Η κακόπιστη χρήση domain name και ο έλεγχός της από την ΕΕΤΤ

Με την απόφαση 419/029 (υπόθεση liantinis.gr) η ΕΕΤΤ αποφάσισε τη διαγραφή ενός domain name, δηλαδή διέταξε ουσιαστικά τον φορέα του να μην το χρησιμοποιεί, επειδή η χρήση στην οποία αυτός είχε προβεί κρίθηκε ότι αντιβαίνει στην καλή πίστη.

Οι λόγοι για τους οποίους η ΕΕΤΤ μπορεί να διατάξει διαγραφή domain name απαριθμούνται περιοριστικά στον Κανονισμό Διαχείρισης Ονομάτων Χώρου με κατάληξη .gr που έχει εκδώσει η ίδια ανεξάρτητη αρχή. Ειδικά η περίπτωση της κακόπιστης χρήσης είναι η τελευταία που αναφέρεται σε αυτόν τον κανονισμό και αποτελεί τον λιγότερο «τεχνικό» όρο από τους λόγους διαγραφής.

Αναπόφευκτα, λοιπόν, η ΕΕΤΤ, η οποία έχει εκδώσει αυτόν τον Κανονισμό με νομοθετική εξουσιοδότηση, προκειμένου να κρίνει αν η χρήση ενός domain name αντίκεται στις αρχές της καλής πίστης, είναι υποχρεωμένη να ελέγξει και το περιεχόμενο της ιστοσελίδας που υποστηρίζεται από το επίμαχο κάθε φορά domain name. Στον έλεγχο αυτό μπορεί να προβεί και αυτεπαγγέλτως, χωρίς δηλαδή καταγγελία.

Η περίπτωση αυτή καθιστά, δηλαδή, την ΕΕΤΤ ελεγκτή του περιεχομένου μιας ιστοσελίδας, αρμοδιότητα η οποία προϋποθέτει έναν ουσιαστικό και εις βάθος έλεγχο του κατά πόσον τελικά το περιεχόμενο αυτό είναι σύμφωνο με την νομοθεσία εν γένει. Σε ποιο βάθος, όμως, μπορεί να φτάσει αυτός ο έλεγχος και πόσο η ίδια η ΕΕΤΤ διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στις δικές της αρμοδιότητες ως διοικητικού οργάνου και τις αρμοδιότητες των δικαστηρίων, τα οποία επίσης έχουν την εξουσία να διατάξουν την διαγραφή ενός domain name; Στο ερώτημα αυτό απάντησε η ίδια η ΕΕΤΤ με την απόφαση που εξέδωσε στη υπόθεση liantinis.gr, ενώ αναμένεται και η έκδοση της απόφασης του Διοικητικού Εφετείου σε προσφυγή που ασκήθηκε κατά της απόφασης της ανεξάρτητης αρχής από τον φορέα του domain name.

Το περιεχόμενο του ελέγχου κακόπιστης χρήσης domain name από την ΕΕΤΤ

Στην υπόθεση liantinis.gr, οι καταγγέλλουσες ισχυρίστηκαν ότι ο φορέας του εν λόγω domain name: διατηρούσε την ιστοσελίδα αυτή κάνοντας χρήση της μεταγραφής του επωνύμου τους στα λατινικά, χωρίς να έχει δικαίωμα, αναπαρήγαγε έργα που καλύπτονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που τους ανήκουν, προβαίνει σε προσβολή της προσωπικότητάς τους και της μνήμης του νεκρού πατέρα και συζύγου τους.

Από την άλλη πλευρά, ο φορέας ισχυρίστηκε ότι έκανε χρήση του domain name, καθώς είχε αυτό το δικαίωμα ως σχολιαστής και θαυμαστής του εν λόγω φιλοσόφου και ότι οι αναφορές στις κληρονόμους του έγιναν στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης, αφού και αυτές είναι κατά κάποιον τρόπο δημόσια πρόσωπα. Επίσης ανέφερε ότι η κρίση για το περιεχόμενο της ιστοσελίδας που υποστηρίζεται από το domain name δεν ανήκει στην ΕΕΤΤ, γιατί με αυτόν τον τρόπο η ανεξάρτητη αρχή θα καθίστατο «δικαστήριο ουσίας», «διαπράττουσα νόσφιση εξουσίας μη αποδοθείσης κατά το Σύνταγμα και τους Νόμους σε αυτήν.»

Με βάση αυτούς τους ισχυρισμούς που υποστηρίχθηκαν και κατά την ακρόαση των μερών ενώπιον της επιτροπής, η ΕΕΤΤ διέγνωσε ότι πράγματι υπήρξε χρήση του ονόματος των κληρονόμων Λιαντίνη, με τη μορφή domain name. Για το αν η χρήση αυτή εκ μέρους του φορέα ήταν σύμφωνη με την καλή πίστη, η ΕΕΤΤ προέβη στις εξής σκέψεις:

• Ο φορέας υπέβαλε αίτηση για εκχώρηση του domain name liantinis.gr «χωρίς να διαθέτει οιοδήποτε δικαίωμα επί του σημείου αυτού κατά το χρόνο υποβολής της αιτήσεως, δηλ. σε χρόνο κατά τον οποίο το όνομα «Λιαντίνης είχε λάβει ευρεία αναγνωρισιμότητα λόγω της προηγηθείσας εξαφάνισης του εκλιπόντος, πράγμα το οποίο ο καταγγελλόμενος γνώριζε».
• Κακόπιστη χρήση δεν μπορεί να αποκλεισθεί όταν ο αιτών ένα domain name γνωρίζει ότι προσβάλλει δικαίωμα τρίτου με σκοπό λ.χ. να εκμεταλλευθεί την αναγνωρισιμότητα και εν γένει φήμη αυτού προς ανάπτυξη δικής του επιχειρηματικής δραστηριότητας.
• Κακόπιστη χρήση υπάρχει επίσης όταν ο φορέας του domain name, χωρίς να θεμελιώνει οποιοδήποτε δικαίωμα επί σημείου που συνθέτει το συγκεκριμένο όνομα χώρου, οδηγώντας στην παρεμπόδιση του τελευταίου να κάνει χρήση αυτού αυτού ως domain name.
• Τεκμήρια χρήσης domain name σε αντίθεση με τις αρχές της καλής πίστης υπό την έννοια του Κανονισμού αποτελεί και η προσβολή της προσωπικότητας εκείνου στον οποίο ανήκει το δικαίωμα που αντιποιείται ο φορέας του domain name. Στην περίπτωση liantinis.gr, η ΕΕΤΤ έκρινε ότι η χρήση φωτογραφιών του εκλιπόντος (με φωτομοντάζ που τον δείχνει να ατενίζει σκεπτικός τον ίδιο του τον τάφο, ως αρνητική κριτική στην ταφή που επελέγη από τους κληρονόμους Λιαντίνη) καθώς και τα εκτεταμένα δυσμενή σχόλια αλλά και τα εκτεταμένα αποσπάσματα από το έργο του εκλιπόντος συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας.
• Τέλος, η ΕΕΤΤ ισχυρίζεται ότι το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης που επικαλείται ο φορέας του domain name θα μπορούσε να ασκηθεί «και με άλλα μέσα, όπως με Όνομα Χώρου που δεν θίγει και δεν προσβάλει το απόλυτο δικαίωμα των καταγγελλουσών επί του ονόματός των».

Έτσι λοιπόν, η ΕΕΤΤ ξεκινώντας από τον έλεγχο της φύσης του δικαιώματος που έχει κάποιος στο όνομά του (απόλυτο δικαίωμα), εκτιμά ως κριτήρια για την κακόπιστη χρήση ενός domain name το κατά πόσον:

(α) ο κάτοχος της ιστοσελίδας γνωρίζει ότι με το domain name που χρησιμοποιεί προσβάλλει ένα δικαίωμα τρίτου

(β) ο κάτοχος της ιστοσελίδας έχει πρόθεση να εκμεταλλευθεί την φήμη που έχει αποκτήσει η επωνυμία την οποία χρησιμοποιεί ως domain name

(γ) ο κάτοχος της ιστοσελίδας παρεμποδίζει με την χρήση του domain name τους δικαιούχους της επωνυμίας να έχουν οι ίδιοι ένα τέτοιο domain name

(δ) στο περιεχόμενο της ιστοσελίδας υπάρχουν παραβιάσεις άυλων αγαθών των δικαιούχων της επωνυμίας, όπως η προσωπικότητά τους αλλά και τα πνευματικά δικαιώματά τους επί έργων σύμφωνα με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας

(ε) ενώ θα μπορούσε να επιλεγεί ένα άλλο domain name για την άσκηση της ελευθερίας της έκφρασής του, ο κάτοχος επιλέγει ακριβώς αυτό το domain name για να παρεμποδίσει, να θίξει, να προσβάλει, αλλά και να εκμεταλλευθεί δικαιώματα των δικαιούχων της επωνυμίας που χρησιμοποιεί ως domain name.

Κατ’ αναλογία, λοιπόν, αυτός ο έλεγχος της ΕΕΤΤ μπορεί να αφορά και διαγραφή domain name που δεν εκμεταλλεύεται το όνομα ενός καταγγέλλοντος, αλλά ένα εμπορικό σήμα ή ένα σήμα φήμης ή τον ιδιαίτερα χαρακτηριστικό τίτλο ενός βιβλίου, μίας ταινίας ή άλλου έργου πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας καθώς και άλλα δικαιώματα σε απόλυτα αγαθά.

Είναι η ΕΕΤΤ δικαστήριο;

Ένα κλασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ανεξάρτητες αρχές είναι το σε ποιο «βάθος» μπορεί να φτάσει η εξέταση πραγματικών περιστατικών. Εντασσόμενες στην εκτελεστική εξουσία –και μάλιστα στην κορυφή της, μαζί με την Κυβέρνηση και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας- δεν νομιμοποιούνται να «απονέμουν δικαιοσύνη», η οποία κατά το Σύνταγμα αποτελεί αρμοδιότητα των δικαστηρίων. Αν οι ανεξάρτητες αρχές «καταστούν» δικαστήρια, απειλείται η αρχή της διάκρισης των εξουσιών που προβλέπεται από το άρθρο 26 του Συντάγματος. Από την άλλη πλευρά, ήδη από τις αρχές του 20^ου αιώνα, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, κατά το συνταγματικό δίκαιο των οποίων η διάκριση των εξουσιών είναι πολύ πιο αυστηρή και κάθετη από τα καθ’ ημάς, έκρινε ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, αποκλειστικός φορέας της εκτελεστικής εξουσίας, δεν μπορούσε να καθαιρεί μέλη ανεξάρτητων αρχών για πολιτικούς λόγους, επειδή θεωρήθηκε ότι η sui generis φύση τους τις καθιστά εν μέρει φορείς της νομοθετικής και εν μέρει φορείς της δικαιοδοτικής λειτουργίας. Έτσι η επέμβαση του Προέδρου στις ανεξάρτητες αρχές κρίθηκε ότι αποτελούσε παράβαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών (Humprey’s Executor v. United States, 1935, 295 U.S. 602).

Σε εμάς που είναι σαφές ότι οι ανεξάρτητες αρχές υπάγονται στην έννοια της Διοίκησης, το ίδιο το Σύνταγμα δίνει απαντήσεις σε αυτές τις αναζητήσεις. Το ίδιο το Σύνταγμα αναφέρει λ.χ. ότι «όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση» των ατομικών δικαιωμάτων (άρθρο 25), άρα όχι μόνο τα Δικαστήρια.

Επιπλέον, δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι οι ανεξάρτητες αρχές, προκειμένου να ασκήσουν τις αρμοδιότητές τους, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις θεμελιώνονται στο ίδιο το Σύνταγμα ή και το κοινοτικό δίκαιο (όπως συμβαίνει με την ΕΕΤΤ), είναι υποχρεωμένες να διαγνώσουν πραγματικά περιστατικά και να τα χαρακτηρίσουν με τους όρους του νόμου. Διαφορετικά δεν θα μπορούσε λ.χ. η ΑΔΑΕ να κρίνει πότε υπάρχει παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών ή η Επιτροπή Ανταγωνισμού να κρίνει πότε υπάρχει καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης μιας επιχείρησης στην αγορά. Υπάρχει, λοιπόν, η υποχρέωση των ανεξάρτητων αρχών, όπως και κάθε διοικητικού οργάνου, όταν καταγγέλλεται κάτι ενώπιον τους να το διερευνούν, μέσα στα όρια που ορίζει ο νόμος. Αυτό που δεν μπορούν να κάνουν οι ανεξάρτητες αρχές -και δεν το κάνουν- είναι να επιδικάζουν αποζημιώσεις, να ακυρώνουν διοικητικές πράξεις και να επιβάλουν ποινικές κυρώσεις. Αυτές είναι αποκλειστικές αρμοδιότητες των αστικών, διοικητικών και ποινικών δικαστηρίων, ένας ανεκχώρητος πυρήνας δικαιοδοτικής λειτουργίας. Στο μέτρο λοιπόν που οι ανεξάρτητες αρχές δεν ασκούν τέτοιες αρμοδιότητες και στο μέτρο που κινούνται στο πλαίσιο της αρχής της νομιμότητας, δεν καθίστανται «δικαστήρια».

Εξάλλου, οι πράξεις των ανεξάρτητων αρχών υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο. Στην περίπτωση liantinis.gr έχει ήδη ασκηθεί προσφυγή κατά της απόφασης της ΕΕΤΤ ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών με αίτημα την ακύρωση αυτής της απόφασης διαγραφής και έχει ήδη χορηγηθεί από τον αρμόδιο δικαστή προσωρινή αναστολή της απόφασης της ΕΕΤΤ, με αποτέλεσμα μέχρι να έχουμε δικαστική κρίση το εν λόγω domain name να παραμένει ενεργό. Η απόφαση του Διοικητικού Εφετείου αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθόσον το δικαστήριο θα αποφασίσει κατά πόσον όντως η ΕΕΤΤ έχει βάσει του νόμου την εξουσία να διέλθει σε αυτό το βάθος της έρευνας των πραγματικών περιστατικών και του περιεχομένου μιας ιστοσελίδας κατά τον έλεγχο της φερόμενης κακόπιστης χρήσης domain name. Η απόφαση του ΔΕφ μπορεί ωστόσο να προσβληθεί με αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.