To κίνημα #metoo δεν είναι μια αφορμή να καταγγείλουμε οτιδήποτε δυσάρεστο συνέβη στη ζωή μας, όπως μια άτυχη ερωτική σχέση, μια δυσάρεστη αλλά συναινετική πράξη ή μια υβριστική συμπεριφορά στον χώρο της εργασίας. Ξεκινώντας το 2006 από τις ΗΠΑ, το κίνημα αφορά την σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση και είναι μια διέξοδος όταν οι νομικές δυνατότητες είναι λίγες μεν, αλλά η ενδυνάμωση των θυμάτων μπορεί να οδηγήσει να αναζητήσουν έγκαιρα την απαραίτητη πολιτειακή προστασία.
Ας κρατήσουμε ότι στο επίκεντρο βρίσκεται η έννοια της συναίνεσης. Όταν οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη επιχειρείται χωρίς την συναίνεση, τότε έχουμε πράξη κακοποίησης. Μέχρι 10 χρόνια κάθειρξη τιμωρείται πλέον (για τις πράξεις από την 1η Ιουλίου του 2019 και μετά) οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη χωρίς την συναίνεση του παθόντος. Αν προστεθεί και σωματική βία, απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακαιραιότητας τότε υπάρχει βιασμός που τιμωρείται τουλάχιστον με 10 χρόνια κάθειρξης.
Όμως, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η συναίνεση ζητείται. Στο στάδιο που η συναίνεση ζητείται, ο αποδέκτης της πρότασης έχει το δικαίωμα να αρνηθεί. Ένα ζήτημα βέβαια είναι το πώς ζητείται: αν το αίτημα γίνεται με τρόπο που αποκλείει το δικαίωμα επιλογής, αν υπάρχει βία, αν υπάρχουν ήδη σεξουαλικές πράξεις πριν την τεκμαιρόμενη έστω συναίνεση, σίγουρα και σε αυτό το στάδιο μπορεί να υπάρξει κακοποίηση. Ο νόμος χαρακτηρίζει αυτή την πράξη "προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας" και αφορά χειρονομίες σεξουαλικού χαρακτήρα, επίδειξη γεννητικών οργάνων αλλά και "προτάσεις για γενετήσιες πράξεις" εφόσον "προσβάλλουν βάναυσα την αξιοπρέπεια του άλλου". Η ποινή είναι πολύ χαμηλή για αυτές τις πράξεις: φυλάκιση μέχρι ενός έτους.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες η συναίνεση έχει ελαττώματα:
-Δεν νοείται συναίνεση όταν υπάρχει κατάχρηση της σωματικής ή διανοητικής αναπηρίας ή άλλης ανικανότητας αντίστασης του θύματος: τιμωρείται με κάθειρξη έως 10 χρόνια.
- Δεν νοείται συναίνεση για άτομα που είναι κάτω των 15 ετών. Αυτό όμως σημαίνει ότι είναι νόμιμη η συναίνεση ανηλίκων άνω των 15 ετών. Η συναινετική σεξουαλική πράξη με ανήλικο 16 και 17 ετών είναι νόμιμη. Επίσης είναι νόμιμες οι σεξουαλικές πράξεις ανηλίκων κάτω των 15 ετών μεταξύ τους εάν η διαφορά μεταξύ τους δεν είναι άνω των 3 ετών (εφόσον δεν προκληθεί από ενήλικο έναντι ανταλλάγματος, οπότε τιμωρείται η πράξη με διαβαθμίσεις κακουργηματος έως πλημμέλημα).
- Δεν νοείται συναίνεση όταν ενήλικος υποχρεώνεται σε "επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης", με κατάχρηση σχέσης εργασιακής εξάρτησης οποιασδήποτε φύσης, ή όταν ο δράστης εκμεταλλεύεται την ά μ ε σ η ανάγκη του θύματος να εργασθεί, ή όταν οι εργαζόμενοι σε φυλακές ή άλλα κρατητήρια, σε αστυνομικές υπηρεσίες, σε σχολές, παιδαγωγικά ιδρύματα, νοσοκομεία, κλινικές ή κάθε είδους θεραπευτικά καταστήματα ή σε άλλα ιδρύματα προορισμένα να περιθάλπουν πρόσωπα που έχουν ανάγκη από βοήθεια, με κατάχρηση της θέσης τους, υποχρεώσουν σε γενετήσια πράξη πρόσωπο που έχει εισαχθεί σε αυτά τα ιδρύματα. Οι καταχρήσεις αυτές τιμωρούνται με φυλάκιση έως 2 ετών.
- Δεν νοείται συναίνεση όταν υπάρχει συγγένεια, μεταξύ συγγενών εξ αίματος ή από υιοθεσία, ανιούσας και κατιούσας γραμμής και μεταξύ αμφιθαλών ή ετεροθαλών αδελφών. Η αιμομιξία τιμωρείται: α) ως προς τους ανιόντες με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών, β) ως προς τους κατιόντες με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή και γ) μεταξύ αδελφών με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή. Ωστόσο, συγγενείς κατιούσας γραμμής ή αδελφοί μπορούν να απαλλαγούν από κάθε ποινή, αν κατά τον χρόνο της πράξης δεν είχαν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος.
Ειδικά για τον χώρο της εργασίας, η νομοθεσία προβλέπει και ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης: "οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος" (Ν.3896/2010). Αυτονόητα, οι πράξεις αυτές απαγορεύονται στον χώρο της εργασίας, τόσο από τον εργοδότη προς τον εργαζόμενο (οπότε είναι άκυρη η απόλυση θύματος), όσο και από τον εργαζόμενο προς τον εργοδότη (οπότε είναι έγκυρη η απόλυση δράστη), αλλά και μεταξύ εργαζομένων. Όταν η παρενόχληση προέρχεται από συνάδελφο, το θύμα οφείλει να ειδοποιήσει τον εργοδότη για να λάβει κατάλληλα μέτρα προστασίας.
Η συναίνεση νοείται επίσης όταν είναι συγκεκριμένη, δηλαδή ειδική. Η συναίνεση του ασθενούς προς τον ιατρό του για εξέταση π.χ. γεννητικών οργάνων δεν αποτελεί, φυσικά, συναίνεση για σεξουαλικές πράξεις. Η συναίνεση του ηθοποιού για την συμμετοχή του σε παράσταση ή πρόβα ή ακρόαση που περιλαμβάνει ερωτικές σκηνές δεν επιτρέπει και κατάχρηση πέραν του αναγκαίου για τους καλλιτεχνικούς σκοπούς. Αυτό όμως δεν σημαίνει και ότι κάθε ιατρική εξέταση ή κάθε οντισιόν με αίτημα για γυμνό είναι σεξουαλική παρενόχληση. Επίσης δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει συναίνεση: ο ασθενής έχει το δικαίωμα να δει ερωτικά τον γιατρό και ο ηθοποιός έχει δικαίωμα να δει ερωτικά τον σκηνοθέτη, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες ηλικίες και δεν συντρέχουν τα παραπάνω στοιχεία εκμετάλλευσης ανικάνου ή της ανάγκης για εργασίας κ.τ.λ. Συγεκριμένη συναίνεση υπάρχει επίσης σε μια ερωτική σχέση για τις ιδιωτικές απεικονίσεις: εφόσον η συναίνεση αφορά μόνο την προσωπική χρήση δεν επιτρέπεται η δημοσιοποίηση στο Διαδίκτυο ή η διαβίβαση του υλικού σε τρίτους.
Ο εισαγγελέας και οι άλλες αρμόδιες αρχές δεν παρεμβαίνουν αυτεπάγγελτα σε όλες τις παραπάνω παραβατικές συμπεριφορές. Οι περιπτώσεις των κακουργημάτων (όπου προβλέπεται κάθειρξη) είναι αυτεπάγγελτες. Χρειάζεται όμως έγκληση του παθόντος στις περιπτώσεις της κατάχρησης εργασιακής σχέσης ή της εκμετάλλευσης της άμεσης ανάγκης για εργασία. Σε περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης σε εκπαιδευτικό κ.τ.λ. ίδρυμα υπάρχει αυτεπάγγελτη αρμοδιότητα του εισαγγελέα και των αρχών να παρέμβουν και χωρίς έγκληση, όπως και στον βιασμό, αλλά αν ο παθών δηλώσει ότι δεν επιθυμεί την ποινική δίωξη, ο εισαγγελέας μπορεί να απόσχει οριστικά από την ποινική δίωξη ή, αν αυτή έχει ασκηθεί, να εισαγάγει την υπόθεση στο αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο, το οποίο μπορεί να παύσει οριστικά την ποινική δίωξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου