Το δημοψήφισμα δεν είναι αντισυνταγματικό

Πρέπει να μπορούμε να διαχωρίζουμε την πολιτική εκτίμηση και άποψη από την νομική πρόβλεψη του Συντάγματος και των νόμων. Είναι άλλο η σκοπιμότητα, η αξιολόγηση της προσφορότητας ενός δημοψηφίσματος τώρα κι άλλο κατά πόσον επιτρέπεται ή απαγορεύεται η διενέργειά του.

Διαβάζω συνέχεια από το πρωϊ συνταγματολόγους να υποστηρίζουν ότι το δημοψήφισμα είναι αντισυνταγματικό, χωρίς να μπορεί έστω κι ένας από αυτούς να μας δείξει ακριβώς την διάταξη στην οποία αντίκειται. Θέλω να πω, ότι είναι πολύ καλύτερο να μας εξηγήσουν τους πολιτικούς ή πολιτειακούς λόγους για τους οποίους είναι αντίθετοι, κι όχι να μας λένε ότι παραβιάζει το Σύνταγμα η κήρυξη ενός δημοψηφίσματος, αν δεν μπορούν να το τεκμηριώσουν. Διότι ΔΕΝ μπορούν.

Δύο είναι τα ζητήματα που έχουν τεθεί ως προς την αντίθεση του δημοψηφίσματος προς το Σύνταγμα: ότι το ερώτημα του δημοψηφίσματος είναι απαγορευμένο επειδή αφορά δημοσιονομικό θέμα και ότι ο χρόνος διεξαγωγής του δημοψηφίσματος είναι εξαιρετικά περιορισμένος για έναν πλήρη δημόσιο διάλογο και μια κανονική προετοιμασία για ένα τέτοιο θέμα.

Το Σύνταγμα (άρθρο 44 παρ. 2) είναι σαφέστατο, δεν επιδέχεται καμία διαφορετική ανάγνωση που να αντέχει στην λογική ή να υπηρετείται από τα γνωστά ερμηνευτικά εργαλεία της επιστήμης:

"O Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Yπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο Kανονισμός της Bουλής και νόμος για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής."

Το τί είναι "κρίσιμο εθνικό θέμα" έχει την πλήρη διακριτική ευχέρεια να το αποφασίσει η Βουλή, η οποία εξάλλου έχει την "αρμοδιότητα της αρμοδιότητας". Αλοίμονο αν δεν είναι κρίσιμο εθνικό θέμα το μέλλον της χώρας, διότι περί αυτού πρόκειται.

Έπειτα, ο περιορισμός για τα δημοσιονομικά θέματα αφορά, κατά ρητή επιταγή του Συντάγματος ΜΟΝΟ τις περιπτώσεις που τίθεται σε δημοψήφισμα "ψηφισμένο νομοσχέδιο" που αφορά "σοβαρό κοινωνικό ζήτημα" (άρα όχι αναγκαστικά "κρίσιμο εθνικό θέμα"), αλλά όχι εφόσον το ψηφισμένο νομοσχέδιο αφορά δημοσιονομικό θέμα. Εδώ δεν έχουμε καν ψηφισμένο νομοσχέδιο, δεν πρόκειται περί αυτού.

Έπειτα, το Σύνταγμα δεν προβλέπει τίποτε για τον χρόνο εντός του οποίου διεξάγεται το δημοψήφισμα. Ο Ν.4023/2011 που ορίζει την διαδικασία, ορίζει ότι το δημοψήφισμα διενεργείται εντός 30 ημερών από το προεδρικό διάταγμα που το προκηρυσσει. Επομένως, ούτε και τον νόμο καταστρατηγεί ένα δημοψήφισμα που διενεργείται σε συντομότερο χρόνο, αφού είναι εντός 30 ημερών.

Τα υπόλοιπα ζητήματα που αφορούν την αοριστία του ερωτήματος του δημοψηφίσματος, τον ανεπαρκή χρόνο για την διεξαγωγή του, την καταχρηστικότητα της προσφυγής στην λαό, την έλλειψη αντικειμένου αφού οι δανειστές απέρριψαν την πρόταση είναι τεράστια και σοβαρά ζητήματα για τον δημόσιο διάλογο και πιθανώς ορθές παρατηρήσεις. Αλλά μόνο με αυτά δεν "βγαίνει" αντισυνταγματικότητα, δηλαδή παραβίαση κανόνα του Συντάγματος, ούτε κατά το γράμμα, ούτε κατά πνεύμα του.

Θα φέρω ένα άλλο παράδειγμα: λέμε συχνά ότι τα ατομικά δικαιώματα δεν μπαίνουν ως ερώτημα δημοψηφίσματος. Γιατί δεν είναι θέμα κρίσης των πλειοψηφιών, αλλά αφορούν εκφάνσεις του κράτους δικαίου που λειτουργεί πέραν της λογικής πλειοψηφία - μειοψηφία. Το ίδιο το Σύνταγμα στο άρθρο 44 δεν εξαιρεί ωστόσο τα θέματα των ατομικών δικαιωμάτων από το πεδίο ερωτημάτων που μπορεί να τεθούν με ένα δημοψήφισμα. Εκεί όμως, αυτό που διακυβεύεται είναι ο ίδιος ο αυστηρός χαρακτήρας του Συντάγματος (άρθρο 110 Σ.): αφού το ίδιο προβλέπει τα ατομικά δικαιώματα δεν θα ήταν δυνατόν να προβλέπει και την διαδικασία της πλειοψηφικής θέσης τους σε αμφιβολία, με διαδικασία άλλη από την αναθεώρησή του. Δεν μπορούμε λοιπόν να εξισώσουμε τα δημοσιονομικά ή τα εθνικά θέματα που ρυθμίζονται με νόμους με τα θέματα που ρυθμίζονται απευθείας από το Σύνταγμα. Ένα τέτοιο δημοψήφισμα θα παραβίαζε το άρθρο 110 του Σ, εισάγοντας μια διαδικασία αναθεώρησης μη προβλεπόμενη. Το συζητούμενο δημοψήφισμα όμως, δεν ανοίγει την πόρτα σε μια τέτοια μη προβλεπόμενη διαδικασία αναθεώρησης.

Γι' αυτό καλό είναι η συζήτηση να επικεντρωθεί στην ουσία. Η διαδικασία δεν έχει υπερβάσεις συνταγματικά καθορισμένων ορίων.