Νομική φύση του "Αρχείου Καβάφη" και πνευματική ιδιοκτησία

Με αφορμή την εξώδικη δήλωση του Ιδρύματος Ωνάση, κατόχου του "Αρχείου Καβάφη", εναντίον του καθηγητή Μιχάλη Πιερή για την δημοσίευση στο περιοδικό "Κονδυλοφόρος" ενός εκτεταμένου κειμένου με τίτλο "Ειδολογικός Κατάλογος του Αρχείου Καβάφη", ξεκίνησε με σχετικά δημοσιεύματα του The Athens Review of Books δημόσιος διάλογος σε σχέση με τα πρόσωπα και τις πολιτικές διαχείρισης του εν λόγω Αρχείου. 

Το θέμα με προβλημάτισε έντονα, δεδομένων των ισχυρισμών περί πνευματικής ιδιοκτησίας επί του Αρχείου Καβάφη, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι, τουλάχιστον ως προς το πνευματικό έργο του Κ.Π.Καβάφη μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι δεν υπάρχουν πλέον, μετά την παρέλευση 70 ετών από τον θάνατο του δημιουργού, εν ισχύ δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο Καβάφης πέθανε στις 29 Απριλίου 1933, επομένως τα πνευματικά δικαιώματα επί των έργων του που κληρονόμησε ο Αλέκος Σεγκόπουλος και, στην συνέχεια, ο καθηγητής Γ.Π.Σαββίδης το αγόρασε από τη χήρα Σεγκόπουλου και μετά το απέκτησαν οι δικοί του κληρονόμοι έληξαν το έτος 2003. Η κατηγορία που εξαπολύεται εναντίον του Ιδρύματος Ωνάση είναι ότι εγείρει αξιώσεις πνευματικής ιδιοκτησίας για έργα των οποίων η νομική προστασία έχει λήξει από το 2003. Αν όμως ισχύει αυτό, ποια είναι τα δικαιώματα και ποια η νομική φύση του Αρχείου Καβάφη που αποκτήθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση το έτος 2012;

Ο διαδικτυακός τόπος του Αρχείου Καβάφη στο κεφάλαιο "Δικαιώματα" περιλαμβάνει μια συνοπτική αναφορά, χωρίς επίκληση νομικών διατάξεων: 

"Το περιεχόμενο των ηλεκτρονικών σελίδων αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του Ιδρύματος Ωνάση και προστατεύονται από το νόμο. Copyright (c) Ίδρυμα Ωνάση 2012 - 2017. Απαγορεύεται με οποιονδήποτε τροπο αναπαραγωγή ή αποθήκευση όλου του έργου ή τμήματος του χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη (c) Ίδρυμα Ωνάση 2012 - 2017". 

Το κείμενο υπάρχει και στα αγγλικά. 

Δεν νομίζω ότι αυτή η απαγόρευση και η υποβολή του περιεχομένου του διαδικτυακού τόπου απαγορεύει σε κάποιον την ελεύθερη αναπαραγωγή της "Ιθάκης" ή οποιουδήποτε άλλου ποιήματος του Καβάφη. Μετά την παρέλευση της νομικής προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, το έργο ανήκει στον "δημόσιο τομέα" όπως λέμε οι νομικοι που ασχολούμαστε με την πνευματική ιδιοκτησία, δηλαδή στην σφαίρα των πνευματικών έργων για τα οποία δεν υπάρχει "πνευματική ιδιοκτησία". Είναι θεμελιώδες, ανθρώπινο και συνταγματικό δικαίωμα καθενός να κάνει ό,τι θέλει με το σύνολο των ποιημάτων του Καβάφη, χωρίς να ζητήσει άδεια από κανέναν (άρθρο 5, 5Α και 14 του Συντάγματος, άρθρο 10 ΕΣΔΑ). Επομένως υπάρχει κάτι άλλο που αφορά η παραπάνω απαγόρευση, όχι τα ποιήματα και τα άλλα κείμενα ως έργα απαλλαγμένα από δικαιώματα.

Το Αρχείο Καβάφη είναι επίσης επισκέψιμο και υπάρχει αναρτημένος κι ένας κανονισμός λειτουργίας του (αναρτημένος εδώ). Σε αυτό τον κανονισμό λειτουργίας επαναλαμβάνονται αναφορές για πνευματική ιδιοκτησία και προηγούμενη άδεια. Αναφέρεται μεταξύ άλλων: 

"Το Ίδρυμα Ωνάση διατηρεί σε κάθε περίπτωση το σύνολο των πνευματικών δικαιωμάτων επί του Αρχείου. Η άδεια χρήσης και ενδεχομένως η άδεια δημοσίευσης δίδεται στον εκάστοτε χρήστη μόνο και αποκλειστικά για τον συγκεκριμένο σκοπό που έχει αναφερθεί στη σχετική αίτηση του."

Εδώ το Ίδρυμα Ωνάση ακολουθεί διαφορετική διατύπωση και αναφέρεται στο σύνολο των πνευματικών δικαιωμάτων όχι του "περιεχομένου" (όπως στην ιστοσελίδα του), αλλά "επί του Αρχείου". Υπάρχει λοιπόν κάτι άλλο, το οποίο εννοεί ο κανονισμός λειτουργίας κι όχι βέβαια το δικαίωμα καθενός, προστατευμένο από την συνταγματική ελευθερία της πρόσβασης και χρήσης έργων που ανήκουν στον δημόσιο τομέα.

Η κριτική που αναπτύσσεται από την Athens Review of Books είναι ότι το Ίδρυμα Ωνάση ταυτίζει το δικαίωμά του στα χειρόγραφα του ποιητή που του ανήκουν ως αντικείμενα, ως συστατικά μέρη του Αρχείου Καβάφη, με το πνευματικό περιεχόμενο του έργου του ποιητή που είναι απαλλαγμένο από πνευματικά δικαιώματα. Αυτό θα ήταν πραγματικά εξωφρενικό και προφανώς αντίθετο στην νομοθεσία. Είναι άλλο το ιδιοκτησιακό δικαίωμα επί του ενσώματου αντικειμένου (π.χ. επί των χειρογράφων του Καβάφη) και άλλο πνευματικό δικαίωμα, δηλαδή της αναπαραγωγής του περιεχομένου του χειρογράφου που έχει λήξει όπως είπαμε το 2003. Δεν πιστεύω ότι το Ίδρυμα Ωνάση έχει προβεί σε μια τέτοια σύγχυση. 

Υπάρχει κάτι άλλο, άρρητο μέχρι στιγμής από την πλευρά του Ιδρύματος, αλλά και από την πλευρά της κριτικής στο Ίδρυμα που αναπτύσσεται από τους αρθρογράφους του Athens Review of Books. Kαι αυτό είναι η νομική φύση του Αρχείου Καβάφη και ιδίως η νομική σημασία της συμβολής εκείνων που το ταξινόμησαν και το κατέστησαν πράγματι αρχείο, δηλαδή του καθηγητή Σαββίδη και των συνεργατών του. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η εξώδικη δήλωση επιδόθηκε όταν δημοσιεύθηκε ο Ειδολογικός Κατάλογος του Αρχείου Καβάφη από τον καθηγητή Πιέρη στον "Κονδυλοφόρο". Ο εν λόγω Κατάλογος, όπως τον διαβάζω στο περιοδικό "Κονδυλοφόρος" αποτελεί ένα εκτεταμένο επιστημονικό κείμενο καταγραφής και ταξινόμησης του Αρχείου Καβάφη (το κείμενο είναι αναρτημένο ως .pdf στο academia.edu). Ως συντάκτες αυτού του κειμένου φέρονται οι Σαββίδης και Πιέρης. Αυτό σημαίνει ότι ο Κατάλογος είναι έργο που καλύπτεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και, αν όντως νομικά οι δύο αναφερόμενοι επιστήμονες είναι συνδημιουργοί του, τότε ο Κατάλογος ανήκε εξ αδιαιρέτου στους κληρονόμους Σαββίδη στους οποίους μεταβιβάστηκε το τυχόν πνευματικό δικαίωμα του Σαββίδη, όσο και στον ζώντα καθηγητή Πιέρη. Εξάλλου με απάντηση εκπροσώπου του Ιδρύματος Ωνάση δεν φαίνεται να αμφισβητούνται τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του Πιέρη. Το θέμα είναι ότι στον πρόλογο του Καταλόγου, ο Πιέρης αναφέρει ότι ακολούθησε την μεθοδολογία και την σύλληψη του Σαββίδη, αλλά ο συντάκτης του κειμένου του καταλόγου είναι ο ίδιος. Αν ισχύει αυτό που λέει ο Πιέρης, ότι ακολούθησε τις αναλυτικές οδηγίες κτλ του Σαββίδη, αλλά ο ίδιος έγραψε το κείμενο, υπάρχει ένα ζήτημα ως προς το αν πρόκειται για συνδημιουργούς ή αν ο Πιέρης είναι αποκλειστικός δημιουργός, δεδομένου ότι κατά το ισχύον δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας αυτό που προστατεύεται δεν είναι η ιδέα, η σύλληψη, το κόνσεπτ, η μέθοδος, αλλά αντίθετα η μορφή, η διατύπωση και το τελικό αποτέλεσμα. Πάντως ο ίδιος ο Πιέρης δεν αμφισβητεί ότι ο Σαββίδης ήταν συνδημιουργός του, λόγος για τον οποίο και τα δύο ονόματα βρίσκονται στην αρχή του Καταλόγου, στο σημείο που κατά το συνήθως συμβαίνον τίθενται τα ονόματα των δημιουργών. 

Στην εξώδικη δήλωση του Ιδρύματος Ωνάση, ως "Αρχείο Καβάφη" ορίζεται "το σύνολο των χειρογράφων, βιβλίων, φωτογραφιών, αντικειμένων κτλ του ποιητή Κ.Π.Καβάφη αλλά και του αειμνήστου Γ.Π.Σαββίδη που αποτελούν το Αρχείο Καβάφη". Επομένως, το Ίδρυμα Ωνάση δεν κάνει λόγο για πνευματικά δικαιώματα στο έργο του Καβάφη, αλλά αναφέρεται μόνο σε υλικά αντικείμενα. Ωστόσο, σε αυτά περιλαμβάνει και αντίστοιχο υλικό του Γ.Π.Σαββίδη, ο οποίος απεβίωσε το έτος 1995 κι επομένως τυχόν πνευματικά δικαιώματα του Σαββίδη επί προτότυπων προϊόντων της διανοίας του είναι ακόμη σε ισχύ και θα είναι για συνολικά 70 χρόνια μετά τον θάνατο του καθηγητή. Αυτό που  αγόρασε το Ίδρυμα Ωνάση εκτός από την κυριότητα των ένυλων αντικειμένων του Καβάφη είναι, προφανώς, και τα άυλα δικαιώματα του καθηγητή Σαββίδη που ενσωματώνονται στο γενικότερο σύνολο που ονομάζεται "Αρχείο Καβάφη". Δεν έχουμε δει την πράξη μεταβίβασης, η οποία μπορεί και να μην είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική ως προς αυτό, αλλά νομίζω ότι υπάρχουν κάποια πνευματικά δικαιώματα του Σαββίδη που απέκτησε το Ίδρυμα Ωνάση και αυτά είναι ουσιαστικά τα πνευματικά δικαιώματα που επικαλείται (πέραν του φώτοσοπ που έχει γίνει στην γνωστή φωτογραφία του ποιητή από την οποία αφαιρέθηκαν οι ρυτίδες στο πρόσωπο και το χέρι του). 

Ένα "αρχείο", ως τέτοιο δεν είναι αντικείμενο προστασίας από τις διατάξεις της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα (π.χ. η στοιχειοθεσία ενός κειμένου του οποίου έχουν λήξει τα πνευματικά δικαιώματα) αφορούν ατομικά έργα, όχι "αρχεία". Από αυτή την άποψη, το Αρχείο Καβάφη, ως συλλογή έργων του ποιητή δεν τελεί υπό την προστασία των διατάξεων της πνευματικής ιδιοκτησίας. Υπάρχει όμως κάτι που έκανε ο Σαββίδης, το οποίο έχει μια σοβαρή πνευματική και επιστημονική αυτοτέλεια: το οργάνωσε, το ταξινόμησε, επιμελήθηκε τις κατηγορίες των έργων, την δομή του "Αρχείου Καβάφη". Το κατέστησε, λοιπόν, από μία ενότητα πνευματικού και ιστορικού υλικού που ήταν όταν το παρέλαβε, ένα διαρθρωμένο σύνολο. Μια συλλογή έργων. 

Εάν το περιεχόμενο αυτής της συλλογής έχει διευθετηθεί κατά τρόπο πρωτότυπο, τότε η νομοθεσία μας επιφυλάσσει μια έκπληξη: υπάρχει πνευματική ιδιοκτησία επί της συλλογής αυτής καθαυτής! Ακόμη κι αν επί των συστατικών στοιχείων της συλλογής λείπουν πλέον δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, η πρωτοτυπία της διευθέτησης των έργων έχει αυτοτελή προστασία από την πνευματική ιδιοκτησία. Συγκεκριμένα, το άρθρο 2 ("Αντικείμενο του δικαιώματος") του Ν.2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας ορίζει, στην παρ. 2 ότι ως έργα "νοούνται και οι συλλογές έργων ή συλλογές εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών γεγονότων και στοιχείων, όπως οι εγκυκλοπαίδειες και οι ανθολογίες  εφόσον η επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη. Η προστασία των έργων της παρούσας παραγράφου γίνεται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων στα προϋπάρχοντα έργα, που χρησιμοποιήθηκαν ως αντικείμενο των μετατροπών ή των συλλογών."

Ο νομοθέτης είχε περισσότερο βέβαια την δημιουργία μιας "ανθολογίας", όπως αυτή του Αποστολίδη: μπορεί τα επί μέρους έργα που περιέχει αυτή η συλλογή να μην έχουν πνευματικά δικαιώματα, αλλά ο Αποστολίδης είχε πνευματικά δικαιώματα επί του συνόλου της συλλογής. Αυτό σημαίνει ότι καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει όποιο ποίημα ελεύθερο δικαιωμάτων περιλαμβάνεται στην Ανθολογία Αποστολίδη, αλλά δεν έχει βέβαια δικαίωμα να επανεκδόσει την ίδια την Ανθολογία Αποστολίδη χωρίς άδεια του ιδίου, όσο ήταν εν ζωή και για 70 χρόνια μετά τον θάνατό του. 

Το Αρχείο Καβάφη, διαμορφωμένο από τον Σαββίδη, στοιχεία "συλλογής" κατά την έννοια του νόμου και ο περί ου ο λόγος "Κατάλογος" είναι μάλλον το κριτήριο που θα προσδώσει το πολυπόθητο χαρακτηριστικό της "πρωτοτυπίας" σε αυτή την συλλογή, ώστε να αποτελεί έργο τέχνης. Ωστόσο, μόνος ο χαρακτηρισμός του Αρχείου Καβάφη ως "συλλογής" κατά την έννοια του νόμου, δεν αρκεί για τις αυστηρές απαγορεύσεις με τις οποίες κλειδώνει τα επιμέρους έργα του ο Κανονισμός Λειτουργίας του Αρχείου, αλλά και τα Δικαιώματα της Ιστοσελίδας του Αρχείου Καβάφη.

Νομίζω ότι υπάρχει κάτι πιο ισχυρό, νομικά, που παραμένει άρρητο τόσο από την πλευρά του Ιδρύματος όσο και από την πλευρά της κριτικής στο Ίδρυμα. Πιθανώς το Αρχείο Καβάφη στην σημερινή του μορφή να μην αποτελεί απλά "συλλογή", αλλά κάτι περισσότερο. Κάτι που περιγράφει ο νομοθέτης στην παράγραφο 2α του ίδιου ως άνω άρθρου 2 του Ν.2121/1993:

"Αντικείμενο προστασίας είναι και οι βάσεις δεδομένων οι οποίες λόγω της επιλογής ή διευθέτησης του περιεχομένου τους αποτελούν πνευματικά δημιουργήματα. Η προστασία αυτή δεν εκτείνεται στο περιεχόμενο των βάσεων δεδομένων και δεν θίγει κανένα από τα δικαιώματα που υφίστανται στο περιεχόμενο αυτό. Ως βάση δεδομένων νοείται η συλλογή έργων, δεδομένων ή άλλων ανεξάρτητων στοιχείων, διευθετημένων κατά συστηματικό ή μεθοδικό τρόπο και ατομικώς προσιτών με ηλεκτρονικά μέσα ή με άλλο τρόπο (άρθρα 3 και 1 παρ. 2 Οδηγίας 96/9)."

Αν το Αρχείο Καβάφη είναι όντως βάση δεδομένων, τότε γι' αυτό επιφυλάσσεται πολύ αυστηρότερη προστασία απ' ότι για τις απλές συλλογές έργων. Σύμφωνα με το άρθρο 45Α του Ν.2121/1993, η νομοθεσία κατοχυρώνει ένα "sui generis" δικαίωμα για τον κατασκευαστή της βάσης δεδομένων - και για τον δικαιούχο αυτής. Συγκεκριμένα, ο κατασκευαστής - δικαιούχος  έχει δικαίωμα

 " να απαγορεύει την εξαγωγή ή/και επαναχρησιμοποίηση του συνόλου ή ουσιώδους μέρους του περιεχομένου της βάσης δεδομένων, αξιολογούμενου ποιοτικά ή ποσοτικά, εφόσον η απόκτηση, ο έλεγχος ή η παρουσίαση του περιεχομένου της βάσης δεδομένων καταδεικνύουν ουσιώδη ποιοτική ή ποσοτική επένδυση. Κατασκευαστής βάσης δεδομένων είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που λαμβάνει την πρωτοβουλία και επωμίζεται τον κίνδυνο των επενδύσεων. Δεν θεωρείται κατασκευαστής ο εργολάβος βάσης δεδομένων (άρθρο 7 παρ. 10 Οδηγίας 96/9)."

Ως προς την ορολογία που αναπτύσσει αυτή η διάταξη, ο ίδιος ο νόμος μας δίνει την ερμηνεία του: 

α) "Εξαγωγή" θεωρείται η μόνιμη ή προσωρινή μεταφορά του συνόλου ή ουσιώδους μέρους του περιεχομένου βάσης δεδομένων σε άλλο υλικό φορέα με οποιοδήποτε μέσο ή με οποιαδήποτε μορφή και 

β) επαναχρησιμοποίηση νοείται η πάσης μορφής διάθεση στο κοινό του συνόλου ή ουσιώδους μέρους του περιεχομένου της βάσης δεδομένων με διανομή αντιγράφων, εκμίσθωση, μετάδοση με άμεση επικοινωνία ή με άλλες μορφές. Η πρώτη πώληση αντιγράφου μιας βάσης δεδομένων στην Κοινότητα από το δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του συνιστά ανάλωση του δικαιώματος ελέγχου της μεταπώλησης του εν λόγω αντιγράφου στην Κοινότητα. Ο δανεισμός στο κοινό δεν συνιστά πράξη εξαγωγής ή επαναχρησιμοποίησης (άρθρο 7 παρ. 2 Οδηγίας 96/9).

Το κλειδί για την εφαρμογή αυτών των διατάξεων βρίσκεται στην παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου: το sui generis δικαίωμα του κατασκευαστή βάσης δεδομένων

" ισχύει ανεξάρτητα από το εάν η εν λόγω βάση δεδομένων ή το περιεχόμενό της προστατεύεται με τις διατάξεις για την πνευματική ιδιοκτησία ή με άλλες διατάξεις. Η προστασία βάσει του δικαιώματος που αναφέρεται στην παράγραφο 1 δεν θίγει ενδεχόμενα δικαιώματα επί του περιεχομένου τους. Το δικαίωμα ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδομένων μπορεί να μεταβιβασθεί με αντάλλαγμα ή χωρίς αντάλλαγμα ή να παραχωρηθεί η εκμετάλλευσή του με άδεια ή σύμβαση (άρθρο 7 παρ. 3 και 4 Οδηγίας 96/9)."

Οι απαγορεύσεις γίνονται σαφέστερες στην παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου: 

"Δεν επιτρέπεται η επανειλημμένη και συστηματική εξαγωγή ή/και επαναχρησιμοποίηση επουσιωδών μερών του περιεχομένου της βάσης δεδομένων, εφόσον συνεπάγεται τη διενέργεια πράξεων που έρχονται σε σύγκρουση με την κανονική εκμετάλλευση της βάσης δεδομένων ή θίγουν αδικαιολόγητα νόμιμα συμφέροντα του κατασκευαστή της βάσης (άρθρο 7 παρ. 5 Οδηγίας 96/9)."

Υπάρχουν όμως και περιορισμοί σε αυτές τις απαγορεύσεις. Στην παρ. 5, ο νομοθέτης εξισορροπεί τα δικαιώματα του κατασκευαστή με τα δικαιώματα του κοινού: 

"Ο κατασκευαστής βάσης δεδομένων που έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού με οποιονδήποτε τρόπο δεν μπορεί να εμποδίσει το νόμιμο χρήστη της βάσης να εξάγει ή/και να επαναχρησιμοποιεί επουσιώδη μέρη του περιεχομένου της αξιολογούμενα ποιοτικά ή ποσοτικά για οποιονδήποτε σκοπό. Εάν ο νόμιμος χρήστης δικαιούται να εξάγει ή/και να επαναχρησιμοποιεί τμήμα μόνο της βάσης δεδομένων, η παρούσα παράγραφος εφαρμόζεται μόνο για το τμήμα αυτό. Ο νόμιμος χρήστης βάσης δεδομένων που έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού με οποιονδήποτε τρόπο δεν μπορεί: α) να εκτελεί πράξεις που έρχονται σε σύγκρουση με την κανονική εκμετάλλευση της βάσης αυτής ή θίγουν αδικαιολόγητα τα νόμιμα συμφέροντα του κατασκευαστή της, β) να προξενεί ζημία στους δικαιούχους του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας ή των συγγενικών δικαιωμάτων για τα έργα ή τις ερμηνείες ή εκτελέσεις που περιέχονται στην εν λόγω βάση δεδομένων. Συμφωνίες αντίθετες προς τις ρυθμίσεις που προβλέπονται στην παρούσα παράγραφο είναι άκυρες (άρθρα 8 και 15 Οδηγίας 96/9)."

Περαιτέρω περιορισμοί αναπτύσσονται στην παρ. 6:

"Ο νόμιμος χρήστης της βάσης δεδομένων που έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού με οποιονδήποτε τρόπο μπορεί, χωρίς την άδεια του κατασκευαστή της βάσης δεδομένων, να εξάγει ή και/να επαναχρησιμοποιήσει ουσιώδες μέρος του περιεχομένου της: α) όταν πρόκειται για εξαγωγή, για εκπαιδευτικούς ή ερευνητικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή και στο βαθμό που αυτό δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο μη εμπορικό σκοπό, β) όταν πρόκειται για εξαγωγή ή/και επαναχρησιμοποίηση για λόγους δημόσιας ασφάλειας ή για σκοπούς διοικητικής ή δικαστικής διαδικασίας. Το δικαίωμα ειδικής φύσης ισχύει για τις βάσεις δεδομένων των οποίων οι κατασκευαστές ή οι δικαιούχοι είναι υπήκοοι Κράτους - Μέλους ή έχουν τη συνήθη διαμονή τους στο έδαφος της Κοινότητας. Εφαρμόζεται επίσης στις εταιρείες και επιχειρήσεις που έχουν συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία Κράτους - Μέλους και οι οποίες έχουν την καταστατική τους έδρα, την κεντρική διοίκηση ή την κύρια εγκατάστασή τους εντός της Κοινότητας. Όταν η συγκεκριμένη Εταιρία ή επιχείρηση έχει μόνο την καταστατική της έδρα στο έδαφος της Κοινότητας, οι δραστηριότητές της πρέπει να συνδέονται πραγματικά και αδιάλειπτα με την οικονομία ενός Κράτους - Μέλους (άρθρα 9 και 11 Οδηγίας 96/9)."

Υπάρχει επίσης χρονικός περιορισμός μέσα στον οποίο ισχύουν όλα αυτά για τις βάσεις δεδομένων και ορίζεται στο άρθρο 7: 

"Το δικαίωμα που προβλέπεται στο άρθρο αυτό ισχύει από την περάτωση της κατασκευής της βάσης δεδομένων και λήγει δεκαπέντε (15) έτη μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους που έπεται της ημερομηνίας περάτωσης. Στην περίπτωση βάσης δεδομένων η οποία έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού, με οποιονδήποτε τρόπο, πριν από τη λήξη της περιόδου που προβλέπεται στο προηγούμενο εδάφιο, η διάρκεια της προστασίας του δικαιώματος που προβλέπεται στο παρόν άρθρο λήγει δεκαπέντε (15) έτη μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται της ημερομηνίας κατά την οποία η βάση τέθηκε για πρώτη φορά στη διάθεση του κοινού. Οποιαδήποτε ουσιώδης τροποποίηση, αξιολογούμενη ποιοτικά ή ποσοτικά, του περιεχομένου μιας βάσης δεδομένων, ιδίως οποιαδήποτε ουσιώδης τροποποίηση εξαιτίας της διαδοχικής σώρευσης προσθηκών, διαγραφών ή μετατροπών, που έχουν ως αποτέλεσμα να θεωρείται ότι πρόκειται για νέα ουσιώδη επένδυση, αξιολογούμενη ποιοτικά ή ποσοτικά, παρέχει στη βάση που προκύπτει από την επένδυση αυτή δικαίωμα ιδίας διάρκειας προστασίας (άρθρο 10 Οδηγίας 96/9)."

Ανεξάρτητα από το αν ισχύουν όλα αυτά στην περίπτωση του Αρχείου Καβάφη, το σίγουρο είναι ότι οι απαγορεύσεις που μπορούν να τεθούν από έναν ιδιώτη σε έργα των οποίων έχουν λήξει τα πνευματικά δικαιώματα είναι πολύ περιορισμένες, ενόψει των συνταγματικών δικαιωμάτων για πρόσβαση και χρήση των έργων του δημόσιου τομέα. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν το Αρχείο Καβάφη είναι "συλλογή" ή "βάση δεδομένων", τίποτε δεν απαγορεύει σε κάποιον ενδιαφερόμενο να δημοσιεύσει ανθολογία με τα έργα του Καβάφη χωρίς την άδεια του Ιδρύματος ή σε κάποιον άλλο να φτιάξει μια άλλη βάση δεδομένων με το έργο του Καβάφη, με διαφορετική διάρθρωση απο αυτήν του Αρχείου και της Ιστοσελίδας του. Περιορισμοί μπορεί να υπάρχουν όμως στην χρήση αυτών καθαυτών των αντιγράφων από χειρόγραφα, αυτόγραφα κ.τ.λ. που συγκροτούν μέρος του Αρχείου Καβάφη και του οποίου η επαναχρησιμοποίηση ή εξαγωγή, αν θεωρηθεί ότι όντως αυτό αποτελεί βάση δεδομένων, τελεί υπό τους ανωτέρω περιορισμούς, χωρίς να απαγορεύεται και για μεμονωμένα έργα ή έναν εύλογο αριθμό έργων.

Το ζήτημα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και σύνθετο νομικά και η συμβολή αυτή περιλαμβάνει κάποιες πρώτες καλόπιστες σκέψεις, χωρίς να διεκδικεί κάποιο αλάθητο.