει πραγματικά ότι πρόκειται για  παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία και β) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας, μόλις αντιληφθεί τα προαναφερθέντα, αποσύρει ταχέως τις πληροφοίες ή καθιστά την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη. 

Στη συγκεκριμένη περίπτωση κατά το χρονικό διάστημα από 17-10-2008 μέχρι 5-10-2011 αναρτήθηκαν στον ως άνω διαδικτυακό τόπο είτε από τον ίδιο τον κατηγορούμενο είτε από τρίτους χρήστες, στους οποίους παρείχε αυτός φιλοξενία της ιστοσελίδας αυτής πολυάριθμες κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, μεταξύ των οποίων και οι αναφερόμενες στη μήνυση και στο διατακτικό της αποφάσεως, τα πνευματικά δικαιώματα των οποίων ανήκουν στις αντίστοιχα αναφερόμενες εταιρείες, με υπότιτλους και διαλόγους μεταφρασμένους στην ελληνική γλώσσα. Η μετάφραση των έργων αυτών δεν έχει λάβει χώρα από τους αντίστοιχους πνευματικούς δημιουργούς ή τρίτους με εντολή και για λογαριασμό των πνευματικών δημιουργών και συνεπώς οι μεταφρασμένοι υπότιτλοι και διάλογοι των έργων αυτών γίνονταν προσιτοί με παράνομο τρόπο δια μέσου του διαδικτύου και του παραπάνω ιστότοπου στο καταναλωτικό κοινο, δηλαδή σε αόριστο αριθμό χρηστών που είχε πρόσβαση στην ιστοσελίδα και δυνατότητα άμεσης αποθήκευσης και ενσωμάτωσης των συγκεκριμένων έργων χωρίς πληρωμή των αντίστοιχων δικαιωμάτων στους πνευματικούς δημιουργούς και χωρίς να έχουν τέτοιο δικαίωμα. Ωστόσο, δεν αποδείχθηκε σε ποία από τα έργα αυτά τη μετάφραση και την ανάρτηση των υπότιτλων και των διαλόγων πραγματοποίησε χωρίς σχετικό δικαίωμα ο ίδιος ο κατηγορούμενος και σε ποία τούτο έγινε από τους χρήστες που φιλοξένησε στην ως άνω ιστοσελίδα ο κατηγορούμενος και από ποίο αποδεικτικό στοιχείο συνάγεται ότι τελούσε σε γνώση ότι οι αναρτηθέντες στο χώρο αυτό υπότιτλοι και διάλογοι είχαν αναπαραχθεί κατά παράνομο τρόπο από τους διαδικτυακούς χρήστες των υπηρεσιών αυτών. Ειδικότερα, ο μάρτυρας κατηγορίας και υπάλληλος της πολιτικώς ενάγουσας εταιρείας, ***, κατέθεσε μεν ότι και ο ίδιος ο κατηγορούμενος με το ψευδώνυμο "Αλέξανδρος" έκανε αναρτήσεις υποτίτλων στην συγκεκριμένη ιστοσελίδα, χωρίς όμως να είναι σε θέση να διευκρινίσει σε πόσα και ποία συγκεκριμένα έργα και τον τρόπο που βεβαιώθηκε γι' αυτό, ούτε επίσης μπόρεσε να προσδιορίσει σε ποία από τα έργα αυτά οι σχετικές μεταφράσεις των υποτίτλων και διαλόγων έγιναν από συγκεκριμένους άλλους χρήστες που φιλοξενήθηκαν στο διαδικτυακό αυτό χώρο και από ποία στοιχεία συνήγαγε το συμπέρασμα ότι ο κατηγορούμενος τελούσε σε γνώση της παράνομης αναπαραγωγής και μετάφρασης των έργων αυτών. Περαιτέρω, οι ως άνω κατασχεθέντες τρεις εσωτερικοί σκληροί δισκοι δεν διερευνήθηκαν στα πλαίσια σχετικής πραγματογνωμοσύνης, ώστε τα στοιχεία αυτά να προκύψουν από την επεξεργασία των δεδομένων του αποδεικτικού υλικού. Έτσι, ενόψει του ότι ο κατηγορούμενος, όπως προαναφέρθηκε, δεν είχε υποχρέωση προληπτικού ελέγχου της νομιμότητας του υλικού, δεν έλαβε καταγγελία στην ως άνω ηλεκτρονική διεύθυνση για την τυχόν αφαίρεση παράνομου περιεχομένου και δεναποδείχθηκε ότι από τις αναρτήσεις αυτές είχε οποιοδήποτε υλικό όφελος από διαφημίσεις ή άλλες καταχωρήσεις ούτε ότι γνώριζε πραγματικά από συγκεκριμένα στοιχεία ως φορέας παροχής φιλοξενίας για τις πληροφορίες που αποθηκεύτηκαν στην ως άνω ιστοσελίδα μετά από αίτημα αποδεκτών της υπηρεσίας, ότι πρόκειται για πληροφορίες από παράνομη δραστηριότητα, σε συνδυασμό και με το ότι μόλις πληροφορήθηκε από την πολιτικώς ενάγουσα εταιρεία την κατά τρόπο παράνομο αναπαραγωγή των υποτίτλων και διαλόγων των έργων αυτών απέσυρε από το διαδίκτυο την ιστοσελίδα αυτή, δεν αποδείχθηκε ότι τέλεσε την αξιόποινη πράξη που του αποδίδεται και πρέπει να κηρυχθεί αθώος."