Η Βουλή φέρεται να λογοκρίνει διαφημιστικά spot κλιματιστικών

Η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής σε συνεδρίασή της ασχολήθηκε με δύο διαφημιστικά spot εταιρίας κλιματιστικών, στα οποία η έκπτωση στην τιμή παρουσιαζόταν ως "μίζα" προς όλους τους Έλληνες, ως "ιαπωνικό πακέτο στήριξης". Γνωστοί κοινοβουλευτικοί από διάφορα κόμματα, οι οποίοι δεν φημίζονται πάντως για την αίσθηση του χιούμορ τους, δρομολόγησαν τη διαδικασία για την απαγόρευση προβολής των spot, ζητώντας την παρέμβαση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύεται στα "ΝΕΑ", το ΕΣΡ φέρεται ότι αποφάσισε την απαγόρευση προβολής των διαφημιστικών (βλ. εδώ το άρθρο).

Πρόκειται για μια αστεία περίπτωση, όπως κατά βάθος κάθε υπόθεση λογοκρισίας και ακρωτηριασμού της ελεύθερης έκφρασης. Το ωραίο είναι ότι οι βουλευτές ασχολούνται μάλλον επειδή ο Ιαπωνέζος του πρώτου spot φαίνεται να μιλά από κάτι-σαν-το βήμα της Βουλής. Οι κορώνες ότι θίγονται οι Έλληνες μάλλον υποκρύπτουν ότι οι ίδιοι οι βουλευτές αισθάνονται προσβεβλημένοι, ως χρήστες αυτού του βήματος. Γι΄αυτό δεν επιτρέπουν να συσχετίζεται η λέξη "μίζα" με κανένα τρόπο με τα ξύλινα έδρανα της Βουλής. Δεν πρέπει όμως ούτε να μείνουμε στην σουρεαλιστική γελοιότητα, ούτε στις ψυχαναλυτικές αναζητήσεις για την λογοκριτική υστερία. Εάν ευσταθούν αυτά που αναφέρονται στα ΝΕΑ, προφανώς ενεργοποιήθηκαν ορισμένα πολύ επικίνδυνα ανακλαστικά, τα οποία θίγουν την ελευθερία της έκφρασης.

Θα πρέπει να τραβήξουμε μια διαχωριστική γραμμή: ναι, οι βουλευτές έχουν κάθε δικαίωμα να αναπτύξουν τις απόψεις τους για οποιοδήποτε θέμα, κάνοντας κριτική, επισημαίνοντας ό,τι δεν τους αρέσει, καταγγέλλοντας ό,τι θεωρούν ότι τους προσέβαλλε, ζητώντας να παρέμβουν οι αρμόδιες Αρχές. Από το πολιτικό επίπεδο της επίκρισης και της καταγγελίας, μέχρι το νομικό επίπεδο της εντολής σε ανεξάρτητη αρχή για λήψη συγκεκριμένης απόφασης, υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση: το ένα είναι σύμφωνο με το Σύνταγμα, ενώ το δεύτερο όχι. Το γεγονός μάλιστα ότι η εν λόγω ανεξάρτητη αρχή είναι το ΕΣΡ, το οποίο υπόκειται στον κοινοβουλευτικό έλεγχο της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας καθιστά σαφή την θεσμική στρέβλωση. Άλλο κοινοβουλευτικός έλεγχος κι άλλο διαταγή για λήψη συγκεκριμένης απόφασης. Δεν υιοθετώ τον ισχυρισμό ότι όντως έγινε κάτι τέτοιο, επισημαίνω ότι αυτό ΔΕΝ πρέπει να γίνεται, διότι έτσι παραβιάζονται συνταγματικές διατάξεις και κυρίως η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών. Η Βουλή δεν ασκεί εκτελεστική λειτουργία, ώστε να επιτρέπεται να χρησιμοποιεί το ΕΣΡ ως πλυντήριο ξεπλύματος λογοκριτικών αποφάσεών της. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος που ασκείται στις ανεξάρτητες αρχές προσδιορίζεται από συγκεκριμένες διατάξεις του Κανονισμού της Βουλής και περιλαμβάνει την κλήση μελών του ΕΣΡ για εξέταση και την συζήτηση της Ετήσιας Έκθεσης από τους βουλευτές. Δεν περιλαμβάνει όμως και την παροχή εντολών για λήψη απόφασης: ο ν.3051/2002 για τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ανεξάρτητες αρχές προβλέπεται ότι επ' αυτών δεν ασκείται διοικητικός έλεγχος ή εποπτεία από την κυβέρνηση ή άλλα όργανα. Αυτή είναι και η ουσία της θεσμικής ανεξαρτησίας αυτών των αρχών.

Επί της ουσίας του θέματος, τα διαφημιστικά κάνουν σάτιρα με αφορμή την πρόσφατη οικονομική στήριξη της Ελλάδας από διεθνείς οργανισμούς σε συνδυασμό με την ιαπωνική προέλευση των διαφημιζόμενων κλιματιστικών. Δεν πρόκειται λοιπόν για κυριολεκτικό λόγο, αλλά για ένα κωμικό στρατήγημα εμπνευσμένο από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία. Επομένως, δεν υπάρχει σκοπός για να θιγεί κανείς και ούτε καν διατυπώθηκε η φράση ότι οι Έλληνες παίρνουν "μίζα" με την κυριολεξία του όρου. Ο όρος χρησιμοποιείται μεταφορικά για μια παιγνιώδη παρουσίαση της έκπωσης επί της τιμής των κλιματιστικών. Συνεπώς ελλείπουν τα στοιχεία που θα καθιστούσαν τα εν λόγω διαφημιστικά ως αντικειμενικώς προσβλητικά για ομάδα προσώπων, όπως ο Ελληνικός λαός.

Εάν λοιπόν έχει ληφθεί όντως σχετική απόφαση απαγόρευσης από το ΕΣΡ και εάν επιβεβαιωθούν οι περιστάσεις παρέμβασης της Βουλής στην λήψη της φερόμενης απόφασης, τότε θα πρόκειται για μια ακόμη εκτροπή με θύμα την ελευθερία του λόγου. Η ελευθερία του λόγου επιδέχεται βέβαια περιορισμούς, αλλά αυτοί οι περιορισμοί δεν μπορούν να φτάνουν μέχρι του σημείου να απαγορεύεται η σατιρική τηλεοπτική διαφήμιση, μόνο και μόνο επειδή παρουσιάσθηκε μια εικόνα που εικονίζει το βήμα των βουλευτών και ακούγεται η λέξη "μίζα". Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης είναι αυτοί που προβλέπονται από τις διεθνείς συμβάσεις και ουσιαστικά αφορούν μόνο τους αναγκαίους σε μια δημοκρατική κοινωνία περιορισμούς για σκοπούς όπως η προστασία των δικαιωμάτων τρίτων, η εθνική ασφάλεια, η δημόσια τάξη και η αντιμετώπιση του εγκλήματος. Η σατιρική παρουσίαση της Βουλής δεν θίγει κάποιο από αυτά τα έννομα αγαθά.

H απαγόρευση αυτών των δύο διαφημιστικών spot δεν δικαιολογείται βάσει των επιτρεπτών περιορισμών της ελευθερίας της έκφρασης. Εάν αποδειχθεί ότι η Βουλή έχει συνεργήσει στη λήψη της φερόμενης απόφασης, θα πρόκειται για μια από τις πιο σοβαρές υποθέσεις λογοκρισίας των τελευταίων 30 ετών. Σε μια περίοδο, κατά την οποία η Βουλή θα πρέπει να σταματήσει κατεπειγόντος τις προκλήσεις του δημόσιου αισθήματος και να σεβαστεί έμπρακτα τα ανθρώπινα δικαιώματα.