Παρασκευή, Οκτωβρίου 27, 2006

Αυτόφωρο και ελευθερία του λόγου

Με ενημέρωσαν συνοπτικά για την υπόθεση που απασχόλησε χτες τη μπλογκόσφαιρα ως προς τη σύλληψη ενός προσώπου με την αυτόφωρη διαδικασία. Δεν έχω προλάβει να διαβάσω αναλυτικά όσα γράφηκαν, αλλά έχω μερικές προκαταρκτικές παρατηρήσεις:


1. Η δημοσίευση έργων του λόγου στο διαδίκτυο αποτελεί μορφή ενάσκησης του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης, το οποίο, όπως αναφέρει και το Σύνταγμα μπορεί να ασκείται γραπτά, προφορικά ή "δια του τύπου" (άρθρο 14§1).

2. Για την ποινική και αστική ευθύνη από δημοσιεύματα στο διαδίκτυο εφαρμόζεται αναλογικά η νομοθεσία για την ευθύνη όσων ασκούν την ελευθερία αυτή δια του τύπου.

3. Σύμφωνα με τη νομοθεσία αυτή, ο θιγόμενος έχει το δικαίωμα να εναγάγει (για αποζημίωση-αποκατάσταση) εκτός με τον συντάκτη του δημοσιεύματος και/ή τον διευθυντή-εκδότη του εντύπου. Αντίστοιχα, ως προς την ποινική ευθύνη του τύπου, ενέχεται και ο διεθυντής-εκδότης, αν υπάρχει συμμετοχή στο αδίκημα (η ποινική συνευθύνη δηλαδή δεν είναι "αντικειμενική", όπως η αστική, αλλά απαιτείται υπαιτιότητα και του εκδότη-διευθυντή, δηλ., δόλος ή αμέλεια).

4. Τα αδικήματα που τελούνται δια του τύπου είναι αυτόφωρα.

5. Η αντιστοιχία με τον εκδότη-διευθυντή μιας εφημερίδας είναι ατυχής αν εφαρμοστεί κατά γράμμα και όχι κατ' αναλογία στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης. Ο έλεγχος της πληροφορίας δεν ενέχει το στοιχείο της αμεσότητας που μπορεί να αποκτά η προετοιμασία ενός έντυπου δημοσιεύματος ή μιας τηλεοπτικής εκπομπής. Εδώ υπάρχει αναμφίβολα ένα κενό δικαίου. Τα κενά του δικαίου καλυπτονται με "αναλογική εφαρμογή". Όχι με αυτούσια εφαρμογή. Και το καλύτερο από όλα, βέβαια, είναι τα κενά του δικαίου να καλύπτονται με την ειδική νομοθεσία, για να υπάρχει ασφάλεια δικαίου, σημαντική συνιστώσα της έννοιας του κράτους δικαίου. Ειδικά όταν πρόκειται για ποινικές διαδικασίες στις οποίες ελλοχεύουν σημαντικοί περιορισμοί συνταγματικών ελευθεριών.

6. Ωστόσο, η κατοχή και λειτουργία ενός διαδικτυακού μέσου ενημέρωσης συνιστά μια μορφή διαχείρισης "πηγής διακινδύνευσης". Αυτή η έννοια της διακινδύνευσης είναι που αντικειμενικοποιεί την αστική ευθύνη του εκδότη-διευθυντή, ανεξάρτητα δηλ. από το πταίσμα του. Για τον ίδιο λόγο υπεύθυνος είναι και ο ιδιοκτήτης ενός αυτοκινήτου σε ένα τροχαίο, ακόμη κι αν δεν είναι ο ίδιος οδηγός. Κι εδώ η ιδιότητα και μόνο του ιδιοκτήτη αυτοκινήτου τον καθιστά "αντικειμενικώς" υπεύθυνο, καθώς το ίδιο το αυτοκίνητοι θεωρείται "πηγή διακινδύνευσης" (σύμφωνα με το νόμο του 1911, σημειωτέον).

Το πιο σημαντικό απ' όλα όμως είναι ότι η κίνηση της αυτόφωρης διαδικασίας σπανιότατα κινείται για τα αδικήματα δια του τύπου. Οι εισαγγελείς διστάζουν στην πράξη να εκδόσουν σχετικά εντάλματα, ακριβώς λόγο της εντονότατης αμφιβολίας που υπάρχει για τη βασιμότητα της τέλεσης τους, ενόψει και του ότι η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα θεμελιώδες δικαίωμα και κάθε δίωξή της με συνοπτικές διαδικασίες εγείρει σοβαρές αμφιβολίες και ενεργοποιεί τα ανακλαστικά των πολιτών ενάντια στην λογοκρισία. Αναφέρθηκε ότι η σύλληψη αποτέλεσε μια υπόθεση ρουτίνας - από τη δική μου εμπειρία δεν μπορώ να συμφωνήσω. Η διαδικασία αυτή κινείται μόνο σε κραυγαλέες περιπτώσεις. Ακόμη κι όταν στρέφεται εναντίον δημοσίων προσώπων η προσβολή, οι λειτουργοί της δικαιοσύνης υποδεικνύουν στους δικηγόρους να αναμένουν την τακτική διαδικασία.

Αρκετοί ζητούν να δημοσιοποιηθεί το όνομα του "δημόσιου προσώπου" που φέρεται ότι ζήτησε την κίνηση της διαδικασίας. Αρχικά πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η ποινική προδικασία καλύπτεται από μυστικότητα. Αυτό σημαίνει ότι ο νομικός μας πολιτισμός επιβάλλει την τήρηση του απορρήτου, τουλάχιστον μέχρι να οδηγηθεί η υπόθεση σε μια δημόσια συνεδρίαση, δηλ. στο ακροατήριο. Από την άλλη πλευρά, η σπανιότητα της κίνησης της διαδικασίας του αυτοφώρου για ένα αδίκημα που τελείται "δια του τύπου", δημιουργεί εύλογες υποψίες για κίνηση της διαδικασίας από ένα "δημόσιο πρόσωπο", όπως αναφέρεται. Η πραγματική επιρροή που μπορεί να έχει αυτο το δημόσιο πρόσωπο στην κίνηση μιας διαδικασίας, η οποία σπανίως διενεργείται στην πράξη, εγείρει ένα εύλογο ενδιαφέρον του κοινού να μάθει: α) αν όντως ο εγκαλών είναι δημόσιο πρόσωπο και β) ποιο είναι τελικά αυτο το δημόσιο πρόσωπο. Το εύλογο αυτο ενδιαφέρον συνδέεται με την αρχή της διαφάνειας, η οποία στην συγκεκριμένη περίπτωση υπερισχύει των δικαιωμάτων του εγκαλούντος για απόκρυψη του ονόματός του και τη θωράκιση πίσω από την αρχή της "μυστικότητας της διαδικασίας". Η αρχή της διαφάνειας αποτελεί κι αυτή ένα συνταγματικά προστατευόμενο αγαθό.

Ωστόσο, θα ήταν παράλογο να απαιτηθεί από τον διωκόμενο να προβεί ο ίδιος στη δημοσιοποίηση του ονόματος. Μην ξεχνάμε ότι είναι κατηγορούμενος και οφείλει να υπερασπιστεί τον εαυτό του ακολουθώντας τις συμβουλές του συνηγόρου του.Το αίτημα αυτό θα πρέπει να απευθυνθεί στις αρμόδιες αρχές, οι οποίες και αυτεπαγγέλτως θα όφειλαν στη συγκεκριμένη περίπτωση να δώσουν στην δημοσιότητα κάθε πληροφορία που, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, θα ικανοποιήσει το εύλογο ενδιαφέρον του κοινου για ενημέρωση.

Τέλος, η συγκεκριμένη περίπτωση αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι το διαδίκτυο, όσο κι αν κάποιοι εξακολουθούν να το βλέπουν ως ένα χώρο εκτός δικαίου, αποτελεί μια σφαίρα στην οποία εφαρμόζονται αναλογικά όλα τα γνωστά δικαιώματα και υποχρεώσεις κάθε πολίτη. Αυτή η αναλογικότητα, ωστόσο, η οποία βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια κάθε αρμόδιου οργάνου, είναι αρκετές φορές επικίνδυνη, καθώς θέτει σε αμφιβολία την ασφάλεια δικαίου που θα πρέπει να διέπει κάθε σύστημα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η αυτορρύθμιση είναι μια λύση, η οποία προτείνεται ολοένα και περισσότερο. Και την είχαμε προτείνει και από αυτό το μπλογκ παλαιότερα, αλλα δεν υποστηρίχθηκε.

Ωστόσο, σκεφτείτε: αν υπήρχε ένα αυτορρυθμιστικό όργανο που να έχαιρε της καθολικής εκτίμησης όχι μόνο των συμμετεχόντων και των ενδιαφερόμενων μερών, αλλά και της κοινωνίας, οι αποφάσεις του, ακόμη και μη δεσμευτικές και "σκληρού δικαίου" όπως των αστυνομικών και των εισαγγελέων, θα μπορούσαν να έχουν ακόμη και πιο σημαντικές επιπτώσεις για την εκτίμηση κάποιου εγκαλούμενου από την υπόλοιπη κοινωνία της πληροφορίας. Μία τέτοια απόφαση μαλακού δικαίου, σε αρκετές περιπτωσεις και πάντα δεδομένου του κύρους του αυτορρυθμιστικού οργάνου θα μπορούσε να προσελκύσει το ενδιαφέρον εκείνου που θεωρεί ότι θίγεται και να στραφεί εκεί, αντί στην αστυνομία. Δείτε το παράδειγμα του Τραπεζικού Διαμεσολαβητή, ενός οργάνου που αν και δεν παράγει δεσμευτικές αποφάσεις για τις τράπεζες, χαίρει της ευρύτατης εκτίμησης των πολιτών αλλά και των τραπεζών, ώστε οι πρώτοι να προτιμούν να στρέφονται σε αυτό αναζητώντας εξωδικαστική προστασία, η οποία ειναι πολύ πιο σύντομη και αποτελεσματική σε πολλές περιπτώσεις από την κλασική δικαστική προστασία. Το ίδιο ισχύει για κάθε θεσμό "Συνηγόρου" εφόσον στελεχώνεται βέβαια με το κατάλληλο προσωπικό και δεν λειτουργεί απλώς ως προπέτασμα καπνού.

Τέλος, ας αναλογιστούμε πόσο σημαντική είναι σήμερα στον κυβερνοχώρο η υπεύθυνη νομική συμβουλή από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Μία παράμετρος την οποία λίγο πολύ δεν έχει γίνει συνειδητή η βαρύτητά της και πόσο στενά μπορεί να συνδεθεί με διακυβεύματα όπως η ελευθερία και η προστασία της προσωπικότητας κάθε πολίτη του διαδικτύου.

9 σχόλια:

Rodia είπε...

Επιτέλους!
Για δες τη σύμπτωση της διενέργειας του 1ου Παγκόσμιου Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου (Internet Governance Forum - IGF) που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα από τις 30 Οκτωβρίου έως τις 2 Νοεμβρίου 2006, με θέμα «Διακυβέρνηση του Διαδικτύου για την Ανάπτυξη».

εδώ: FORUM

Ανώνυμος είπε...

Eytyxws pou exoume kai sena bre e-lawyer giati apo xtes oloi diarrygnioyn ta imatia tous gia to peristatiko. Exw barethei ta allhlomplogkarismata sto monitor les kai grafei kaneis tipote spoudaio n diaforetiko! Sigoura o Liakopoulos pou ekane ti mynish brhke na pathsei sto BlogMe.gr epeidn einai ellniko enw to pragmatiko satiristiko einai ston Blogger toy Google opote trexa gyreue. Omws tha prepei na mathei o oxlos na kanei kai ligo "mprak" prin na dei oti o enagwn eixe kathe dikaiwma na kanei minish ki n astynomia apla ekane tn douleia ths.

ΠΕΤΕΦΡΗΣ είπε...

Τι θα πεί "βρήκε ελληνικό site". Οι bloggers δεν έχουν "εκδότη" τους το Google ή κάποιον παρόμοιο; ο εκδότης τους προσφέρει την πλατφόρμα, το λογισμικό, το template,με δυό λόγια όλην την υποδομή και την διακίνηση της "στήλης" τους.Κι επειδή το "Μέσον" (λόγου χάρη ο blogger.com) είναι τεράστιο και χαώδες, υπάρχουν και μερικοί που "ευρετηριάζουν" τις "στήλες" διευκολύνοντας την πρόσβαση σε αυτές.Πώς γίνεται να φταίει το ευρετήριο και όχι ο εκδότης;

herinna/ είπε...

Μπορεί και να μην είναι ζητούμενο να γράψουμε κάτι σπουδαίο ή διαφορετικό κόκκινε πυρετέ. Ωστόσο ζητούμενο δεν μπορεί να πάψει ποτέ να είναι η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, αδιάφορο μέσα από ποιο μέσο, αυτά διακινούνται. Σαφώς για να γίνει η σύλληψη επκαλέστηκαν οι αρχές κάποιο άρθρο του νόμου, κάποια διάταξη, κάτι επάνω στο οποίο μπορεί να πατήσουν, για έχουν το πρόσχημα της εισβολής στην κοινωνία των bloggers. Όσο για τον κύριο Λιακούπουλο, δεν είχα ιδέα περί της παρουσίας του μέχρι χθες βράδυ που τυχαία τον είδα σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Έλεος δηλαδή έλεος! Ο άνθρωπος αυτός θεωρεί αναφαίρετο δικαιωμά του να εκφράζει τις χοντράδες του μέσα από την tv και προφανώς το διαδίκτυο, και όχι δικαίωμα των αλλονών να τον κρίνουν; να τον γιαουρτώσουν, να τον κράξουν; Ξανά έλεος και πάλι έλεος. Βασίλη καλή η προτασή σου για το ταραρα της ενδιάμεσης καταφυγής. Αν κάτσει θα σε κάνει και διάσημο χεχε. Φιλιά

Stelios Frang είπε...

Αναρωτιέμαι, όποιος δίνει στη δημοσιότητα, σε κάποιο σύγγραμμά του ή για άλλο λόγο, ένα βιβλιογραφικό πίνακα, αναλαμβάνει την ευθύνη και γι' όλα τα πιθανόν προσβλητικά ή συκοφαντικά που περιέχονται σ' αυτά τα βιβλία; Σίγουρα όχι! Αυτό ως προς τυχόν ευθύνη του Α.Τσ., ο οποίος μάλιστα δεν επιλέγει με προσωπική επιστασία τους τίτλους των blogs που έχουν δημοσιεύσει κάτι καινούργιο στις στήλες τους.

Τώρα, ως προς τον μηνυτή και τα όποια δίκαιά του, είναι σίγουρο ότι διαφοροποιούνται τα πράγματα. Εφόσον θίγεται κάποιος, σωστό είναι να προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Το ενδιαφέρον ημών των υπολοίπων για το όνομα του συγκεκριμένου μηνυτή δεν σχετίζεται με το δικαίωμά του γι' αυτή την προσφυγή, αλλά για να κρίνουμε κι εμείς, ως λαός, ποια σκοπιμότητα, ποιο παρασκήνιο και ποιοι στόχοι κρύβονται πίσω από αυτή την προσφυγή.

Η παρουσίαση από τον e-νομικό ήταν εμπεριστατωμένη για μας τους νομικά ακατάρτιστους και εγώ προσωπικά τον ευχαριστώ για την παρεμβασή του.

Roark είπε...

Δηλαδή το νομικό μας σύστημα αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τα RSS feeds με βάση ένα νόμο του 1911;

Ανώνυμος είπε...

Απορίες:
1)Απαγορεύεται κάποιος να ζητήσει νομική προστασία, εάν νομίσει ότι θίγεται, παραβιάζονται τα δικαιώματά του κλπ;
2)Πολλοί ταυτίζουν τον "ανώνυμο μηνυτή" με συγκεκριμένο πρόσωπο. Πόσο βέβαιοι είμαστε ότι είναι αυτό; Μπορούμε να στηριζόμαστε σε διαδόσεις;
3)Όποιος και εάν είναι ο μηνυτής/ενάγων ή όπως λέγεται, μού φαίνεται παράλογο να χλευάζεται/ή να αντιμετωπίζεται ακόμα και με χυδαίο τρόπο,επειδή ζήτησε δικαστική προστασία.

Ανώνυμος είπε...

Τι είναι αυτά που λες για τον Τραπεζικό Διαμεσολαβητή !! Πληρώνεται απο τις Τράπεζες και σε καμία περίπτωση δεν βοηθάει. Μην γράφουμε και αναπαραγάγουμε πληροφορίες που είναι εντελώς αβάσιμες.

Ανώνυμος είπε...

Ενα ερώτημα μου με απασχολεί. Γιατί το Blogme.gr δεν ανταπέδοσε την μηνυση (για ψευδή καταμήνυση), αλλά κάθεται και κλαίει την μοίρα του ;

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...