Αν ψάξετε το απολυτήριο του Λυκείου σας, θα δείτε ότι υπάρχει το πεδίο στο οποίο αναγράφεται το θρήσκευμα. Το υπουργείο παιδείας συλλέγει τα δεδομένα θρησκεύματος των μαθητών, επικαλούμενο δύο κυρίως λόγους. Ο ένας είναι το δικαίωμα των μαθητών που ανήκουν σε θρησκεύματα όπως ΤΤο μουσουλμανικό, το εβραϊκό και το καθολικό δόγμα, ώστε να λαμβάνουν δικαιολογημένες απουσίες τις ημέρες που οι ομολογίες αυτές εορτάζουν τις ημέρες θρησκευτικής αργίας. Καθώς οι επίσημες κρατικές αργίες είναι αυτές του ορθόδοξου εορτολογίου, οι μαθητές που ανήκουν σε άλλες ομολογίες πρέπει με κάποιον τρόπο να το δηλώσουν ώστε να μην καταγραφεί η απουσία τους ως αδικαιολόγητη. Ο άλλος λόγος είναι το μάθημα των θρησκευτικών που θα παρακολουθήσουν ή που δεν θα παρακολουθήσουν αυτοί οι μαθητές ή και άλλοι μαθητές που δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι: υποβάλλοντας σχετική υπεύθυνη δήλωση. Έτσι, στα αρχεία του κράτους καταχωρείται το θρήσκευμα των μαθητών που το δηλώνουν και όλοι οι υπόλοιποι λογίζονται ως χριστιανοί ορθόδοξοι και αυτό αναγράφεται στα απολυτήρια γυμνασίου και λυκείου. Κατά τη γνώμη μου η καταχώριση του θρησκεύματος δεν είναι δικαιολογημένη με βάση την αρχή της ελαχιστοποίησης των δεδομένων που προβλέπει το άρθρο 25 του GDPR. Tο δικαίωμα μαθητών να απέχουν νόμιμα τις ημέρες της θρησκευτικής αργίας μπορεί να ασκηθεί και χωρίς αρχειοθέτηση του θρησκεύματος τους ως τέτοιο: αρκεί η υποβολή μιας υπεύθυνης δήλωσης στην αρχή της σχολικής χρονιάς που θα γνωρίζει στο σχολείο ότι ο τάδε μαθητής θα απέχει τις τάδε ημερομηνίες από το σχολείο του. Το σχολείο θα ξέρει ότι οι τάδε ημερομηνίες αντιστοιχούν στην συγκεκριμένη θρησκευτική εορτή, επομένως το θρήσκευμα δεν θα καταγράφεται ευθέως ότι ο τάδε μαθητής είναι μουσουλμάνος ή Εβραίος ή καθολικός και φυσικά στο τέλος της χρονιάς η υπεύθυνη δήλωση θα καταστρέφεται επίσημα με πρωτόκολλο καταστροφής όπως και όλα τα περιττά δεδομένα που δεν χρειάζεται να μείνουν αιωνίως στο αρχείο του σχολείου. Αυτά είναι ούτως ή άλλως άμεσες νομικές υποχρεώσεις όλων των σχολείων της χώρας, καθόσον ο GDPR εφαρμόζεται ευθέως και δεν τελεί υπό την έγκριση ούτε του υπουργείου παιδείας ούτε καν του εθνικού νομοθέτη.
Πάμε τώρα στην ίδια την αναγραφή στα απολυτήρια. Τα απολυτήρια είναι τα κρατικά πιστοποιητικά που βεβαίωνουν την περάτωση της φοίτητησης ενός μαθητή σε μια τάξη της αντίστοιχης εκπαιδευτικής βαθμίδας. Προκειμένου να ταυτοποιείται ο μαθητής που αποφοίτησε πρέπει το απολυτήριο να φέρει τα στοιχεία που εξατομικεύουν τον μαθητή. Τα στοιχεία αυτά δεν μπορεί να είναι άλλα από αυτά του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας. Στο δελτίο αστυνομικής ταυτότητας έχει κριθεί ότι δεν είναι αναγκαίο στοιχείο ταυτοποίησης το θρήσκευμα. Αυτό έχει κριθεί από τους αρμόδιους θεσμούς της Ελληνικής Δημοκρατίτας που έκριναν ότι ούτε η προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στην ταυτότητα είναι νόμιμη, διότι με το δελτίο της αστυνομίας το άτομο δεν αυτοπροσδιορίζεται, δεν ασκεί ατομικό δικαίωμα, αλλά αναγνωρίζεται από το κράτος. Το κράτος αναγνωρίζει το άτομο από εξωτερικά χαρακτηριστικά ταυτοποίησης και όχι από το ενδιάθετο φρόνημα ή από άλλα στοιχεία που αναφέρονται στον εσωτερικό κόσμο όπως είναι το θρήσκευμα.
Το υπουργείο παιδείας με εγκύκλιο του λέει ότι μπορούν προαιρετικά τα σχολεία να αναγράφουν το θρήσκευμα στα απολυτήρια με υπεύθυνη δήλωση των ενδιαφερομένων. Πάμε δηλαδή να ξανακάνουμε όλη αυτή τη συζήτηση από την αρχή, σαν να μην έκλεισε οριστικά το 2001 με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Τώρα όμως υπάρχει ένας ακόμη λόγος που δεν νοείται η προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος σε δημόσια έγγραφα. Το θρήσκευμα είναι μια από τις «ειδικές κατηγορίες δεδομένων» που το άρθρο 9 του GDPR απαγορεύει την συλλογή και επεξεργασία τους, εκτός αν συντρέχει μία από τις δέκα προβλεπόμενες εξαιρέσεις. Η πρώτη προβλεπόμενη εξαίρεση είναι η συγκατάθεση του ατόμου. Αν δηλαδή το άτομο έχει δώσει την συγκατάθεσης του, επιτρέπεται η αναγραφή του θρησκεύματος. Ωστόσο, η ίδια η έννοια της συγκατάθεσης προσδιορίζεται δεσμευτικά από τον GDPR. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 4 αριθμός 11, ως συγκατάθεση ορίζεται: «κάθε ένδειξη βουλήσεως, ελεύθερη, συγκεκριμένη, ρητή και εν πλήρει επιγνώσει, με την οποία το υποκείμενο των δεδομένων εκδηλώνει ότι συμφωνεί, με δήλωση ή με σαφή θετική ενέργεια, να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν».
Αναπόσπαστο στοιχείο της έγκυρης συγκατάθεσης είναι λοιπόν η «ελεύθερη» ένδειξη βούλησης. Ωστόσο, ο ίδιος ο GDPR ορίζει ότι η «ελεύθερη» ένδειξη βούλησης είναι συνάρτηση του ποιός είναι το υποκείμενο των δεδομένων και ποιος είναι ο αποδέκτης της συγκατάθεσης. Αναφέρει λοιπόν ο αριθμός 43 του Προοιμίου του GDPR:
“Για να διασφαλιστεί ότι η συγκατάθεση έχει δοθεί ελεύθερα, η συγκατάθεση δεν θα πρέπει να παρέχει έγκυρη νομική βάση για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, όταν υπάρχει σαφής ανισότητα μεταξύ του υποκειμένου των δεδομένων και του υπευθύνου επεξεργασίας, ιδίως στις περιπτώσεις που ο υπεύθυνος επεξεργασίας είναι δημόσια αρχή και είναι επομένως σχεδόν απίθανο να έχει δοθεί η συγκατάθεση ελεύθερα σε όλες τις περιστάσεις αυτής της ειδικής κατάστασης”.
Δεν νοείται λοιπόν «προαιρετική» αναγραφή, αφού δεν νοείται «συγκατάθεση» ως νόμιμη βάση επεξεργασίας δεδομένων των μαθητών από το σύστημα της δημόσιας εκπαίδευσης, μέρος της οποίας αποτελεί και η αρμοδιότητα της έκδοσης των απολυτηρίων.
Στις 10.5.2019 εκπροσωπώντας μαθητές στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας για αυτό ακριβώς το θέμα, άκουσα την δικηγόρο του υπουργείου να υπερασπίζεται την προαιρετική αναγραφή, κυρίως επικαλούμενη όχι την συγκατάθεση, αλλά την επεξεργασία του θρησκεύματος για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. Πράγματι, η έβδομη εξαίρεση που επιτρέπει την επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων, όπως εξ αν το θρήσκευμα, είναι αυτή:
«η επεξεργασία είναι απαραίτητη για λόγους ουσιαστικού δημόσιου συμφέροντος, βάσει του δικαίου της Ένωσης ή κράτους μέλους, το οποίο είναι ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο στόχο, σέβεται την ουσία του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων και προβλέπει κατάλληλα και συγκεκριμένα μέτρα για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των συμφερόντων του υποκειμένου των δεδομένων».
Πάμε τώρα στην ίδια την αναγραφή στα απολυτήρια. Τα απολυτήρια είναι τα κρατικά πιστοποιητικά που βεβαίωνουν την περάτωση της φοίτητησης ενός μαθητή σε μια τάξη της αντίστοιχης εκπαιδευτικής βαθμίδας. Προκειμένου να ταυτοποιείται ο μαθητής που αποφοίτησε πρέπει το απολυτήριο να φέρει τα στοιχεία που εξατομικεύουν τον μαθητή. Τα στοιχεία αυτά δεν μπορεί να είναι άλλα από αυτά του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας. Στο δελτίο αστυνομικής ταυτότητας έχει κριθεί ότι δεν είναι αναγκαίο στοιχείο ταυτοποίησης το θρήσκευμα. Αυτό έχει κριθεί από τους αρμόδιους θεσμούς της Ελληνικής Δημοκρατίτας που έκριναν ότι ούτε η προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στην ταυτότητα είναι νόμιμη, διότι με το δελτίο της αστυνομίας το άτομο δεν αυτοπροσδιορίζεται, δεν ασκεί ατομικό δικαίωμα, αλλά αναγνωρίζεται από το κράτος. Το κράτος αναγνωρίζει το άτομο από εξωτερικά χαρακτηριστικά ταυτοποίησης και όχι από το ενδιάθετο φρόνημα ή από άλλα στοιχεία που αναφέρονται στον εσωτερικό κόσμο όπως είναι το θρήσκευμα.
Το υπουργείο παιδείας με εγκύκλιο του λέει ότι μπορούν προαιρετικά τα σχολεία να αναγράφουν το θρήσκευμα στα απολυτήρια με υπεύθυνη δήλωση των ενδιαφερομένων. Πάμε δηλαδή να ξανακάνουμε όλη αυτή τη συζήτηση από την αρχή, σαν να μην έκλεισε οριστικά το 2001 με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Τώρα όμως υπάρχει ένας ακόμη λόγος που δεν νοείται η προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος σε δημόσια έγγραφα. Το θρήσκευμα είναι μια από τις «ειδικές κατηγορίες δεδομένων» που το άρθρο 9 του GDPR απαγορεύει την συλλογή και επεξεργασία τους, εκτός αν συντρέχει μία από τις δέκα προβλεπόμενες εξαιρέσεις. Η πρώτη προβλεπόμενη εξαίρεση είναι η συγκατάθεση του ατόμου. Αν δηλαδή το άτομο έχει δώσει την συγκατάθεσης του, επιτρέπεται η αναγραφή του θρησκεύματος. Ωστόσο, η ίδια η έννοια της συγκατάθεσης προσδιορίζεται δεσμευτικά από τον GDPR. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 4 αριθμός 11, ως συγκατάθεση ορίζεται: «κάθε ένδειξη βουλήσεως, ελεύθερη, συγκεκριμένη, ρητή και εν πλήρει επιγνώσει, με την οποία το υποκείμενο των δεδομένων εκδηλώνει ότι συμφωνεί, με δήλωση ή με σαφή θετική ενέργεια, να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν».
Αναπόσπαστο στοιχείο της έγκυρης συγκατάθεσης είναι λοιπόν η «ελεύθερη» ένδειξη βούλησης. Ωστόσο, ο ίδιος ο GDPR ορίζει ότι η «ελεύθερη» ένδειξη βούλησης είναι συνάρτηση του ποιός είναι το υποκείμενο των δεδομένων και ποιος είναι ο αποδέκτης της συγκατάθεσης. Αναφέρει λοιπόν ο αριθμός 43 του Προοιμίου του GDPR:
“Για να διασφαλιστεί ότι η συγκατάθεση έχει δοθεί ελεύθερα, η συγκατάθεση δεν θα πρέπει να παρέχει έγκυρη νομική βάση για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, όταν υπάρχει σαφής ανισότητα μεταξύ του υποκειμένου των δεδομένων και του υπευθύνου επεξεργασίας, ιδίως στις περιπτώσεις που ο υπεύθυνος επεξεργασίας είναι δημόσια αρχή και είναι επομένως σχεδόν απίθανο να έχει δοθεί η συγκατάθεση ελεύθερα σε όλες τις περιστάσεις αυτής της ειδικής κατάστασης”.
Δεν νοείται λοιπόν «προαιρετική» αναγραφή, αφού δεν νοείται «συγκατάθεση» ως νόμιμη βάση επεξεργασίας δεδομένων των μαθητών από το σύστημα της δημόσιας εκπαίδευσης, μέρος της οποίας αποτελεί και η αρμοδιότητα της έκδοσης των απολυτηρίων.
Στις 10.5.2019 εκπροσωπώντας μαθητές στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας για αυτό ακριβώς το θέμα, άκουσα την δικηγόρο του υπουργείου να υπερασπίζεται την προαιρετική αναγραφή, κυρίως επικαλούμενη όχι την συγκατάθεση, αλλά την επεξεργασία του θρησκεύματος για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. Πράγματι, η έβδομη εξαίρεση που επιτρέπει την επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων, όπως εξ αν το θρήσκευμα, είναι αυτή:
«η επεξεργασία είναι απαραίτητη για λόγους ουσιαστικού δημόσιου συμφέροντος, βάσει του δικαίου της Ένωσης ή κράτους μέλους, το οποίο είναι ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο στόχο, σέβεται την ουσία του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων και προβλέπει κατάλληλα και συγκεκριμένα μέτρα για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των συμφερόντων του υποκειμένου των δεδομένων».
Το δημόσιο συμφέρον λειτουργεί λοιπόν ως εξαίρεση μόνο όταν τελει σε πλήρη αναλογία προς τον επιδιωκόμενο στόχο. Εδώ ποιος είναι ο επιδιωκόμενους στόχος της αναγραφής του θρησκεύματος στα απολυτήρια; Το υπουργείο απαντά: για να δίνονται οι θρησκευτικές αργίες! Μα αυτός ο στόχος ικανοποιείται και με την καταχώριση του θρησκευματος στο σχολικό αρχείο, δεν χρειάζεται να τυπώνεται και στο ίδιο το απολυτήριο για να πάρει ο μαθητής την δικαιολογημένη απουσία! Αφού το απολυτήριο εκδίδεται όταν τελειώσει το σχολικό έτος, είναι πρόδηλο ότι δεν νοείται εξυπηρέτηση του στόχου αυτού από την αναγραφή του θρησκευματος μετά το πέρας της σχολικής χρονιάς.
Είναι ολοκάθαρο λοιπόν ότι η αναγραφή του θρησκεύματος στα απολυτήρια δεν εξυπηρετεί κάποιον δεδηλωμένο στόχο, ενώ κατά το άρθρο 13 του GDPR το υποκείμενο των δεδομένων πρέπει να γνωρίζει ποιος είναι ο σκοπός της επεξεργασίας στη οποία υποβάλλονται τα δεδομένα. Εδώ δεν έχει γνωστοποιηθεί κανένας νόμιμος σκοπός! Επομένως το κράτος προβαίνει σε ένα φακέλωμα του θρησκεύματος χωρίς νόμιμη βάση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου