Το κυβερνητικό πρόγραμμα και η Εθνική Στρατηγική Ισότητας ΛΟΑΤΚΙ+

 Στους μπλε φακέλους που μοιράστηκαν σήμερα στα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου υπάρχουν, σύμφωνα με το ρεπορτάζ οι 4 άξονες: 1) το πρόγραμμα της ΝΔ 2023-2027, 2) προτεραιότητες 2023 και εκκρεμότητες Αυγούστου, 3) χρονοδιάγραμμα βασικών υποχρεώσεων και 4) κυβερνητικό έργο 2019 - 2023 με τα κείμενα αναφοράς όσων έχουν ήδη γίνει, σε ψηφιακό αρχείο.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα της ΝΔ, στο κεφάλαιο "Δίκαιη Ελλάδα" και υποκεφάλαιο "Κοινωνική Συνοχή" υπάρχει η εξής αναφορά: "Υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+".

Αυτό σημαίνει ότι και μέσα στους μπλε φακέλους υπάρχουν τα κεφάλαια της Εθνικής Στρατηγικής που αφορούν κάθε υπουργείο, τόσο στον άξονα (1) ως Πρόγραμμα της ΝΔ για το 2023 - 2027, όσο και ως (4) κυβερνητικό έργο 2019 - 2023, καθώς η Εθνική Στρατηγική είναι το πόρισμα της επιτροπής που συνέστησε ο πρωθυπουργός το 2021 και του παραδόθηκε ως έγγραφο που αναρτήθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του πρωθυπουργού τον Ιούνιο του 2021.

Επομένως, αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι η ένταξη της Εθνικής Στρατηγικής στο (2) προτεραιότητες 2023 και στο (3) χρονοδιάγραμμα βασικών υποχρεώσεων.

Ας δούμε τί έχει υλοποιηθεί και τι όχι από την Εθνική Στρατηγική Ισότητας ΛΟΑΤΚΙ+ μέχρι σήμερα:

Αρχικά η ίδια η Εθνική Στρατηγική αναφέρει στην σελίδα 7:

"Δεδομένου του εύρους των υπό εξέταση δράσεων και πολιτικών, η Επιτροπή θεωρεί ότι μέχρι το 2023 θα πρέπει να έχουν τεθεί οι βάσεις για την υλοποίηση των βασικών προτάσεων της παρούσας έκθεσης."

Άρα, το τρέχον έτος 2023 έχει επισημανθεί από την Εθνική Στρατηγική ως χρόνος για την υλοποίηση των βασικών προτάσεων της. Συνεπώς, υπάρχει ήδη μέσα στην Εθνική Στρατηγική η προτεραιοποίηση που θα πρέπει να αναφέρεται στο (2) για τις εκκρεμότητες του 2023 προς όλους τους υπουργούς.

- "Κυβερνητική δομή για τα δικαιώματα των ΛΟΑΚΤΙ+": η Εθνική Σρτατηγική επισημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει ένας κεντρικός δημόσιος φορέας, όπως ένα Υπουργείο που να διαδραματίζει τον αναγκαίο συντονιστικό ρόλο και να προωθεί τις σχετικές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό η Κυβέρνηση δεν το έχει κάνει ακόμη με ρητό τρόπο. Σημειώνω βέβαια ότι το νέο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας παίρνει την Γενική Γραμματεία Ανθρώπινων Δικαιωμάτων από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, αλλά η Εθνική Στρατηγική λέει άλλα πράγματα:

"Συγκεκριμένα, προτείνεται να συσταθεί, με ειδική νομοθετική διάταξη και συντονιστική λειτουργία, «Εθνικός Μηχανισμός για Ίσα Δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+» (ΕΜΙΔ ΛΟΑΤΚΙ+). Ο ΕΜΙΔ ΛΟΑΤΚΙ+ επικοινωνεί με τα επιμέρους υπουργεία ή άλλους κρατικούς φορείς με αρμοδιότητα σε επιμέρους ζητήματα, συντονίζει τη δράση τους, επιλύει τυχόν συγκρούσεις αρμοδιοτήτων και ελέγχει την πορεία και το αποτέλεσμα υλοποίησης των στόχων, ευρισκόμενος σε στενή συνεργασία και διαβούλευση με την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+. Είναι, ακόμη, επιτακτική ανάγκη, ανά υπουργείο να υπάρχει τουλάχιστον ένα στέλεχος που θα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και θα συνεργάζεται τόσο με τη δομή που θα συσταθεί όσο και με τα άλλα στελέχη από τα συναρμόδια υπουργεία."

- Εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς (σελ. 12 επόμενα): σχεδόν τίποτε από όσα προβλέπει η Εθνική Στρατηγική δεν έχει υλοποιηθεί. Έχουμε μόνο έναν νέο νόμο για το μπούλινγκ στα σχολεία που έχει ένα προβληματικό και έλλειπες άρθρο περί γενικών και αόριστων σχεδίων δράσης.

- Ισοτιμία στην Εργασία (σελ. 16 επ.): Έχει υλοποιηθεί η ένταξη των τρανς ατόμων στο πρόγραμμα επιδότησης εργοδοτών ΟΑΕΔ. Εκκρεμεί όμως: "μελέτη και σχεδιασμός μηχανισμών για την άρση των εμποδίων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην αγορά εργασίας όπως επίσης και η θέσπιση ενός κώδικα δεοντολογίας." Επίσης δεν έχει αφαιρεθεί η λεγόμενη "διαταραχή ταυτότητας φύλου" από τον εθνικό κατάλογο νοσημάτων, γεγονός που αποκλείει τρανς άτομα από προσλήψεις σε ορισμένες δημόσιες θέσεις.

- Θέματα Υγείας (σελ. 19 επ.): δεν έχει τροποποιηθεί ο νόμος για τις αθέμιτες διακρίσεις ώστε να περιλαμβάνεται η προστασία της υγείας για τα λοατκι άτομα (Ν.444/2016), ενώ αυτή η τροποποίηση έγινε ήδη για τα ΑΜΕΑ. Επιπλέον έχει ζητηθεί η αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών επειδή διάφορες ιατρικές ειδικότητες έχουν άγνοια από τα ΛΟΑΚΙ+ θέματα. Το ίδιο ισχύει για την επιμόρφωση επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Η απαγόρευση αιμοδοσίας για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα υλοποιήθηκε ήδη το έτος 2022, καθώς και η νομοθέτηση για την λήψη προφυλακτικής αγωγής PrEP, η οποία όμως εκκρεμεί ακόμη στο στάδιο της υλοποίησης. Για τα προβλήματα των διεμφυλικών ατόμων στον χώρο της υγείας υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις που ακόμη δεν έχουν υλοποιηθεί.

- Θέματα Ασύλου: εκκρεμεί η επικαιροποίηση της νομοθεσίας ώστε να περιλαμβάνει την έκφραση φύλου και τα χαρακτηριστικά φύλου ως λόγους ευαλωτότητας.

- Θέματα κατάρτισης στον δημόσιο τομέα: ενώ έχουν υλοποιηθεί σεμινάρια προς διάφορους χώρους της δημόσιας διοίκησης και της δικαιοσύνης όπως η Εθνική Σχολή Δικαστών, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, Σχολή Αστυνομίας κ.τ.λ., δεν έχουν ενταχθεί ακόμη στο πρόγραμμα σπουδών των παραγωγικών σχολών ως υποχρεωτικά μαθήματα τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ΛΟΑΤΚΙ+ διάσταση τους.

- Αστυνομική βία: υπάρχουν πολλές προτάσεις για την αστυνομία, τον έλεγχο της και την διασύνδεση της με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα που δεν έχουν υλοποιηθεί (σελ. 33-37).

- Ρητορική μίσους: δεν έχει εξεταστεί η επαναφορά του άρθρου 361Β στον Ποινικό Κώδικα (αποκλεισμός ΛΟΑΤΚΙ+ από πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες).

- Θεραπείες μεταστροφής: ποινικοποιήθηκε η εφαρμογή τους, αλλά με σοβαρό "παράθυρο" την συγκατάθεση ενηλίκων και χωρίς μνεία σε σαφείς κυρώσεις όπως η αφαίρεση άδειας επαγγέλματος.

- Κοινωνική πολιτική για ειδικές ομάδες ΛΟΑΤΚΙ+: έχει προκηρυχθεί η πρόταση για δημιουργία ξενώνα, αλλά ακόμη το έργο δεν έχει προχωρήσει.

- Ζητήματα οικογενειακού δικαίου: Γάμος - συγγένεια - τεκνοθεσία. Εκκρεμούν.

- Νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου: εξορθολογισμός της διαδικασίας ως εξωδικαστικής και αφαίρεση προϋπόθεσης αγαμίας και μη μεταβολής στοιχείων στις ληξιαρχικές πράξεις τέκνων των διεμφυλικών ατόμων με ΝΑΤΟ. Εκκρεμούν.

- Ζητήματα για τα Ίντερσεξ άτομα: ψηφίστηκε πέρσι το καλοκαίρι η απαγόρευση των "διορθωτικών" επεμβάσεων. Εκκρεμεί η αναγνώριση της τρίτης καταχώρισης φύλου.

- Εξωτερική πολιτική και διάσταση ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων: πολλές προτάσεις για διπλωματική λειτουργία των αιτημάτων παραμένουν εκκρεμείς όπως η ανάδειξη της Ελλάδας ως ασφαλή προορισμό για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

- Δράσεις ορατότητας: ενεργητική στήριξη και φυσική παρουσία πολιτικών προσώπων ως ομιλητών και ως συμμετεχόντων σε εκδηλώσεις ορατότητας όπως τα Pride, ιδίως με αφορμή την διοργάνωση του EuroPride στην Θεσσαλονίκη το 2024.

H δημοσιοποίηση φωτογραφιών με εισαγγελική διάταξη παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο

 Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην υπόθεση Μάργαρη κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 36705/16) καταδίκασε σήμερα την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (σεβασμός ιδιωτικής ζωής), κρίνοντας έτσι συνολικά το νομικό πλαίσιο που ισχύει στην χώρα μας για το θέμα της δημοσιοποίησης φωτογραφιών και στοιχείων διωκόμενων με εισαγγελική διάταξη (σήμερα: άρθρο 84Α Ν.4624/2019)

Η προσφεύγουσα είχε συλληφθεί το 2015 μαζί με άλλους 6 για φερόμενα ποινικά αδικήματα (απάτη, πλαστογραφία, συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση) και αφέθηκε ελεύθερη μετά την απολογία της με τον περιοριστικό όρο της απαγόρευσης εξόδου από την χώρα.

Το Τμήμα Ασφαλείας Ανατολικής Αττικής ζήτησε από τον εισαγγελέα να εκδώσει διάταξη για την δημοσιοποίηση των στοιχείων της προσφεύγουσας, σύμφωνα με τον τότε ισχύοντα Ν.2472/1997 για την προστασία του κοινωνικού συνόλου και για την διερεύνηση τυχόν εμπλοκής της σε άλλα αδικήματα. Ο εισαγγελέας επέτρεψε την δημοσιοποίηση των προσωπικών δεδομένων για 6 μήνες, διάταξη που εγκρίθηκε και από τον εισαγγελέα εφετών.

Η φωτογραφία προσώπου και τα στοιχεία της προσφεύγουσας, μαζί με τους συγκατηγορουμένους της και την αναφορά "μέλη εγκληματικής οργάνωσης που τελούσαν άπατες από κοινού πλαστογραφία μετά χρήσεως εις βάρος ιδιοκτητών ακινήτων στο Ψυχικό και την Βούλα" δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της αστυνομίας. Στον πρώτο βαθμό η προσφεύγουσα καταδικάστηκε σε 11,5 χρόνια φυλάκιση χωρίς αναστολή, ενώ στον δεύτερο βαθμό η προσφεύγουσα δεν εμφανίστηκε και θεωρείται φυγόδικη.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, στην σημερινή απόφαση του αναφέρεται και στην απόφαση 128/2012 της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, στην οποία είχα εκπροσωπήσει τις οργανώσεις που είχαν τότε στραφεί κατά της δημοσιοποίησης των στοιχείων των οροθετικών γυναικών και η Αρχή είχε κρίνει ότι ήταν... αναρμόδια να κρίνει τον εισαγγελέα. Επρόκειτο φυσικά για την πιο επονείδιστη απόφαση της Αρχής, από ιδρύσεως της, καθώς παραιτήθηκε τότε ευθέως από τον συνταγματικό της ρόλο που είναι κατά το άρθρο 9Α Σ. η προστασία των προσωπικών δεδομένων, ακόμη κι αν τα παραβιάζει ο εισαγγελέας με την διάταξη του. Δεν υφίσταται θέμα "διάκρισης των λειτουργιών", όπως εξάλλου επιβεβαίωσε και η Οδηγία 2016/680 που επιβάλλει στην Αρχή τον έλεγχο και των εισαγγελικών αρχών για την ορθή τήρηση της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα.

Να, λοιπόν, που έμμεσα τώρα δικαιωνόμαστε ότι η διαδικασία τότε της δημοσιοποίησης των στοιχείων των οροθετικών ήταν αντίθετη στο Ευρωπαϊκό δίκαιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων, κρίση που όφειλε αναντίρρητα να έχει διατυπώσει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων από τότε, από το 2012. Διότι τα δεδομένα των οροθετικών δόθηκαν στην δημοσιότητα με τις ίδιες παραβιάσεις που διέγνωσε σήμερα το ΕΔΔΑ για την δημοσιοποίηση των δεδομένων της Μάργαρη.

Η προσφεύγουσα, στην υπόθεση Μάργαρη κατά Ελλάδας διαμαρτύρεται που η δημοσιοποίηση της φωτογραφίας και των στοιχείων της έγινε χωρίς προηγούμενη δική της ενημέρωση, χωρίς να μπορεί να προσβάλλει την διάταξη και χωρίς να διαχωρίζονται οι εις βάρος της κατηγορίες για ποινικά αδικήματα από τις κατηγορίες για τους συγκατηγορουμένους της. Τόνισε ότι, ενώ στην εισαγγελική διάταξη είχαν γίνει οι διαφοροποιήσεις των κατηγοριών, στην ανάρτηση της Αστυνομίας είχαν παρουσιαστεί όλοι ως εγκληματική οργάνωση κι έτσι η αστυνομική ανακοίνωση δεν συμφωνούσε με την εισαγγελική διάταξη.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην παρούσα υπόθεση έκρινε ότι η προσφεύγουσα έπρεπε πριν από την δημοσιοποίηση της φωτογραφίας της και των πράξεων για τις οποίες κατηγορείται να είχε ενημερωθεί από τις αρχές. Έπρεπε δηλαδή η νομοθεσία να προβλέπει ότι πριν ο εισαγγελέας εκδώσει την διάταξη για την δημοσιοποίηση των στοιχείων οφείλει να ενημερώσει το υποκείμενο των δεδομένων. Έπρεπε επίσης και να την ακούσει, να λάβει τις απόψεις της, πριν αποφασίσει την δημοσιοποίηση. Αυτή η υποχρέωση απορρέει από το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, επομένως, η Ελλάδα τώρα, θα πρέπει να τροποποιήσει και το ισχύον άρθρο 84A του Ν.4624/2019 που προβλέπει όλη την διαδικασία δημοσιοποίησης προσωπικών δεδομένων κατηγορουμένων από την εισαγγελία και την αστυνομία.

Αυτή την στιγμή, η Ελλάδα βρίσκεται έκθετη σε προσφυγές ενώπιον του ΕΔΔΑ από όλους αυτούς τους κατηγορουμένους που, όπως η Μάργαρη, δόθηκαν με εισαγγελικές διατάξεις τα προσωπικά δεδομένα τους στην δημοσιότητα χωρίς προηγούμενη ενημέρωση τους, εφόσον βέβαια αυτό έχει γίνει εντός των προηγούμενων 4 μηνών που είναι η προθεσμία για τις προσφυγές.

Έπειτα, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η διαδικασία δεν περιλαμβάνει κάποια μορφή προηγούμενης ακρόασης του ατόμου πριν την έκδοση της διάταξης δημοσιοποίησης, αλλά ούτε και διαδικασία προσφυγής, ειδικά για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης (ενώ για άλλα αδικήματα υπάρχει προσφυγή στον εισαγγελέα εφετών).

Σημειωτέον ότι και κατά το σήμερα ισχύον άρθρο 84Α του Ν.4624/2019 δεν επιτρέπεται προσφυγή κατά της εισαγγελικής διάταξης της δημοσιοποίησης στοιχείων εφόσον πρόκειται για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης, όπως και ορισμένων άλλων αδικημάτων κατά της σεξουαλικής ελευθερίας. Επομένως, εδώ το ΕΔΔΑ ήδη καταδικάζει την Ελλάδα που δεν προβλέπει προσφυγές και σε αυτές τις περιπτώσεις, έστω στον εισαγγελέα εφετών.

Τέλος το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι πράγματι η ανακοίνωση της Αστυνομίας παρουσίαζε σοβαρή απόκλιση από την εισαγγελική διάταξη, καθώς η διάταξη όριζε επακριβώς για ποια πράξη κατηγορήθηκε η προσφεύγουσα (το πλημμέλημα της συμμετοχής) ενώ η αστυνομική ανακοίνωση των στοιχείων της ήταν ανακριβής και προσέβαλε το τεκμήριο της αθωότητας της.

Μειοψήφισε ο Κύπριος δικαστής Σεργίδης που έκρινε στην μειοψηφούσα γνώμη του ότι αφού η προσφεύγουσα είναι φυγόδικη και δεν έχει δείξει σεβασμό στο κράτος δικαίου, πώς είναι δυνατόν να ζητάει σεβασμό των δικαιωμάτων της. Θα αφήσω ασχολίαστη αυτή την άποψη, από σεβασμό στο κύρος και την διαχρονική αξία ενός κορυφαίου δικαστικού θεσμού όπως είναι το ΕΔΔΑ.

Μειοψήφισαν επίσης οι Εσθονός και Ελβετός δικαστές κρίνοντας ότι δεν χρειαζόταν να ενημερωθεί εκ των προτέρων η Μάργαρη, διότι ήταν πιο επείγον να ενημερωθεί η κοινή γνώμη για τις πράξεις της ώστε να διαπιστωθεί εάν είχε τελέσει κι άλλες τέτοιες. Επίσης στην μειοψηφία τους οι εσθονοελβετοί θεωρούν ότι μπορούσε η προσφεύγουσα να είχε αποζημιωθεί προσφεύγοντας στα ελληνικά δικαστήρια, ενώ η ίδια είχε αποδείξει ότι δεν υπάρχει τέτοια νομολογία για παράνομες πράξεις από τα δικαιοδοτικά όργανα όπως οι εισαγγελείς. Επικαλούνται μια απόφαση του ΣτΕ του 2021, η οποία όμως δεν επιδικάζει αποζημίωση του θιγόμενου για παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου, αντίθετα μάλιστα, σε αυτή την απόφαση το ΣτΕ ορίζει ότι πρέπει ο Έλληνας νομοθέτης να ορίσει ειδική διαδικασία δικαστική για αυτές τις παραβιάσεις και ότι δεν αρκούν οι γενικές διατάξεις!

Σε αυτή την υπόθεση, το ΕΔΔΑ δεν επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση, λόγω "των περιστάσεων της υπόθεσης", δηλαδή λόγω του ότι η προσφεύγουσα εκπροσωπήθηκε από τον δικηγόρο της, ενώ η ίδια ήταν φυγόδικο κι ενώ ο δικηγόρος της είπε στο ΕΔΔΑ ότι δεν ήταν εύκολο να την εντοπίσει, αλλά είχε εξουσιοδότηση να την εκπροσωπήσει. Αυτές οι περιστάσεις δεν θα οδηγούσαν στην επιδίκαση αποζημίωσης, οπότε το ΕΔΔΑ προς το παρόν αρκέστηκε στην καταδίκη της Ελλάδας χωρίς κάποια άλλη συνέπεια.

Αυτό όμως σημαίνει ότι εάν προσφύγουν κι άλλοι θιγόμενοι κατά της Ελλάδας στο ΕΔΔΑ, δηλαδή άτομα που με εισαγγελική διάταξη δημοσιοποιήθηκαν τα στοιχεία τους χωρίς προηγούμενη ακρόαση και ενημέρωση τους, χωρίς να έχουν δικαίωμα προσφυγής και βέβαια όταν η αστυνομική ανάρτηση έχει εις βάρος τους αποκλίσεις από την εισαγγελική διάταξη είναι βέβαιο ότι το ΕΔΔΑ θα επιδικάσει και αποζημιώσεις.

Επιβάλλεται λοιπόν άμεσα η επεξεργασία του Ν.4624/2019 έτσι ώστε η διαδικασία της δημοσιοποίησης των στοιχείων των κατηγορουμένων να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις του 8 ΕΣΔΑ όπως εξειδικεύτηκαν από την Μάργαρη κατά Ελλάδας.