"Οι πολίτες και κυρίως οι νέοι, πείθονται με τις ρυθμίσεις μας και προσχωρούν στη λογική και στην αγάπη που αναδύεται μέσα από τις γραμμές και το πνεύμα του νομοσχεδίου μας", αναφέρει το επεξηγηματικό που έστειλε ο υπουργός Δικαιοσύνης στους βουλευτές. Μην είστε και τόσο σίγουρος, κύριε Χατζηγάκη, ότι οι νέοι "προσχωρούν" (άκου όρος...) σε ένα νομοσχέδιο που παραβιάζει τις θεμελιώδεις αρχές της ίσης μεταχείρισης και το ίδιο το Σύνταγμα.
«Το Σύνταγμα στο άρθρο 21 § 1 προστατεύει το γάμο και την οικογένεια. Οικογένεια μπορεί, επομένως, να υπάρξει και χωρίς γάμο, αφού αν το Σύνταγμα ήθελε να περιορίσει τη θεσμική εγγύηση μόνο στην οικογένεια που απορρέει από το γάμο, θα αρκούσε, στο άρθρο 21 § 1, μόνο η μνεία του γάμου. Άλλωστε, η ελεύθερη συμβίωση καλύπτεται συνταγματικά και από το άρθρο 5 § 1, που κατοχυρώνει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας.»
Αυτή η φράση από την Αιτιολογική Έκθεση που από το Φεβρουάριο του 2006 βρίσκεται στα συρτάρια του υπουργείου Δικαιοσύνης, επιβεβαιώνει τις νομικές αναλυσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς από το e-lawyer, στο οποίο έχω υποστηρίξει κατ΄ επανάληψιν ότι το Σύνταγμα, όπως κάθε θεμελιώδες κείμενο που αναθεωρείται με αυστηρή διαδικασία, πρέπει να ερμηνεύεται ως ζωντανός οργανισμός, σύμφωνα με τις τρέχουσες ανάγκες των ατόμων και της κοινωνίας.
Ας δούμε λοιπόν μία προς μία τις διατάξεις του νομοσχεδίου για το σύμφωνο συμβίωσης (λαμβάνεται υπόψη το draft που έδωσε στη δημοσιότητα ο καθηγητής κ. Παπαχρίστου).
Άρθρο 1
Σύσταση
Η συμφωνία δύο ενήλικων ετερόφυλων προσώπων με την οποία οργανώνουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης) καταρτίζεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η συμφωνία δηλώνεται στο ληξίαρχο του τόπου κατοικίας τους και καταχωρίζεται σε ειδικό ληξιαρχικό βιβλίο.
Σχόλια:
1. Για την πρόσθετη προϋπόθεση της ετερότητας φύλου που δεν υπάρχει ούτε καν στον κατά τον Αστικό Κώδικα γάμο, έχουμε επισημάνει πολλές φορές το ζήτημα αντισυνταγματικότητας του νομοσχεδίου. Ας προσθέσουμε ότι μια διάκριση πρόσβασης στους θεσμούς του οικογενειακού δικαίου με μόνο κριτήριο το σεξουαλικό προσανατολισμό παραβιάζει το άρθρο 8 σε συνδυασμό με το άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως δέχθηκε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην υπόθεση MB κατά Γαλλίας.
Εξάλλου, ούτε η Εκκλησία θα έπρεπε να έχει αντιρρήσεις, αφού υπάρχει χωρίο της Αγίας Γραφής που αναφέρει ότι ο βασιλιάς Δαυίδ υπέγραψε συνθήκη συμβίωσης με τον αγαπημένο του Ιωνάθαν και, επιπλέον το γνωστό χωρίο από τα Σόδομα και Γόμμορα που διατυμπανίζεται δεν είναι παρά μια καταδίκη των ομαδικών βιασμών και της παιδοφιλίας. Έχοντας αποδεχθεί τον τρίτο θρησκευτικό γάμο και βεβαίως το διαζύγιο (η β΄ και γ΄ σύζυγος δεν είναι πόρνες), η ορθόδοξη Εκκλησία έχει αποδείξει ότι πριν από αιώνες ήταν σαφώς πιο προσαρμόσιμη (στις εντολές των αυτοκρατόρων, δηλ. του κράτους) από την ρωμαιοκαθολική.
2. Το συμβολαιογραφικό έγγραφο είναι ο συστατικός τύπος, ενώ η δήλωση στο ληξιαρχείο και η καταχώρηση έχει «αποδεικτική ισχύ», κατά την αιτιολογική έκθεση, χωρίς να είναι απολύτως σαφές τι σημαίνει αυτό. Ορθότερη διατύπωση θα ήταν ότι οι ληξιαρχικές πράξεις επιβάλλονται για λόγους που σχετίζονται με την προσωπική και οικογενειακή κατάσταση των ενδιαφερομένων και δεν συνεπάγεται έννομες συνέπειες ως προς τις σχέσεις των συμβιούντων (λ.χ. υποχρέωση για συμβίωση, πρβλ 1386 ΑΚ). Εξάλλου, η συμβολαιογραφική πράξη, ως δημόσιο έγγραφο, αποτελεί πλήρες αποδεικτικό μέσον.
Άρθρο 2
Προϋποθέσεις
1. Για τη σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα.
2. Εμποδίζεται η σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης, αν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης των ενδιαφερόμενων προσώπων ή του ενός από αυτά.
3. Εμποδίζεται η σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μεταξύ συγγενών εξ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριορίστως και εκ πλαγίου μέχρι τον τέταρτο βαθμό, καθώς και συγγενών εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριορίστως.
4. Εμποδίζεται η σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μεταξύ εκείνου που υιοθέτησε και αυτού που υιοθετήθηκε.
Σχόλια: η προϋπόθεση της πλήρους δικαιοπρακτικής ικανότητας, δηλ. το να απαιτείς περισσότερα προσόντα από όσα έχει κάποιος που μπορεί να τελέσει γάμο αποδεικνύει ότι οι συντάκτες του νομοσχεδίου δεν έχουν συλλάβει πλήρως τον κοινωνικό ρόλο του νέου θεσμού. Αν ο γάμος επιτρέπεται και για τους κάτω των 18, αλλά και για όσους βρίσκονται σε δικαστική στερητική συμπαράσταση (άρθρο 1352 ΑΚ), ένα νομοσχέδιο συμβίωσης που «εμποδίζει» (επί λέξει!) αυτές τις ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες από τα δικαιώματα που μπορούν να απολαύσουν εξ αυτού, τι αξία έχει;
Ο αποκλεισμός αυτός βρίσκεται επίσης σε αντίθεση με το άρθρο 8 και 14 της ΕΣΔΑ, αφού εισάγει αθέμιτη διάκριση ως προς την πρόσβαση σε θεσμό του οικογενειακού δικαίου. Οι δικαιολογίες ότι «το σύμφωνο δεν αποτελεί υποκατάστατο του γάμου» δεν επαρκούν για να εξαιρεθούν από τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες έχουν ανάγκη προστασίας και όχι νομικών εμποδίων.
Άρθρο 3
Σχετική ακυρότητα
Την ακυρότητα του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μπορεί να επικαλεσθούν μόνο τα πρόσωπα που το συνήψαν, καθώς και όποιος προβάλλει έννομο συμφέρον οικογενειακής ή κληρονομικής φύσης. Την αναγνώριση της ακυρότητας μπορεί να ζητήσει αυτεπαγγέλτως ο εισαγγελέας, αν το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης αντίκειται στη δημόσια τάξη.
Σχόλιο: στο «έλεος» των συγγενών και των κληρονόμων, αλλά και του … εισαγγελέα λοιπόν, η ισχύς του συμφώνου συμβίωσης! Η διάταξη είναι επικίνδυνη και εντελώς περιττή καθώς αρκούν τα άρθρα 1372 – 1385 του Αστικού Κώδικα που έχουν τις αντίστοιχες διατάξεις για την ακυρότητα του γάμου.
Άρθρο 4
Λύση
1. Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λύνεται με συμφωνία των προσώπων, που περιβάλλεται τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Λύση επέρχεται και με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, αφότου αυτή κοινοποιηθεί με δικαστικό επιμελητή στον άλλο. Η συμφωνία ή η μονομερής δήλωση καταχωρίζεται στο ειδικό βιβλίο, όπου έχει καταγραφεί και η σύσταση του συμφώνου.
Αυτή η φράση από την Αιτιολογική Έκθεση που από το Φεβρουάριο του 2006 βρίσκεται στα συρτάρια του υπουργείου Δικαιοσύνης, επιβεβαιώνει τις νομικές αναλυσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς από το e-lawyer, στο οποίο έχω υποστηρίξει κατ΄ επανάληψιν ότι το Σύνταγμα, όπως κάθε θεμελιώδες κείμενο που αναθεωρείται με αυστηρή διαδικασία, πρέπει να ερμηνεύεται ως ζωντανός οργανισμός, σύμφωνα με τις τρέχουσες ανάγκες των ατόμων και της κοινωνίας.
Ας δούμε λοιπόν μία προς μία τις διατάξεις του νομοσχεδίου για το σύμφωνο συμβίωσης (λαμβάνεται υπόψη το draft που έδωσε στη δημοσιότητα ο καθηγητής κ. Παπαχρίστου).
Άρθρο 1
Σύσταση
Η συμφωνία δύο ενήλικων ετερόφυλων προσώπων με την οποία οργανώνουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης) καταρτίζεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η συμφωνία δηλώνεται στο ληξίαρχο του τόπου κατοικίας τους και καταχωρίζεται σε ειδικό ληξιαρχικό βιβλίο.
Σχόλια:
1. Για την πρόσθετη προϋπόθεση της ετερότητας φύλου που δεν υπάρχει ούτε καν στον κατά τον Αστικό Κώδικα γάμο, έχουμε επισημάνει πολλές φορές το ζήτημα αντισυνταγματικότητας του νομοσχεδίου. Ας προσθέσουμε ότι μια διάκριση πρόσβασης στους θεσμούς του οικογενειακού δικαίου με μόνο κριτήριο το σεξουαλικό προσανατολισμό παραβιάζει το άρθρο 8 σε συνδυασμό με το άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως δέχθηκε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην υπόθεση MB κατά Γαλλίας.
Εξάλλου, ούτε η Εκκλησία θα έπρεπε να έχει αντιρρήσεις, αφού υπάρχει χωρίο της Αγίας Γραφής που αναφέρει ότι ο βασιλιάς Δαυίδ υπέγραψε συνθήκη συμβίωσης με τον αγαπημένο του Ιωνάθαν και, επιπλέον το γνωστό χωρίο από τα Σόδομα και Γόμμορα που διατυμπανίζεται δεν είναι παρά μια καταδίκη των ομαδικών βιασμών και της παιδοφιλίας. Έχοντας αποδεχθεί τον τρίτο θρησκευτικό γάμο και βεβαίως το διαζύγιο (η β΄ και γ΄ σύζυγος δεν είναι πόρνες), η ορθόδοξη Εκκλησία έχει αποδείξει ότι πριν από αιώνες ήταν σαφώς πιο προσαρμόσιμη (στις εντολές των αυτοκρατόρων, δηλ. του κράτους) από την ρωμαιοκαθολική.
2. Το συμβολαιογραφικό έγγραφο είναι ο συστατικός τύπος, ενώ η δήλωση στο ληξιαρχείο και η καταχώρηση έχει «αποδεικτική ισχύ», κατά την αιτιολογική έκθεση, χωρίς να είναι απολύτως σαφές τι σημαίνει αυτό. Ορθότερη διατύπωση θα ήταν ότι οι ληξιαρχικές πράξεις επιβάλλονται για λόγους που σχετίζονται με την προσωπική και οικογενειακή κατάσταση των ενδιαφερομένων και δεν συνεπάγεται έννομες συνέπειες ως προς τις σχέσεις των συμβιούντων (λ.χ. υποχρέωση για συμβίωση, πρβλ 1386 ΑΚ). Εξάλλου, η συμβολαιογραφική πράξη, ως δημόσιο έγγραφο, αποτελεί πλήρες αποδεικτικό μέσον.
Άρθρο 2
Προϋποθέσεις
1. Για τη σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα.
2. Εμποδίζεται η σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης, αν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης των ενδιαφερόμενων προσώπων ή του ενός από αυτά.
3. Εμποδίζεται η σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μεταξύ συγγενών εξ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριορίστως και εκ πλαγίου μέχρι τον τέταρτο βαθμό, καθώς και συγγενών εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριορίστως.
4. Εμποδίζεται η σύναψη συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μεταξύ εκείνου που υιοθέτησε και αυτού που υιοθετήθηκε.
Σχόλια: η προϋπόθεση της πλήρους δικαιοπρακτικής ικανότητας, δηλ. το να απαιτείς περισσότερα προσόντα από όσα έχει κάποιος που μπορεί να τελέσει γάμο αποδεικνύει ότι οι συντάκτες του νομοσχεδίου δεν έχουν συλλάβει πλήρως τον κοινωνικό ρόλο του νέου θεσμού. Αν ο γάμος επιτρέπεται και για τους κάτω των 18, αλλά και για όσους βρίσκονται σε δικαστική στερητική συμπαράσταση (άρθρο 1352 ΑΚ), ένα νομοσχέδιο συμβίωσης που «εμποδίζει» (επί λέξει!) αυτές τις ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες από τα δικαιώματα που μπορούν να απολαύσουν εξ αυτού, τι αξία έχει;
Ο αποκλεισμός αυτός βρίσκεται επίσης σε αντίθεση με το άρθρο 8 και 14 της ΕΣΔΑ, αφού εισάγει αθέμιτη διάκριση ως προς την πρόσβαση σε θεσμό του οικογενειακού δικαίου. Οι δικαιολογίες ότι «το σύμφωνο δεν αποτελεί υποκατάστατο του γάμου» δεν επαρκούν για να εξαιρεθούν από τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες έχουν ανάγκη προστασίας και όχι νομικών εμποδίων.
Άρθρο 3
Σχετική ακυρότητα
Την ακυρότητα του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μπορεί να επικαλεσθούν μόνο τα πρόσωπα που το συνήψαν, καθώς και όποιος προβάλλει έννομο συμφέρον οικογενειακής ή κληρονομικής φύσης. Την αναγνώριση της ακυρότητας μπορεί να ζητήσει αυτεπαγγέλτως ο εισαγγελέας, αν το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης αντίκειται στη δημόσια τάξη.
Σχόλιο: στο «έλεος» των συγγενών και των κληρονόμων, αλλά και του … εισαγγελέα λοιπόν, η ισχύς του συμφώνου συμβίωσης! Η διάταξη είναι επικίνδυνη και εντελώς περιττή καθώς αρκούν τα άρθρα 1372 – 1385 του Αστικού Κώδικα που έχουν τις αντίστοιχες διατάξεις για την ακυρότητα του γάμου.
Άρθρο 4
Λύση
1. Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λύνεται με συμφωνία των προσώπων, που περιβάλλεται τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Λύση επέρχεται και με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, αφότου αυτή κοινοποιηθεί με δικαστικό επιμελητή στον άλλο. Η συμφωνία ή η μονομερής δήλωση καταχωρίζεται στο ειδικό βιβλίο, όπου έχει καταγραφεί και η σύσταση του συμφώνου.
2. Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λύνεται αυτοδικαίως, αν συναφθεί γάμος είτε μεταξύ των προσώπων που συμβιώνουν, είτε μεταξύ ενός από αυτά και τρίτου.
Σχόλιο: μιλάμε για συμβολαιογραφική πράξη με κοινωνικό προσανατολισμό: και οικογενειακή στέγη να νοίκιαζες, θα υπήρχε δέσμευση για μία τριετία. Η δυνατότητα οποτεδήποτε λύσης με μια απλή μονομερή δήλωση δεν μπορεί να ρυθμίζεται με την ίδια ευκολία όπως η από κοινού λύση. Υποτίθεται ότι η ευελιξία του θεσμού εισάγεται για την προστασία ορισμένων κοινωνικών ομάδων, όχι την προσχηματική και ανέξοδη εκμετάλλευσή τους. Η μονομερής δήλωση θα πρέπει να έχει χρονικό περιορισμό – λ.χ. το νωρίτερο 6 μήνες μετά την υπογραφή- και ενδεχομένως κι άλλες ασφαλιστικές δικλείδες ως προς τα περιουσιακά και άλλα οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματά της.
Τα ίδια και με την «αυτοδίκαιη» λύση με το αν συναφθεί γάμος. Χωρίς μεταβατικά στάδια και προστατευτικές διατάξεις;
Άρθρο 5
Επώνυμο
Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης δεν μεταβάλλει το επώνυμο των προσώπων που συμβιώνουν. Το καθένα από αυτά μπορεί, εφόσον συγκατατίθεται το άλλο, να χρησιμοποιεί στις κοινωνικές σχέσεις το επώνυμο του άλλου ή να το προσθέτει στο δικό του.
Σχόλιο: Δηλαδή, αν δεν συγκατατίθεται το άλλο πρόσωπο, απαγορεύεται η χρήση του επωνύμου στις κοινωνικές σχέσεις; Ωραία… συμβίωση!
Άρθρο 6
Περιουσιακές σχέσεις
Στο συμβολαιογραφικό έγγραφο, με το οποίο συστήνεται το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, μπορεί να ρυθμίζονται οι περιουσιακές σχέσεις των προσώπων και ιδίως η τύχη των περιουσιακών στοιχείων που θα αποκτηθούν από τον έναν ή από τον άλλον κατά τη διάρκεια του συμφώνου (αποκτήματα). Αν δεν υπάρχει συμφωνία για τα αποκτήματα, το κάθε μέρος έχει, μετά τη λύση του συμφώνου, αξίωση κατά του άλλου για ό,τι αυτό απέκτησε με τη δική του συμβολή. Η αξίωση αυτή δεν γεννάται στο πρόσωπο των κληρονόμων του δικαιούχου, ούτε κληρονομείται από αυτούς, στρέφεται όμως κατά των κληρονόμων του υποχρέου. Η αξίωση παραγράφεται δύο έτη μετά τη λύση του συμφώνου.
Σχόλιο: Δεν διευκρινίζεται όμως τι συμβαίνει αν το σύμφωνο περιλαμβάνει μεταβιβάσεις δικαιωμάτων επί ακινήτων. Μεταγράφεται στο υποθηκοφυλακείο; Φορολογικά, τι γίνεται; Ένα υποκατάστατο της κοινοκτημοσύνης που προβλέπεται από τον Αστικό Κώδικα (1403 ΑΚ). Θα είχε νόημα αν με την υπογραφή του συμφώνου επερχόταν ως αυτοδίκαιη συνέπεια η κοινοκτημοσύνη, εκτός αν τα μέρη δήλωναν ρητά ότι την αποκρούουν (επιλογή opt-out).
Αδικαιολόγητη, επίσης, για το θεσμό του συμφώνου είναι η άνιση μεταχείριση ανάμεσα σε κληρονόμους δικαιούχου και κληρονόμους υποχρέου, κάτι που δεν προβλέπεται ούτε στο θεσμό του γάμου.
Τέλος, δεν υπάρχει ούτε το τεκμήριο συμβολής στα αποκτήματα κατά 1/3 που προβλέπεται από το θεσμό του γάμου. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να προστεθεί σε συνδυασμό με ένα χρονικό προστάδιο, δεδομένης της χαλαρότητας του συμφώνου.
Άρθρο 7
Διατροφή μετά τη λύση
1. Στο συμβολαιογραφικό έγγραφο, με το οποίο καταρτίζεται το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, μπορεί να περιέχεται συμφωνία με την οποία αναλαμβάνεται, είτε από το ένα ή το άλλο μέρος, είτε και αμοιβαίως, υποχρέωση διατροφής αποκλειστικά και μόνο για την περίπτωση κατά την οποία, μετά τη λύση του συμφώνου με συμφωνία ή μονομερή δήλωση, θα υπάρχει αδυναμία αυτοδιατροφής. Η υποχρέωση αυτή δεν βαρύνει τους κληρονόμους του υποχρέου.
2. Με την επιφύλαξη των §§ 3 και 4, η συμβατική αυτή υποχρέωση προηγείται της εκ του νόμου υποχρέωσης διατροφής άλλων προσώπων απέναντι στο δικαιούχο, που βρίσκεται σε αδυναμία, μετά τη λύση του συμφώνου, να διατρέφει τον εαυτό του με τις δικές του δυνάμεις.
3. Ο υπόχρεος συμβατικής διατροφής μετά τη λύση του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης δεν μπορεί να επικαλεσθεί την υποχρέωσή του αυτή, όταν βαρύνεται με υποχρέωση διατροφής συζύγου ή ανήλικων τέκνων του.
4. Ο δικαιούχος διατροφής από το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης συμπορεύεται, ως προς το δικαίωμα διατροφής, με τον διαζευγμένο σύζυγο του υποχρέου.
Σχόλιο: ίσως η μόνη υποδειγματική διάταξη του νσχ., η οποία εντάσσει με ακριβοδίκαιο τρόπο τον ίδιο το θεσμό της ελεύθερης συμβίωσης στο σύστημα των οικογενειακών σχέσεων.
Άρθρο 8
Τεκμήριο πατρότητας
1. Το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης ή μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την αναγνώριση της ακυρότητάς του, τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα που συμβιώνει με τη μητέρα. Το τεκμήριο ανατρέπεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Τα άρθρα 1466 επ. ΑΚ, καθώς και τα άρθρα 614 επ. ΚΠολΔ, εφαρμόζονται αναλόγως και στο τεκμήριο αυτό. 2. Η ακυρότητα ή η ακύρωση του συμφώνου δεν επηρεάζει την πατρότητα των τέκνων.
Σχόλιο: θα έπρεπε να εφαρμόζονται και τα τεκμήρια του άρθρου 1465 για την πατρότητα κατά μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση, αλλά και για το βάρος επίκλησης εκείνου που αμφισβητεί την πατρότητα τέκνου που γεννήθηκε πέραν των 300 ημερών. Εντελώς αδικαιολόγητη αυτή η εξαίρεση από το τεκμήριο πατρότητας.
Θα έπρεπε επίσης να προστεθούν και άλλες διατάξεις που να αφορούν την τεχνητή γονιμοποίηση, αλλά και την παρένθετη μητρότητα.
Επίσης: ισότητα ανάμεσα στα δικαιώματα των παιδιών που γεννιούνται/υιοθετούνται στο πλαίσιο συμφώνου και των αδερφών τους που μπορεί να γεννηθούν/υιοθετηθούν ύστερα από γάμο των συμβιούντων.
Άρθρο 9
Επώνυμο τέκνων
Το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης φέρει το επώνυμο που επέλεξαν οι γονείς του με κοινή και αμετάκλητη δήλωση που περιέχεται στη συμβολαιογραφική συμφωνία τους για τη σύναψη του συμφώνου. Το επώνυμο που επιλέγεται είναι κοινό για όλα τα τέκνα και είναι υποχρεωτικά το επώνυμο του ενός από τους γονείς ή συνδυασμός των επωνύμων τους. Σε καμιά όμως περίπτωση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από δύο επώνυμα. Αν η δήλωση παραλειφθεί, το τέκνο θα έχει σύνθετο επώνυμο, αποτελούμενο από το επώνυμο και των δύο γονέων του. Αν το επώνυμο του ενός ή και των δύο γονέων είναι σύνθετο, το επώνυμο του τέκνου θα σχηματισθεί με το πρώτο από τα δύο επώνυμα.
Σχόλιο: Υπερβολικά στενή ορολογία: όχι μόνο τέκνο που γεννήθηκε, αλλά και τέκνο που υιοθετήθηκε. Όχι «γονείς», αλλά «τα πρόσωπα που έχουν συνάψει το σύμφωνο». Τι γίνεται επίσης αν μετά το σύμφωνο το ζευγάρι τελέσει γάμο και κάνει διαφορετική δήλωση για το επώνυμο των παιδιών;
Άρθρο 10
Γονική μέριμνα
1. Η γονική μέριμνα τέκνου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης ανήκει στους δύο γονείς και ασκείται από κοινού. Τα άρθρα του ΑΚ για τη γονική μέριμνα των τέκνων που κατάγονται από γάμο εφαρμόζονται αναλόγως και στην περίπτωση αυτή. 2. Αν το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λυθεί, για τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 4, για την άσκηση της γονικής μέριμνας εφαρμόζεται αναλόγως το άρθρο 1513 του ΑΚ.
Σχόλιο: Δηλαδή, για τη γονική μέριμνα σε περίπτωση λύσης, αποφασίζει υποχρεωτικά το δικαστήριο. Μια λίγο πιο φιλελεύθερη νομοθεσία θα επέτρεπε και τη συμβατική ρύθμιση από τα δύο μέρη, με συμβολαιογραφική πράξη και πάλι.
Άρθρο 11
Υιοθεσία
Επιτρέπεται η ταυτόχρονη ή διαδοχική υιοθεσία από πρόσωπα που έχουν καταρτίσει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. 2. Η ακυρότητα ή η ακύρωση του συμφώνου δεν επηρεάζει το κύρος της υιοθεσίας.
Σχόλιο: Ο υπουργός Δικαιοσύνης έχει αποστασιοποιηθεί από αυτή τη διάταξη, με το εξής ανακόλουθο σκεπτικό: «Το δικαίωμα αυτό δεν δίδεται ούτε στα ετερόφυλα ζευγάρια, δεδομένου ότι θα υπάρχει η δυνατότητα της μονομερούς καταγγελίας του συμφώνου και τερματισμού της συμβίωσης, με αποτέλεσμα η υιοθεσία από το ζευγάρι να παραμένει μετέωρη». Ποιος είναι αυτός ο ακατανόμαστος «μετεωρισμός», τη στιγμή που το αμέσως προηγούμενο κεφάλαιο ρυθμίζει τα της γονικής μέριμνας των παιδιών μετά τη λύση του συμφώνου;
Ή ο υπουργός δεν διάβασε το άρθρο 10 ή συγκινήθηκε από το νομοσχέδιο που είχε καταθέσει το ΠΑΣΟΚ, το οποίο επίσης απαγόρευε δικαίωμα τεκνοθεσίας.
Το πραγματικό σκεπτικό βέβαια, σίγουρα είναι να αποφευχθούν οι υιοθεσίες από ζευγάρια ομοφυλόφιλων. Έλα όμως που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πρόσφατα καταδίκασε τη Γαλλία που απέκλεισε ατομική αίτηση ομοφυλόφιλης νηπιαγωγού για υιοθεσία, λόγω αθέμιτης παραβίασης του δικαιώματός της στην ιδιωτική ζωή! Πως είναι δυνατόν να επιτρέπεται το μείζον (ατομική υιοθεσία από μεμονωμένο ομοφυλόφιλο) και να μην επιτρέπεται το έλασσον (ταυτόχρονη υιοθεσία από ζευγάρι συμφώνου συμβίωσης);
Άρθρο 12
Κληρονομικό δικαίωμα
1. Με τη λύση του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης λόγω θανάτου, αυτός που επιζεί έχει κληρονομικό δικαίωμα εξ αδιαθέτου, το οποίο ανέρχεται στο έκτο της κληρονομίας, αν συντρέχει με κληρονόμους της πρώτης τάξης, στο τρίτο, αν συντρέχει με κληρονόμους άλλων τάξεων και σε ολόκληρη την κληρονομία, αν δεν υπάρχει συγγενής του κληρονομουμένου, που να καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος.
2. Αυτός που επιζεί έχει δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομία, το οποίο ανέρχεται στο μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας. Κατά το ποσοστό αυτό μετέχει ως κληρονόμος.
3. Τα άρθρα 1826 επ. ΑΚ εφαρμόζονται αναλόγως και στην περίπτωση αυτή.
Σχόλιο: Ενώ ο σύζυγος που επιζεί καλείται στο τέταρτο με τους συγγενείς της πρώτης τάξης και στο μισό της κληρονομίας με τους συγγενείς των άλλων τάξεων. Τα «οικονομικά» του συμφώνου: μη λέμε μόνο για θεσμικές διαφορές, ο νομοθέτης είναι σαφής: είσαι κάτι σαν 0,75% σύζυγος. Αντί να δώσει στους ανθρώπους που δεν θέλουν ή και δεν μπορούν να τελέσουν γάμους ίσα δικαιώματα, εισάγει και στο κληρονομικό δίκαιο. Η ανισότητα φαίνεται από την β΄ παράγραφο: όπως και ο σύζυγος, έχει δικαίωμα νόμιμης μοίρας στο μισό της εξαδιαθέτου μερίδας. Άρα, στην α΄ παράγραφο, γιατί να καλείται στο έκτο και όχι στο τρίτο;
Αν αυτό είναι το maximum για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων που αντιμετωπίζουν τα ανύπαντρα ζευγάρια στην πράξη, τότε καλύτερα να εμπιστευόμασταν τους δικαστές που μπορεί να φανούν και πιο ευαίσθητοι σε μερικές περιπτώσεις από τους νομοθέτες.
Άρθρο 13
Ανάλογη εφαρμογή
1. Διατάξεις δημοσιοϋπαλληλικού, εργατικού, ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού δικαίου, που αναφέρονται σε συζύγους, εφαρμόζονται αναλόγως και στα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης.
Σχόλιο: μιλάμε για συμβολαιογραφική πράξη με κοινωνικό προσανατολισμό: και οικογενειακή στέγη να νοίκιαζες, θα υπήρχε δέσμευση για μία τριετία. Η δυνατότητα οποτεδήποτε λύσης με μια απλή μονομερή δήλωση δεν μπορεί να ρυθμίζεται με την ίδια ευκολία όπως η από κοινού λύση. Υποτίθεται ότι η ευελιξία του θεσμού εισάγεται για την προστασία ορισμένων κοινωνικών ομάδων, όχι την προσχηματική και ανέξοδη εκμετάλλευσή τους. Η μονομερής δήλωση θα πρέπει να έχει χρονικό περιορισμό – λ.χ. το νωρίτερο 6 μήνες μετά την υπογραφή- και ενδεχομένως κι άλλες ασφαλιστικές δικλείδες ως προς τα περιουσιακά και άλλα οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματά της.
Τα ίδια και με την «αυτοδίκαιη» λύση με το αν συναφθεί γάμος. Χωρίς μεταβατικά στάδια και προστατευτικές διατάξεις;
Άρθρο 5
Επώνυμο
Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης δεν μεταβάλλει το επώνυμο των προσώπων που συμβιώνουν. Το καθένα από αυτά μπορεί, εφόσον συγκατατίθεται το άλλο, να χρησιμοποιεί στις κοινωνικές σχέσεις το επώνυμο του άλλου ή να το προσθέτει στο δικό του.
Σχόλιο: Δηλαδή, αν δεν συγκατατίθεται το άλλο πρόσωπο, απαγορεύεται η χρήση του επωνύμου στις κοινωνικές σχέσεις; Ωραία… συμβίωση!
Άρθρο 6
Περιουσιακές σχέσεις
Στο συμβολαιογραφικό έγγραφο, με το οποίο συστήνεται το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, μπορεί να ρυθμίζονται οι περιουσιακές σχέσεις των προσώπων και ιδίως η τύχη των περιουσιακών στοιχείων που θα αποκτηθούν από τον έναν ή από τον άλλον κατά τη διάρκεια του συμφώνου (αποκτήματα). Αν δεν υπάρχει συμφωνία για τα αποκτήματα, το κάθε μέρος έχει, μετά τη λύση του συμφώνου, αξίωση κατά του άλλου για ό,τι αυτό απέκτησε με τη δική του συμβολή. Η αξίωση αυτή δεν γεννάται στο πρόσωπο των κληρονόμων του δικαιούχου, ούτε κληρονομείται από αυτούς, στρέφεται όμως κατά των κληρονόμων του υποχρέου. Η αξίωση παραγράφεται δύο έτη μετά τη λύση του συμφώνου.
Σχόλιο: Δεν διευκρινίζεται όμως τι συμβαίνει αν το σύμφωνο περιλαμβάνει μεταβιβάσεις δικαιωμάτων επί ακινήτων. Μεταγράφεται στο υποθηκοφυλακείο; Φορολογικά, τι γίνεται; Ένα υποκατάστατο της κοινοκτημοσύνης που προβλέπεται από τον Αστικό Κώδικα (1403 ΑΚ). Θα είχε νόημα αν με την υπογραφή του συμφώνου επερχόταν ως αυτοδίκαιη συνέπεια η κοινοκτημοσύνη, εκτός αν τα μέρη δήλωναν ρητά ότι την αποκρούουν (επιλογή opt-out).
Αδικαιολόγητη, επίσης, για το θεσμό του συμφώνου είναι η άνιση μεταχείριση ανάμεσα σε κληρονόμους δικαιούχου και κληρονόμους υποχρέου, κάτι που δεν προβλέπεται ούτε στο θεσμό του γάμου.
Τέλος, δεν υπάρχει ούτε το τεκμήριο συμβολής στα αποκτήματα κατά 1/3 που προβλέπεται από το θεσμό του γάμου. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να προστεθεί σε συνδυασμό με ένα χρονικό προστάδιο, δεδομένης της χαλαρότητας του συμφώνου.
Άρθρο 7
Διατροφή μετά τη λύση
1. Στο συμβολαιογραφικό έγγραφο, με το οποίο καταρτίζεται το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, μπορεί να περιέχεται συμφωνία με την οποία αναλαμβάνεται, είτε από το ένα ή το άλλο μέρος, είτε και αμοιβαίως, υποχρέωση διατροφής αποκλειστικά και μόνο για την περίπτωση κατά την οποία, μετά τη λύση του συμφώνου με συμφωνία ή μονομερή δήλωση, θα υπάρχει αδυναμία αυτοδιατροφής. Η υποχρέωση αυτή δεν βαρύνει τους κληρονόμους του υποχρέου.
2. Με την επιφύλαξη των §§ 3 και 4, η συμβατική αυτή υποχρέωση προηγείται της εκ του νόμου υποχρέωσης διατροφής άλλων προσώπων απέναντι στο δικαιούχο, που βρίσκεται σε αδυναμία, μετά τη λύση του συμφώνου, να διατρέφει τον εαυτό του με τις δικές του δυνάμεις.
3. Ο υπόχρεος συμβατικής διατροφής μετά τη λύση του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης δεν μπορεί να επικαλεσθεί την υποχρέωσή του αυτή, όταν βαρύνεται με υποχρέωση διατροφής συζύγου ή ανήλικων τέκνων του.
4. Ο δικαιούχος διατροφής από το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης συμπορεύεται, ως προς το δικαίωμα διατροφής, με τον διαζευγμένο σύζυγο του υποχρέου.
Σχόλιο: ίσως η μόνη υποδειγματική διάταξη του νσχ., η οποία εντάσσει με ακριβοδίκαιο τρόπο τον ίδιο το θεσμό της ελεύθερης συμβίωσης στο σύστημα των οικογενειακών σχέσεων.
Άρθρο 8
Τεκμήριο πατρότητας
1. Το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης ή μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την αναγνώριση της ακυρότητάς του, τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα που συμβιώνει με τη μητέρα. Το τεκμήριο ανατρέπεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Τα άρθρα 1466 επ. ΑΚ, καθώς και τα άρθρα 614 επ. ΚΠολΔ, εφαρμόζονται αναλόγως και στο τεκμήριο αυτό. 2. Η ακυρότητα ή η ακύρωση του συμφώνου δεν επηρεάζει την πατρότητα των τέκνων.
Σχόλιο: θα έπρεπε να εφαρμόζονται και τα τεκμήρια του άρθρου 1465 για την πατρότητα κατά μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση, αλλά και για το βάρος επίκλησης εκείνου που αμφισβητεί την πατρότητα τέκνου που γεννήθηκε πέραν των 300 ημερών. Εντελώς αδικαιολόγητη αυτή η εξαίρεση από το τεκμήριο πατρότητας.
Θα έπρεπε επίσης να προστεθούν και άλλες διατάξεις που να αφορούν την τεχνητή γονιμοποίηση, αλλά και την παρένθετη μητρότητα.
Επίσης: ισότητα ανάμεσα στα δικαιώματα των παιδιών που γεννιούνται/υιοθετούνται στο πλαίσιο συμφώνου και των αδερφών τους που μπορεί να γεννηθούν/υιοθετηθούν ύστερα από γάμο των συμβιούντων.
Άρθρο 9
Επώνυμο τέκνων
Το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης φέρει το επώνυμο που επέλεξαν οι γονείς του με κοινή και αμετάκλητη δήλωση που περιέχεται στη συμβολαιογραφική συμφωνία τους για τη σύναψη του συμφώνου. Το επώνυμο που επιλέγεται είναι κοινό για όλα τα τέκνα και είναι υποχρεωτικά το επώνυμο του ενός από τους γονείς ή συνδυασμός των επωνύμων τους. Σε καμιά όμως περίπτωση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από δύο επώνυμα. Αν η δήλωση παραλειφθεί, το τέκνο θα έχει σύνθετο επώνυμο, αποτελούμενο από το επώνυμο και των δύο γονέων του. Αν το επώνυμο του ενός ή και των δύο γονέων είναι σύνθετο, το επώνυμο του τέκνου θα σχηματισθεί με το πρώτο από τα δύο επώνυμα.
Σχόλιο: Υπερβολικά στενή ορολογία: όχι μόνο τέκνο που γεννήθηκε, αλλά και τέκνο που υιοθετήθηκε. Όχι «γονείς», αλλά «τα πρόσωπα που έχουν συνάψει το σύμφωνο». Τι γίνεται επίσης αν μετά το σύμφωνο το ζευγάρι τελέσει γάμο και κάνει διαφορετική δήλωση για το επώνυμο των παιδιών;
Άρθρο 10
Γονική μέριμνα
1. Η γονική μέριμνα τέκνου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης ανήκει στους δύο γονείς και ασκείται από κοινού. Τα άρθρα του ΑΚ για τη γονική μέριμνα των τέκνων που κατάγονται από γάμο εφαρμόζονται αναλόγως και στην περίπτωση αυτή. 2. Αν το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης λυθεί, για τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 4, για την άσκηση της γονικής μέριμνας εφαρμόζεται αναλόγως το άρθρο 1513 του ΑΚ.
Σχόλιο: Δηλαδή, για τη γονική μέριμνα σε περίπτωση λύσης, αποφασίζει υποχρεωτικά το δικαστήριο. Μια λίγο πιο φιλελεύθερη νομοθεσία θα επέτρεπε και τη συμβατική ρύθμιση από τα δύο μέρη, με συμβολαιογραφική πράξη και πάλι.
Άρθρο 11
Υιοθεσία
Επιτρέπεται η ταυτόχρονη ή διαδοχική υιοθεσία από πρόσωπα που έχουν καταρτίσει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. 2. Η ακυρότητα ή η ακύρωση του συμφώνου δεν επηρεάζει το κύρος της υιοθεσίας.
Σχόλιο: Ο υπουργός Δικαιοσύνης έχει αποστασιοποιηθεί από αυτή τη διάταξη, με το εξής ανακόλουθο σκεπτικό: «Το δικαίωμα αυτό δεν δίδεται ούτε στα ετερόφυλα ζευγάρια, δεδομένου ότι θα υπάρχει η δυνατότητα της μονομερούς καταγγελίας του συμφώνου και τερματισμού της συμβίωσης, με αποτέλεσμα η υιοθεσία από το ζευγάρι να παραμένει μετέωρη». Ποιος είναι αυτός ο ακατανόμαστος «μετεωρισμός», τη στιγμή που το αμέσως προηγούμενο κεφάλαιο ρυθμίζει τα της γονικής μέριμνας των παιδιών μετά τη λύση του συμφώνου;
Ή ο υπουργός δεν διάβασε το άρθρο 10 ή συγκινήθηκε από το νομοσχέδιο που είχε καταθέσει το ΠΑΣΟΚ, το οποίο επίσης απαγόρευε δικαίωμα τεκνοθεσίας.
Το πραγματικό σκεπτικό βέβαια, σίγουρα είναι να αποφευχθούν οι υιοθεσίες από ζευγάρια ομοφυλόφιλων. Έλα όμως που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πρόσφατα καταδίκασε τη Γαλλία που απέκλεισε ατομική αίτηση ομοφυλόφιλης νηπιαγωγού για υιοθεσία, λόγω αθέμιτης παραβίασης του δικαιώματός της στην ιδιωτική ζωή! Πως είναι δυνατόν να επιτρέπεται το μείζον (ατομική υιοθεσία από μεμονωμένο ομοφυλόφιλο) και να μην επιτρέπεται το έλασσον (ταυτόχρονη υιοθεσία από ζευγάρι συμφώνου συμβίωσης);
Άρθρο 12
Κληρονομικό δικαίωμα
1. Με τη λύση του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης λόγω θανάτου, αυτός που επιζεί έχει κληρονομικό δικαίωμα εξ αδιαθέτου, το οποίο ανέρχεται στο έκτο της κληρονομίας, αν συντρέχει με κληρονόμους της πρώτης τάξης, στο τρίτο, αν συντρέχει με κληρονόμους άλλων τάξεων και σε ολόκληρη την κληρονομία, αν δεν υπάρχει συγγενής του κληρονομουμένου, που να καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος.
2. Αυτός που επιζεί έχει δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομία, το οποίο ανέρχεται στο μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας. Κατά το ποσοστό αυτό μετέχει ως κληρονόμος.
3. Τα άρθρα 1826 επ. ΑΚ εφαρμόζονται αναλόγως και στην περίπτωση αυτή.
Σχόλιο: Ενώ ο σύζυγος που επιζεί καλείται στο τέταρτο με τους συγγενείς της πρώτης τάξης και στο μισό της κληρονομίας με τους συγγενείς των άλλων τάξεων. Τα «οικονομικά» του συμφώνου: μη λέμε μόνο για θεσμικές διαφορές, ο νομοθέτης είναι σαφής: είσαι κάτι σαν 0,75% σύζυγος. Αντί να δώσει στους ανθρώπους που δεν θέλουν ή και δεν μπορούν να τελέσουν γάμους ίσα δικαιώματα, εισάγει και στο κληρονομικό δίκαιο. Η ανισότητα φαίνεται από την β΄ παράγραφο: όπως και ο σύζυγος, έχει δικαίωμα νόμιμης μοίρας στο μισό της εξαδιαθέτου μερίδας. Άρα, στην α΄ παράγραφο, γιατί να καλείται στο έκτο και όχι στο τρίτο;
Αν αυτό είναι το maximum για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων που αντιμετωπίζουν τα ανύπαντρα ζευγάρια στην πράξη, τότε καλύτερα να εμπιστευόμασταν τους δικαστές που μπορεί να φανούν και πιο ευαίσθητοι σε μερικές περιπτώσεις από τους νομοθέτες.
Άρθρο 13
Ανάλογη εφαρμογή
1. Διατάξεις δημοσιοϋπαλληλικού, εργατικού, ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού δικαίου, που αναφέρονται σε συζύγους, εφαρμόζονται αναλόγως και στα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης.
2. Όπου σε οποιοδήποτε άλλο νόμο γίνεται λόγος για συζύγους, οι σχετικές διατάξεις ισχύουν αναλόγως και στα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, εφόσον δεν υπάρχει ειδική ρύθμιση στο νόμο αυτό ή δεν αντίκεινται στις διατάξεις του.
Σχόλιο: Κατ’ αρχήν, ξεχάσατε ότι το πιο βασικό είναι η φορολογική εξίσωση, όπως λ.χ. στην περίπτωση της απόκτησης κατοικίας.
Έπειτα, αυτό θα έπρεπε κανονικά να είναι το δεύτερο από τα δύο άρθρα που θα έπρεπε να αποτελούν αυτό το νομοσχέδιο. Ο θεσμός θα έπρεπε να εισαχθεί δηλαδή με μια προσθήκη στον Αστικό Κώδικα και όχι με πρόσθετο «εξωτερικό» νόμο.
Κάποιες αποστάσεις που έχει διατυπώσει ο υπουργός για τα ίσα δικαιώματα θα πρέπει να τις ξεχάσει, ιδίως μετά την απόφαση του ΔΕΚ για την σύνταξη του επιβιώσαντος συντρόφου σε σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλου ζευγαριού. Επίσης αυτή η απόφαση έχει γενικότερη σημασία για τις ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις που έχει κατά νου το υπουργείο, συστήνοντας ομάδα εργασίας για να αντιμετωπίσει το «ειδικό θέμα» του συμφώνου ομόφυλων ζευγαριών.
Άρθρο 14
Αναστολή παραγραφής
Το άρθρο 256 ΑΚ περίπτ. 1 τροποποιείται ως εξής:
«1. μεταξύ συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου, έστω και αν ύστερα ακυρωθεί, καθώς και μεταξύ προσώπων που έχουν συνάψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης».
Σχόλιο: Σωστή προσθήκη, αλλά αντίστοιχες πρέπει να γίνουν και σε κάθε σχετικό άρθρο του Αστικού Κώδικα.
Άρθρο 15
Πεδίο εφαρμογής
Ο νόμος αυτός εφαρμόζεται σε κάθε σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, εφόσον αυτό έχει καταρτισθεί στην Ελλάδα. Σε κάθε άλλη περίπτωση εφαρμόζεται το δίκαιο που ορίζεται από τους κανόνες του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
Σχόλιο: Ναι, αλλά έτσι όπως είναι η διάταξη, θα πείτε μετά ότι το σύμφωνο που καταρτίσθηκε στο Βέλγιο ανάμεσα σε ομοφυλόφιλους, αντίκειται στην ελληνική δημόσια τάξη και δεν το αναγνωρίζουμε. Και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να εισαχθεί μια σαφής διάταξη στο κείμενο του Αστικού Κώδικα, για να αποφευχθούν τέτοιου είδους πονηριές που μπορούν να οδηγήσουν σε καταδίκες στο Στρασβούργο.
Σχόλιο: Κατ’ αρχήν, ξεχάσατε ότι το πιο βασικό είναι η φορολογική εξίσωση, όπως λ.χ. στην περίπτωση της απόκτησης κατοικίας.
Έπειτα, αυτό θα έπρεπε κανονικά να είναι το δεύτερο από τα δύο άρθρα που θα έπρεπε να αποτελούν αυτό το νομοσχέδιο. Ο θεσμός θα έπρεπε να εισαχθεί δηλαδή με μια προσθήκη στον Αστικό Κώδικα και όχι με πρόσθετο «εξωτερικό» νόμο.
Κάποιες αποστάσεις που έχει διατυπώσει ο υπουργός για τα ίσα δικαιώματα θα πρέπει να τις ξεχάσει, ιδίως μετά την απόφαση του ΔΕΚ για την σύνταξη του επιβιώσαντος συντρόφου σε σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλου ζευγαριού. Επίσης αυτή η απόφαση έχει γενικότερη σημασία για τις ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις που έχει κατά νου το υπουργείο, συστήνοντας ομάδα εργασίας για να αντιμετωπίσει το «ειδικό θέμα» του συμφώνου ομόφυλων ζευγαριών.
Άρθρο 14
Αναστολή παραγραφής
Το άρθρο 256 ΑΚ περίπτ. 1 τροποποιείται ως εξής:
«1. μεταξύ συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου, έστω και αν ύστερα ακυρωθεί, καθώς και μεταξύ προσώπων που έχουν συνάψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης».
Σχόλιο: Σωστή προσθήκη, αλλά αντίστοιχες πρέπει να γίνουν και σε κάθε σχετικό άρθρο του Αστικού Κώδικα.
Άρθρο 15
Πεδίο εφαρμογής
Ο νόμος αυτός εφαρμόζεται σε κάθε σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, εφόσον αυτό έχει καταρτισθεί στην Ελλάδα. Σε κάθε άλλη περίπτωση εφαρμόζεται το δίκαιο που ορίζεται από τους κανόνες του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
Σχόλιο: Ναι, αλλά έτσι όπως είναι η διάταξη, θα πείτε μετά ότι το σύμφωνο που καταρτίσθηκε στο Βέλγιο ανάμεσα σε ομοφυλόφιλους, αντίκειται στην ελληνική δημόσια τάξη και δεν το αναγνωρίζουμε. Και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να εισαχθεί μια σαφής διάταξη στο κείμενο του Αστικού Κώδικα, για να αποφευχθούν τέτοιου είδους πονηριές που μπορούν να οδηγήσουν σε καταδίκες στο Στρασβούργο.
Ποια είναι λοιπόν η "ηθική πολιτική" που αναφέρει ο κ. υπουργός στο επεξηγηματικό του προς τους βουλευτές - αναφέροντας μέχρι και τον... Θωμά τον Ακινάτη; (Θωμά μου, είπες εσύ τίποτα για το σύμφωνο;)
Η κοινωνική πολιτική της ΝΔ είναι τόσο πετυχημένη, όσο αποτελεσματικές ήταν και οι ιδιωτικοποιήσεις επί ΠΑΣΟΚ.
9 σχόλια:
Ἄλλη μιὰ ἐξαίρετη ἀνάλυσι. Εὔγε!
Πολύ ενημερωτικό το όλο υλικό, να 'σαι καλά που σχολιάζεις κάθε παράγραφο να πάρουμε μια πρώτη γεύση αυτού του καινοτόμου για την Ελλάδα μέτρου.
Καλησπέρα
το σχόλιο σας για το άρθρο 15 του νομοσχεδιου μου προκάλεσε μια απορία σχετικά με τους κανόνες σύγκρουσης ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
Θα την εκφράσω με ένα παράδειγμα:
Έστω ότι ένας βέλγος έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με έναν έλληνα, ο τόπος μόνιμης κατοικίας τους είναι το βέλγιο ή κάποια άλλη ευρωπαική χώρα, ο έλληνας έχει στην κατοχή του κάποιο ακίνητο στην ελλάδα.Σε περίπτωση θανάτου του,μπορεί το ελληνικό δικαστήριο να αρνηθεί στον βέλγο το κληρονομικό του δικαίωμα επικαλούμενο τη δημόσια τάξη;
Ή έστω ότι δυο βέλγοι που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης στο βέλγιο αποφασίζουν να ζήσουν στην ελλάδα..Μπορεί το ελληνικό δικαστήριο επικαλούμενο τη δημόσια τάξη να θεωρήσει το σύμφωνο άκυρο;
Φαντάζομαι τα μούτρα που θά κανε ο ύπουργος δικαιοσύνης έαν βρισκόταν με τη γυναίκα του σε κάποια χώρα και του λέγαν πως δεν αναγνωρίζουν το γάμο του γιατί είναι θρησκευτικός και δεν έχει ισχύη για το λαϊκό κράτος..
Ως νομικός που υποθέτω ότι είσαι, γνωρίζεις ότι ένα δικαστήριο μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι θα είναι πάντοτε και το σωστό.
Προσωπικά διαφωνώ με τις προσεγγίσεις "δεν θα σταθεί στο δικαστήριο" ή "ένα δικαστήριο δεν πρόκειται να δεχθεί κάτι τέτοιο" γιατί δείχνουν προκατάληψη και άγνοια του ότι πολλές θεσμικές ανακατατάξεις έχουν ξεκινήσει από τη δικαιοσύνη.
Πράγματι έχω σπουδάσει νομική
μα πάει πάνω από μια δεκαετία και έκτοτε -πέρα απ το να παρακολουθώ κάποιες δικαστικές αποφάσεις κυρίως του ευρωπαικού δικαστηρίου- δεν ασχολήθηκα.
Η απορία μου πάντως εξακολουθεί να υπάρχει. Δεν την εξέφρασα σωστά και θα προσπαθήσω να την επαναδιατυπώσω.
Ένας κανόνας Ι.Δ.Δ. προβλέπεται για να επιλύσει μια συγκεκριμένη διαφορά.
Τι γίνεται όμως όταν δεν πρόκειτε για μία διαφορά αλλά για την ίδια την καθημερινότητα των προσώπων;
Θέλω να πω εαν δυο βέλγοι που έχουν συνάψει σύμφωνο και κατοικούν στην ελλάδα δουν το σύμφωνο τους να ακυρώνεται, επιρρεάζεται όλη τους η καθημερινότητα. Δεν πρόκειτε για αντιδικία με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο αλλά για τα δικαιώματά τους ως φυσικών προσώπων.Πέραν της αρχής της μη διάκρισης, υποθέτω ότι κάτι τέτοιο αντιβαίνει και στην ελεύθερη διακίνηση προσώπων, εργαζομένων κλπ.
Έχουν προβλεφτεί ρυθμίσεις για τέτοιες περιστάσεις ή όχι;
Όσο για το ρόλο της δικαστικής αρχής, συμφωνώ μαζί σου. Συχνά βρίσκεται πολλά βήματα μπροστά από το νομοθέτη.
Γι' αυτό λέω ότι ο απλός παραπεμπτικός κανόνας του άρθρου 15 δεν είναι ικανοποιητικός και μπορεί να οδηγήσει πολύ εύκολα στον φαύλο κύκλο της αναπαραπομπής (renvoi). Έτσι όμως δεν λύνονται τα προβλήματα, αλλά περιπλέκονται περισσότερο.
Σχόλιο: Δηλαδή, αν δεν συγκατατίθεται το άλλο πρόσωπο, απαγορεύεται η χρήση του επωνύμου στις κοινωνικές σχέσεις; Ωραία… συμβίωση!
Γιατί αυτό δεν είναι λογικό; Αν το άλλο πρόσωπο δεν θέλει απλά δεν το προσθέτεις/χρησιμοποιείς.
Είναι μια διάταξη που ισχύει αυτούσια και στο θεσμό του γάμου γεγονός που ενισχύει την γνώμη ότι αρκούσαν δύο άρθρα στον Αστικό Κώδικα κι όχι 15 αλλού.
Ευχαριστω για την πολυ αναλυτικη πληροφόρηση. Αν και δεν ειμαι νομικός, η ανάρτηση του σχολίου σου μου διαλευκανε πολλές απορίες μου.
Στο τελευταιο τευχος του περιοδικού ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ (ηλεκτρονική έκδοση www.metarithmisi.gr)διάβασα και σχετικό σχολιο παρέμβαση του καθηγητή και βουλευτή του ΠΑΣΟΚ,Γ.Παπαδημητρίου. Το Βρήκα ενδιαφέρον αν και περισσοτετο "πολιτικο".
Rainbow
Δημοσίευση σχολίου