Αποβολή μαθητών λόγω φερόμενης προσβολής καθηγήτριας στο facebook

Σύμφωνα με σχετική είδηση, η διοίκηση ενός σχολείου φέρεται να τιμώρησε με πενθήμερη αποβολή τους μαθητές για τους οποίους αναφέρεται πως ανάρτησαν στο facebook φωτογραφία καθηγήτριάς τους, συνοδευόμενη από εξυβριστικά σχόλια.

Είναι αυτονόητο ότι η νομοθεσία για την εξύβριση και την προστασία της ιδίας εικόνας αφορά και την ανάρτηση φωτογραφιών στο facebook χωρίς την τυχόν άδεια ή συγκατάθεση του προσώπου. Ωστόσο, το ενδιαφέρον σε αυτήν την υπόθεση είναι ότι η κύρωση φέρεται ότι επιβλήθηκε στους μαθητές από το σχολείο τους, δηλαδή από διοικητικό όργανο, το οποίο οφείλει να ελέγχει τους μαθητές ως πολίτες μόνο στο πεδίο εφαρμογής των αρμοδιοτήτων του, δηλαδή μόνο για τις σχολικές τους δραστηριότητες.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η φωτογραφία φέρεται ότι αφορά μια καθηγήτρια του σχολείου, αλλά η ελεγκτέα πράξη δεν αφορά κάποια σχολική δραστηριότητα, ούτε προφανώς και κάποια παράβαση πειθαρχίας για πράξεις που ανάγονται στην ιδιότητα των ατόμων ως μελών του σχολείου. Μια τέτοια παράβαση τάξης θα ήταν λ.χ. εάν η φωτογραφία ελήφθη και αναρτήθηκε κατά τη διάρκεια σχολικών δραστηριοτήτων (λ.χ. στο διάλειμμα, στο μάθημα, σε κάποια εκδρομή κλπ). Και πάλι όμως, η διαδικασία έρευνας του προφίλ των μαθητών εγείρει ζητήματα που σχετίζονται με την ιδιωτικότητά τους: με ποιες εγγυήσεις και, κυρίως, κάτω από ποιες περιστάσεις αντλήθηκε το υλικό από τα προφίλ των μαθητών και κινήθηκε εις βάρος τους η πειθαρχική διαδικασία; Εάν τα προφίλ ήταν απόρρητα, τηρήθηκαν οι διαδικασίες άρσης του απορρήτου; Εάν δεν ήταν απόρρητα, τι δουλειά έχει οποιοδήποτε δημόσιο όργανο να ψάχνει τις αναρτήσεις των πολιτών (έστω και ανηλίκων) που εν πολλοίς ανάγονται στην προσωπική τους ζωή;

Σε κάθε υπόθεση που κάποιος κρίνεται από κάποια Διοίκηση για όσα γράφει στο facebook ή σε άλλες Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, θα πρέπει να ξεκινάμε από την εξής αφετηρία: ελευθερία της έκφρασης + ελευθερία της ιδιωτικής ζωής. Ακόμη κι όταν ένα προφίλ είναι δημόσιο - και πολύ περισσότερο όταν είναι "κλειστό"- κάθε εργαζόμενος, μαθητής, "διοικούμενος", οτιδήποτε, έχει το δικαίωμα να του αναγνωρίζεται ένας "χώρος" ελεύθερης κριτικής και δραστηριότητας που δεν θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο αξιολόγησής του. Ακόμη δηλαδή και να ξέρει η Διοίκηση τι κάνεις στον ελεύθερο χρόνο σου, ή σε ώρα υπηρεσίας, αλλά καλυπτόμενος από απόρρητο που αίρεται μόνο με δικαστικές εγγυήσεις, δεν πρέπει να το λαμβάνει υπόψη κατά την αξιολόγηση. Η ιδιωτική ζωή έτσι εκτείνεται και σε μια προστατευόμενη δημόσια σφαίρα, η οποία κι αυτή πρέπει να είναι απαραβίαστη για εργοδότες, διοικητές και κάθε μορφής εξουσία.

Επ' αυτού υπάρχουν πολλές και ενδιαφέρουσες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου:

α) Στην υπόθεση της κ. Vogt, η οποία έχασε τη θέση της επειδή ήταν δασκάλα - ψηφοφόρος του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε το 1995 την Γερμανία για παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η δασκάλα δεν είχε εκδηλώσει τις πολιτικές πεποιθήσεις της στο σχολείο, αλλά κρίθηκε ότι τα φρονήματά της απάδουν προς την ιδιότητα της εκπαιδευτικού στην (Δυτική τότε) Γερμανία (βλ. εδώ).

β) Στην υπόθεση της κ. Kudeshkina, μια δικαστής έχασε τη θέση της για όσα κατήγγειλε εναντίον της Δικαιοσύνης στα μέσα ενημέρωσης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε το 2009 ότι η απόλυσή της συνιστούσε παραβίαση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης από την Ρωσία (βλ. εδώ). Υπάρχουν επίσης οι υποθέσεις των ελευθερομασώνων δικαστών της Ιταλίας που τους επιβλήθηκαν επιπλήξεις, ενώ δεν υπήρχε κάποια ρητή απαγόρευση για τους δικαστές στο ιταλικό δίκαιο σχετικά με την εγγραφή τους σε μασωνικές ενώσεις.

γ) Στην υπόθεση της κ. Copland, υπαλλήλου κρατικού εκπαιδευτηρίου, κρίθηκε ότι είχε δικαίωμα ιδιωτικότητας στις ιστοσελίδες που επισκεπτόταν από την υπολογιστή του γραφείου της. Το μέλος της διοίκησης που έλαβε γνώση της κίνησής της στο Διαδίκτυο παραβίασε λοιπόν το δικαίωμά της στην ιδιωτική ζωή, όπως έκρινε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2007 (βλ. εδώ).

δ) Στην υπόθεση της κ. Ozpinar, οι έρευνες για το κατά πόσον φορούσε εκκεντρικό μακιγιάζ, προκλητικά ρούχα και είχε προσωπικές σχέσεις με δικηγόρους αποτέλεσε αντικείμενο παραβίασης του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα της εν λόγω δικαστικού (2010, βλ. εδώ).

ε) Αλλά και οι "προσβλητικές" για τον στρατό απόψεις ενός εφέδρου που διατυπώθηκαν σε μια επιστολή προς τον λοχαγό του, και η καταδίκη του γι' αυτές από το στρατοδικείο, απασχόλησαν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που έκρινε ότι επρόκειτο για μια υπόθεση ελευθερίας της έκφρασης και καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίασή της (1997, βλ. εδώ).

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Εξουσία ελέγχει τον "διοικούμενο", με τον οποίο έχει μια ειδική σχέση ελέγχου, από στοιχεία που εκδηλώνονται πέραν των καθηκόντων του για πειθαρχία, στο πεδίο εφαρμογής του πειθαρχικού δικαίου της ειδικής σχέσης. Υπάρχει μια γραμμή πέρα από την οποία ο υπάλληλος, ο δικαστής, ο έφεδρος, αλλά και ο μαθητής είναι ιδιώτες και σε αυτό το πεδίο δεν μπορεί να υπεισέρχεται κανένα ειδικό πειθαρχικό δίκαιο.

Κινηματογράφος: Μαύρη Αφροδίτη

Η ταινία βασίζεται σε μια πραγματική ιστορία, των αρχών του 19ου αιώνα. Μια γυναίκα, η Σάρκι Μπάαρτμαν, από μια φυλή της Αφρικής, με ιδιαίτερα σωματικά χαρακτηριστικά (ευμεγέθεις γλουτοί και εξωτερικά μέρη των γεννητικών της οργάνων) παρουσιάζεται ως bizarre θέαμα "αγριανθρώπου" στο φιλοθεάμον κοινό του Λονδίνου του 1810. [Προσοχή: ακολουθεί spoiler] Ύστερα από επέμβαση μιας ΜΚΟ της εποχής (Ινστιτούτο Αφρικανικών Μελετών), ο υπεύθυνος του θεάματος θα δικαστεί, αλλά θα αθωωθεί επειδή η γυναίκα θα καταθέσει ότι το θέαμα είναι σκηνοθετημένο κι ότι η ίδια υποδύεται την "άγρια" ως ηθοποιός, εργασία για την οποία πληρώνεται. Ο εισαγγελέας, ο οποίος μέχρι τότε είναι λάβρος, θα προτείνει την απαλλαγή του υπεύθυνου, αφού θα αναγνωρίσει ότι η συναίνεση αίρει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης. Έτσι το δικαστήριο θα κλείσει την υπόθεση, παρά τις κραυγές ενός ζωντανού ακροατηρίου που εντελώς υποκριτικά θέλει την καταδίκη του υπεύθυνου, ενώ το ίδιο σπεύδει το βράδυ να παρακολουθήσει το θέαμα.

Στη συνέχεια παρακολουθούμε τις περιπέτειες αυτής της γυναίκας στο Λονδίνο και στο Παρίσι, όπου παρουσιάζεται ως αξιοπερίεργο και το ενδιαφέρον των ανθρωπολόγων της εποχής για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Προσπάθούν να αποδείξουν ότι το σώμα της είναι ένας χαμένος "κρίκος" στην εξέλιξη από τον ουρακοτάγκο μέχρι τον άνθρωπο. [Προσοχή: ακολουθεί spoiler] Ενώ οι εκμεταλλευτές της την έχουν "νοικιάσει" στους ανθρωπολόγους για να την μελετήσουν, εκείνη δέχεται υπάκουα την εξέτασή της, εκτός από το σημείο στο οποίο της ζητούν να αποκαλύψει τα γεννητικά της όργανα. Θα αντισταθεί σθεναρά σε αυτό, μολονότι θα της απέφερε αρκετά χρήματα, τελικά όμως ο εκμεταλλευτής της είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει και την προκαταβολή λόγω της άρνησής της. Μετά από αρκετή εξαθλίωση, θα αναγκαστεί τελικά να παραδώσει το σώμα της, όχι όμως στους επιστήμονες, αλλά οδηγούμενη στην πορνεία. Πέθανε από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα και το σώμα της πουλήθηκε (για μια ακόμη φορά) στους ανθρωπολόγους που ήθελαν διακαώς να την εξετάσουν. Η τελική σκηνή, κατά την οποία το σώμα της κόβεται σε κομμάτια από τους επιστήμονες, ενώ παράλληλα δημιουργείται ένα τέλειο γύψινο εκμαγείο της, προκειμένου να γίνει η σχετική επιστημονική ανακοίνωση, είναι ένα αριστούργημα του μοντάζ. Τα γεννητικά όργανα της Μπάαρτμαν ήταν έκθεμα σε βάζο μέχρι το 1976 σε μουσείο, οπότε ζητήθηκε η απομάκρυνσή τους ύστερα από αίτημα του Ν.Μαντέλα και η τελική ταφή της έγινε το 2002, ως ένα σύμβολο πια, της καταπίεσης. Μετά το τέλος της μυθοπλασίας, στα credits, προβάλλονται video από την κηδεία της Μπάαρτμαν στη σύγχρονη εποχή.

Ανεξάρτητα από την αισθητική αξία της ταινίας, τα μείζονα φιλοσοφικά και νομικά ερωτήματα που τίθενται με το έργο αυτό, αφορούν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Ένας πρώτος κύκλος είναι η έκταση της συναίνεσης στο πλαίσιο δημόσιου θεάματος: στους θεατές δημιουργείται η εντύπωση ότι όντως υπάρχει ένα στοιχείο συναίνεσης στην συμμετοχή της γυναίκας στο freak show, αλλά πρόκειται για μια εξωτερικής μορφής συναίνεση που δεν φαίνεται να αποτελεί ελεύθερη βούληση, αλλά αποτέλεσμα καταπίεσης κι έλλειψης άλλης επιλογής. Ένα δεύτερο θέμα είναι πόσο περιορισμένη ήταν (ή είναι) η προστασία που μπορεί να παρέχει η Δικαιοσύνη σε τέτοιες υποθέσεις: όταν το ίδιο το θύμα έχει δηλώσει ότι παρέσχε την συγκατάθεσή του, ο νόμος έχει φτάσει στο φορμαλιστικό όριό του και δεν μπορεί να υπερβεί αυτό το στοιχείο, εάν δεν υπάρχουν άλλες αποδείξεις που τεκμηριώνουν ότι η συγκατάθεση δεν είναι ελεύθερη. Έτσι, η ΜΚΟ που παρενέβη δικαίως οδήγησε την υπόθεση στο Δικαστήριο, αλλά και ο εισαγγελέας ορθώς πρότεινε την απαλλαγή του κατηγορούμενου, αφού υπήρχε συμβόλαιο. Ορισμένα πράγματα που μπορεί να θεωρούμε δεδομένα στην καθημερινή ζωή (ίσως και λόγω αντίστροφης προκατάληψης) δεν είναι αυτονόητα για το δίκαιο - ακόμη και με τις σύγχρονες αντιστροφές του βάρους απόδειξης σε υποθέσεις φυλετικών διακρίσεων- και πρέπει να υποστηρίζονται με επαρκές αποδεικτικό υλικό. Το δίκαιο των συμβάσεων πάντως δεν είναι ένα επαρκές εργαλείο για να κριθούν με δίκαιο τρόπο υποθέσεις που αφορούν κάθε είδους άνιση μεταχείριση. Είναι προφανές ότι η υπόθεση αυτή στο σύγχρονο κόσμο θα έπρεπε να κριθεί με βάση το δίκαιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων που συνεισφέρει πρόσθετα νομικά εργαλεία στην στάθμιση των αντικρουόμενων έννομων αγαθών.

Άλλος ένα κύκλος περίσκεψης στον οποίο μας βάζει η ταινία, είναι ο ρόλος της επιστήμης. Η ταινία ξεκινά και καταλήγει με τους ανθρωπολόγους που αντιμετωπίζουν την γυναίκα εξ ολοκλήρου ως αντικείμενο μελέτης, τόσο εν ζωή όσο και μετά το θάνατό της. Το μοναδικό όχι που λέει η γυναίκα σε όλη την ταινία είναι στους επιστήμονες που θέλουν να εξετάσουν τα γεννητικά της όργανα. Πρόκειται για τα γεννητικά όργανα που μετά το θάνατό της θα αφαιρεθούν και θα τοποθετηθούν στο βαζάκι που θα εκτίθενται σε μουσείο μέχρι το 1976. Η επιστήμη έχει τους δικούς της στόχους που είναι η μελέτη και η καταγραφή, αυτοσκοποί που προστατεύονται και από συνταγματικές διατάξεις. Ωστόσο, ακόμη κι αυτοί οι αυτοσκοποί δεν μπορούν να επιδιώκονται σε βάρος της ανθρώπινης αξίας. Η έκθεση των γεννητικών οργάνων αυτής της γυναίκας ως ανθρωπολογικού "αξιοπερίεργου" δεν μπορεί παρά να προσέβαλε την ανθρώπινη αξία της, μολονότι η ίδια δεν ήταν στη ζωή. Μπορεί να είναι πολύ αργά για την τύχη της ίδιας, αλλά μια τόσο αποτρόπαια πράξη δεν μπορεί να είναι κάτι που τιμά την επιστήμη ή που εξυπηρετεί κάτι πέρα από ένα νοσηρό ενδιαφέρον που συντηρεί την απόσταση από το διαφορετικό κι όχι βέβαια την προσέγγιση και την γεφύρωση. Ακόμη κι αν η ίδια δεν βρίσκεται στη ζωή, η αξιοπρέπειά της θίγεται βάναυσα με αυτόν τον τρόπο.

Η ιστορία της Μαύρης Αφροδίτης είναι στην ουσία μια παραδοχή αποτυχίας του δυτικού πολιτισμού και μάλιστα στις πιο προηγμένες και προβεβλημένες κατακτήσεις του: θέαμα, δικαιοσύνη, επιστήμη. Μια ιστορία στην οποία αποδεικνύεται ότι η ελευθερία βούλησης αφορά μόνο τους "κανονικούς" κι όχι τους "διαφορετικούς", οι οποίοι αναγκαστικά πρέπει να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης σε βαθμό εκμηδένισης της αξιοπρέπειας αλλά και φυσικής εξόντωσης.

Σημερινές αποφάσεις Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Αποφάσεις που αφορούν την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ελβετια και την Τουρκία (δελτίο τύπου 370/26.4.2011).

To Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων Ανθρώπου εξέδωσε σήμερα τις παρακάτω πέντε αποφάσεις. Στο τέλος του δελτίου τύπου υπάρχει μια απόφαση για επαναλαμβανόμενο θέμα. Οι αποφάσεις που σημειώνονται με αστερίσκο είναι διαθέσιμες μόνο στα αγγλικά.

di Marco κ. Ιταλίας (προσφυγή αρ. 32521/05)*

O προσφεύγων ήταν ενοικιαστής οικοπέδου που ανήκε σε δημοτικό συμβούλιο, στο οποίο λειτουργούσε μια παιδική χαρά. Επικαλούμενος το Άρθρο του Πρωτοκόλλου 1 (προστασία ιδιοκτησίας), προσέφυγε για την έξωσή του από το οικόπεδο υπέρ της δημιουργίας ενός δρόμου, μολονότι το μισθωτήριο ίσχυε για μερικά χρόνια ακόμα, χωρίς να αποζημιωθεί για τα διαφυγόντα κέρδη.

Παραβίαση Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου 1

Δίκαιη ικανοποίηση: το Δικαστήριο επιφυλάσσεται να αποφασίσει αργότερα.

Αntunes Rodriguez κατά Πορτογαλίας (αρ. 18070/08)*

Ο προσφεύγων επικαλείται το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου 1 (προστασία της ιδιοκτησίας) της Σύμβασης για την μείωση της αξίας ενος κτιρίου του, λόγω της ολοκλήρωσης έργων οδοποιϊας.

Δεν παραβιάστηκε το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου 1

Steulet κατά Ελβετίας (αρ. 31351/06)*

Ο προσφεύγων ήταν διάδικος σε διάφορες δίκες που έγιναν λόγω κατηγοριών παράνομων πράξεων που διενεργήθηκαν κατά την διοίκηση του Δήμου στον οποίο ζούσε. Επικαλούμενος το Άρθρο 6 παρ. 1 (δικαίωμα θεμιτής ακρόασης), ισχυρίζεται ότι το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο δεν ήταν αμερόληπτο σε μια από αυτές τις διαδικασίες, επειδή ένας από τους δικαστές του τμήματος που δίκασε την υπόθεσή του, είχε αποτελέσει μέρος της σύνθεσης άλλους τμήματος, σε άλλη υπόθεση, κατά την οποία μια προσφυγή που είχε καταθέσει ο προσφεύγων είχε χαρακτηρισθεί "υπεκφυγή".

Δεν παραβιάσθηκε το άρθρο 6 παρ. 1

Anat και άλλοι κατά Τουρκίας (αρ. 37899/04)*

Oι προσφεύγοντες επικαλούμενοι το άρθρο 1 του Πρωτοκόλου 1 (προστασία της ιδιοκτησίας) προσέφυγαν κυρίως για την άρνηση των εθνικών δικαστηρίων να καταγραφεί ακίνητη περιουσία στα σχετικά μητρώα και για την κατεδάφιση του σπιτιού τους που είχε χτιστεί σε αυτήν. Ένας από αυτούς, επικαλούμενος το άρθρο 6 παρ. 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη εντός εύλογου χρόνου), διαμαρτυρήθηκε επίσης για την χρονική έκταση των σχετικών δικαστικών διαδικασιών.

Παραβίαση άρθρου 6 παρ. 1 (χρονική έκταση, για τον πρώτο προσφεύγοντα).

Δίκαιη ικανοποίηση: 12.000 ευρώ (μη περιουσιακή ζημία) και 1.000 ευρώ (έξοδα και δαπάνες).

Υπόθεση σε θέμα που έχει ξανατεθεί στο Δικαστήριο:

Abdullah Yildiz κατά Τουρκίας (αρ. 35164/05)

Ο προσφεύγων διαμαρτύρεται επειδή η γραπτή γνώμη του αρχιεισαγγελέα υποβλήθηκε στο Ανώτατο Στρατιωτικό Διοικητικό Δικαστήριο αλλά δεν κοινοποιήθηκε σε αυτόν. Επικαλείται το Άρθρο 6 παρ. 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη).

Παραβίαση του Άρθρου 6 παρ. 1

To "απαγορευμένο" Χριστός Ανέστη του 9.84

Η διάκριση ανάμεσα στις αρμοδιότητες του κράτους και της εκκλησίας αποτελεί ένα ζητούμενο παλιό όσο και το "Πνεύμα των Νόμων" του Μοντεσκιέ, ίσως και παλαιότερο. Ο κ. Καμίνης από τη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη είχε συμβάλλει με ορισμένες παρεμβάσεις στην οριοθέτηση των εκκλησιαστικών εξουσιών σε σχέση με το ατομικό δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, αλλά και σε σχέση με άλλα δικαιώματα.

(βλ. ενδεικτικά επιστολή του 2008 προς τον Υπουργό Παιδείας για το μάθημα των θρησκευτικών εδώ, το δελτίο τύπου του 2006 για την διάκριση ανάμεσα σε ονοματοδοσία και βάπτιση εδώ, Πόρισμα του 2005 για απομάκρυνση εικαστικού έργου ως προσβλητικού για τα θρησκευτικά συναισθήματα εδώ , Πόρισμα του 2004 για την ηχορρύπανση από τις καμπάνες εδώ , κ.α.)

Στη συνέχεια ο κ. Καμίνης παραιτήθηκε 1,5 χρόνο πριν τη λήξη της θητείας του από τη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη (κενό που ακόμη δεν έχει καλυφθεί από την Πολιτεία) και κατήλθε υποψήφιος Δήμαρχος Αθηναίων, όπου και εξελέγη με το σύνθημα "Δικαίωμα στην πόλη", προσδίδοντας στην υποψηφιότητά του την ελπίδα της δράσης του υποστηρικτού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και από τη θέση του αιρετού της τοπικής αυτοδιοίκησης. Άλλο βέβαια να είσαι ανεξάρτητη αρχή κι άλλο να είσαι αιρετός: υπάρχει η καθοριστική διαφοροποίηση που σχετίζεται με το πολιτικό κόστος. Η θέση του αιρετού εξαρτάται από πλειοψηφικούς συσχετισμούς που δεν έχουν καμία σχέση με την υπεράσπιση αντιδημοφιλών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Γι' αυτό η ανάλυση τότε αφορούσε την νεο-λαϊκίστικη χρήση του όρου"δικαίωμα", για καθαρά προεκλογικούς λόγους (βλ. E-Lawyer: η νεο-λαϊκιστική επίκληση του κράτους δικαίου ως προεκλογικό στρατήγημα).

Πριν λίγες μέρες έγινε γνωστό ότι στον 9,84 φέρεται να δόθηκε εντολή από την νέα δημοτική αρχή να μην μεταδώσει τις ημέρες του Πάσχα τις εκκλησιαστικές λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας, και οι εκφωνητές να αποφύγουν την ευχή "Χριστός Ανέστη", αντικαθιστώντας το με το "Χρόνια Πολλά". Άλλη μια περίπτωση θεσμικής υποκρισίας: αν όχι "Χριστός Ανέστη", τότε γιατί "Χρόνια Πολλά";

Προσωπικά έχω υποστηρίξει σε δικαστήρια ότι δεν θα πρέπει να υπάρχουν στην αίθουσα του ακροατηρίου εικόνες της ορθόδοξης πίστης ή το ευαγγέλιο, επειδή με αυτά τα σύμβολα διακυβεύεται η εξωτερική ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, ιδίως όταν καλείται να αποφανθεί σε υποθέσεις διακρίσεων. Η σχετική υπόθεση ήδη εκκρεμεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και είναι ανεξάρτητη από την υπόθεση Lautsi που αφορούσε την ύπαρξη του Εσταυρωμένου σε σχολικές αίθουσες της Ιταλίας: άλλο η Δικαιοσύνη κι άλλο η εκπαίδευση. Εξάλλου η χώρα μας ήδη έχει καταδικαστεί για το απαράδεκτο φαινόμενο να πρέπει να αποκαλύψεις τις θρησκευτικές πεποιθήσεις σου σε δικαστήριο (βλ. ΕΔΔΑ Δημητράς κ.α. κατά Ελλάδας). Η αφαίρεση των συμβόλων από τις υποχρεωτικές διαδικασίες είναι όντως ένα βήμα προς την θρησκευτική ελευθερία. Ο 9,84 δεν είναι βέβαια κάποια "υποχρεωτική διαδικασία", είναι όμως ένα δημοτικό μέσο ενημέρωσης που χρηματοδοτείται από τους δημότες (μέσω της καταβολής των υποχρεωτικά καταβαλλόμενων δημοτικών τελών) κι επομένως θα πρέπει κι αυτό να διασφαλίζει την πλήρη πολυφωνία και απόσταση από τις θρησκευτικές παραδόσεις οποιασδήποτε θρησκείας.

Το θέμα όμως είναι ότι η συγκεκριμένη εντολή της δημοτικής αρχής δεν κατατείνει τελικά στην διάκριση κράτους - εκκλησίας, αλλά ούτε και στην ενίσχυση κάποιας έκφανσης της θρησκευτικής ελευθερίας. Αναλυτικά επ' αυτού έχει σχολιάσει η Γραμματέας της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, κ. Κλειώ Παπαπαντολέων (βλ. TVXS: "Το "απαγορευμένο" Χριστός Ανέστη).

Ανεξάρτητα όμως από το αν όντως συμβάλλει ή όχι η απάλειψη του "Χριστός Ανέστη" από τον 9,84, φαίνεται ότι οι εντολές της δημοτικής αρχής για αποθρησκειοποίηση του δημοτικού ραδιοσταθμού δεν έχουν ακολουθηθεί. Διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του 9,84 και ακούμε την αντίστοιχη εκφώνηση της είδησης "Αναστάσιμη Ελλάδα" (βλ. εδώ). Κείμενο - ποταμός, όσο τα εκατοντάδες ραδιοφωνικά "Χριστός Ανέστη" που φέρεται ότι θέλησε να απαγορεύσει η δημοτική αρχή.

Επομένως: η παρέμβαση της δημοτικής αρχής είναι μια τρύπα στο νερό, από απόψεως προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων και χωρισμού κράτους - εκκλησίας.

Αποδεικνύεται για άλλη μια φορά λοιπόν ότι οι αιρετοί δεν είναι σε θέση να διασφαλίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο οι ανεξάρτητοι, ακριβώς επειδή εξαρτώνται από την γνώμη των πλειοψηφιών που δεν είναι ποτέ φιλικές όταν αφορούν συμφέροντα άλλων, δηλαδή των μειοψηφιών. Το πολιτικό κόστος ακυρώνει εξ ορισμού οποιαδήποτε ρητορική για δίκαιη διοίκηση, με την κυριολεκτική κι όχι την "πολιτική" έννοια.

O βωμός, το τραίνο και η αρχή της αειφορίας

Η "ποδοσφαιροποίηση" είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο στο δημόσιο διάλογο γύρω από τα ερειζόμενα θέματα γενικού ενδιαφέροντος και λίγες είναι συνήθως οι φωνές που υποστηρίζουν τις δικλείδες της ισόρροπης επίλυσης. Οι "διχασμοί" αυτοί είναι βέβαια αγαπημένη ύλη των μέσων ενημέρωσης, τα οποία φροντίζουν όχι απλώς να τους αναδεικνύουν, αλλά συνήθως και να τους συνδαυλίζουν. Τρανταχτό παράδειγμα, το ζήτημα με την απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού για την κατάχωση του βωμού των δώδεκα θεών και του ελέους: υπάρχουν οι κάθετες διχαστικές φωνές (και οι αλλοιώσεις τους μέσα από μέσα ενημέρωσης που παρουσιάζουν την υπόθεση ως "επίθεση" μιας θρησκευτικής ομάδας σε ένα δημόσιο έργο, λες και οι άλλοι πολίτες δεν είναι ευαισθητοποιημένοι για την πολιτισμική κληρονομιά), αλλά υπάρχουν και κριτήρια δίκαιης λύσης, που είναι διαθέσιμα σε οποιονδήποτε επιθυμεί να εμβαθύνει στην ουσία του θέματος, δηλαδή να αναζητήσει ποιες είναι οι μέθοδοι στάθμισης της δικαιοσύνης σε αντίστοιχες υποθέσεις.

Η υπόθεση είναι λίγο - πολύ γνωστή: κατά τις εργασίες του σιδηροδρομικού σταθμού στο τμήμα Μοναστηράκι - Θησείο αποκαλύφθηκαν ορισμένα αρχαιολογικά ευρήματα υψίστης πολιτισμικής σημασίας, ανάμεσα στα οποία και ο βωμός των 12 θεών και του ελέους, ομφαλός της αρχαίας πόλης από την οποία μετρούνταν οι αποστάσεις και η προσφυγή στον οποίο ισοδυναμούσε με την αναγνώριση ασύλου. Η θέση του μνημείου ήταν γνωστή και πριν τις εργασίες που το έφεραν και πάλι στο φως. Το σπουδαιότατο αυτό εύρημα επαναφέρει το γενικότερο αίτημα της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, αλλά ταυτόχρονα εντοπίζεται στην χωροθέτηση ενός σημαντικότατου συγκοινωνιακού έργου, το οποίο εξυπηρετεί δεκάδες χιλιάδες επιβάτες καθημερινά, εδώ και πάνω από έναν αιώνα, αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα του αστικού ιστού. Οπότε τίθενται ορισμένα διλήμματα που αντιστοιχούν και σε γενικότερα συμφέροντα: αφενός το θέμα της προστασίας της πολιτισμικής κληρονομιάς, αφετέρου η εξυπηρέτηση της ζωής στη σύγχρονη πόλη. Και τα δύο προτάγματα, εκτός από εκφάνσεις του γενικού συμφέροντος, αποτελούν και θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών που ζουν, εργάζονται, μετακινούνται αλλά και απολαμβάνουν την σύγχρονη πόλη.

Η απλοϊκή αντιμετώπιση είναι η ομαδοποίηση και ο μονομερής λόγος που εκδηλώνεται από ορισμένους υποστηρικτές του βωμού έναντι ορισμένων υποστηρικτών του σιδηροδρόμου. Πέρα όμως από τις απόψεις του καθενός, υπάρχουν και οι ειδικοί επιστήμονες, οι οποίοι έχουν τον αποφασιστικό λόγο για την στάθμιση ανάμεσα στα δύο φαινομενικά αντικρουόμενα θεμελιώδη δικαιώματα και έννομα συμφέροντα. Πρέπει να βρεθεί μια λύση που να εξυπηρετεί και τα δύο θεμελιώδη δικαιώματα, χωρίς να καταπνίγει το ένα από τα δύο.

Υπάρχει ένας κανόνας που επιλύει τέτοιου είδου διλήμματα στο περιβαλλοντικό δικαιο: η αρχή της αειφορίας, ή της "βιώσιμης ανάπτυξης" (sustainable development, βλ. εδώ). Η αρχή της αειφορίας κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα ως επιμέρους συνιστώσα του ατομικού δικαιώματος για προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος (άρθρο 24). Σύμφωνα με αυτή την αρχή, θα πρέπει κάθε επέμβαση (ανάπτυξη) στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον να λαμβάνει υπόψη την διατήρηση (αν όχι βελτίωση) της υφιστάμενης κατάστασης αυτού του περιβάλλοντος. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, έχει αναπτύξει μια πλούσια νομολογία που εξειδικεύει ακόμη περισσότερο την αρχή της αειφορίας, θέτοντας ως αναπόσπαστη προϋπόθεση για κάθε δημόσιο έργο την εκπόνηση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που θα πρέπει να υπάρχουν και να ακολουθούνται σε κάθε διοικητική πράξη που μπορεί να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον, φυσικό ή πολιτισμικό. Η ίδια η έλλειψη της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων συνιστά παραβίαση της αρχής της αειφορίας και καθιστά την εκάστοτε διοικητική πράξη ακυρωτέα δικαστικώς. Έτσι, το δίκαιο δεν θέτει φραγμούς στην ανάπτυξη, αλλά καλεί σε εκπόνηση ενός σχεδιασμού που λαμβάνει υπόψη τόσο τις ανάγκες της ανοικοδόμησης υποδομών, όσο και τις ανάγκες της διατήρησης ενός βιώσιμου περιβάλλοντος, χωρίς να κάνει εκπτώσεις υπέρ τις μιας ή της άλλης.

Πέρα από την αρχή της αειφορίας υπάρχει βέβαια και η γενικότερη αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25) που επιβάλλει την εξέταση κάθε μέτρου που λαμβάνεται εις βάρος ενός δικαιώματος, υπό το φως της καταλληλότητας, της αναγκαιότητας και της stricto sensu αναλογίας (να μην θίγονται περισσότερα απ' όσα εξασφαλίζονται με το μέτρο) και κυρίως να μην εξοβελίζεται ο πυρήνας του δικαιώματος (το "βασικό περιεχόμενο" όπως λέει και ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ). Η προστασία του πολιτισμικού περιβάλλοντος συνυπάρχει με το δικαίωμα για πρόσβαση και απόλαυση των κοινόχρηστων χώρων και πολιτισμικών αγαθών, η διασφάλιση του οποίου δεν καλύπτεται πλήρως από την εφαρμογή της αρχής της αειφορίας, αφού η τελευταία "βλέπει" κυρίως προς το μέλλον και τις μελλοντικές γενιές, ενώ το δικαίωμα πρόσβασης είναι ενεστώς και αναγνωρίζεται για καθέναν, στο βαθμό βέβαια που δεν θίγεται η προστασία.

Στην περίπτωση του βωμού του δωδεκαθέου, το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε με διοικητική πράξη την "επανακατάχωση", θεωρώντας αυτήν ως την λύση στο πρόβλημα. Η κατάχωση είναι μια διαδικασία προστατευόμενης ταφής του μνημείου, με τήρηση των τεχνικών προϋποθέσεων που συμβάλλουν στην συντήρησή του μέσα στο έδαφος, σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές. Αποτελεί μία επιστημονικά υποστηριζόμενη λύση για την προστασία του μνημείου, η οποία μεταθέτει την δυνατότητα ανάδειξής του στο μέλλον, ενώ αποκλείει ταυτόχρονα την δυνατότητα πρόσβασης - έστω και οπτικής- σε αυτο. Η κατάχωση μπορεί λοιπόν να είναι ανεκτή ως ισόρροπη λύση, μόνον εφόσον ενέχει το στοιχείο της προσωρινότητας, αφού σε διαφορετική περίπτωση εξοβελίζει πλήρως το δικαίωμα της πρόσβασης στο πολιτισμικό αγαθό. Μόνο σε περιπτώσεις που η πρόσβαση θα μπορούσε να είναι επιβλαβής για το ίδιο το μνημείο είναι ανεκτό να προκρίνεται μονομερώς η προστασία του, όμως και πάλι η συντήρηση αυτή δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός, αλλά θα πρέπει να κατατείνει ευθέως στην απόδοση του αγαθού στην κοινή χρήση, ώστε να αποτελέσει κτήμα της γενικής εμπειρίας.

Υπό αυτό το πλαίσιο, η υπουργική απόφαση για την κατάχωση, αφού δεν συνοδεύεται και από την σχετική μελέτη για την ανάδειξη του μνημείου στο μέλλον, με σαφές χρονοδιάγραμμα, δεν ικανοποιεί ούτε την αρχή της αειφορίας, αλλά ούτε και την αρχή της αναλογικότητας. Το ευχολόγιο ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα προχωρήσει η ανάδειξη δεν αποτελεί ρητή και υπεύθυνη πολιτειακή δέσμευση, αλλά αόριστη πολιτική δήλωση για επικοινωνιακή χρήση. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν, η συγκεκριμένη μόνιμη κατάχωση δεν συνιστά μια ισόρροπη λύση, αφού θυσιάζεται πλήρως το ένα αγαθό (πρόσβαση στο πολιτισμικό περιβάλλον) έναντι του άλλου αγαθού (δημόσιο συγκοινωνιακό έργο), με έναν τρόπο άνισο και τελικά άδικο στην ουσία του. Το γεγονός ότι υπέρ της κατάχωσης γνωμοδότησε το αρμόδιο επιστημονικό όργανο της Πολιτείας, δηλαδή το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο πιστοποιεί μόνον την καταλληλότητα της συγκεκριμένης λύσης σύμφωνα με τις επιστημονικές τεκμηριώσεις του συγκεκριμένου γνωστικού κλάδου. Αυτό όμως δεν υποκαθιστά την υποχρέωση του αποφασιστικού οργάνου (Υπουργός) να λάβει υπόψη του και όλες τις υπόλοιπες σταθμίσεις που έπρεπε να υποστηρίζονται από την αντίστοιχη μελέτη επιπτώσεων, η οποία είναι αντικείμενο και άλλων γνωστικών αντικειμένων: το ΚΑΣ γνωμοδότησε για το τεχνικό θέμα της κατάχωσης, χωρίς να έχει αποφασιστική αρμοδιότητα. Ο Υπουργός όμως, ως αποφασίζον πολιτειακό όργανο, όφειλε με την διοικητική πράξη που εξέδωσε να λαμβάνει υπόψη όλες τις παραμέτρους που πρέπει να τηρούνται προκειμένου να ακολουθηθεί η αρχή της αειφορίας και η αρχή της αναλογικότητας και κυρίως έπρεπε να είχε ζητήσει τις κατάλληλες οικονομοτεχνικές μελέτες για τις επιπτώσεις από την πιθανή ανάδειξη του μνημείου, την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, την κοστολόγηση αυτών, το χρονοδιάγραμμα μέσα στο οποίο θα μπορούσαν να υλοποιηθούν έργα όπως η υπογειοποίηση του σιδηροδρόμου. Έπρεπε λοιπόν, ακόμη κι αν πρόκρινε την κατάχωση ως τη μόνη πρακτικά εφαρμόσιμη λύση, να την εντάξει σε δεσμευτικά πλαίσια προσωρινότητας, κάτι το οποίο δεν διασφαλίζεται από τις ανακοινώσεις αρχαιολόγων του ΚΑΣ για μελλοντική ανάδειξη του μνημείου κάποια στιγμή και για ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων. Η υπουργική απόφαση της κατάχωσης, μη προβλέποντας χρονικό ορίζοντα, προβλέπει μια μόνιμη κατάσταση για το μνημείο: την ταφή του προς όφελος του σιδηροδρομικού έργου, θυσιάζοντας έτσι το δικαίωμα του κοινού για σημερινή αλλά και μελλοντική πρόσβαση στο μνημείο. Δεν είναι μια δίκαιη απόφαση, επειδή δεν εξασφαλίζει την πρακτική εναρμόνιση των αντικρουόμενων δικαιωμάτων, αλλά αντίθετα προκρίνει ένα από τα δύο δικαιώματα, καταργώντας το άλλο.

Με αυτό το περιεχόμενο, η υπουργική απόφαση θίγει το δικαίωμα καθενός για πρόσβαση στα κοινόχρηστα πολιτισμικά αγαθά, ένα δικαίωμα που διασφαλίζεται από τα πολιτικά δικαστήρια. Ενώ το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι αρμόδιο για την ακύρωση της υπουργικής απόφασης, τα αστικά δικαστήρια είναι αρμόδια για την προσβολή προσωπικότητας που υφίσταται κάθε πολίτης που εμποδιζεται από την υλοποίηση της υπουργικής απόφασης σε πρόσβαση στο κοινόχρηστο πολιτισμικό αγαθό, για ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του με επίσκεψη και θέαση του μνημείου. Ο αντίλογος που αναπτύσσεται, ότι δηλαδή και η προσωρινή διαταγή για την αναστολή των εργασιών της κατάχωσης είναι κι αυτή μια μονομερής λύση που απέχει από την πρακτική εναρμόνιση των δικαιωμάτων εις βάρος της συνέχισης του σιδηροδρομικού έργου, δεν λαμβάνει υπόψη μια θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στις δύο πολιτειακές πράξεις: η υπουργική απόφαση περί κατάχωσης είναι μόνιμη, ενώ η προσωρινή διαταγή αναστολής της κατάχωσης έχει διάρκεια μέχρι την συζήτηση της αίτησης ασφαλιστικών. Επίσης, δεν λαμβάνει υπόψη ότι, αφού πιθανολογείται η παραβίαση της αρχής της αειφορίας από την συγκεκριμένη απόφαση της κατάχωσης, τότε ευλόγως πάμε στην επόμενη (προσωρινή) λύση που δεν μπορεί να είναι άλλη από την διασφάλιση του κοινού για ελεύθερη -οπτική έστω- πρόσβαση στο πολιτισμικό αγαθό. H συνέχιση των έργων στο σιδηρόδρομο δεν μπορεί να βασίζεται σε μια διοικητική πράξη που φαίνεται ότι παραβιάζει τον συνταγματικό κανόνα της στάθμισης, δηλαδή την αρχή της αειφορίας και την αρχή της αναλογικότητας. Τουλάχιστον όχι μέχρι να αποφασίσει οριστικά η Δικαιοσύνη, ή να επέμβει η Διοίκηση διορθώνοντας την υπουργική απόφαση και προβλέποντας ρητώς την προσωρινότητα της κατάχωσης.

Έτσι λοιπόν οι "υπέρ του σιδηροδρόμου" και οι "υπέρ του βωμού", όταν δεν λαμβάνουν υπόψη τις επιμέρους σταθμίσεις και τα θεσμικά κριτήρια που εφαρμόζονται για την πρακτική εναρμόνιση των δικαιωμάων, είναι απλώς μονοδιάστατοι υποστηρικτές του εκάστοτε άκρου και όχι του αντίστοιχου δικαιώματος, αφού η ίδια η έννομη τάξη δεν ανέχεται την μονομερή κατίσχυση του ενός δικαιώματος εις βάρος του άλλου, αλλά, με εξισορροπητικούς κανόνες όπως η αρχή της αειφορίας και η αρχή της αναλογικότητας, επιβάλλει την σύνθεση και την συνισχύ όλων των συμφερόντων συνταγματικής περιωπής που συναποτελούν το δημόσιο συμφέρον.

Σημερινές αποφάσεις τμημάτων Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων Ανθρώπου

Αποφάσεις που αφορούν την Ελλάδα, την Λετονία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, την Ρουμανία, την Ρωσία, την Σερβία την "πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας" και την Τουρκία

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κοινοποίησε σήμερα τις ακόλουθες δεκαεπτά αποφάσεις (δελτίο τύπου αρ. 353/19.04.2011).

Gasiņš κατά Λετονίας (προσφυγή αρ. 69458/01)

Ο προσφεύγων είναι φυλακισμένος. Συνελήφθη το 2000 και κατηγορήθηκε για φόνο. Καταδικάστηκε στον πρώτο βαθμό το 2003, αλλά η διαδικασία της έφεσης εκκρεμεί ακόμη. Επικαλούμενος το Άρθρο 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και της ασφάλεια) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου υπέρβαλε τέσσερις χωριστές προσφυγές όσον αφορά την νομιμότητα της κράτησής του. Επικαλούμενος το Άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε θεμιτή ακρόαση εντός εύλογου χρόνου) της Σύμβασης διαμαρτυρήθηκε περαιτέρω ότι η έκταση των εις βάρος του ποινικών διαδικασιών ήταν υπερβολικές. Επιπρόσθετα, ισχυρίζεται ότι δεν έχει λάβει επαρκή πληροφόρηση για τις λεπτομέρειες της φύσης και του λόγους της κατηγορίας εναντίον του και ότι δεν του αποδόθηκε δωρεάν νομική βοήθεια.

Παραβίαση Άρθρου 5 § 1 (κράτηση από την 1η έως την 25η Μαρτίου 2001)

Μη παραβίαση Άρθρου 5 § 2

Παραβίαση Άρθρου 5 §§ 3 και 4

Μη παραβίαση Άρθρου 6 §§ 1 και 3 (a)

Δίκαιη ικανοποίηση: δεν προβλήθηκε αίτημα από τον προσφεύγοντα εντός της προθεσμίας

Elcomp sp. z o.o. κατά Πολωνίας (αρ. 37492/05)

Η προσφεύγουσα Elcomp sp. z o.o., είναι μια εταιρία περιορισμένης ευθύνης με έδρα την Βαρσοβία. Επικαλούμενη το Άρθρο 6 § 1 (πρόσβαση σε δικαστήριο), η προσφεύγουσα εταιρία διαμαρτύρεται για τα υπερβολικά δικαστικά έξοδα που καταδικάστηκε να καταβάλει προκειμένου να εγείρει την αξίωσή της για καταβολή 38,500 ευρώ.

Μη παραβίαση Άρθρου 6 § 1

Moczulski κατά Πολωνίας (αρ. 49974/08)

Tomasz Kwiatkowski κατά Πολωνίας (αρ. 24254/05)

Και οι δύο αποθέσεις αφορούν τις λεγόμενες "εκκαθαριστικές διαδικασίες", οι οποίες κινήθηκαν εις βάρος των αιτούντων στην Πολωνία, τον Απρίλιο του 1997 και αποσκοπούσαν τον αποκλεισμό όσων είχαν εργαστεί ή συνεργαστεί με τις κρατικές υπηρεσίες ασφάλειας κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου. Ο κ. Moczulski έχασε την έδρα του στο Κοινοβούλιο και ο κ. Kwiatkowski, δικηγόρος, διεγράφη από τον Δικηγορικο Σύλλογο. Επικαλούμενοι τα Άρθρα 6 §§ 1 και 3 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), ισχυρίστηκαν ότι η εκκαθαριστική διαδικασία εις βάορς τους ήταν αθέμιτη λόγω της εμπιστευτικότητας των εγγράφων και των περιορισμών πρόσβασής τους στις δικογραφίες.

(Και για τις δυο υποθέσεις) Παραβίαση του Άρθρου 6 § 1 σε συνδυασμό με το Άρθρο 6 § 3 (θεμιτό)

Δίκαιη ικανοποίηση:

- μη περιουσιακή ζημία: για τον κ. Moczulski, η κρίση περί παραβίασης αποτελεί επαρκή δίκαιη ικανοποίηση. Για τον κ. Kwiatkowski, απορρίπτεται

- έξοδα και δαπάνες: για τον κ. Moczulski, 1.500 ευρώ. Ο κ. Kwiatkowski δεν πρόβαλε αίτημα.

Pastor και Ţiclete κατά Ρουμανίας (αρ 30911/06 και 40967/06)

Η υπόθεση αφορά την βίαιη διακοπή αντι-κομμουνιστικής διαδήλωσης που έγινε στην Cluj-Napoca (Ρουμανίας) τον Δεκέμβριο του 1989. Ο σύζυγος της κ. Ţiclete, μαζί με άλλα 25 άτομα, σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης. Ο κ. Pastor και άλλα 52 άτομα τραυματίστηκαν από πυροβολισμούς. Επικαλούμενοι ιδίως το Άρθρο 2 (δικαίωμα στην ζωή), οι προσφεύγοντες ισχυρίζονται ότι η διάρκεια των ποινικών διαδικασιών - που ολοκληρώθηκαν το Μάρτιο 2006 - εναντίον των υπεύθυνων για βία, ήταν υπερβιολική και ως εκ τούτου είχε καταστήσει όλη την έρευνα αναποτελεσματική.

Παραβίαση του Άρθρου 2 (έλλειψη αποτελεσματικής έρευνας)

Δίκαιη ικανοποίηση:

- μη περιουσιακή βλάβη: 10.0000 ευρώ σε καθέναν

- έξοδα και δαπάντες: 751 για τον κ. Pastor

Baturlova κατά Ρωσίας (αρ. 33188/08)

Khrykin κατά Ρωσίας (αρ. 33186/08)

Οι υποθέσεις αφορούν τις καταγγελίες των προσφευγουσών περι ανατροπής δύο τελικών υπέρ τους αποφάσεων - για την αύξηση των συντάξεών τους - λόγω νεότερων στοιχείων. Επικαλούνται τα Άρθρα 6 § 1 (δικαίωμα σε θεμιτή ακρόαση ) και το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αρ. 1 (προστασία ιδιοκτησίας)

(Για τις δυο υποθέσεις) Δύο παραβιάσεις του Άρθρου 6 § 1 (θεμιτό)

(Για τις δυο υποθέσεις) Παραβίαση του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου αρ. 1

Δίκαιη ικανοποίηση:

- μη περιουσιακή ζημία: 7.000 ευρώ σε καθεμιά

- έξοδα και δαπάνες: 6 ευρώ στην κ. Baturlova και 10 ευρώ στον κ. Khrykin

Veljkov κατά Σεβρίας (αρ. 23087/07)

Η υπόθεση αφορά την διαδικασία γονικής μέριμνας/επιμέλειας της κόρης της που γεννήθηκε το 2002, η οποία εκκρεμεί από το 2006, όταν η προσφεύγουσα χώρισε με τον σύντροφό της. Ισχυρίζεται ιδίως ότι δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει μια σχέση με την κόρη της, που εξακολουθεί να μένει με τον πατέρα της, λόγω της διάρκειας αυτών των διαδικασιών και λόγω του ότι οι προσωρινές διαταγές που εκδόθηκαν τον Ιούνιο 2006 και Δεκέμβριο 2006 δεν έχουν εκτελεστεί. Επικαλείται ιδιίως το Άρθρο 6§ 1 (δικαίωμα σε θεμιτή ακρόαση εντός εύλογου χρόνου).

Παραβίαση Άρθρου 6 § 1 (διάρκεια)

Δίκαιη ικανοποίηση:

2.600 ευρώ (μη περιουσιακή βλάβη) και 1.300 ευρώ (δαπάνες και έξοδα)

Atanasov κατά της “πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας” (Αρ. 2)

(αρ. 41188/06)

Η υπόθεση αφορά την καταδίκη του προσφεύγοντος σε τρία χρόνια φυλάκιση με αναστολή, για δυσφήμηση λόγω δημοσίευσης μιας επιστολής στην οποία επέκρινε τον πρώην εργοδότη του - μια εταιρία παραγωγής καλωδίων - για την μεταχείριση των εργαζομένων και των μετόχων της. Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η επιστολή είχε δημοσιευθεί χωρίς την άδειά του. Επικαλούμενος τα Άρθρα 6 §§ 1 και 3 (δ) (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), διαμαρτύρεται επειδή στις ποινικές διαδικασίες εναντίον του δεν του είχε επιτραπεί να εξετάσει τον μοναδικό μάρτυρα εναντίον του, δηλαδή το πρόσωπο που είχε επιβεβαιώσει ότι ήταν ο συντάκτης της επιστολής.

Παραβίαση Άρθρου 6 §§ 1 και 3 (δ) (θεμιτό)

Δίκαιη ικανοποίηση: 3.200 ευρώ (μη περιουσιακή ζημία).

Erkol κατά Τουρκίας (αρ. 50172/06)

Ένας πρώην οδηγός φορτηγού ασφαλείας μιας ιδιωτικής τράπεζας στην Τουρκία στράφηκε ποινικά εναντίον του προσφεύγοντος το 1998 για παραβίαση εμπιστοσύνης όταν εξαφανίστηκαν 20.000 τούρκικες λίρες (περίπου 10.000 ευρώ) σε μια αποστολή μεταξύ δύο υποκαταστημάτων της τράπεζας. Η ποινική διαδικασία εναντίον του αναβλήθηκε στη συνέχεια, καθώς ψηφίστηκε ένας νόμος που ανέστειλε τις ποινικές υποθέσεις για συγκεκριμένα αδικήματα που τελέστηκαν πριν τον Απρίλη του 1999. Επικαλούμενος ιδίως το Άρθρο 6 § 2 (τεκμήριο της αθωότητας), ο προσφεύγων διαμαρτύρεται ότι τόσο με τις ποινικές διαδικασίες όσο και με την αγωγή εναντίον του, τα εθνικά δικαστήρια είχαν κρίνει ότι τέλεσε το αδίκημα, θέτοντας σε αμφιβολία την αθωότητά του.

Παραβίαση του Άρθρου 6 § 2 (θεμιτό)

Δίκαιη ικανοποίηση: 7.200 (μη περιουσιακή βλάβη) και 431 ευρώ (έξοδα και δαπάνες)

Επαναλαμβανόμενες υποθέσεις

Στις ακόλουθες υποθέσεις εγείρονται ζητήματα που έχουν ήδη υποβληθεί στο Δικαστήριο.

Δίκαιη ικανοποίηση

Μonteiro de Barros de Mattos e Silva Adegas Coelhio και άλλοι κατά Πορτογαλίας

(αρ. 25038/06)

Με την απόφαση της 13ης Ιουλίου 2010, το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου αρ. 1 (προστασία ιδιοκτησίας) λόγω της καθυστέρησης υπολογισμού και καταβοής της αποζημίωσης που επιδικάστηκε στους προσφεύγοντες για απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας του κατά τον αναδασμό στην Πορτογαλία. Με την σημερινή απόφαση το Δικαστήριο επιδίκασε στους προσφεύγοντες το συνολικό ποσό των 255.800 ευρώ (σύνολο που για κάθε προσφεύγοντα κυμαίνεται από 10.800 ευρώ έως 56.400 ευρώ) για περιουσιακή ζημία και 1.000 ευρώ, συνολικά, για μη περιουσιακή ζημία.

Rykachev και άλλοι κατά Ρωσίας (αρ. 52283/07, 27824/09, 27834/09, 27843/09,

27847/09, 27907/09, 27911/09, 27918/09, 27923/09, 28034/09 και 28039/09)

Η υπόθεση αφορά την καθυστέρηση εκτέλεσης αποφάσεων που επιδικάζουν στους προσφεύγοντες επίδομα στέγασης. Επικαλέστηκαν το Άρθρο

6 § 1 (δικαίωμα σε θεμιτή ακρόαση), το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αρ. 1 και το Άρθρο 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή).

Παραβίαση του Άρθρου 6 § 1 (θεμιτό)

Παραβίαση του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου Αρ. 1

Επανεξέταση

Veli Yalçın κατά Τουρκίας (αρ. 29459/05)

Με την απόφαση της 2ης Μαρτίου 2010 το Δικαστήριο έκρινε ότι παραβιάστηκε το Άρθρο

6 § 1 όσον αφορά την διάρκεια της δίκης για αποζημίωση και την παράλειψη παροχής στον προσφεύγοντα αντίγραφο της γνώμης που υποβλήθηκε στο Ακυρωτικό Δικαστήριο από τον Αρχιεισαγγελέα. Ο εκπρόσωπος του προσφεύγοντος ζήτησε επανεξέταση της απόφασης, επειδή θα ήταν αδύνατη η εκτέλεση της απόφασης, λόγω του ότι ο προσφεύγων πέθανε πριν την έκδοσή της. Το Δικαστήριο με τη σημερινή απόφασή του επιδίκασε στους κληρονόμους του προσφεύγοντος, συνολικά, το ποσό των 3.600 ευρώ για μη περιουσιακή ζημιά.

Υποθέσεις μακράς διάρκειας διαδικασιών

Στις ακόλουθες υποθέσεις, οι προσφευγοντες διαμαρτυρήθηκαν ιδίως για την υπερβολική διάρκεια των νομικών διαδικασιών

Ποινικές

Χρυσανθακόπουλος και Χρυσανθακοπούλου κατά Ελλάδας (αρ. 6530/09)

Πατρίκης κατά Ελλάδας (αρ. 5856/09)

Oι υποθέσεις αφορούν τις προσφυγές για υπερβολική διάρκεια ποινικών διαδικασιών εναντίον των προσφευγόντων.

Παραβίαση Άρθρου 6 § 1 – και στις δύο υποθέσεις

Παραβίαση Άρθρου 13 – στην πρώτη υπόθεση

Μη ποινικές

Κωνσταντίνος Χίτζος Σωληνουργία ΑΒΕΕ κατά Ελλάδας

(αρ. 56814/08)

Volodina κατά Ρωσίας (αρ. 24411/05)

Παραβίαση Άρθρου 6 § 1 – και στις δύο υποθέσεις

Nέες υποχρεώσεις για τις κάμερες ιδιωτών

Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δημοσιοποίησε την νέα της Οδηγία 1/2011 για την χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για την προστασία προσώπων και αγαθών (βλ. εδώ). Πρόκειται στην ουσία για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο όσον αφορά τη λειτουργία των καμερών σε ιδιωτικούς χώρους, αφού οι κάμερες δημόσιων χώρων διέπονται πλέον από το Ν.3917/2011, ενώ επίκειται και η έκδοση σχετικού προεδρικού διατάγματος που θα προβλέπει τις προδιαγραφές για τη λειτουργία τους.

Σχετικά όμως με τις κάμερες των ιδιωτών, η νέα Οδηγία της Αρχής βρίσκεται ήδη σε ισχύ. Ενώ η λειτουργία καμερών σε δημόσιου χώρους επιτρέπεται μόνο για τους 5 λόγους που προβλέπει ο Ν.3917/2011 (βλ. εδώ), η λειτουργία καμερών σε ιδιωτικούς χώρους προφανώς μπορεί να επιτρέπεται και για άλλους λόγους. Η Αρχή σε αυτή τη νέα Οδηγία ασχολείται με την λειτουργία καμερών για λόγους (α) προστασίας προσώπων και αγαθών και (β) για την παροχή υπηρεσιών υγείας. Όλες οι υπόλοιπες χρήσεις καμερών εξαιρούνται ρητώς από την Οδηγία.

Η Οδηγία εισάγει τον κανόνα της απαγόρευσης επιτήρησης των εργαζομένων με συστήματα βιντεοπαρακολούθησης, επιτρέποντας εξαιρέσεις μόνο για περιπτώσεις τραπεζών, στρατιωτικών εργοστασίων και εγκαταστάσεων υψηλού κινδύνου. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η κάμερα στο χώρο της εργασίας πρέπει να εστιάζει αποκλειστικά και μόνο στο προστατευόμενο αγαθό κι όχι στον εργαζόμενο.

Έπειτα, τα δεδομένα πρέπει να τηρούνται το πολύ για 15 ημέρες, ενώ σε περίπτωση συμβάντος (λ.χ. ξυλοδαρμός κλπ) τα δεδομένα πρέπει να τηρούνται σε χωριστό αρχείο (προφανώς αντίγραφο) το πολύ για 30 ημέρες, ενώ αν αφορούν τρίτον, για 3 μήνες. Πρόκειται προφανώς για λάθος: το χωριστό αρχείο θα πρέπει να τηρείται για όσο χρονικό διάστημα το θύμα έχει δικαίωμα δικαστικής προστασίας (μήνυσης, αγωγής) γιατί διαφορετικά η Οδηγία παραβιάζει το αντίστοιχο συνταγματικό δικαίωμα (άρθρο 20 Σ.).

Ο υπεύθυνος οφείλει πριν εγκαταστήσεις τις κάμερες να έχει προβεί σε σχετική υποβολή εντύπου γνωστοποίησης σύμφωνα με το άρθρο 6 του Ν.2472 στην Αρχή: η γνωστοποίηση αυτή θα πρέπει πλέον να είναι σύμφωνη με την νέα Οδηγία. Η μη υποβολή γνωστοποίησης συνιστά ποινικό αδίκημα.

Επιπλέον, ο υπεύθυνος θα πρέπει να έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα ώστε τα άτομα που εισέρχονται στον βιντεοσκοπούμενο χώρο να έχουν ενημερωθεί εκ των προτέρων. Η νέα Οδηγία περιέχει τα στοιχεία αυτής της ενημέρωσης, ενώ στο Παράρτημά της περιέχει κι ένα υπόδειγμα της σχετικής ενημερωτικής πινακίδας που θα πρέπει να αναρτάται στον εκάστοτε χώρο. Σύμφωνα με το Παράρτημα η Αρχή διευκρινίζει ότι η αναγραφή στις υφιστάμενες πινακίδες ότι η λήψη πραγματοποιείται "με βάση το ν.2472" δεν είναι ορθή. Επομένως, οι υπεύθυνοι θα πρέπει να τοποθετήσουν τις σωστές πινακίδες διότι διαφορετικά η Αρχή ενδέχεται να επιβάλλει κυρώσεις.

Το πιο ενδιαφέρον μέρος της Οδηγίας είναι αυτό που ορίζει τις ειδικότερες περιπτώσεις βιντεοπαρακολούθησης.

Για τις πολυκατοικίες: η απόφαση τοποθέτησης πρέπει να λαμβάνεται από τη γενική συνέλευση σύμφωνα με το καταστατικό, η οποία είναι και ο "υπεύθυνος επεξεργασίας" (και όχι ο διαχειριστής όπως είχε κρίνει παλαιότερα η Αρχή επιβάλλοντας και πρόστιμο στη διαχειρίστρια που είχε αναρτήσει δημόσια κατάλογο κοινοχρήστων κλπ). Σε αυτές τις περιπτώσεις τα δεδομένα επιτρέπεται να τηρούνται το πολύ επί 48 ώρες. Η Αρχή αναγνωρίζει όμως και το δικαίωμα σε ιδιώτη να εγκαταστήσει προσωπική κάμερα επιτήρησης οχήματος, εφόσον το προβλέπει ο Κανονισμός (ξεχάστε το για τους Κανονισμούς που συντάχθηκαν πριν το 2025) ή το έχει εγκρίνει η γενική συνέλευση.

Για τις τράπεζες: επιτρέπεται τήρηση των στοιχείων μέχρι 45 μέρες ενώ αν τελεστεί αδίκημα επιτρέπεται για όσο χρόνο απαιτείται για τη δίωξη.

Για τα ξενοδοχεία: επιτρέπονται κάμερες μόνο σε κεντρικές εισόδους - εξόδους, ταμεία και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις. Δεν επιτρέπονται σε χώρους εστίασης, σε διαδρόμους που οδηγούν σε δωμάτια, σε πισίνες, γυμναστήρια κλπ.

Για τα σχολεία και άλλους χώρους δραστηριοποίησης ανηλίκων: κατ' αρχήν κάμερες επιτρέπεται να λειτουργούν μόνο τις ώρες που δεν λειτουργούν οι χώροι, δηλαδή όταν δεν υπάρχουν παιδιά. Κατ΄εξαίρεση και μετά από έγκριση της Αρχής (να μια νεά αρμοδιότητα!) σε μεγάλες σχολικές εγκαταστάσεις που δεν μπορούν να επιτηρηθούν σε όλη τους την έκταση επιτρέπεται η λειτουργία καμερών και όταν υπάρχουν παιδιά. Για την εγκατάσταση όμως πρέπει να ληφθούν υπόψη οι απόψεις του διδακτικού προσωπικού, του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων και των μαθητικών συλλόγων όπου υπάρχουν. Ειδικά για αυτή την περίπτωση, η Οδηγία προβλέπει και το στάδιο της δοκιμαστικής λειτουργίας των καμερών για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας του μέτρου. Για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς υπάρχουν μεγαλύτερα περιθώρια παρακολούθησης. Ωστόσο, η Οδηγία περιέχει και μια δυσεξήγητη και άκαμπτη απαγόρευση: απαγορεύεται η μετάδοση εικόνων μέσω Διαδικτύου στους γονείς των βρεφών. Όπως όλες οι άκαμπτες απαγορεύσεις, είναι αντισυνταγματική.

Για τα εμπορικά κέντρα: εφόσον υπάρχει ειδικό προσωπικό φύλαξης, οι κάμερες πρέπει να αποφεύγονται. Σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται η λειτουργία καμερών σε χώρους εστίασης και αναψυχής. Άρα σε κινηματογράφους, θέατρα, γυμναστήρια και σε εστιατόρια οι κάμερες είναι απαγορευμένες.

Για τα νοσοκομεία, ιατρεία κλπ.: δεν επιτρέπονται κάμερες σε αίθουσες αναμονής, κυλικεία, χώρους εστίασης, διαδρόμους νοσοκομείων, θαλάμους ασθενών, γραφεία ιατρών κλπ. Εξαιρέσεις επιτρέπονται όταν πρόκειται για άτομα με αναπηρία ή για επιτήρηση ασθενών σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως οι υπεύθυνοι πρέπει να έχουν λάβει άδεια από την Αρχή (πρόκειται για ευαίσθητα δεδομένα), ενώ η τήρηση επιτρέπεται το πολύ για 48 ώρες.

Για τα μουσεία: οι κάμερες πρέπει να εστιάζουν στα εκθέματα και να αποφεύγονται τα πρόσωπα των επισκεπτών.

Για τα γήπεδα και τις αθλητικές εγκαταστάσεις: υπάρχει ειδική νομοθεσία.

Για τους δημόσιους χώρους στάθμευσης: κανονικά είναι εκτός πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας και είναι άγνωστο για ποιο λόγο γίνεται μνεία σε αυτούς.

Για τους χώρους λατρείας και ταφής: ισχύουν και γι' αυτούς τα ανωτέρω, αλλά η Οδηγία αναφέρει ότι οι κάμερες επιτρέπονται μόνον εκτός ωραρίου λειτουργίας τους.

H Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο

Η Εθνική Επιτροή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας για θέματα προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων, δημοσιοποίησε τις παρατητήσεις της σχετικά με το νέο αντιρατσιστικό νομοσχέδιο που έδωσε το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε δημόσια διαβούλευση και είχε προκαλέσει πολλά σχόλια στο Διαδίκτυο και στον Τύπο (βλ. εδώ παρατηρησεις ΕΕΔΑ).

Η Εθνική Επιτροπή κρίνει ότι ο επίμαχος όρος εχθροπάθεια "δεν συντείνει στην υποχρέωση σαφήνειας του νομοθέτη, ιδίως στο ποινικό δίκαιο" και γι' αυτό προτείνεται από το συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας η διατήρηση των όρων της Απόφασης - πλαίσιο της ΕΕ, ως όρων "ευρύτερα γνωστών κι αντιληπτών από το μέσο άνθρωπο". Είναι η θέση που έχω υποστηρίξει και ο ίδιος (E-Lawyer: το νομοσχέδιο για την ποινική καταπολέμηση του ρατσισμού), αλλά έχει υποστηριχθεί επίσης και από φορείς της κοινωνίας των πολιτών και μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (βλ. Παρατηρήσεις του ΣΥΔ για το σχέδιο νόμου καταπολέμησης μορφών ρατσισμού).

Ως προς την προϋπόθεση που θέτει το νομοσχέδιο, για ποινική τιμωρία εφόσον η εχθροπάθεια μπορεί να θέσει σε διακινδύνευση τη δημόσια τάξη, στην Εθνική Επιτροπή διατυπώθηκαν δύο απόψεις. Ως πλειοψηφούσα φέρεται αυτή που αποδέχεται την παρούσα διατύπωση, με αφαίρεση του δυνητικού στοιχείου, αλλά κατοχύρωση του ότι πρέπει (κι όχι μπορεί) να κινδυνεύει η δημόσια τάξη. Σημειωτέον όμως ότι η παρούσα διατύπωση (και πολύ περισσότερο μετά την απόσυρση της δυνητικής διατύπωσης) μειώνει το επιπεδο προστασίας από τον ρατσιστικό λόγο που ήδη διασφαλίζεται από τον ισχύοντα ν.927/1979, αφού προσθέτει και ως εξωτερικό όρο του αξιοποίνου την εν λόγω διακινδύνευση. Γι' αυτό είναι ορθότερη η μειοψηφούσα άποψη της ΕΕΔΑ που υποστηρίζει ότι θα έπρεπε να τιμωρείτα και η συμπεριφορά με απειλητικό, υβριστικό ή προσβλητικό χαρακτήρα, όπως έχω υποστηρίξει και στο ανωτέρω (βλ. εδώ), αναφέροντας ότι θα πρέπει να αφαιρεθεί από το κείμενο του νόμου η πρόβλεψη περί δημόσιας τάξης. Διαφορετικά, θα μειωθεί το επίπεδο προστασίας που καταστρώνεται στον ισχύοντα νόμο και θα παραβιάζεται το σχετικό συνταγματικό κεκτημένο που εγγυώνται οι διατάξεις του ν.927 σε σχέση με το άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος, κάτι που φαίνεται ότι δεν απασχόλησε διόλου την Εθνική Επιτροπή.

Περαιτέρω, η ΕΕΔΑ δέχεται ότι πρέπει ο όρος "γενετήσιος προσανατολισμός" να ανατικατασταθεί με τον πιο σύγχρονο όρο "σεξουαλικός προσανατολισμός", κάτι που αναφέρει ότι θα πρέπει να περιλαμβάνεται και στον τίτλο του νομοσχεδίου, αφού αυτό δεν αφορά τελικά τον ρατσισμό ή την ξενοφοβία με την τεχνική έννοια του όρου. Αυτή η μεταβολή στην ορολογία έχει υποστηριχθεί επίσης από το ΣΥΔ (βλ. παρατηρήσεις), καθώς και από την ΟΛΚΕ (βλ. δελτίο τύπου). Επίσης η ΕΕΔΑ, με μια ανεξήγητα διστακτική διατύπωση, αναφέρει ότι ως λόγος διάκρισης θα πρέπει "ενδεχομένως να συνοδευτεί και από τον όρο "ταυτότητα φύλου" ώστε να είναι πληρέστερη η προστασία των θυμάτων και σε σύμπνοια με τις συστάσεις διεθνών οργάνων". Σε αυτό το σημείο η Εθνική Επιτροπή παραπέμπει στην σχετική Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης (2010) για την καταπολέμηση των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου (βλ. εδώ πλήρη μετάφραση στα ελληνικά), καθώς και στην έκθεση του Ευρωπαίου Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα με τίτλο "Ανθρώπινα δικαιώματα και ταυτότητα φύλου" (που έχει κυκλοφορήσει σε μετάφραση στα ελληνικά από το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών βλ. εδώ). Είναι η πρώτη φορά σε δημόσιο έγγραφο που γίνεται παραπομπή σε αυτά τα σημαντικά ευρωπαϊκά κείμενα, αλλά θα ήταν ορθότερο, αφού υπάρχουν μεταφράσεις τους στα ελληνικά, η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου να παραθέτει τις σχετικές παραπομπές και να μην περιορίζεται σε μνεία με τους τίτλους των κειμένων στα αγγλικά, εάν θέλει να είναι πράγματι ένα όργανο που προωθεί την περαιτέρω ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων κι όχι μια ομαδούλα που λειτουργεί με όρους κάστας και χρησιμοποιεί κωδικούς ενδοσυνεννόησης μόνο προς το εξοικειωμένο κοινό. Μια τέτοια συμπεριφορά δεν συνάδει με την θεσμική της αποστολή.

Πάντως το αίτημα για την προσθήκη του όρου "ταυτότητα φύλου" στο νομοσχέδιο έχει υποστηριχθεί από τους παραπάνω φορείς (χωρίς "ίσως" και "ενδεχομένως") και η Εθνική Επιτροπή θα έπρεπε να το είχε περιλάβει με την ευθύτητα που επιβάλλεται για να πείσει την Πολιτεία, η οποία σύμφωνα και με σχετικές δηλώσεις του Υπουργού Δικαιοσύνης (βλ. εδώ) θέλει να κρυφτεί πίσω από τους υφιστάμενους λόγους διακρίσεων, θεωρώντας ότι η ταυτότητα φύλου καλύπτεται από αυτούς. Διότι μπορεί όντως να καλύπτεται δυνάμει του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ, λόγω και της σχετικής νομολογίας του Στρασβούργου, αλλά όταν έρχεται η ώρα της νομοθέτησης, το ζητούμενο είναι η ευκρίνεια και η ασφάλεια δικαίου και όχι η έμμεση επίκληση της νομολογίας.

Τέλος, η ΕΕΔΑ ακολουθώντας τις επισημάνσεις μου (βλ. εδώ) αλλά και τις παρατηρήσεις του ΣΥΔ (εδώ), θεωρεί ότι δεν είναι δυνατόν η πολιτική αγωγή να ασκείται μόνο από οργανώσεις που είναι καταχωρημένες στο μητρώο του ECOSOC "και προτείνει το δικαίωμα να διευρυνθεί σε ενώσεις προσώπων και νομικά πρόσωπα με σαφή και αποκλειστικό σκοπό στο καταστατικό τους την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ιδίως δε την καταπολέμηση διαφόρων μορφών διακρίσεων και κυρίως αυτών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νόμου".

Επομένως, από τα τέσσερα προβλήματα που έχουν τεθεί (εχθροπάθεια, δημόσια τάξη, σεξουαλικός προσ/μός-ταυτότητα φύλου, ECOSOC), η ΕΕΔΑ έχει αποδεχθεί τα τρία (με μειοψηφία πάντως και για το θέμα της δημόσιας τάξης) και γι' αυτό το τελικό συμπέρασμα είναι ότι οι παρατηρήσεις αυτές κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση, παρακάμπτοντας τις "σειρήνες" περί συνολικής κατάργησης του θεσμικού πλαισίου της καταπολέμησης του μισαλλόδοξου λόγου χάριν μιας υποτιθέμενης ελευθερίας του λόγου, η οποία όμως δεν αντιστοιχεί στην σχετική κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων δυνάμει του Συντάγματος και των διεθνών συνθηκών και υποχρεώσεων της Χώρας.

Μια συζήτηση με τον Σπύρο Ευαγγελάτο

Καλεσμένος στην retrospectiva ο κ. Σπύρος Ευαγγελάτος (μπορείτε να την ακούσετε εδώ)

Μια συζήτηση για την διαδρομή και την αναστολή λειτουργίας του "ΑΜΦΙ-θεάτρου".

Ο κ. Ευαγγελάτος αναφέρει μεταξύ άλλων ότι ο Υπουργός Πολιτισμού ακόμη δεν έχει δεχθεί να τον συναντήσει και να συζητήσει την πρόταση του διακεκριμένου δάσκαλου του θεάτρου για διάθεση ενός χώρου ώστε να συνεχιστεί η πολύτιμη θεατρική προσφορά του. Επίσης, ενημερώνει ότι δεν έχει δοθεί ακόμη απάντηση από τον Δήμο Αθηναίων στην αντίστοιχη πρότασή του για τη δημιουργία ενός δημοτικού θεάτρου για την Αθήνα.

Συζητήσαμε επίσης για την απόρριψη από το Φεστιβάλ Αθηνών της παρουσίασης την παράστασης του "Φιλοκτήτη" του Σοφοκλή, σε μετάφραση Γεωργουσόπουλου, μουσική Θεοδωράκη, σκηνογραφία Πάτσα και σκηνοθεσία Ευαγγελάτου. Ο σκηνοθέτης δηλώνει ότι ακομη και σήμερα αν το Φεστιβάλ αποφάσιζε να δεχθεί τον "Φιλοκτήτη", θα υπήρχε ο χρόνος για την προετοινασία της παράστασης.

Μια απολαυστική συζήτηση, στην οποία προεξαγγέλλεται και η επικείμενη ανακοίνωση του κ. Ευαγγελάτου στην Ακαδημία Αθηνών, για μια σημαντική φιλολογική ανακάλυψη που έκανε στην Βενετία.

Μπορείτε επίσης να ακούσετε (εδώ) το αφιέρωμα στο "ΑΜΦΙ-θέατρο" που έγινε στην retrospectiva του προηγούμενου επεισοδίου.

Προσωρινή διαταγή αναστολής της κατάχωσης του βωμού του 12θέου

Σήμερα το πρωί ενώπιον του Προέδρου Πρωτοδικών Αθηνών συζητήθηκε η υπόθεση της αίτησης προσωρινής διαταγής για να μην προχωρήσει η κατάχωση του βωμού του 12θέου που αποφασίσθηκε από τον Υπουργό Πολιτισμού κ. Γερουλάνο.

Στην διαδικασία άσκησε πρόσθετη παρέμβαση η Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία είχε υποβάλει και την αρχική μηνυτήρια αναφορά πριν από ενάμιση μήνα περίπου, ώστε να μην θαφτεί το ανυπολόγιστης αξίας μνημείο. Η Ελληνική Δράση παρέστη με την πρόεδρό της στη σημερινή διαδικασία, δικηγόρο Ηλέκτρα - Λήδα Κούτρα, την οποία είχα τη χαρά να συνδράμω κατά την εκδίκαση της αίτησης προσωρινής διαταγής. Μαζί με την Ηλέκτρα είχαμε παραστεί και στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο προ ημερών, το οποίο γνωμοδότησε τότε υπέρ της κατάχωσης, ανοίγοντας το δρόμο στον Υπουργό για την έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης (βλ. E-Lawyer: το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και η αρχή της αναλογικότητας). Η Ελληνική Δράση άσκησε επίσης χθες αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, επικαλούμενη παραβίαση των άρθρων 8 (σεβασμός ιδιωτικής ζωής), 9 (ελευθερία συνείδησης και θρησκευτική ελευθερία) και 13 (έλλειψη αποτελεσματικού ένδικου βοηθήματος).

Η διαδικασία της κατάχωσης του μνημείου ξεκίνησε χθες και σύμφωνα με πληροφορίες θα συνεχιζόταν και σήμερα.

Κατά την δίωρη περίπου εκδίκαση της αίτησης προσωρινής διαταγής σήμερα ακούστηκαν όλα τα επιχειρήματα από όλες τις πλευρές που παρέστησαν. Η επανακατάχωση παρουσιάζεται ως ενδεδειγμένη λύση για την προστασία του μνημείου, ενόψει της ανάγκης της λειτουργίας του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου, με την ευχή ότι κάποτε θα μπορούσε να μετατοπιστεί ο ηλεκτρικός και να αναδειχθεί το μνημείο. Φυσικά, δεν υπάρχει καμία δέσμευση και κανένας ρητός χρονικός ορίζοντας, μόνο η ευχή. Οι ευχές όμως δεν συμβάλλουν σε μια ισόρροπη στάθμιση των δύο εννόμων συμφερόντων: πρόσβαση στο πολιτισμικό αγαθό αφενός, λειτουργία του σιδηροδρόμου αφετέρου. Χρειάζεται μια πιο προσεγμένη αντιμετώπιση ενόψει της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία κατοχυρώνεται και στο Σύνταγμα, ώστε να εξυπηρετούνται και τα δύο έννομα αγαθά κι όχι μόνο το ένα εις βάρος του άλλου.

Η δική μου συμβολή περιορίστηκε στην συνοπτική ανάπτυξη όσων είχα αναφέρει και στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Όταν δόθηκε η δυνατότητα να εξετάσω την μάρτυρα της άλλης πλευράς, η ερώτησή μου ήταν με ποιο τρόπο θα διασφαλιζεται η δυνατότητα της οπτικής πρόσβασης του κοινού στο συγκεκριμένο μνημείο. Η απάντηση που δόθηκε από την μάρτυρα ήταν ότι πράττουν όσα έχει ορίσει το Υπουργείο με την απόφασή του, ενώ η αρχαιολόγος απάντησε ότι υπάρχει η πινακίδα που αναφέρει το σημείο στο οποίο θα υπάρχει καταχωμένος ο βωμός και ότι έχουν λάβει φωτογραφίες και έχουν ετοιμάσει τρισδιάστατα γραφικά που αποδίδουν το σύνολο του μνημείου. Με λίγα λόγια, το κράτος και οι οργανισμοί του ισχυρίζονται ότι διασφαλίζουν το συνταγματικό δικαίωμα του κοινού για πρόσβαση στο μνημείο μέσω μιας ταμπέλας και μέσω τρισδιάστατων απεικονίσεων.

Μόνη εξαίρεση, η παρουσία του κ. Κ.Διάκου, περιφερειακού συμβούλου, ο οποίος παρενέβη υπέρ των αιτούντων την προσωρινή αναστολή και μετέφερε την πρόθεση της Περιφέρειας Αττικής να συμβάλλει στην διάσωση και ανάδειξη του μνημείου, με σχετική επιχορήγηση, όπως κατέθεσε ότι είπε ο περιφερειάρχης κ. Σγουρός χθες, από τον πλεονασματικό προϋπολογισμό της περιφέρειας. Ο Δήμος Αθηναίων έλαμψε δια της απουσίας του, σε αυτή την τόσο σημαντική δίκη, η οποία αφορά το αρχαίο κέντρο της πόλεως, το κεντρικό σημείο από το οποίο υπολογίζονταν οι αποστάσεις στην αρχαία Αθήνα.

Πριν από λίγο έγινε γνωστό ότι ο Πρόεδρος Πρωτοδικών Αθηνών αποδέχθηκε το αίτημα για έκδοση προσωρινής διαταγής και αποφάσισε να απαγορευθεί προσωρινά κάθε εργασία επί του μνημείου, στην μορφή που ήταν στις 12 Απριλίου, δηλαδή πριν ξεκινήσει η διαδικασία της κατάχωσης. Η προσωρινή διαταγή ισχύει μέχρι τη συζήτηση της αίτησης των ασφαλιστικών μέτρων.

Eλληνική δικαστική απόφαση για ιστότοπο - ευρετήριο με links

Η τοποθέτηση συνδέσμων (links) που οδηγούν τον χρήστη σε άλλες ιστοσελίδες αποτελεί μια έκφανση του συνταγματικού δικαιώματος για μετάδοση πληροφοριών στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Σύμφωνα με αυτό το δικαίωμα, το οποίο προβλέπεται από το άρθρο 5Α του Συντάγματος και το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρωπου, περιορισμοί στη μετάδοση πληροφοριών είναι επιτρεπτοί μόνο εφόσον βασίζονται στο νόμο και μόνον εφόσον αυτός ο νόμος είναι αναγκαίος σε μια δημοκρατική κοινωνία για την εξυπηρέτηση έννομων συμφερόντων. Ο νόμος για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας προβλέπει ότι οι δικαιούχοι των έργων έχουν δικαίωμα να απαγορεύουν την αναπαραγωγή ή δημόσια εκτέλεση ή διανομή των έργων τους στο κοινό από τρίτους που δεν έχουν την άδεια τους (άρθρο 3 σε συνδυασμό με άρθρο 66 Ν.2121/1993). Σε αυτή την έννοια, όμως, δεν περιλαμβάνεται η τοποθέτηση links προς ήδη δημοσιευμένα έργα που βρίσκονται αναρτημένα σε άλλες ιστοσελίδες. Αυτή η γενική αρχή, στην οποία βασίζεται η ίδια η έννοια της λειτουργίας του "Δια-δικτύου", δηλαδή η ελεύθερη και διαρκής διασύνδεση, είναι κεκτημένο κάθε μετέχοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Είναι η αρχή επί της οποίας οικοδομήθηκε η λειτουργία των μηχανών αναζήτησης, η οποία έχει μεταβάλει συνολικά τον τρόπο με τον οποίο αναζητούμε και βρίσκουμε πληροφορίες στο σύγχρονο κόσμο, αλλά και η αρχή επί της οποιας οργανώθηκαν οι σύγχρονες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Κατ' αυτή την έννοια, η τοποθέτηση link δεν αποτελεί ενέργεια που συνιστά "χρήση" ενός ήδη δημοσιευμένου έργου, αφού η ίδια η ανάρτηση του έργου στο Διαδίκτυο, εφόσον δεν έχουν ληφθεί τεχνολογικά μέτρα προστασίας ή μνεία περιοριστικής αδειοδότησης, κατατείνει ακριβώς στην ανεύρεση της ηλεκτρονικής διεύθυνσης (URL) στην οποία είναι ήδη αναρτημένο.

Οι παραπάνω γενικές αρχές έχουν επαληθευθεί αρκετές φορές στα τελευταία χρόνια, μέσα από αποφάσεις δικαστηρίων διαφόρων χωρών (ΗΠΑ, Γαλλίας, Γερμανίας, Δανίας, Ολλανδίας, Κίνας βλ. E-Lawyer: τα links δεν παραβιάζουν πνευματική ιδιοκτησία). Σε αυτή την πινακοθήκη δικαστικών αποφάσεων έρχεται να προστεθεί και η ελληνική δικαστική απόφαση υπ' αρ. 965/2010 του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Κιλκίς, με την οποία αθωώθηκε o διαχειριστής του γνωστού διαδικτυακού τόπου greek-movies.com, κατόπιν μηνύσεως που υπέβαλε εναντίον του ένας Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων. Με ένα ξεκάθαρο σκεπτικό, η απόφαση αναλύει όλες τις παραμέτρους του θέματος, απεμπλέκοντας με οριστικό τρόπο την τοποθέτηση links από τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Αλλά και πριν από την έκδοση αυτής της δικαστικής απόφασης, το σύνολο της ελληνικής νομικής βιβλιογραφίας συμφωνεί ότι η τοποθέτηση συνδέσμων υπερκειμένου είναι μια κατ' αρχήν αδιάφορη, από απόψεως πνευματικής ιδιοκτησίας, πράξη, η οποία εμπίπτει στην ελευθερία μεταδόσεως πληροφοριών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, οι σημαντικές νομολογιακές οδοί για το Διαδίκτυο άνοιξαν μέσα από την ανεξάρτητη κρίση δικαστηρίων της περιφέρειας (Μονομελές Πρωτοδικείο Σύρου για την κακόπιστη χρήση domain names, Μονομελές Πρωτοδικείο Ροδόπης για την μη εφαρμογή του νόμου περί τύπου στα blogs κλπ).

Ακολουθεί το κρίσιμο απόσπασμα από την σημαντική αυτή απόφαση:

“ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΚΙΛΚΙΣ

Αριθ.: 965/2010

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΟΔΙΚΕΙΟΥ ΚΙΛΚΙΣ

Δημόσια συνεδρίαση της 19ης Οκτωβρίου 2010

Δικαστές κλπ ***

Κατηγορούμενος *** ΠΑΡΩΝ

Πράξη: "Παράβαση άρθρ. 66 παρ 1 Ν.2121/1993 κατ' εξακολούθηση"

[...]

Από την εκτίμηση των ενόρκων καταθέσεων των μαρτύρων κατηγορίας και υπεράσπισης και τα έγγραφα που αναγνώσθηκαν σε συνδυασμό με την απολογία του κατηγορουμένου και όλη γενικά την αποδεικτικά διαδικασία προέκυψαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Ο κατηγορούμενος είναι ιδιοκτήτης και διαχειριστής της ιστοσελίδας με την ονομασία “greek-movies” που ανευρίσκεται στη διαδικτυακή διεύθυνση “greek-movies.com” και την οποία ο κατηγορούμενος λειτουργεί από το Φεβρουάριο του 2006. Αντικείμενο της ανωτέρω ιστοσελίδας είναι ο ευρετηριασμός και η κατηγοριοποίηση ελληνικών κινηματογραφικών ταινιών και τηλεοπτικών σειρών βάσει διαφόρων κριτηρίων αναζήτησης ώστε να είναι ευχερής η ανεύρεσή τους από τον χρήστη των υπηρεσιών τηες ιστοσελίδας αλλά όχι και η αναπαραγωγή τους μέσω αυτής. Ειδικότερα, ο επισκέπτης ή χρήστης της πιο πάνω ιστοσελίδας μπορεί να εξεύρει εύκολα, μέσω του συστήματος αναζήτησης που διαθέτει η ιστοσελίδα, την ταινία ή την τηλεοπτική σειρά που τον ενδιαφέρει και στη συνέχεια, αφού προβεί στην παραπάνω ενέργεια, η ως άνω ιστοσελίδα του αναφέρει τον σύνδεσμο (link) τον οποίο θα πρέπει να χρησιμοποιήσει προκειμένου να μεταβεί στην ιστοσελίδα στην οποία βρίσκεται αποθηκευμένη η επιλεγμένη ταινία ή τηλεοπτική σειρά και απ' όπου θα γίνει η αναπαραγωγή της κατ' επιλογή του χρήστη. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ιστοσελίδα του κατηγορουμένου αποτελεί κατ' ουσίαν μια μηχανή αναζήτησης πληροφοριών όπως πολλές άλλες που λειτουργούν στο χώρο του διαδικτύου (π.χ. “google”) με τη διαφορά ότι το αντικείμενό της είναι εξειδικευμένο και αφορά μόνο σε ελληνικές ταινίες και ελληνικές τηλεοπτικές σειρές, η κατηγοριοποίηση και ο ευρετηριασμός των οποίων από την ως άνω ιστοσεοίδα είναι πληρέστερη και αναλυτικότερη από εκείνη που πραγματοποιούν άλλες ιστοσελίδες. Υπογραμμίζεται ότι οι ως άνω πληροφορίες που συλλέγει η ιστοσελίδα του κατηγορουμένου αναφορικά με την εξεύρεση ιστοσελίδων όπου ο χρήστης μπορεί να παρακολουθήσει ελληνικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές αποτελούν δημόσιες πληροφορίες, υπό την έννοια ότι ο χρήστης του διαδικτύου εφόσον γνωρίζει τη σχετική διαδικτυακή διεύθυνση, έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει αυτές άμεσα, χωρίς τη μεσολάβηση της ιστοσελίδας του κατηγορουμένου, με τη μετάβασή του στην ιστοσελίδα που κατέχει το αρχείο που περιέχει την ταινία που επιθυμεί να παρακολουθήσει και από την οποία (ιστοσελίδα) θα γίνει η αναπαραγωγή του αρχείου. Περαιτέρω, το οικονομικό όφελος που αποκομίζει ο κατηγορούμενος από τη λειτουργία της ιστοσελίδας του κατά τον προαναφερθέντα τρόπο συνίσταται στα έσοδα που έχει από τις διαφημισεις τρίτων που καταχωρούνται στην ανωτέρω ιστοσελίδα του και τις οποίες μπορούν να παρακολουθήσουν οι χρήστες της ιστοσελίδας κατά τη μετάβασή τους σε αυτή. Ενόχει των ανωτέρω, η προεκτεθείσα συμπεριφορά του κατηγορουμένου δεν συνιστά αξιόποινη πράξη προβλεπόμενη από τη διάταξη του άρθρου 66 παρ. 1 του Ν.2121/1993 αφού ο κατηγορούμενος, υπό την ιδιότητα του ιδιοκτήτη και διαχειριστή της ως άνω ιστοσελίδας, δεν προβαίνει σε άμεση ή έμμεση αναπαραγωγή και δημόσια εκτέλεση και πολύ περισσότερο σε διανομή και κατοχή με σκοπό διανομής των ταινιών και τηλεοπτικών σειρών που διαθέτει η ιστοσελίδα του αφού η τελευταία, όπως προεκτέθηκε, δεν διαθέτει τα σχετικά αρχεία στα οποία έχουν αποθηκευθεί οι συγκεκριμένες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, αλλά διευκολύνει, μέσω της αναφοράς της αντίστοιχης ηλεκτρονικής διεύθυνσης, την πρόσβαση στις ιστοσελίδες – κατόχους των σχετικών αρχείων από τις οποίες είναι εφικτή η αναπαραγωγή τους από το χρήστης του διαδικτύου και οι οποίες προφανώς οφείλουν να συμμορφώνονται με τις διατάξεις του Ν.2121/1993 κατά την εκ μέρους τους διάδοση των σχετικών πληροφοριών, γεγονός, όμως το οποίο δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί τόσο από τον κατηγορούμενο κατά τη λειτουργία της ως άνω ιστοσελίδας του, όσο και από οποιονδήποτε άλλο διαδικτυακό χρήστη των υπηρεσιών των εν λόγω ιστοσελίδων – κατόχων των αρχείων που επιθυμεί να απαραγάγει κάποιο αρχείο τους ατα πλαίσια της ταχύτητας και της ελευθερίας μετάδοσης των πληροφοριών που διακρίνει το διαδίκτυο. Συνεπώς, με βάση τα παραπάνω, δεν πληρούται η αντικειμενική υπόσταση της αξιόποινης πράξης για την οποία κατηγορείται εν προκειμένω ο κατηγορούμενος και πολύ περισσότερο δεν προέκυψε τέλεση κακουργηματικής εκ μέρους του πράξης (ώστε να συντρέχει λόγος καθ' ύλην αναρμοδιότητας του δικαστηρίου τούτου για την εκδίκασή της) και ως εκ τούτου, ο κατηγορούμενος θα πρέπει να κηρυχθεί αθώος.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Δικάζει με παρόντα τον κατηγορούμενο *** του ***, κάτοικο Κιλκίς, ***.

Κηρύσσει τον κατηγορούμενο αθώο του ότι "στο Κιλκίς κατά το χρονικό διάστημα Μάιος – Ιούλιος 2008, με περισσότερες πράξεις που συνιστούν εξακολούθηση του ίδιου εγκλήματος, με πρόθεση χωρίς την άδεια των παραγωγών οπτικοακουστικών έργων (παραγωγών υλικών φορέων ήχου και εικόνας), διέθετε στο κοινό ταινίες και προέβαινε στην διανομή μέσω διαδικτύου ταινιών, κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στο πρωτότυπο και στα αντίτυπα ταινιών, όπου και όταν ο ίδιος επιλέγει. Συγκεκριμένα στον ανωτέρω τόπο και χρόνο, ως ιδιοκτήτης και διαχειριστής της ιστοσελίδας με την ονομασία “www.greek-movies.com”, χωρίς δικαίωμα και χωρίς προηγούμενη άδεια των νομίμων δικαιούχων, οι οποίοι εκπροσωπούνται από την ***”, συγκέντρωνε αυθαίρετα διαδικτυακές διευθύνσεις (URLS) που παραπέμπουν στο σύνολο των ελληνικών ταινιών και τηλεοπτικών σειρών (ενδεικτικά ***), μεσολαβούσε ώστε να καθίστανται προσιτές στο ευρύ κοινό ελληνικές ταινίες και ελληνικές τηλεοπτικές σειρές και διευκόλυνε χωρίς την άδεια των νόμιμων δικαιούχων τη δημόσια προβολή των ανωτέρω ελληνικών ταινιών, κατά παράβαση της νομοθεσία για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας." Κρίθηκε, αποφασίστηκε και δημοσιεύθηκε αμέσως στο ακροατήριο σε δημόσια συνεδρίαση.

Κιλκίς, 19 Οκτωβρίου 2010. Ο Προεδρεύων Ο Γραμματέας”

ΕΔΔΑ: Παραβίαση ελευθερίας έκφρασης δημοσιογράφου για κριτική σε πολιτικό

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Δελτίο τύπου 324, 12.04.2011)

Στην απόφαση Τμήματος του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Conceição Letria κατά Πορτογαλίας (η οποία δεν είναι τελική), κρίθηκε ομόφωνα ότι παραβιάστηκε το Άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η υπόθεση αφορά την καταδίκη του Joaquim Letria, ενός γνωστού Πορτογάλου δηοσιογράφου, για δυσφήμηση ενός τοπικού πολιτικού σχετικά με την πτώση μιας γέφυρας στο Castelo de Paiva το 2001, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 59 ατόμων.

Κύρια περιστατικά

Ο προσφεύγων είναι πορτογάλος υπήκοος. Στις 6 Μαρτίου 2001 η πτώση μιας γέφυγας στο Castelo de Paiva στην Πορτογαλια είχε αποτέλεσμα το θάνατο 59 ατόμων. Το πορτογαλικό κοινοβούλιο όρισε μια εξεταστική επιτροπή για τη διερεύνηση των αιτίων του ατυχήματος. Η επιτροπή εξέτασε τον κ. Antero Gaspar, κυβερνήτη της περιοχής του Aveiro και πρώην δήμαρχο του Castelo de Paiva, σχετικά με τις άδειες που δόθηκαν σε εταιρίες για την εξαγωγή άμμου, η οποία μπορεί να είχε οδηγήσει στην αποδυνάμωση της γέφυγρας. Ο κ. Gaspar είπε ότι δεν θυμόταν για σχετικές άδειες. Στη συνέχεια του επιδείχθησαν έγγραφα που είχαν υπογραφεί από τον ίδιο, θέτοντας σε αμφιβολία την αλήθεια της κατάθεσής του στην επιτροπή.

Κατά τον επίμαχο χρόνο, ο δημοσιογράφος, ο οποίος είναι πολύ γνωστός στην Πορτογαλία, ήταν ρεπορτερ στην 24 Horas, μια εφημερίδα εθνικής κυκλοφορίας που δεν εκδίδεται πλέον. Στο φύλλο της 25 Σεπτεμβρίου 2001 δημοσιευσε ένα άρθρο με τίτλο "Κίνδυνοι και σκιώδεις χαρακτήρας" στο οποίο ισχυριζόταν ότι ο κ. Gaspar εψεύδετο στην κοινοβουλευτική επιτροπή. Χρησιμοποίησε τον όρο aldrabão (σκιώδης χαρακτήρας) για να περιγράψει τον πολιτικό.

Ύστερα από μια μήνυση που κατέθεσε ο κ. Gaspar κατά του Joaquim Letria, ο τελευταίος καταδικάστηκε για βαριά δυσφήμηση, με απόφαση του Δικαστηρίου του Castelo de Paiva που εκδόθηκε στις 24 Δεκέμβρη 2005, μεταξύ άλλων για τη χρήση του όρου aldrabão. Ο δημοσιογράφος υπέβαλε έφεση ισχυριζόμενος ότι σύμφωνα με το άρθρο 180 παρ. 2 (β) του Ποινικού Κώδικα μπορούσε να αποδείξει τα περιστατικά που θεωρήθηκαν δυσφημηστικά. Στις 28 Ιουνίου 2006, το Εφετείο απέρριψε την έφεση, θεωρώντας ότι είχε εκφράσει έναν πραγματικό ισχυρισμό, η αλήθεια του οποίου εν μπορούσε να αποδειχθεί. Κρίνοντας ότι η ερμηνεία του άρθρου 180 παρ. 2 (β) του Ποινικού Κώδικα από το Εφετείο ήταν αντισυνταγματική, ο δημοσιογράφος άσκησε συνταγματική προσφυγή. Με απόφαση της 11.7.2007, η οποία κοινοποιήθηκε στις 16.7.2007 στον προσφεύγοντα, το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι αυτή η ερμηνεία του άρθρου δεν παραβίασε καμία διάταξη του συντάγματος. Στη συνέχεια, ο δημοσιογράφος προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ισχυριζόμενος παραβίαση του Άρθρου 10 της ΕΣΔΑ (ελευθερία της έκφρασης).

Η προσφυγή υποβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στις 15 Ιανουαρίου 2008 και κηρύχθηκε παραδεκτή στις 22 Μαρτίου 2011.

Η απόφαση του ΕΔΔΑ

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η καταδίκη του δημοσιογράφου είχε νόμιμη βάση στο πορτογαλικό δίκαιο και επιδίωκε το νόμιμο στόχο της προστασίας της τιμης ή τα δικαιώματα των άλλων. Ωστόσο, το ΕΔΔΑ έπρεπε να εξετάσει εάν η καταδίκη ήταν επίσης "αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία".

Το Δικαστήριο παρατήρησε πρώτα ότι τα πορτογαλκά δικαστήρια είχαν επικρίνει τον δημοσιογράφο κυρίως για την χρήση του όρου aldrabão (σκιώδης χαρακτήρας) στο επίμαχο άρθρο, με τον οποίο όρο περιγραφόταν ο πρώην δήμαρχος του Castelo de Paiva και κυβερνήτης του Aveiro κατά τον τρέχοντα χρόνο.

Ωστόσο, το ΕΔΔΑ εμμένει στη νομολογία του, ότι τα όρια της επιτρεπτής επίκρισης είναι ευρύτερη όσον αφορά πολιτικούς που λειτουργούν κατά την επίσημη ιδιότητά τους, παρά όσον αφορά ιδιώτες. Ακόμη κι αν δεν λειτουργεί υπό την ιδιότητά του ως ιδιώτης, ο πολιτικός έχει δικαίωμα προστασίας της υπόληψής του, αλλά οι προϋποθέσεις αυτής της προστασίας πρέπει να σταθμίζονται έναντι των δικαιωμάτων ενός ανοιχτού διαλόγου για πολιτικά θέματα, καθώς οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης πρέπει να ερμηνεύονται στενά.

Στην υπόθεση του Joaquim Letria, η χρήση του επίμαχου όρου δεν αποτελεί μια απρόκλητη προσωπική επίθεση. Ήταν η προσωπική του επιλογή να τονιστεί αυτό που έκρινε ότι αποτελούσε αντίφαση ανάμεσα στις απαντήσεις του κ. Gaspar στις ερωτήσεις της κοινοβουλευτικής επιτροπής κατά την εξέταση ενός δυστυχήματος που είχε πολλά θύματα.

Καθώς ήταν σαφέστατα μια αξιολογική κρίση, η αλήθεια της επίμαχης έκφρασης δεν θα μπορούσε να επαληθευθεί. Πάντως, η κρίση του δημοσιογράφου δεν ήταν υπερβολική, δεδομένου ότι βασιζόταν σε εκθέσεις που αποκάλυπταν τις αντιφάσεις του κ. Gaspar και συνιστούσαν έτσι μια επαρκή πραγματική βάση.

Επιπρόσθετα, το άρθρο ήταν ιδιαίτερα επικριτικό για τον κ. Gaspar ως πολιτικό, ενώ ο τελευταίος έπρεπε να επιδεικνύει μεγαλύτερο βαθμό ανοχής προκειμένου να συμβάλει σε έναν ανοιχτό διάλογο για ένα θέμα δημόσιου ενδιαφέροντος, χωρίς το οποίο δεν θα υπήρχε δημοκρατική κοινωνία.

Τέλος, το Δικαστήριο έκρινε ότι η βαρύτητα των ποινών που επιβλήθηκαν στον δημοσιογράφο λόγω της καταδίκης του θα αποθάρρυναν τους δημοσιογράφους που την προώθηση της δημόσιας συζήτησης για τέτοια θέματα. Έτσι όμως βλάπτεται ο Τύπος ως προς τη μετάδοση πληροφοριών και την ιδιότητα του παρατηρητηρίου της δημόσιας ζωής.

Το Δικαστήριο συμπέρανε ότι δεν είχε επιτευχθεί μια δίκαιη στάθμιση ανάμεσα στην ανάγκη για διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης του δημοσιογράφου και την ανάγκη της προστασίας των δικαιωμάτων και της υπόληψης του κ. Gaspar. Ο περιορισμός που τέθηκε στην ελευθερία της έκφρασης του δημοσιογράφου δεν ήταν αναλογικός σε σχέση με τον νόμιμο επιδιωκόμενο στόχο.

Γι' αυτό παραβιάσθηκε το Άρθρο 10 της ΕΣΔΑ και επιβλήθηκε στην Πορτογαλία να καταβάλει στον δημοσιογράφο το ποσό των 5.000 ευρώ για μη περιουσιακή βλάβη.