Σάββατο, Δεκεμβρίου 10, 2016

Τί αφορά ο νέος νόμος κατά των διακρίσεων

Δημοσιεύθηκε χθες στο ΦΕΚ ο νέος Ν.4443/2016 για την ίση μεταχείριση χωρίς διακρίσεις, σε ενσωμάτωση ορισμένων οδηγιών της ΕΕ στο εσωτερικό δίκαιο. Οι δύο πρώτες οδηγίες (2000/43 και 2000/78) που είχαν εκδοθεί από την ΕΕ όταν επίτροπος εργασίας ήταν η Άννα Διαμαντοπούλου είχαν ήδη ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο πριν 11 χρόνια με τον Ν.3304/2005. Απέμενε μια οδηγία 2014/54 με κάποιες γενικές αναφορές για τις οικογένειες των εργαζομένων που ως τέτοιες πρέπει να αναγνωρίζονται και αυτές με σύμφωνο συμβίωσης. 

Ο νόμος αυτός είναι στον πυρήνα του εργατικό δίκαιο. Η ίση μεταχείριση χωρίς διακρίσεις είναι βέβαια μια συνταγματική αρχή που ο κοινός νομοθέτης καλείται να εφαρμόσει στην πράξη με νομοθετικές ρυθμίσεις, αλλά εδώ περιορίζεται στο εργατικό δίκαιο και μόνο για συγκεκριμένες μορφές διάκρισης σε άλλες περιοχές. Για να καλάβουμε αυτόν τον νόμο και το προβληματικό πεδίο εφαρμογής του, πρέπει να έχουμε κατά νου δύο διαφορετικά πράγματα: είναι άλλο οι λόγοι διάκρισης και άλλο οι τομείς εφαρμογής της ίσης μεταχείρισης.

Λόγοι διάκρισης

Ο Ν.4443/2016 αναφέρεται σε μια σειρά από λόγους διάκρισης: φυλή, χρώμα, εθνική ή εθνοτική καταγωγή, γενεαλογικές καταβολές, θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις, αναπηρία, χρόνια πάθση, ηλικία, οικογενειακή ή κοινωνική κατάσταση, σεξουαλικός προσανατολισμός ταυτότητα ή χαρακτηριστικά φύλου. 

Όμως, ο Ν.4443/2016 δεν απαγορεύει τις διακρίσεις για όλους αυτούς τους λόγους διάκρισης σε όλους τους τομείς. Ατυχώς ιεραρχεί τους λόγους διάκρισης φύλου, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής ως πιο σοβαρούς από όλους τους υπόλοιπους!

Τομείς εφαρμογής

Α. Μερική εφαρμογή: εργασία και απασχόληση

Όλοι οι ανωτέρω λόγοι διάκρισης απαγορεύονται σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα στον τομέα της εργασίας και απασχόλησης. Ως "τομέας εργασίας και απασχόλησης", με βάση τουν Ν.4443/2016 ορίζεται ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει: (α) όρους πρόσβασης στην εργασία & απασχόληση (κριτήρια επιλογής, όρους προσληψεων κ.τ.λ.), (β) πρόσβαση στην επαγγελματική εκπαίδευση, επιμόρφωση, πρακτική επαγγελματική εμπειρία κ.τ.λ., (γ) τους όρους και τις συνθήκες εργασίας όπως οι αποδοχές, η υγεία, η ασφάλεια στην εργασία και σε περίπτωση ανεργίας η επανένταξη και η εκ νέου απασχόληση και (δ) η συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Σε αυτούς τους τομείς (α-δ) απαγορεύονται οι διακρίσεις για ΟΛΟΥΣ τους λόγους διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένης της αναπηρίας, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου.

Β. Πλήρης εφαρμογή: τομείς πέραν της εργασίας και απασχόλησης

Υπάρχουν όμως και άλλοι τομείς σε δημόσιο και αγορά που παρατηρούνται διακρίσεις, πέραν του τομεά της εργασίας και απασχόλησης. 

Ο Ν.4443/2016 αναγνωρίζει ότι οι διακρίσεις μόνο για λόγους φυλής, χρώματος, εθνικής εθνοτικής καταγωγής απαγορεύονται στο δημόσιο και την αγορά όσον αφορά όχι μόνο την εργασία/απασχόληση αλλά και: 

α) την κοινωνική προστσσία συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικης ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης
β) τις κοινωνικές παροχές και τις φορολογικές διευκολύνσεις ή πλειονεκτήματα
γ) την εκπαίδευση
δ) την πρόσβαση στην διάθεση και την παροχή αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται συναλλακτικά στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της στέγης

Έτσι όμως, δεν απαγορεύονται οι διακρίσεις στους τομείς α-δ για μια σειρά από λόγους: αναπηρία, ηλικία, σεξουαλικός προσανατολισμός, ταυτότητα φύλου.

Πρακτικό παράδειγμα: η άνιση μεταχείριση για την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη/εκπαίδευση/κοινωνικές προχές/ πρόσβαση σε αγαθα και υπηρεσίες απαγορεύεται αν είσαι Ρομά, όχι όμως αν είσαι ανάπηρος/γκέι/λεσβία/τρανς.

Σε αυτό το σημείο ο Ν.4443/2016 είναι εξόχως προβληματικός, αφού παρέχει μειωμένη προστασία για μια σειρά κατηγοριών προσώπων που υφίστανται διακρίσεις στους τομείς α-δ, ενώ τέτοια μειωμένη προστασία δεν είναι συνταγματικά επιτρεπτή.

Ποια προστασία;

Η ουσιαστική προστασία που παρέχει ο νόμος είναι η αντιστροφή του βάρους απόδειξης: αν είσαι θύμα μιας από τις παραπάνω διακρίσεις στους τομείς που απαγορεύονται, αρκεί απλώς να επικαλεστείς στο δικαστήριο ή στον Συνήγορο του Πολίτη ή σε άλλη ανεξάρτητη αρχή ότι είσαι θύμα, χωρίς να χρειάζεται να το αποδείξεις. Αντιστροφή βάρους απόδειξης σημαίνει ότι το θύμα δεν χρειάζεται να αποδείξει τον ισχυρισμό του. Σημαίνει ότι ο φερόμενος ως θύτης καλείται να ανταποδείξει. Στην περίπτωση π.χ. της διάκρισης λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού στον χώρο της εργασίας, αρκεί το άτομο να ισχυριστεί (χωρίς να πρέπει να αποδείξει) ότι υπέστη διακριτική μεταχείριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο εργοδότης είναι εκείνος που καλείται να αποδείξει (όχι δηλαδή απλως να αρνηθεί, αλλά να αποδείξει με μάρτυρες, έγγραφα, στοιχεία κ.τ.λ.) ότι η τυχόν διακριτική μεταχείριση δεν οφείλεται στον σεξουαλικό προσανατολισμό του εργαζόμενου. 

Αυτή είναι η μόνη ουσιαστική νομική συμβολή του Ν.4443/2016: η αντιστροφή του βάρους απόδειξης και η επέκταση της υποχρέωσης τήρησης της ίσης μεταχείρισης σε όλες τις ανεξάρτητες αρχές, όχι μόνο από τον Συνήγορο του Πολίτη που παραμένει φορέας προώθησης της αρχης της ίσης μεταχειρισης. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...