Οι μαζικές άρσεις απορρήτου για λόγους "εθνικής ασφάλειας"

Όπως έγινε γνωστό πριν από μερικές εβδομάδες, με σχετική πολιτειακή πράξη διατάχθηκε η άρση του απορρήτου σε περιοχές της Αθήνας για τον εντοπισμό προσώπων που θα μπορούσαν να τους αποδοθούν τρομοκρατικές πράξεις ( βλ δημοσίευμα της "Ε").

Σχολιάστηκε τόσο το εκτεταμένο των παρακολουθήσεων, όσο και το γεγονός ότι η άρση θεμελιώθηκε στην επίκληση της "εθνικής ασφάλειας" και όχι στις διατάξεις για την διερεύνηση ιδιαίτερα σοβαρών. Ας θυμίσουμε ότι αυτοί οι δύο είναι οι συνταγματικά επιτρεπτοί λόγοι που επιτρέπουν την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών .

Τις συνταγματικές αυτές επιταγές εξειδικεύει ο Ν. 2225/1994.

Στο άρθρο 4του νόμου προβλέπεται η αναλυτικότατη λίστα για τα ιδιαίτερα σοβαρά εγκλήματα (κακουργήματα) που επιτρέπουν την άρση του απορρήτου. Στο άρθρο 3 όμως υπάρχει η εντελώς αόριστη αναφορά ότι η άρση επιτρέπεται και για θέμα "εθνικής ασφάλειας", ενώ την άρση έχει δικαίωμα να ζητήσει από τον Εισαγγελέα Εφετών η αρμόδια για το θέμα δημόσια αρχή.

Ο νόμος δηλαδή δεν προβλέπει ειδικούς λόγους που συνδέονται με την εθνική ασφάλεια για την οποία θα επιβαλλόταν η άρση του απορρήτου. Έτσι η άρση για λόγους εθνικής ασφάλειας αποτελεί ένα ευρύτατο πεδίο διακριτικής ευχέρειας του Εισαγγελέα Εφετών, ο οποίος καλείται - χωρίς ουσιαστικές προϋποθέσεις- να διατάξει την άρση άπορρήτου κατ΄ απόλυτη διακριτική ευχέρεια. Αυτό όμως σημαίνει ότι για το "θύμα" της άρσης του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας δεν υπάρχει η προβλεψιμότητα και προσβασιμότητα σε νομοθετικό κανόνα που επιτρέπει - με βάση την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα - μια τέτοια σοβαρή επέμβαση στην ιδιωτικότητά του. Ενώ δηλαδή για τα ποινικά αδικήματα, ξέρει ότι εάν είναι ύποπτος για το Χ άρθρο του Ποινικού Κώδικα μπορεί να αρθεί το απόρρητό του, για την αόριστη έννοια "εθνική ασφάλεια" δεν μπορεί να ξέρει ποτέ πως θα την ερμηνευσει ο Χ εισαγγελέας.

Θα μπορούσε και θα έπρεπε η ευρύτατη έννοια της "εθνικής ασφάλειας" να συνδέεται με άρση του απορρήτου μόνο στο μέτρο που ο παρακολουθούμενος είναι ύποπτος τέλεσης κάποιου από τα ποινικά αδικήματα που τιμωρούνται από τον Ποινικό Κώδικα ως εγκλήματα κατά της ακεραιότητας της χώρας κλπ. Δηλαδή το άρθρο του Ν.2225 δεν αρκεί να αναφέρεται γενικά και αόριστα σε "εθνική ασφάλεια", αλλά θα έπρεπε να εξειδικεύει και να οριοθετεί το πεδίο εφαρμογής της άρσης του απορρήτου στις περιπτώσεις πιθανής τέλεσης των αδικημάτων που ο ποινικός νόμος συνδέει με την εθνική ασφάλεια, διότι έτσι θα υπήρχε προσβασιμότητα και προβλεψιμότητα του νόμου ενόψει της παραβίασης της ιδιωτικότητας. (Είναι μεγάλη η συζήτηση βέβαια περί του κατά πόσον και οι αντικειμενικές υποστάσεις των αδικημάτων κατά της ασφάλειας της χώρας κλπ του Ποινικού Κώδικα είναι αρκούντως σαφείς ενόψει των αρχών του ποινικού δικαίου περί lex certa). Επί του παρόντος όμως, η διατύπωση και η εφαρμογή του νόμου για την άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας αποτελεί τυπική περίπτωση παραβίασης του άρθρου της ΕΣΔΑ από την Ελλάδα και είναι πολύ πιθανό να οδηγηθούμε σε σχετική καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.


Και το μεγάλο ερώτημα είναι : ποια είναι η αποδεικτική αξία του υλικού που συλλέχθηκε με βάση μια άρση απορρήτου για λόγους "εθνικής ασφάλειας", ενώ εξ αρχής ο σκοπός ήταν να χρησιμοποιηθεί για την διερεύνηση ιδιαίτερα σοβαρών . Αυτό βέβαια αφορά την συγκεκριμένη υπόθεση βάσει της οποίας αποκαλύφθηκε η εκτεταμένη άρση . Ωστόσο, αυτό που θα έπρεπε να ελεγχθεί είναι, πέρα από το περιορισμένο πλαίσιο αυτής της υπόθεσης, τι έγιναν όλα τα δεδομένα όλων των υπόλοιπων άσχετων πολιτών που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας και κατά πόσον η συλλογή, ως προς όλους αυτούς, ήταν νόμιμη.

Μια τέτοια έρευνα, θα προϋπέθετε όμως την άμεση και αυτεπάγγελτη δραστηριοποίηση των ελεγκτικών ανεξάρτητων αρχών που έχουν ταχθεί από την Πολιτεία για την προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη: Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών, Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και Συνήγορος του Πολίτη। Στις ιστοσελίδες τους δεν υπάρχει κάποια ανακοίνωση σχετικά με το ζήτημα που απασχόλησε ιδιαίτερα την κοινή γνώμη.

Ο ρόλος των Αρχών αυτών είναι όμως η άμεση επέμβαση, η διερεύνηση των πραγματικών περιστατικών, η εξέταση του ζητήματος από όλες τις πλευρές που εμπλέκονται με την εν λόγω παρακολούθηση και η έκδοση σχετικών πορισμάτων। Στο μέτρο που οι ανεξάρτητες αρχές δεν επιτελούν την αποστολή τους, υπάρχει και η ασφαλιστική δικλείδα της κλήσης τους από το Κοινοβούλιο (Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας) το οποίο ασκεί και τον δημοκρατικό έλεγχό του.

Καθώς όμως τίποτε από αυτά δεν πρόκειται να οδηγήσει σε ένα απτό αποτέλεσμα, νομίζω ότι έχουμε άλλη μια ωραία περίπτωση στην οποία μπορεί να ενεργοποιηθεί η περίφημη Κοινωνία των Πολιτών: οι πολίτες των οποίων αδίκως ήρθη το απόρρητο με αυτή την έωλη και αντίθετη στο ευρωπαϊκό δίκαιο νομική βάση, θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την αποκατάστασή τους με σχετική προσφυγή στην Δικαιοσύνη, εθνική και ευρωπαϊκή.