To video κινητού αποτελεί αρχείο προσωπικών δεδομένων

Σύμφωνα με την απόφαση 52/2007 της Αρχής κρίθηκε ότι ένα video που ελήφθη από κινητό τηλέφωνο, επειδή περιείχε ήχο και εικόνα που αναφέρεται σε προσδιορίσιμα πρόσωπα, αποτελεί αρχείο προσωπικών δεδομένων "έστω και προσωρινό". Σημειωτέον ότι επρόκειτο για video που γύρισε επιτόπου ο διοικητής νοσοκομείου και αποτύπωνε τα πρόσωπα τριών τραπεζοκόμων, για τις οποίες υπήρχε υπόνοια ότι είχαν αφαιρέσει τρόφιμα από το νοσοκομείο.

Η χρήση του video έγινε για σκοπούς προσδιορισμού των ονομάτων των τραπεζοκόμων, ώστε στη συνέχεια να κληθούν σε απολογία στην πειθαρχική διαδικασία.

Η Αρχή έκρινε ωστόσο ότι η λήψη αυτού του video έγινε καθ' υπέρβαση της νομοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομένων και απηύθυνε σχετική σύσταση.

Πάντως, η Αρχή δεν εξέτασε σε αυτήν την απόφαση ποιες άλλες εναλλακτικές λύσεις θα είχε ο διοικητής για την ταυτοποίηση αυτών των προσώπων. Λ.χ. αφού ήθελε απλώς τα ονόματά τους για να τις καλέσει σε πειθαρχική διαδικασία, θα μπορούσε να τους τα έχει ζητήσει επιτόπου. Η Αρχή δεν αξιολόγησε κατά πόσον αυτή η λύση θα ικανοποιούσε επαρκώς τις ανάγκες της πειθαρχικής διαδικασίας ή όχι (αν λ.χ. υπήρχε ο κίνδυνος οι τραπεζοκόμοι να μην έδιναν ακριβή στοιχεία, προκειμένου να αποφύγουν την πειθαρχική διαδικασία). Αυτό που φαίνεται ότι βάρυνε και πάλι είναι η πιθανολόγηση της χαμηλής βαρύτητας της παράβασης: τα γιαούρτια, ψωμάκια και άλλα αναλώσιμα που φέρονται ότι απέσπασαν οι τραπεζοκόμοι είναι αμελητέα ενόψει της "ακτιβιστικής" καταγραφής των προσωπικών δεδομένων τους από τον διοικητή.

Εντύπωση προκαλεί ωστόσο, ότι η σύσταση που απευθύνει η Αρχή στρέφεται και κατά του -πρώην πλέον- διοικητή, στον οποίο επισημαίνεται ότι θα πρέπει στο μέλλον να σέβεται τα προσωπικά δεδομένα των εργαζομένων. Ποιων εργαζομένων, αφού πλέον δεν είναι διοικητής;

Σύμπραξη e-lawyer με katagelies.gr

Είναι ιδιαίτερα ευχάριστο όταν διαπιστώνει κανείς ότι το ελληνικό internet ανακαλύπτει σταδιακά την αυτορρύθμιση και την δεοντολογία. Τα news-blogs είναι μία πραγματικότητα και στο ελληνόγλωσσο διαδίκτυο, διαμορφώνοντας μια νέα ήπειρο στην υδρόγειο της σύγχρονης και ανεξάρτητης ενημέρωσης. Το μεγάλο στοίχημα, αφού η επισκεψιμότητα δεν είναι ανάλογο -οικονομικά- μέγεθος με την τηλεθέαση, βρίσκεται στην εγκυρότητα και την ποιότητα.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει κατ' επανάληψη επισημάνει ότι τα μέσα ενημέρωσης, εκτός από τον χαρακτήρα τους ως εμπορικές επιχειρήσεις, επιτελούν ορισμένες φορές το ρόλο ενός public watchdog ("κέρβερος της δημοσιας ζωής") σε μια δημοκρατική κοινωνία. Ο ρόλος αυτός συνεπάγεται την τήρηση αυξημένων υποχρεώσεων ως προς την ακρίβεια, την εγκυρότητα και την νομιμότητα της προέλευσης των πληροφοριών που αναμεταδίδουν. Τα weblogs, ιδιάζουσα περίπτωση διαδραστικού μέσου ενημέρωσης που καθιστά οριζόντια τη σχέση πομπού - δέκτη (πολίτης προς πολίτη), απέχουν πολύ από το να εξισωθούν με εμπορικές επιχειρήσεις και συνεπώς, όταν επιθυμούν να παίξουν το ρόλο του public watchdog μπορούν να λειτουργήσουν απελευθερωμένα από την προσήλωση στις απαιτήσεις της αγοράς των επισκεπτών. Δυστυχώς, η εικόνα δεν είναι πάντοτε αυτή. Η χωρίς αποδεικτικά στοιχεία εκτόξευση κατηγοριών, η έμμεση απειλή και η σκανδαλολογία είναι φαινόμενα υπαρκτά και στην ελληνική blogosphere.


Το katagelies.gr είναι ένα νέο βήμα που προσφέρεται στον πολίτη της κοινωνίας της πληροφορίας για να δημοσιοποιήσει τους προβληματισμούς του και να επιστήσει την προσοχή στα κακώς κείμενα. Εκπρόσωποι από το site ζήτησαν να συμβάλλω στην προσπάθειά τους, με δεδομένη πάντα την αρχή του δικού μου ιστολογίου ότι δεν παρέχω εξατομικευμένη νομική πληροφόρηση, κινούμενος με ελευθερία λόγου και με ανεξάρτητες παρεμβάσεις. Μολονότι η καταγγελτική αντίληψη και η "εισαγγελική" αντιμετώπιση των προβλημάτων είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στην ελληνική κοινωνία, θεωρώ πιο επιτυχείς τις ολιτιστικές παρεμβάσεις-προτάσεις (που δεν επικεντρώνουν στην επίλυση περιπτωσιακών παθολογιών) και την διαμεσολαβητική επίλυση, την διαλεκτική και την πειθώ. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις μου, οι οποίες οφείλονται περισσότερο στην επωνυμία της ιστοσελίδας και σε κάποιες υπερβολικές, ίσως, προσκλήσεις για στηλίτευση των κακώς κειμένων, συμμετέχω σε αυτην την προσπάθεια, επειδή διαπίστωσα ότι το katagelies.gr σέβεται και αναζητά την αντίθετη άποψη, επικοινωνεί με τους καταγγελλόμενους και επιχειρεί πράγματι, με το διάλογο, να επιτύχει την επίλυση των προβλημάτων.

Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται και η ρητή αυτοδέσμευση και αναγνώριση της σημασίας των αυτονόητων κανόνων δεοντολογίας των ιστολογίων που έχει εξαγγελθεί ήδη, μαζί με την ανακοίνωση της συμμετοχής μου. Ελπίζω να τους διαβρώσω "από μέσα" και να τους πείσω να αλλάξουν στο μέλλον και τον τίτλο του site...

Ευχαριστώ, λοιπόν, για αυτήν την πρόσκληση συνεργασίας το katagelies.gr, ευχόμενος να εξελιχθεί σε ένα site-θεσμό, αλλά διευκρινίζοντας ότι πάντα διατηρώ την αυτονομία μου ως blogger και την αυτοτέλεια του e-lawyer.blogspot.com

Προβλήματα στις ανεξάρτητες αρχές

Η θητείες του Προέδρου του ΕΣΡ, του Προέδρου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, του Συνηγόρου του Πολίτη και μελών διαφόρων ανεξάρτητων αρχών έχουν λήξει εδώ και μήνες. Οι απερχόμενοι επικεφαλής των αρχών παραμένουν στις θέσεις τους «υπηρεσιακά», μέχρι την εκλογή των προσώπων που θα στελεχώσουν αυτές τις θέσεις. Αυτό όμως είναι ένα θεσμικό, θεωρητικό, ίσως και νομικό, σε ορισμένες περιπτώσεις, έλλειμμα δημοκρατικής νομιμοποίησης και ανεξαρτησίας. Ο καθηγητής κ. Ν. Αλιβιζάτος έχει επισημάνει ότι ο τερματισμός της θητείας συνιστά λόγο δικαστικής ακύρωσης των αποφάσεων που λαμβάνονται από τις αρχές. Τουλάχιστον, για όσες από τις πράξεις των αρχών, ακυρώνονται δικαστικά, θα συμπλήρωνα.

Αλλού, όμως, βρίσκονται τα πιο σημαντικά, πρακτικά προβλήματα, τα οποία ο πολίτης μπορεί να βρει μπροστά του, όταν επιδιώξει να καταφύγει στην προστασία των ελληνικών ανεξάρτητων αρχών. Ορισμένα από αυτά τα προβλήματα δημοσιοποιούν και οι ίδιοι οι επικεφαλής των αρχών (έλλειψη υποδομών, χρηματοδότησης, στελέχωσης, προβληματικό θεσμικό πλαίσιο) ή και οι εργαζόμενοι επιστήμονες και οι διοικητικοί υπάλληλοι στις γραμματείες και στα τμήματα των ανεξάρτητων αρχών (μισθολογική καθήλωση, κοινωνικοασφαλιστικά ζητήματα, περιορισμένη βαθμολογική εξέλιξη).

Πέρα κι από αυτά τα εσωτερικά, συνδικαλιστικά και δημοσιονομικά θέματα, υπάρχουν κι αυτά που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι πολίτες , τα οποία βέβαια δεν αναφέρονται ούτε από τα μέλη των αρχών, ούτε από τους εργαζόμενους σε αυτές. Γιατί, εν πολλοίς, οι ίδιοι –μαζί με το θεσμικό πλαίσιο- είναι οι πηγές αυτών των προβλημάτων.

Όσοι παρακολουθείτε τα κείμενα αυτού του blog γνωρίζετε ότι είμαι αναφανδόν υπέρμαχος της ύπαρξης και λειτουργίας ανεξάρτητων θεσμών που αναλαμβάνουν ρυθμιστικές δράσεις, χωρίς να υπόκεινται στην ιεραρχική κυβερνητική εξάρτηση. Όπως, εξάλλου, είμαι επίσης υπέρ της δράσης των μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και της αυτορρύθμισης και συρρύθμισης. Αυτές οι θέσεις αρχής οφείλονται στον κεντρικό θεσμικό λόγο για τον οποίο υπάρχουν και, τελικά, είναι αναγκαία τα ανεξάρτητα μορφώματα: την αποτελεσματικότητα. Εκεί που δεν μπορούν να έχουν αποτελεσματική δράση τα δικαστήρια, οι εισαγγελείς, η κυβερνητική διοίκηση, οι παραδοσιακοί θεσμοί, τα κόμματα, αναδύεται ένας νέο δημόσιο πεδίο, στο οποίο ανεξάρτητες αρχές, ΜΚΟ, αυτορρύθμιση και οι συνδυασμοί τους μπορούν να είναι, κατ’ αρχήν, αποτελεσματικοί. Οι δυσλειτουργίες που παρουσιάζονται στην πράξη (έλλειψη διαφάνειας, εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων, χειραγώγηση, γραφειοκρατία, δημοκρατικό έλλειμμα, άνιση μεταχείριση, διαφθορά) είναι στρεβλώσεις που μπορεί να οφείλονται στα πρόσωπα που υπηρετούν τους αντίστοιχους θεσμούς, στο θεσμικό πλαίσιο, σε εσφαλμένες αντιλήψεις και πρακτικές από τους πολίτες-χρήστες των υπηρεσιών. Όλα αυτά, όμως, αφενός δεν αλλοιώνουν τον αρχικό, «επίσημα» διακηρυγμένο, σκοπό και την αναγκαιότητα της λειτουργίας αυτών των θεσμών και αφετέρου είναι θεσμικά και κοινωνικά αντιμετωπίσιμα. Και το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση και την εξεύρεση λύσεων, τόσο για τις ανεξάρτητες αρχές, όσο και για τις ΜΚΟ, είναι η δημοσιοποίηση των στρεβλώσεων και ο προσδιορισμός των προβλημάτων.

Ως πολίτης, αλλά και ως νομικός, έχει τύχει να αξιοποιήσω αρκετές φορές τις δυνατότητες που παρέχονται από τη λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών και είχα την τύχη, παλαιότερα, να απασχοληθώ σε μια ελληνική και σε μία ευρωπαϊκή ανεξάρτητη αρχή. Από τη μικρή, σχετικά, γνώση μου, εντοπίζω τα πιο βασικά «καθημερινά» προβλήματα των ανεξάρτητων αρχών, σε τομείς που οι ίδιες οι αρχές καλούνται να δώσουν το καλό παράδειγμα και να καταπολεμήσουν τις σχετικές στρεβλώσεις και παραβάσεις: διαφάνεια, καταπολέμηση των γραφειοκρατικών φαινομένων, φιλική αντιμετώπιση του πολίτη, ταχύτητα, αξιοπιστία, εξειδίκευση, αποτελεσματικότητα.

Εξαιρετικά απλές υποθέσεις που φτάνουν σε ανεξάρτητες αρχές μπορεί να τελειώσουν μετά από δύο ή και τρία χρόνια, ενώ ο νόμος επιβάλλει την κατ’ αρχήν εντός 50 ημερών διεκπεραίωση. Το θέμα της ταχύτητας συνδέεται, βέβαια, άμεσα, με την αποτελεσματικότητα: δεν είσαι, τελικά, εναλλακτικό όργανο εξωδικαστικής επίλυσης μιας διαφοράς, αν ο πολίτης μπορεί μέσα στον ίδιο χρόνο να λύσει το θέμα του δικαστικά. Η καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων και την επίλυση των ζητημάτων ακυρώνει, τελικά, τον λόγο ύπαρξης μιας τέτοιας «εναλλακτικής» επιλογής. Όπως έλεγε, ακραία και αφοριστικά ίσως, ο Α. Ανδριανόπουλος σε ένα βιβλίο του, γιατί να διορίσεις άλλους δέκα υπαλλήλους για να βγει πιο γρήγορα ένα πιστοποιητικό, αντί να καταργήσεις το ίδιο το πιστοποιητικό; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ύπαρξη διαδικασιών είναι μια εγγύηση για την ισότητα. Είναι εύλογο, πάντως, να αμφιβάλλει κάποιος για την αξία μιας «ισότητας απέναντι στην ταλαιπωρία». Πολύ περισσότερο, όταν η ταλαιπωρία δεν είναι πάντα ο κανόνας: οι ευσυνείδητοι λειτουργοί που υπηρετούν στις ανεξάρτητες αρχές μπορούν να προσφέρουν εξαιρετικές υπηρεσίες, σε χρόνο που δεν τις καθιστά άκαιρες και, τελικά, αναποτελεσματικές. Αισθάνομαι ότι μπορώ πραγματικά να εμπιστευθώ τις υπηρεσίες μιας ανεξάρτητης αρχής, όταν διαπιστώνω ότι οι άνθρωποι που τις στελεχώνουν λειτουργούν χωρίς τυπολατρικές αγκυλώσεις, με γνώση, ανακλαστικά, ευαισθησία και ένστικτο για την έκβαση μιας υπόθεσης.

Έτσι ερχόμαστε σε ένα ακανθώδες ζήτημα που είναι η οργάνωση της εσωτερικής λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών. Η οποία, βέβαια, έχει όλα τα χαρακτηριστικά της κλασικής γραφειοκρατίας, με ορισμένα επιπρόσθετα στοιχεία:

(α) λιγότερο διοικητικό προσωπικό,

(β) υψηλού επιπέδου επιστημονικό προσωπικό,

(γ) υποαμειβόμενο, σε σχέση με την κατάρτισή του.

Υπάρχει περίπτωση κάποιος να στείλει με e-mail ή με fax την καταγγελία του σε μια ανεξάρτητη αρχή και αυτή να πρωτοκολληθεί μετά από δέκα μέρες. Χωρίς να λάβει ποτέ απάντηση επιβεβαίωσης της λήψης. Μετά από τις δέκα μέρες, μπορεί να χρειαστούν κι άλλες μέρες για να αποφασιστεί ποιος θα είναι ο αρμόδιος υπάλληλος. Μετά ο αρμόδιος υπάλληλος να εξαρτάται από τις προτεραιότητες που του έχουν τεθεί από τον προϊστάμενό του ή από τις εκκρεμότητες που ήδη τον πνίγουν. Αναμενόμενη, παραδοσιακή, κλασική, γραφειοκρατία. Την αφιερώνω σε όσους εκτιμούν το αυθεντικό φολκλόρ, ασχέτως εθνικότητας. Εξάλλου, όπου κιτς και πατρίς.

Έπειτα, οι υποθέσεις ενός πολίτη δεν θα κριθούν εξ αρχής –ίσως και ποτέ- από τα υψηλού και εγνωσμένου κύρους πρόσωπα που αποτελούν τα –εκλεγμένα από τη Διάσκεψη Προέδρων της Βουλής ή, σε άλλες περιπτώσεις, διορισμένα από την Κυβέρνηση- μέλη των ανεξάρτητων αρχών, αλλά από τους υπαλλήλους της γραμματείας των ανεξάρτητων αρχών, οι οποίοι χειρίζονται τις υποθέσεις «με εντολή Προέδρου» ή, τέλος πάντων, κατ’ εξουσιοδότηση. Το επιστημονικό προσωπικό που ουσιαστικά χειρίζεται ή εισηγείται στην Ολομέλεια της ανεξάρτητης αρχής την υπόθεση του πολίτη, αποτελεί ένα «φίλτρο», από το οποίο αναγκαστικά διέρχεται η προσφυγή –και μπορεί να κρίνεται και μόνο από εκεί- δεν είναι πάντως οι λειτουργοί με κριτήρια προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας που εκλέγονται ή διορίζονται με αυξημένες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, ελέγχεται κοινοβουλευτικά, «λογοδοτούν» στην κοινωνία, εμφανίζονται στα μ.μ.ε., υπογράφουν τις ετήσιες εκθέσεις της ανεξάρτητης αρχής. Δεν είναι, βέβαια, σπάνιες και οι περιπτώσεις στις οποίες το επιστημονικό προσωπικό είναι πολύ πιο επαρκώς καταρτισμένο ή και ευαισθητοποιημένο από τα ίδια τα μέλη της ανεξάρτητης αρχής. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτό το προσωπικό -που ουσιαστικά θα κρίνει την υπόθεση του πολίτη- διαμορφώσει εσφαλμένη κρίση και, το χειρότερο, πείσει και τα αποφασίζοντα μέλη της αρχής ότι η θέση του είναι ορθή; Πως θα φτάσει ο πολίτης μέχρι τα ίδια τα μέλη της αρχής για να τους εξηγήσει και να τους παρουσιάσει το εσφαλμένο της κρίσης, όταν κάθε προσπάθειά του διέρχεται μέσα από το «φίλτρο» του εισηγητή; Και, κυρίως, πώς να πείσει ο πολίτης ότι ο ίδιος έχει δίκιο και όχι ο εισηγητής που είναι σαρξ εκ της σαρκός της ανεξάρτητης αρχής; Σε αρχαιότερους θεσμούς, όπως η ποινική δικαιοσύνη, αυτά έχουν λυθεί: ο εισαγγελέας που εισηγείται είναι εξίσου ανεξάρτητος με τον δικαστή που αποφασίζει. Δεν εμπίπτει ο ένας στην πειθαρχική εξουσία του άλλου, ούτε τα γραφεία τους είναι δίπλα - δίπλα, ούτε ο ένας είναι μόνιμος ενώ ο άλλος προσωρινά εκλεγμένος.

Πρόσφατα είχα την τιμή να δεχθώ έντονη τηλεφωνική επίπληξη από πρόσωπο που προΐσταται σε ανεξάρτητη αρχή. Μου καταλόγισε αντιδεοντολογική συμπεριφορά και ακτιβισμό. Ο λόγος; Υπέβαλα υπόμνημα με το οποίο δήλωνα την νομική διαφωνία μου για τις απόψεις του χειριστή μιας υπόθεσης. Λες και έπρεπε, ως δικηγόρος, να μείνω με τα χέρια σταυρωμένα και να δεχθώ αναντίρρητα μια διαφορετική άποψη. Αναρωτιέμαι ποια «δεοντολογία» επιβάλλει σε έναν νομικό να μην υπερασπίζεται τις απόψεις που πάγια υποστηρίζει, ποιος «ακτιβισμός» ασκείται μέσω υπομνήματος και, κυρίως, ποια αρμοδιότητα προβλέπει την επίπληξη σε δικηγόρο (αυστηρή υπόδειξη για το πώς να κάνει τη δουλειά του) όταν δεν είσαι το πειθαρχικό του δικηγορικού συλλόγου, στο οποίο και μόνο λογοδοτώ.

Πάντα απορούσα, για ποιο λόγο τα ίδια τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών –κατά κανόνα- δεν ασχολούνται με τις υποθέσεις των πολιτών, αλλά (στην καλύτερη περίπτωση) εξαντλούν τις δυνάμεις τους στις «μεγάλες» υποθέσεις, στην χάραξη πολιτικής, τις διεθνείς σχέσεις της αρχής, την εκπροσώπηση στα μ.μ.ε. και τις υψηλές επαφές . Θα μου πείτε, και ποιος θα τα κάνει αυτά, οι υπάλληλοι; (Που και αυτοί αναλαμβάνουν τέτοιους ρόλους, ιδίως ως προς την εκπροσώπηση των ανεξάρτητων αρχών σε διεθνή fora). Είναι πάντως προκλητικό να είναι κάποιος από τους πιο υψηλά αμειβόμενους κρατικούς λειτουργούς και να αρκείται στην διαχείριση των δημοσίων σχέσεων. Δεν υπάρχει μόνο η «επικοινωνία» (αρκετά παραμελημένη από μερικούς - αναρωτιέμαι πόσοι ξέρουν το ονοματεπώνυμο του Συνηγόρου του Καταναλωτή), υπάρχει και η ουσία.

Παλαιότερα είχα μάθει ότι υπήρχαν πρόεδροι ανεξάρτητων αρχών που συνέτασσαν οι ίδιοι τις αποφάσεις που εκδίδονταν, για να έχουν τον πλήρη έλεγχο – και την ευθύνη. Είναι πολύ πιθανό, να υπάρχουν και σήμερα μέλη και επικεφαλής ανεξάρτητων αρχών που το κάνουν - και πρέπει να το κάνουν, για να διατηρούν την επαφή τους με την πραγματικότητα και τις πιεστικές ανάγκες που την συνοδεύουν. Χωρίς, αυτό να σημαίνει, ότι οι επικεφαλής καλούνται βέβαια να υποκαταστήσουν τους ειδικούς ελεγκτές και τους υπαλλήλους της γραμματείας. Απαιτείται μια διαφανής εσωτερική θεσμική ισορροπία που να πείθει τον πολίτη ότι η υπόθεσή του κρίνεται πράγματι από την ανεξάρτητη αρχή, η οποία βρίσκεται στη συγκεκριμένη θέση βάση του Συντάγματος για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων σκοπών.

Ένα άλλο ζήτημα είναι ότι τα ίδια τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών, συνήθως επιλέγονται, βάσει του νόμου, περισσότερο με κριτήρια προσωπικής ακεραιότητας (δικαστές) αναγνωρισιμότητας, αρχαιότητας και πιστοποιημένης αυθεντίας (καθηγητές), αλλά όχι πάντα και εξειδίκευσης στον εκάστοτε τομέα: έχω ακούσει πρώην πρόεδρο ανεξάρτητης αρχής να αναφέρει ότι όταν ψηφίστηκε ο νόμος –που πρώτος εκλήθη να εφαρμόσει- δεν είχε ιδέα για το αντικείμενο. Υπάρχουν καθηγητές που στελεχώνουν ανεξάρτητες αρχές, χωρίς καν μία (1) προηγούμενη δημοσίευση στον τομέα που καλούνται, ως μέλη, να αποφασίσουν. Η ιδιότητα του αδιαμφισβήτητα αδέκαστου νομικού δεν μπορεί να είναι το μόνο κριτήριο: χρειάζεται και η εμπειρία στο συγκεκριμένο αντικείμενο της ανεξάρτητης αρχής. Δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο νυν Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης και ο νυν Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής. Ένα τρίτο παράδειγμα είναι ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, ο φυσικός φορέας του οποίου ασχολείται με την προστασία προσωπικών δεδομένων από την δεκαετία του 1970. Αν ήταν Έλληνας, όμως, δεν θα μπορούσε να γίνει Πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων: ο νόμος επιφυλάσσει αυτή τη θέση μόνο σε ανώτατο δικαστή. Ο γερμανός ομόλογός του προέρχεται από τον χώρο της πληροφορικής...

Και ενώ, κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας νέων ανεξάρτητων αρχών, ήταν δικαιολογημένη η εμπιστοσύνη του νομοθέτη σε ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς, σήμερα, με την εμπειρία που έχει αποκτηθεί, αλλά και με την πληθώρα ικανών στελεχών τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, η προσκόλληση στους δικαστές και τους καθηγητές απηχεί μια πεπαλαιωμένη αντίληψη για την λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών: επιτροπές "σοφών" - όχι σύγχρονες, επιχειρησιακού τύπου και ευέλικτης δράσης, διοικητικές δομές. Ακαδημαϊσμός, όχι πρακτική εμπειρία. Αυθεντία, όχι διοικητικές και επικοινωνιακές ικανότητες.

Μιλώντας για επικοινωνιακές ικανότητες, σχετικά πρόσφατα, μια ανεξάρτητη αρχή που χειριζόταν την αναφορά ενός δημόσιου προσώπου, άφησε την απόφασή της να διαρρεύσει στα μέσα ενημέρωσης, πολύ πριν ενημερώσει τον ίδιο τον αναφερόμενο και τους νομικούς του παραστάτες. Αμέσως μετά τη συνεδρίαση! Ο πολίτης αυτός, μόνο και μόνο επειδή έτυχε να είναι πρόσωπο της επικαιρότητας, ενημερώθηκε για την υπόθεσή του από τα μέσα ενημέρωσης, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει πρώτος, με αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, την αμηχανία του νομικού του παραστάτη.

Περιγράφω καταστάσεις που, δυστυχώς, μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς σε οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία. Θα έπρεπε όμως να ελλείπουν στις περιπτώσεις των ανεξάρτητων αρχών, οι οποίες είναι θεσμοθετημένες για να καταπολεμούν ακριβώς αυτά τα φαινόμενα, τα οποία φαίνεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αναπαράγουν. Οι ίδιες οι στρεβλώσεις που πηγάζουν από τις ανεξάρτητες αρχές μας ακυρώνουν, όταν συμβουλεύουμε κάποιον να στραφεί σε αυτές και όχι λ.χ. στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους τηλεοπτικούς εισαγγελείς, για να βρει το δίκιο του. Πως είναι δυνατόν να πειστεί ο πολίτης να χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες τους, όταν παρουσιάζουν την ίδια ακριβώς παθογένεια που καλούνται να αντιμετωπίσουν και όταν προκλητικά σου επιβάλλουν να ακολουθήσεις τους δικούς τους υπνωσικούς ρυθμούς και αντιλήψεις, σε μια πραγματικότητα που τρέχει και πιέζει για την εξεύρεση άμεσων, ικανοποιητικών και ισορροποιημένων λύσεων;

Όταν για πρώτη φορά ιδρύθηκαν ανεξάρτητες αρχές – στις ΗΠΑ των τελών του 19^ου αιώνα – ο νομοθέτης αποφάσισε να βάλει λίγο νερό στο συνταγματικό κρασί του, από θαυμασμό για την ευελιξία και την επιτυχή λειτουργία των μεγάλων επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα, σε συνδυασμό με την κρυφή ζήλεια για την αποτελεσματικότητα του τότε διοικητικού μοντέλου της κεντρικής Ευρώπης. Οι οραματιστές της εποχής αισιοδοξούσαν ότι η διαμόρφωση μιας νέας «επιστημονικής» μορφής ενάσκησης διοίκησης, θα μπορούσε να αναπτυχθεί στους κόλπους των ανεξάρτητων ρυθμιστικών επιτροπών, εφόσον στελεχωθούν με τα κατάλληλα πρόσωπα. Η αρχική αισιοδοξία συνοδεύτηκε από πολλή περίσκεψη στις ΗΠΑ, μέσα στον προηγούμενο αιώνα, αλλά και οδήγησε και στη δημιουργία περίπου 100 –σε ομοσπονδιακό επίπεδο- ανεξάρτητων ρυθμιστικών επιτροπών!

Ένας από τους απογοητευμένους αμερικάνους μελετητές αναγνώρισε ότι οι πιο επιτυχημένες και πραγματικά ανεξάρτητες αρχές είναι αυτές που ακολουθούν ένα συγκεκριμένο και κωδικοποιημένο σύνολο κανόνων ρυθμιστικής λειτουργίας. Και κατέληξε ότι τελικά η ανεξάρτητη επιτροπή που πληροί περισσότερο από όλες αυτό το κριτήριο είναι η FED: η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα. Σκέφτομαι πόσο κρίμα θα είναι να αναγκαστεί κάποιος να παραδεχθεί κάποτε ότι η πιο αποτελεσματική ελληνική ανεξάρτητη αρχή είναι η Τράπεζα της Ελλάδος.

Καθημερινές δίωρες στάσεις εργασίας στο Συνήγορο του Πολίτη

Ο σύλλογος εργαζομένων στο Συνήγορο του Πολίτη αποφάσισε την πραγματοποίηση από 6/6/2007 επαναλαμβανόμενων καθημερινών δίωρων στάσεων εργασίας με σκοπό την προώθηση και ευρύτερη δημοσιοποίηση των αιτημάτων των εργαζομένων για αξιοπρεπή μισθολογική μεταχείριση.

Ο σύλλογος αναφέρει στο σχετικό δελτίο τύπου ότι το επιστημονικό προσωπικό της Αρχής απασχολείται:

- χωρίς καμία μισθολογική εξέλιξη στο χρόνο,
- χωρίς επιδόματα μεταπτυχιακών σπουδών,
- χωρίς αναπροσαρμογή από το 2003 της ειδικής πρόσθετης αμοιβής που προβλέπεται για το προσωπικό των ανεξάρτητων αρχών.

Το διοικητικό προσωπικό της αρχής εξακολουθεί:

- να μην λαμβάνει το επίδομα των 176 ευρώ και άλλα επιδόματα που ελάμβανε πριν τη μετάταξη του στον ΣτΠ
-χωρίς αναπροσαρμογή από το 2003 της ειδικής πρόσθετης αμοιβής.

Ο σύλλογος αναφέρει ότι

"Παρά τις συνεχείς υποσχέσεις που λαμβάνουμε από το Φθινόπωρο του 2003 και μετά, η αντιμετώπιση του μισθολογικού προβλήματος μας παραμένει κενό γράμμα".


Αυτή η κατάσταση πλήττει την αξιοπρέπεια του προσωπικού, το κύρος και την αποτελεσματικότητα του Συνηγόρου του Πολίτη.

Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στο προσωπικό του ΣτΠ υπηρετούν εξαίρετοι λειτουργοί, οι περισσότεροι κάτοχοι διδακτορικών διπλωμάτων. Και καταγγέλλουν ότι δεν τους αναγνωρίζεται επίδομα ούτε για το μεταπτυχιακό!!!

Είναι πραγματικά κρίμα αυτοί οι άνθρωποι, με σημαντικά προσόντα που τόσο μπορούν να βοηθήσουν στην εύρυθμη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, να μην εισακούονται από την ηγεσία του υπ0υργείου Εσωτερικών και οι μισθοί τους να είναι της τάξης των 1.000 - 1.200 ευρώ το μήνα.

Οι δίωρες στάσεις εργασίας στην υπηρεσία του Συνηγόρου έχουν ακριβώς αυτό το νόημα. Θα έπρεπε όμως ο ίδιος ο Συνήγορος και οι Βοηθοί του να αγκαλιάσουν το θέμα και να μεταδίδουν το μήνυμα του λόγου για τον οποίο γίνεται η στάση εργασίας έστω ως μαγνητοφωνημένο μήνυμα στο τηλέφωνο και με ανάρτηση στην ιστοσελίδα της Αρχής.

Ιδιωτικότητα δημόσιων προσώπων: υπάρχουν όρια;

Σε δύο πρόσφατες αποφάσεις της, που αφορούν αφενός το ζεύγος Νικολαϊδη-Βανδή και αφετέρου τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου και τον γιο του, η ΑΠΔΠΧ ορίζει μέχρι που μπορεί να φτάσει η άντληση προσωπικών πληροφοριών και η δημοσιογραφική χρήση της.

Στην πρώτη περίπτωση, ένας paparazzi έβγαλε φωτογραφίες με τηλεφακό από την αυλή του σπιτιού του ζεύγους. Στις φωτογραφίες αυτές εικονίζεται και το παιδί του ζεύγους καθώς και άλλα άτομα. Οι εικόνες δημοσιεύθηκαν σε περιοδικό.

Στην απόφασή της η Αρχή εφαρμόζει τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και επαναλαμβάνει προηγούμενη νομολογία της, βάσει της οποίας η ιδιότητα του δημόσιου προσώπου δεν αποκτάται "εξ αντανακλάσεως", λόγω συγγένειας με ένα δημόσιο πρόσωπο.

Ωστόσο, η Αρχή ως προς την ίδια την τραγουδίστρια, αναφέρει ότι δεν υπάρχει δικαιολογημένο ενδιαφέρον του κοινού για την ιδιωτική της ζωή. Η Αρχή αναφέρεται σε μια -αγαπημένη της- απόφαση του ΕΔΔΑ, αυτή της Καρολίνας κατά Γερμανίας, στην οποία αναφέρεται ότι το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για να επιτρέπει διείσδυση του Τύπου στην προσωπική ζωή δημόσιου προσώπου θα πρέπει να συμβάλλει σε έναν ευρύτερο δημόσιο διάλογο. Τίθενται δηλαδή και καθαρά ποιοτικά κριτήρια του "ενδιαφέροντος" της κοινής γνώμης.

Τελικά, η Αρχή επέβαλε προστιμο 30.000 ευρώ στην εταιρία του περιοδικού που δημοσίευσε τις φωτογραφίες, κυρίως επειδή αυτές είχαν ληφθεί χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των προσώπων που εικονίζονταν (και επειδή το παιδί ήταν ανήλικο).

Σχόλιο:

Το περίεργο είναι πως, ενώ η Αρχή αποδέχεται ότι και τα πρόσωπα με κοινωνική επιρροή όπως οι καλλιτέχνες και οι αθλητές είναι "δημόσια πρόσωπα", θεώρησε ότι και για αυτά ισχύει η υποχρέωση ενημέρωσης κατά το στάδιο της λήψης προσωπικών δεδομένων. Ωστόσο, η Αρχή δεν αναφέρει πουθενά στην απόφαση για ποιο λόγο το δικαίωμα προηγούμενης ενημέρωσης εξακολουθεί να ισχύει και σε αυτήν την περίπτωση, αφού ρητά ο Ν.2472/1997 αναφέρει ότι:

"... η υποχρέωση ενημέρωσης δεν υφίσταται όταν η συλλογή γίνεται αποκλειστικά για δημοσιογραφικούς σκοπούς και αφορά δημόσια πρόσωπα".

(άρθρο 11§5).

Το μόνο που αναφέρει η Άρχή είναι ότι το δικαίωμα ενημέρωσης είναι "θεμελιώδες". Αν ήθελε να προχωρήσει σε κάποια κρίση αντισυνταγματικότητας της παραπάνω εξαιρεσης, πράγμα που δεν προκύπτει πάντως από το υπόλοιπο κείμενο, θα έπρεπε, για λόγους ασφάλειας δικαίου να το πράξει ρητά. Θα πρέπει δηλαδή οι ανεξάρτητες αρχές όταν προβαίνουν σε κρίσεις αντισυνταγματικότητας να το πράττουν με πανηγυρικό τρόπο, για να μην αναρωτιόμαστε μετά τι πράγματι ήθελαν να συμπεράνουν.

Στην δεύτερη περίπτωση, ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου κατήγγειλε την δημοσίευση στοιχείων που περιλαμβάνονται σε φορολογικές δηλώσεις του γιου του από εφημερίδα. Η Αρχή έκρινε ότι δεν υφίσταται παραβίαση της νομοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Σχόλιο:

Ενώ η Αρχή αναγνωρίζει τον καθοριστικό ρόλο του Τύπου και του δικαιώματος πληροφόρησης του κοινού για την περιουσιακή κατάσταση του επικεφαλής του ανώτατου Δικαστηρίου, δεν εξετάζει κρίσιμα ζητήματα σχετικά με τη νομιμότητα της συλλογής αυτών των δεδομένων. Δεν υπάρχει καμία αντίρρηση για τη δημοσίευση των στοιχείων, το επιβάλει εξάλλου η αρχή της διαφάνειας.

Αλλά η διαφάνεια δεν είναι άνευ όρων ούτε πρέπει να εξασφαλίζεται με κάθε μέσο: υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες που εγγυώνται ότι η άντλήση πληροφοριών γίνεται με θεμιτό τρόπο. Υπάρχει νομοθεσία για την δημοσίευση στον τύπο των δηλώσεων του πόθεν έσχες, πράγμα που αναφέρει μεν η Αρχή στην απόφασή της, αλλά δεν εξετάζει κατά πόσον τηρήθηκε αυτή η νομοθεσία. Η νομοθεσία αυτή παρακάμπτεται επειδή υπάρχει υπέρτερο δικαίωμα του κοινού για ενημέρωση; Αν η Αρχή ήθελε να εκτοπίσει τη συγκεκριμένη νομοθεσία ως αντίθετη λ.χ. στο Σύνταγμα θα έπρεπε να το κάνει ρητά. Να πει: εδώ έχουμε ένα νόμο για τη δημοσίευση των πόθεν έσχες, αλλά εγώ κρίνω ότι αυτός ο νόμος δημιουργεί εμπόδια για την ελευθερία της πληροφόρησης. Παρ΄ όλ' αυτά, εδώ ο γιος γίνεται "εξ αντανακλάσεως" δημόσιο πρόσωπο...

Ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου κατήγγειλε ότι οι δημοσιογράφοι ενδεχομένως έλαβαν τα φορολογικά στοιχεία του γιου του ενδεχομένως με χρηματισμό των υπαλλήλων της εφορίας. Η Αρχή δεν εξετάζει την νομιμότητα της συλλογής, η οποία όπως καταγγέλλεται, ενδέχεται να έγινε κατά παραβίαση και άλλων νομοθετικών διατάξεων, ο Πρόεδρος αναφέρει το ενδεχόμενο δωροδοκίας δημοσίων υπαλλήλων. Και πάλι υπερτερεί το δικαίωμα πληροφόρησης του κοινού; Η Αρχή επικαλείται τη δική της νομολογία και θεωρητικές απόψεις επ' αυτού που συνοψίζονται στο ρητό ότι παράνομη συλλογή δεν σημαίνει παράνομη δημοσιοποίηση και το αντίστροφο. Αποφαίνεται όμως μόνο για την δημοσιοποίηση και δεν ασχολείται καθόλου με τη συλλογή. Και για τη δημοσιοποίηση ωστόσο, υπάρχει αντίθετη νομολογία του ΔΕΚ (Osterreichischer Rundfunk), στην οποία η Αρχή δεν αναφέρεται καθόλου, ούτε καν για να αντλήσει a contrario επιχειρήματα.

Αυτές οι δύο αποφάσεις της Αρχής επιβεβαιώνουν την σχετική της νομολογία για τα δημόσια πρόσωπα, έχουν σαφώς θετικά στοιχεία, αλλά αφήνουν και τα ερωτήματα που διατυπώνονται παραπάνω. Στην πρώτη, ο Τύπος είναι η εμπορική επιχείρηση που επιδιώκει το κέρδος σε βάρος της ιδιωτικής ζωής και στη δεύτερη ο Τύπος είναι ο ελεγκτής των λειτουργών της δημόσιας ζωής που νομιμοποιείται να δημοσιοποιεί δεδομένα δημοσίων προσώπων, χωρις να εξετάζεται αν τηρείται η νομοθεσία για τη συλλογή τους.

Θα μπορούσε βέβαια, κανείς να το δει και ανάποδα: στην πρώτη περίπτωση ο Τύπος ελέγχει αν η πολυδιαφημιζόμενη οικογενειακή ευτυχία του ζεύγους ανταποκρίνεται στην πραγματικότητας (εν τέλει δεν μπήκαν και στην κρεβατοκάμαρά τους, για να υποστηριχθεί ότι παραβιάζεται και η αρχή της αναλογικότητας) και στην δεύτερη περίπτωση και πάλι ο Τύπος επιδιώκει να εκμεταλλευθεί εμπορικά την είδηση για την περιουσία του γιου του Αρείου Πάγου.

Στην πρώτη περίπτωση έπρεπε να ενημερωθεί η Βανδή ότι φωτογραφίζουν κρυφά την ίδια και το παιδί της, ενώ στη δεύτερη περίπτωση δεν χρειάζεται να ενημερωθεί ο γιος του Κεδίκογλου και να ελέγξουμε αν τηρήθηκε η νομοθεσία για την συλλογή αυτών των στοιχείων;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στη μία υπόθεση έχουμε, εκτος των άλλων, τα προσωπικά δεδομένα ενός ανήλικου παιδιού μιας τραγουδίστριας, ενώ στην άλλη περίπτωση έχουμε έναν ενήλικο γιο του Προέδρου του ΑΠ. Υπάρχει σοβαρή διαφορά στην ποιότητα του δημόσιου διαλόγου που μπορεί να οδηγήσει καθε μια από τις δύο περιπτώσεις. Αλλά μπορεί μόνο αυτή η ποιότητα να είναι το κριτήριο;