Προθεσμία για εκλογή Συμπαραστατών του Δημότη/Πολίτη και Επιχείρησης

Τώρα που παρήλθε το εξάμηνο από την εγκατάσταση των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, διατυπώνεται συχνά το ερώτημα εάν στους ΟΤΑ που δεν κινήθηκε ή δεν ολοκληρώθηκε η διαδικασία για εκλογή Συμπαραστάτη, μπορεί να κινηθεί εκ νέου ή να συνεχιστεί. Η απάντηση είναι θετική, διότι η πρόβλεψη προθεσμίας έξι μηνών για την ολοκλήρωση της διαδικασίας είναι ενδεικτική, δηλαδή συνιστά μια κατευθυντήρια γραμμή και όχι μια δεσμευτική και αποκλειστική προθεσμία, πέραν της οποίας απαγορεύεται η κίνηση ή ολοκλήρωση της διαδικασίας. Αυτό προκύπτει από την ίδια την ιστορική ερμηνεία της διάταξης. Συγκεκριμένα.

Στο άρθρο 77 παρ. 2 του Ν.3852/2010 (Πρόγραμμα "Καλλικράτης"), στην αρχική μορφή που είχε όταν ψηφίστηκε (ΦΕΚ 7.6.2010), πρόβλεπε τα εξής για τον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης:

" Η διαδικασία για την επιλογή του συμπαραστάτη πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε αποκλειστική προθεσμία δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των δημοτικών αρχών."

Αντίστοιχη ήταν και η διατύπωση του άρθρου 179 παρ. 1  που αφορά τον Περιφερειακό Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης:

"Η σχετική διαδικασία πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε αποκλειστική προθεσμία δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των περιφερειακών αρχών."

Σε αυτή την αρχική μορφή του "Καλλικράτη", η δίμηνη προθεσμία ήταν αποκλειστική και αυτό σήμαινε ότι μετά την παρέλευση των δύο μηνών δεν επιτρεπόταν η ολοκλήρωση της διαδικασίας ή η συνέχισή της με δεύτερη ψηφοφορία ή με δεύτερη προκήρυξη. Αυτό κρίθηκε ασφυκτικό χρονικά, με αποτέλεσμα την παρέμβαση του νομοθέτη, ώστε η προθεσμία να παύσει να είναι αποκλειστική και να γίνει ενδεικτική.

Τον επόμενο χρόνο λοιπόν, με το άρθρο 58 παρ. 2 του Ν.3966/2011, ορίζεται ότι το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 77 και στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 179 του ν. 3852/2010 αντικαθίσταται η φράση «πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε αποκλειστική προθεσµία» µε τη φράση «γίνεται εντός». Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση, αυτό γίνεται ξεκάθαρα για λόγους διευκόλυνσης της διαδικασίας και συνεπάγεται ότι η προθεσμία καθίσταται ενδεικτική: 

"Με τις διατάξεις των άρθρων 77 και 179 του ν. 3852/ 2010 προβλέπεται δίμηνη αποκλειστική προθεσμία ολοκλήρωσης της διαδικασίας επιλογής του συμπαραστάτη του δημότη και της επιχείρησης και του περιφερειακού συμπαραστάτη του πολίτη και της επιχείρησης, αντίστοιχα. Με την προτεινόμενη διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 57 και προς διευκόλυνση της επιλογής των ανωτέρω προσώπων η αποκλειστική προθεσμία καθίσταται, πλέον, ενδεικτική και οι δήμοι και οι περιφέρειες που δεν έχουν ακόμα εκλέξει συμπαραστάτη μπορούν να συνεχίσουν τη διαδικασία για την επιλογή τους."

Άρθρο 77 παρ. 2:

" Η διαδικασία για την επιλογή του συμπαραστάτη γίνεται εντός δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των δημοτικών αρχών."

Αντίστοιχη ήταν και η διατύπωση του άρθρου 179 παρ. 1  που αφορά τον Περιφερειακό Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης:

"Η σχετική διαδικασία γίνεται εντός δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των περιφερειακών αρχών."

Σύμφωνα με την Εγκύκλιο του ΥΠΕΣΔΑ (Διαύγεια) με τίτλο "Διευκρινίσεις αναφορικά με τη διαδικασία εκλογής και την καταστατική θέση του Συμπαραστάτη κτλ", μετά την τροποποίηση, η προθεσμία: 

"... γίνεται ενδεικτική και ως εκ τούτου συνεχίζεται σε όσες περιπτώσεις δεν είχε επιτευχθεί η εκλογή τους μέχρι 28.2.2011. [...] Η διαδικασία για την επιλογή του Συμπαραστάτη αρχίζει με την έκδοση προκήρυξης για την πλήρωση της θέσης. Η προκήρυξη μπορεί να εκδίδεται, κάθε φορά, και μετά το πέρας της δεύτερης ανεπιτυχούς εκλογής του Συμπαραστάτη. Εφόσον, δηλαδή, μετά από δύο ψηφοφορίες, οι οποίες μπορεί να διενεργούνται στην ίδια ή σε επομένη συνεδρίαση του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου, δεν επιτυγχάνεται η εκλογή του Συμπαραστάτη, τότε πριν τη διενέργεια νέας ψηφοφορίας εκδίδεται προκήρυξη για την πλήρωση της θέσης, στην οποία μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα τα ίδια ή άλλα πρόσωπα ή να αποσύρουν το ενδιαφέρον τους πρόσωπα που είχαν θέσει υποψηφιότητα με την προηγούμενη προκήρυξη."

Με την εγκύκλιο γίνεται δηλαδή σαφές ότι αφού η διαδικασία αποδεσμεύτηκε από το αποκλειστικό δίμηνο, μπορεί να διενεργείται χωρίς χρονικούς περιορισμούς εντός όλου του μήκους της αυτοδιοικητικής περιόδου. Καθώς ο νόμος αναφέρει ότι εάν δεν εκλεγεί συμπαραστάτης, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται στην ίδια ή σε άλλη συνεδρίαση, η εγκύκλιος ερμηνεύοντας ορίζει ότι αυτό επιτρέπει δύο ψηφοφορίες ανά προκήρυξη και ότι μετά τις δύο θα πρέπει η θέση να επαναπροκηρύσσεται. Με αυτή τη διαδικασία εξελέγησαν κι άλλοι συμπαραστάτες, όπου δεν είχαν εκλεγεί έως τις 28.2.2011.

Το 2014, το Υπουργείο Εσωτερικών έδειξε ενδιαφέρον για την ανάδειξη συμπαραστατών στους δήμους που δεν είχαν εκλεγεί. Με ένα νομοσχέδιο προτάθηκε η τροποποίηση των άρθρων 77 και 179, ώστε όταν δεν εκλεγεται συμπαραστάτης από τα συμβούλια, να διορίζεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης (βλ. άρθρο 4, αιτιολογική έκθεση). Αυτή η πρόταση γνώρισε αντίδραση από βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ και τελικά αποσύρθηκε. Ωστόσο, ο Υπουργός δεν έχασε την ευκαιρία, με μια "νομοτεχνική βελτίωση" της τελευταίας στιγμής (χωρίς δηλαδή να υπάρχει Αιτιολογική Έκθεση), να τροποποιήσει τα δύο άρθρα, ως προς την δίμηνη προθεσμία. Έτσι, σύμφωνα με το ψηφισθέν νομοσχέδιο που εν συνεχεία δημοσιεύθηκε ως Ν.4257/2014, κατά το άρθρο 4 ορίζονται τα εξής: 

"Το πρώτο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 77 του ν. 3852/2010 και το δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του άρ- θρου 179 του ν. 3852/2010, όπως ισχύουν, αντικαθίστανται ως εξής: «Η διαδικασία για την επιλογή του συµπαραστάτη γίνεται εντός έξι (6) µηνών από την εγκατάσταση των αρχών.»"

Η τελευταία αυτή τροποποίηση έρχεται απλώς να επιμηκύνει την δίμηνη προθεσμία σε εξάμηνη. Η προθεσμία παραμένει ενδεικτική και δεν καθίσταται αποκλειστική, αφού εάν ο νομοθέτης επιθυμούσε να επαναφέρει την αποκλειστική προθεσμία θα είχε σηματοδοτήσει την διατύπωση του άρθρου με την κατάλληλη λέξη ή θα είχε προβλέψει έννομη συνέπεια για την περίπτωση που δεν τηρηθεί η εξάμηνη προθεσμία. Ο σκοπός του νομοθέτη όμως δεν ήταν να καταστήσει δυσκολότερη την εκλογή του Συμπαραστάτη, αλλά αντίθετα, όπως προκύπτει και από την αιτιολογική έκθεση, ο σκοπός ήταν να καταστεί ακόμη ευκολότερη. Καθώς δεν υπήρξε κοινοβουλευτική συναίνεση ως προς τον διορισμό από τον Γ.Γ. Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τελικά η ήπια και αποδεκτή παρέμβαση ήταν το δίμηνο να μετατραπεί σε εξάμηνο, για να γίνει σαφές ότι οι ΟΤΑ μπορούν να εκλέξουν τον Συμπαραστάτη και σε βάθος χρόνου. Χωρίς όμως αυτό να είναι δεσμευτικό ή να οριοθετεί μια ανελαστική προθεσμία. Εξάλλου, δεν ακολούθησε νεότερη εγκύκλιος, αφού η τροποποίηση ακολουθεί απολύτως το πνεύμα της τροποποίησης του 2011.

Από όλη αυτή την νομοθετική διαδρομή προκύπτει σαφέστατα ότι οι Δήμοι και οι Περιφέρειες που μέχρι τώρα δεν έχουν αποκτήσει Συμπαραστάτη, επιτρέπεται νομικά να προκηρύξουν ή να επαναπροκηρύξουν τις θέσεις ή και να συνεχίσουν τις διαδικασίες τους, καθ' όλη τη διάρκεια της αυτοδιοικητικής περιόδου.