Οι νόμιμες προσλήψεις είναι και "ηθικές";

Το πόρισμα του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης για τις εκατοντάδες προσλήψεις στο ΜΕΤΡΟ είναι σαφές: ορισμένες έγιναν χωρίς δημόσια πρόσκληση ενδιαφέροντος, με βιογραφικά που εστάλησαν από fax του ΥΠΕΧΩΔΕ, αφορούν πρόσωπα της ίδιας (εκλογικής;) περιφέρειας, οι αποφάσεις των προσλήψεων φαίνονται προειλημμένες, αφού ορισμένοι έδωσαν συνεντεύξεις μετά την πρόσληψη και σε πολλές περιπτώσεις υπήρχαν ακραίες αποστάσεις βιογραφικού - σύμβασης (λ.χ. μουσικός προσελήφθη ως οδηγός συρμού). Το πόρισμα χαρακτηρίζει τις προσλήψεις της παραμονής των εκλογών ως αντιδεοντολογική συμπεριφορά, στιγματίζοντας τη διαδικασία ως περίπτωση πελατειακών σχέσεων πολιτών - πολιτικών. Όμως, στο πόρισμα δεν αναφέρεται ούτε μία παράβαση νόμου (διαβάστε εδώ το Πόρισμα).

Ο Γενικός Eπιθεωρητής αναγκάζεται να επικαλεστεί γενικές αρχές "βέλτιστων πρακτικών" που ακολουθούνται στον ιδιωτικό τομέα, όπως η πρόσκληση δημόσιου ενδιαφέροντος για την πρόσληψη του καταλληλότερου προσωπικού, καθώς και την δεοντολογική αρχή της μη πρόσληψης προσωπικού στον ευρύτερο δημόσιο τομέα κατά την προεκλογική περίοδο. Είναι οι μόνοι κανόνες που μπορεί να επικαλεστεί, αλλά δεν πρόκειται για νομικά δεσμευτικές διατάξεις, όπως λ.χ. ισχύει για την πρόσληψη σε Δήμους, με ρητή νομική απαγόρευση (διαβάστε εδώ το Πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη για προσλήψεις σε Δήμους κατά την προεκλογική περίοδο). Η διαφορά είναι σημαντική: η παραβίαση άγραφων δεοντολογικών αρχών από μόνη της αποτελεί απλώς ένα αντικείμενο δημόσιας κριτικής, ενώ η παραβίαση νομικών διατάξεων οδηγεί στις σχετικές έννομες συνέπειες (όπως η ακυρότητα των συμβάσεων).

Διαβάζοντας αυτό το Πόρισμα, αποφάσισα ότι μάλλον κινδυνεύω, εάν συνεχίσω να χρησιμοποιώ το ΜΕΤΡΟ για τις μετακινήσεις μου. Έτσι, έπεσα στην παγίδα της διάκρισης ανάμεσα στο "νόμιμο" και το "ηθικό". Από τη μία δεν παραβιάστηκαν διατάξεις διαδικασίας προσλήψεων, άρα οι προσλήψεις είναι νόμιμες. Από την άλλη πλευρά, όπως επισημαίνει το Πόρισμα, δεν υπήρχαν κανόνες για αυτή τη διαδικασία, επομένως δεν θα μπορούσαν και να παραβιασθούν. Επομένως, η νομοθεσία δεν έχει παραβιαστεί, καθώς ο έλεγχος του κανονιστικού πλαισίου από τον Γενικό Επιθεωρητή, εντοπίζει παραβιάσεις ως προς την δεοντολογία, την ηθική ή τις βέλτιστες πρακτικές. Αλλά αυτό που παραβιάζεται τελικά είναι η ίδια η νομική μεθοδολογία, η οποία παρακάμφθηκε και κατ' αποτέλεσμα περιφρονήθηκαν όλα αυτά τα εξωνομικά κανονιστικά σύνολα (το "ηθικό").

Γι' αυτό συμφωνώ, κατά μία έννοια, με μια φράση που προκάλεσε σάλο όταν ξεστομίστηκε: ό,τι είναι νόμιμο (θεσπισμένο) είναι και ηθικό (θεμιτό). Η ηθική είναι μια εντελώς αόριστη κανονολογία και ανάγεται σε προσωπικές, υποκειμενικές, πιθανώς κυμαινόμενες και μη μετρήσιμες εκτιμήσεις του καθενός. Η συλλογική ηθική δεν μπορεί να αναπτύσσει από μόνη της δεσμευτικά αποτελέσματα, ακριβώς επειδή, σε αντίθεση με τη νομοθεσία, δεν είναι θεσμικά νομιμοποιημένη δια της καταγραφής της σε σαφείς και ρητούς κανόνες. Μόνο όταν παρέμβει η θετική διαδικασία της θέσπισης κανόνων επέρχεται η οριζόντια δεσμευτικότητα, αλλά τότε δεν μιλάμε πια για συλλογική ηθική (ή "δεοντολογία"), αλλά για νομοθεσία. Άρα το "ηθικό" είναι δημοκρατικά δεσμευτικό μόνο όταν συμπίπτει με το "νόμιμο". Ωστόσο, το "νόμιμο" δεν μπορεί να έχει τον τελικό λόγο, εφόσον δεν συμμορφώνεται με την επιστημονική μεθοδολογία της νομικής. Δια της οποίας, μερικές φορές, επέρχεται η δίκαιη αποκατάσταση των θετικών κανόνων.