Κάμερες για την ασφάλεια κατοικίας: μια νέα απόφαση του Δικαστηρίου Ε.Ε.

Κατά πόσον είναι επιτρεπτή η χρήση καμερών για την ασφάλεια μιας κατοικίας ήταν το θέμα που απασχόλησε στην υπόθεση C-212/13 το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ιδιοκτήτες ενός σπιτιού είχαν εγκαταστήσει κάμερα που κατέγραψε άτομα που προχώρησαν σε επίθεση εναντίον της ιδιοκτησίας και στη συνέχεια το υλικό δόθηκε στην αστυνομία που συνέλαβε υπόπτους. Όμως, υποβλήθηκε η ένσταση της μη νόμιμης συλλογής των εικόνων από την κάμερα που ήταν εγκατεστημένη και η υπόθεση έφτασε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να κριθεί αν εφαρμόζονται ή όχι οι κανόνες για τα προσωπικά δεδομένα.

Η υπόθεση αφορά στην ουσία το ίδιο το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 95/46 και μια εξαίρεση που αφορά τις προσωπικές ή οικιακές χρήσεις. Υπάρχει δηλαδή διάταξη (και στο Ελληνικό δίκαιο) ότι οι κανόνες για την προστασία προσωπικών δεδομένων δεν αφορούν τις  χρήσεις προσωπικών δεδομένων που γίνονται για προσωπικούς ή οικιακούς λόγους. Το πιο κλασικό παράδειγμα είναι η χρήση τηλεφωνικού καταλόγου που έχουμε στο σπίτι μας ή στο κινητό μας τηλέφωνο: σε αυτά τα δεδομένα δεν εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις: κοινώς μπορούμε να έχουμε καταγεγραμμένα τηλέφωνα χωρίς να είμαστε υποχρεωμένοι να ενημερώνουμε την Αρχή για τήρηση αρχείου ή τους κατόχους των τηλεφωνικών αριθμών ότι τηρούμε τα στοιχεία τους κλπ.

Αυτή η διάταξη για την οικιακή - προσωπική χρήση προφανώς μπορεί να αφορά και άλλες εφαρμογές, όπως είναι για παράδειγμα μια κάμερα που χρησιμοποιείται για οικιακή χρήση. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο για την κάμερα η οποία καλύπτει ένα πεδίο και πέραν από τον ιδιωτικό χώρο. Το Δικαστήριο της Ε.Ε. έκρινε λοιπόν ότι σαφώς και εφαρμόζονται οι κανόνες για την προστασία προσωπικών δεδομένων στις οικιακές κάμερες ασφαλείας, εφόσον αυτές καταγράφουν πρόσωπα που βρίσκονται και εκτός της οικιακής σφαίρας και ότι η εξαίρεση των οικιακών χρήσεων πρέπει να προσεγγίζεται στενά.

Βεβαίως, η απόφαση δεν σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται η χρήση καμερών για ασφάλεια ή η χρήση των δεδομένων για τον εντοπισμό των δραστών. Το γεγονός ότι τα στοιχεία είναι προσωπικά δεδομένα, απλώς τα εντάσσει σε ένα ειδικό καθεστώς εξισορρόπησης δικαιωμάτων, δεν τα καθιστά "απόρρητα". Έτσι, εφόσον έχουν τηρηθεί οι νόμιμες προϋποθέσεις, σαφώς και μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σχετικό υλικό για την αναζήτηση των δραστών που έχουν καταγραφεί από κάμερες.

Πώς εκλέγεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά το Σύνταγμα

Προσόντα εκλογιμότητας

Ο ΠτΔ πρέπει να είναι Έλληνας πολίτης πριν από πέντε τουλάχιστον έτη, να έχει από πατέρα ή από μητέρα ελληνική καταγωγή, να έχει συμπληρώσει το 40ο έτος και να έχει το δικαίωμα του εκλέγειν (άρθρο 31 Σ.)

Εκλογή

Γίνεται με ονομαστική ψηφοφορία από την Βουλή, σε συνεδρίαση που συγκαλείται ένα μήνα τουλάχιστον (άρα μπορεί και πιο πριν) λήξει η θητεία του εν ενεργεία ΠτΔ. Εκλέγεται εκείνος που θα συγκεντρώσει την πλειοψηφία των 2/3 του συνολικού αριθμού των βουλευτών. Αν δεν συγκεντρωθεί αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ύστερα από πέντε ημέρες. Αν δεν συγκεντρωθεί πάλι αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ύστερα από πέντε ημέρες, οπότε εκλέγεται ΠτΔ εκείνος που συγκέντρωσε την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών. Αν δεν συγκεντρωθεί ούτε αυτή η πλειοψηφία, διαλύεται η Βουλή, προκηρύσσονται εκλογές και η νέα Βουλή συγκαλείται για την εκλογή ΠτΔ με πλειοψηφία 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών. Αν δεν συγκεντρωθεί αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μετά από πέντε μέρες και εκλέγεται ΠτΔ εκείνος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. Εάν δεν συγκεντρωθεί η απόλυτη πλειοψηφία, η εκλογή επαναλαμβάνεται μετά από πέντε μέρες μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφισαν και ΠτΔ "θεωρείται ότι έχει εκλεγεί" εκείνος που συγκέντρωσε την σχετική πλειοψηφία (άρθρο 32 Σ).

Ο αριθμός των βουλευτών προσδιορίζεται με νόμο, δεν μπορεί όμως να είναι μικρότερος από 200, ούτε μεγαλύτερος από 300 (άρθρο 51 Σ.). Επομένως, ο αριθμός των βουλευτών καθορίζεται με τον εκάστοτε εκλογικό νόμο, ο οποίος ορίζει σε όλες τις εκδοχές του από την μεταπολίτευση μέχρι σήμερα τον συνολικό αριθμό των βουλευτών στους 300.

Όταν το Σύνταγμα επιτρέπει να ληφθούν αποφάσεις με την πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών, το αναφέρει ρητά. Η συνήθης πλειοψηφία για την λήψη αποφάσεων είναι αυτή που προβλέπει το Σύνταγμα στο άρθρο 67: απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων, οι οποίοι όμως ποτέ δεν μπορούν να είναι λιγότεροι από το 1/4 του όλου αριθμού των Βουλευτών. Επομένως το ίδιο το Σύνταγμα ορίζει την σχέση ανάμεσα σε πλειοψηφία των παρόντων και πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών και όλη η συζήτηση περί δήθεν δυνατότητας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τους παρόντες δεν μπορεί παρά να αφορά μόνο την 6η ψηφοφορία, δηλαδή αυτήν που επιτρέπεται να θεωρείται ότι έχει εκλεγεί ΠτΔ εκείνος που συγκέντρωσε την σχετική πλειοψηφία, μετά από την διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών. Στην συνταγματική ιστορία, δεν έχει γίνει ποτέ 6η ψηφοφορία, καθώς η απώτατη περίπτωση εκλογής με απόλυτη πλειοψηφία ήταν εκείνη που αφορούσε την εκλογή του Κ.Καραμανλή το 1990 με την 5η ψηφοφορία. 

Άρα, στην 3η ψηφοφορία, με βάση το ισχύον δίκαιο δεν μπορεί να εκλεγεί ΠτΔ με λιγότερες από 180 ψήφους. 

Αφαίρεση βιβλίου από πλατφόρμα συνδρομητικής ανάγνωσης

Χτες βοήθησα μια συγγραφέα να κατέβει το out of print βιβλίο της από πλατφόρμα ανάρτησης και ανάγνωσης βιβλίων με συνδρομή. Η ανταπόκριση από την διαδικτυακή υπηρεσία ήταν άμεση και είδα ότι υπάρχει πλέον και ο τεχνικός τρόπος να διασφαλίσουν ότι δεν θα αναρτηθεί εκ νέου το βιβλίο από άλλον χρήστη, καθώς το καταχωρούν σε μια βάση δεδομένων που ελέγχει αυτόματα αν το "χνάρι" του βιβλίου βρίσκεται σε αυτά που ανεβάζουν οι χρήστες. 

Αυτή είναι η αλλαγή που έφερε το web 2.0 στην νομοθεσία: οι υπηρεσίες έχουν ευθύνη μόνο αν τους καταγγελθεί ότι ο χρήστης ανέβασε κάτι παράνομα και δεν το κατεβάσουν επί τόπου. Αυτό σημαίνει ότι οι υπηρεσίες έχουν την υποχρέωση να αναπτύξουν έξυπνα συστήματα υποδοχής καταγγελιών, γιατί αν η ανταπόκρισή τους δεν είναι άμεση, τότε υπάρχει δική τους ευθύνη για αποζημίωση.

Διαγραφή δυσμενών προσωπικών δεδομένων στην πράξη

Όταν είχα υποστηρίξει και πετύχει πριν μερικά χρόνια την διαγραφή από όλες τις ιστοσελίδες ορισμένων προσωπικών δεδομένων που είχαν ήδη κριθεί συκοφαντικά με δικαστική απόφαση, με βάση το ισχύον τότε και σήμερα δίκαιο, ήμουν σίγουρος ότι αυτή η τακτική που κρίθηκε τότε ακτιβιστική και υπερβολική θα δικαιωνόταν. Γιατί ή θα είχαμε άρση της ανωνυμίας του κάθε εξατομικευμένου ιστολόγου (που δεν το θέλει κανένας) ή κεντράρισμα της ευθύνης - με αυστηρές προϋποθέσεις φυσικά- με μετάθεση του προβλήματος στις υπηρεσίες φιλοξενίας περιεχομένου.

Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναγνώρισε ότι η μηχανή αναζήτησης είναι "υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων" για κάθε αναζήτηση προσωπικών δεδομένων που συντελείται με την διερεύνηση ονοματεπωνύμων, απλά επιβεβαίωσε το ισχύον δίκαιο σε μια εφαρμογή του που ονομάζεται "δικαίωμα στην λήθη". Καθώς δεν είναι δυνατόν να βρεις ή και να πείσεις κάθε ανώνυμο, ψευδώνυμο ή έστω απλά διαφωνούντα χρήστη ότι τα προσωπικά δεδομένα που έχει αναρτήσει παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα του θιγόμενου, η ευθύνη μεταβιβάζεται στις υπηρεσίες που φιλοξενούν αυτό το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες. Βέβαια, αυτό δεν γίνεται αυτόματα, αλλά πρέπει να έχει προηγηθεί η σχετική υποδομή, τόσο σε τεχνικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο. Εάν όμως υπάρχει η υποδομή, τότε ο θιγόμενος πρέπει να την αξιοποιήσει μάταια γιατί αλλιώς δεν υπάρχει ευθύνη της εταιρίας.

Τώρα πια έχουμε περάσει σε μια πιο ισορροπημένη αντιμετώπιση. Ενώ πριν όλα ήταν λίγο πολύ ελεύθερα και θα έπρεπε να προσφύγει κάποιος απευθείας στο δικαστήριο - με αμφίβολη έκβαση - οι ίδιες οι μηχανές αναζήτησης, λειτουργούσες ως κεντρική αρτηρία των πληροφοριών αναπτύσσουν σταδιακά τους μηχανισμούς υποδοχής παραπόνων και καταγγελιών, ώστε κάποιος που όντως αδικείται να μπορεί εξωδικαστικά να πετύχει την διαγραφή των δυσμενών δεδομένων που τον αφορούν.

Το αίτημα για διαγραφή δυσμενών δεδομένων γίνεται ολοένα και πιο εντατικό, οπότε αντίστοιχα και οι εταιρίες - μηχανές αναζήτησης ανταποκρίνονται με μεγαλύτερη προθυμία, αναγνωρίζοντας ότι και οι αιτούντες είναι εν δυνάμει πελάτες. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι το αίτημα θα γίνεται πάντοτε δεκτό. Ενδεχομένως να υπάρχουν αντίρροπα δικαιώματα που υπερβαίνουν την αξίωση του ατόμου για διαγραφή των δεδομένων που το αφορούν. Όταν μια υπόθεση έχει και τέτοια χαρακτηριστικά, είναι αυτονόητο ότι η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη, αλλά προϋποθέτει ευρύτερες σταθμίσεις. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας: κάποιος συλλαμβάνεται ή φέρεται ως δράστης, η είδηση παραμένει, γίνεται η δίκη, αθωώνεται και μετά; Μετά, θα παραμένει πάντοτε αναφερόμενος ως συλληφθείς ή κατηγορούμενος, σε κάθε αναζήτηση του ονόματός του;  Δείτε τι έγινε με τις οροθετικές. Πρέπει να υπάρχει και μια προληπτική λειτουργία, ώστε να μην περιοριζόμαστε μόνο στο στάδιο της αποκατάστασης και της αποζημίωσης.

Σκεφτείτε αν η Google είχε αποφασίσει να απαγορεύσει την είσοδο σε όλες τις ιστοσελίδες που αναπαρήγαγαν τις εικόνες και τα υπόλοιπα δεδομένα των οροθετικών που είχαν συλληφθεί το 2012. Πόσο πιο προωθημένη θα ήταν η αντιμετώπιση ενός ατομικού δικαιώματος από μια ιδιωτική επιχείρηση, σε σχέση με το ίδιο το κράτος! Κι αυτό το δικαίωμα το έχουμε όλοι, όχι μόνο οι ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Καιρός να γίνει αντιληπτό ότι καθένας έχει δικαίωμα να ζητήσει την διαγραφή των δεδομένων που τον αφορούν, εφόσον το αίτημα βασίζεται σε ένα θεμελιώδες δικαίωμά του που υπερβαίνει κάθε άλλης αξίωσης που υποστηρίζει τυχόν την διατήρηση των δεδομένων.

Παρουσίαση υποψηφιότητας για τον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης

Συμπαραστάτης 2.0 στον Δήμο Αθηναίων

Την περίοδο 2012 – 2014 λειτούργησε για πρώτη φορά στον Δήμο Αθηναίων ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης.  Σε αυτή την πρώτη περίοδο (εφεξής: “Συμπαραστάτης 1.0”) τέθηκαν τα θεμέλια για την λειτουργία του θεσμού, όπως αποτυπώνονται στον άτυπο Κώδικα Λειτουργίας που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του Συμπαραστάτη το 2012 και αναθεωρήθηκε το 2014, καθώς και στο «Εγχειρίδιο Συμπαραστάτη» που συγκεντρώνει το σύνολο των μεθόδων για τις διάφορες πτυχές της λειτουργίας του θεσμού. Στόχος ήταν η πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας που διέπει την συγκεκριμένη δημοτική δομή, καθώς και η υιοθέτηση των καλών πρακτικών από την λειτουργία ομόλογων θεσμών σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι δύο ετήσιες εκθέσεις (2012 και 2013), τα έγγραφα που αφορούν τις 527 υποθέσεις και οι 8 ειδικές εκθέσεις για γενικότερα ζητήματα του Δήμου  που εκπονήθηκαν από τον Συμπαραστάτη είναι αναρτημένα στην ιστοσελιδα www.cityofathens.gr/symparastatis) και αποτελούν υλικό για την συνολική επαναξιολόγηση της λειτουργίας του θεσμού στον Δήμο Αθηναίων. Στο πλαίσιο αυτό,  και ενόψει της προκηρυχθείσας διαδικασίας επιλογής Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης από το Δημοτικό Συμβούλιο  για την περίοδο 2014-2019, η παρούσα πρόταση υποψηφιότητας εστιάζει στα πεδία που θα μπορούσαν να επέλθουν  βελτιώσεις για την συνεκτικότερη σύμπραξη του θεσμού με τη διοικητική δομή του Δήμου Αθηναίων. Στις ακόλουθες παραγράφους εκτίθενται τέσσερις νέοι στόχοι για την βελτιστοποίηση της απόδοσης του θεσμού, καθώς και προτεινόμενοι τρόποι για την πραγμάτωσή τους, λαμβάνοντας υπόψη την διάρθρωση και την λειτουργία των υπαρχουσών δημοτικών δομών και των δομών εξυπηρέτησης πολιτών του Δήμου Αθηναίων.                                                                                                           Αθήνα, 1.12.2014                                                                                                     Βασίλης Σωτηρόπουλος

1. Προληπτική προσέγγιση

1.1. Η λειτουργία του Συμπαραστάτη 1.0 βασίστηκε στην υποδοχή καταγγελιών πολιτών και επιχειρήσεων και στην έγγραφη διαδικασία διαμεσολάβησης προς τις υπηρεσίες του Δήμου, οι οποίες είναι αρμόδιες για την επίλυση των προβλημάτων (άρθρο 77 παρ. 3 Ν.3852/2010). 

1.2. Η διαμεσολάβηση λειτούργησε περισσότερο “κατασταλτικά”: αφού, δηλαδή, ο πολίτης είχε ήδη αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα με τον Δήμο, απευθυνόταν στον Συμπαραστάτη, προκειμένου αυτός να παρέμβει. Η παρέμβαση στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων οδηγούσε σε επίλυση του προβλήματος (Ετήσια Έκθεση 2013: 71,05% θετική έκβαση για τους καταγγέλλοντες ). Ωστόσο, από την συνολική επισκόπηση των υποθέσεων της διετίας προκύπτει ότι  σε πολλές περιπτώσεις, οι υπηρεσίες μπορούσαν να είχαν ανταποκριθεί θετικά και χωρίς την έγγραφη παρέμβαση, αν οι πολίτες είχαν απευθυνθεί εξ αρχής σε αυτές και όχι απευθείας στον Συμπαραστάτη.

1.3. Η ωρίμανση του θεσμού, επιτρέπει στον Συμπαραστάτη 2.0 να ασκήσει τον διαμεσολαβητικό του ρόλο, ακολουθώντας μια προληπτική προσέγγιση, χωρίς όμως να εκφεύγει του πεδίου της νόμιμης αρμοδιότητας του. Η προληπτική λειτουργία προϋποθέτει την διαμόρφωση των συνθηκών εκείνων που θα μετριάσουν την περίπτωση απ’ ευθείας υποβολής των καταγγελιών στον Συμπαραστάτη και την επιδίωξη επίλυσης των προβλημάτων από τις υπηρεσίες ή τα όργανα διοίκησης του Δήμου.

1.4. Τρόποι για την ανάπτυξη κι εφαρμογή προληπτικής λειτουργίας από τον Συμπαραστάτη 2.0:

- προτροπή προς τον καταγγέλλοντα να αποφύγει την απευθείας υποβολή καταγγελίας και να απευθυνθεί πρώτα προς την ίδια την αρμόδια δημοτική υπηρεσία ή προς το Τμήμα Εξυπηρέτησης Πολιτών ή τις άλλες υπηρεσίες υποδοχής αιτημάτων, εφόσον φυσικά η εκάστοτε υπόθεση επιδέχεται τέτοιο χειρισμό. Η λειτουργία αυτή έχει ασκηθεί και από τον Συμπαραστάτη 1.0 σε ένα βαθμό, αλλά θα πρέπει πλέον να ενταχθεί οργανικά στην δομή της λειτουργίας του Συμπαραστάτη 2.0, με σχετικές αναφορές στην ιστοσελίδα, ειδικές οδηγίες προς τους συνεργάτες του Γραφείου Συμπαραστάτη, και την εντατικότερη επιδίωξη συνεννόησης και συνέργειας με τις υπάρχουσες δημοτικές δομές και τα όργανα διοίκησης του Δήμου (τα τελευταία δύο αναλύονται στις παραγράφους 2 και 3).

- υποβολή ενημερωτικών αναφορών σε τακτική βάση προς τους Διευθυντές των υπηρεσιών, τον Γενικό Γραμματέα ή και των Αντιδημάρχων σχετικά με την επαναλαμβανόμενη ή πιθανολογούμενη υποδοχή παραπόνων, προκειμένου να διερευνηθεί ο συνολικός τρόπος αντιμετώπισης.

- εξέταση δυνατοτήτων για διοργάνωση “Εργαστηρίου πολιτών”, σε συνεργασία και με δημοτικές υπηρεσίες,  καθώς και με οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι να ενημερώνονται για τα όρια των αρμοδιοτήτων του Δήμου, ώστε να αποφεύγεται η υποβολή αιτημάτων που θα πρέπει να υποβάλλονται σε άλλες δημόσιες (κρατικές ή μη) υπηρεσίες ή αρχές.

- αντίστοιχα ενημερωτικά σεμινάρια θα μπορούσαν να οργανωθούν και για τους εργαζόμενους σε υπηρεσίες με εξειδικευμένο αντικείμενο, ιδίως όταν αυτό σχετίζεται με τα ατομικά δικαιώματα, όπως λ.χ. το Ληξιαρχείο, καθώς και σε άλλες υπηρεσίες, στις οποίες το θεσμικό πλαίσιο είναι ευμετάβλητο λόγω και των νομολογιακών εξελίξεων που εκ θέσεως ο Συμπαραστάτης παρακολουθεί στενά.

2. Συνέργεια με υπάρχουσες δομές συλλογής παραπόνων και εξυπηρέτησης πολιτών

2.1. Έχει παρατηρηθεί ότι οι πολίτες συχνά υποβάλλουν ένα αίτημα σε περισσότερες από μία δημοτικές υπηρεσίες, ελπίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο το αίτημα είναι πιο πιθανό να προωθηθεί και να ικανοποιηθεί. Το φαινόμενο  πολλαπλασιάζει την υποχρέωση απάντησης και, συχνά, υπάρχουν αλληλεπικαλύψεις που δεν είναι εφικτό να παρακολουθηθούν με αμεσότητα από τον Συμπαραστάτη. Το πρόβλημα αυτό αποτελεί γραφειοκρατικό εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί, με την οργάνωση διαλειτουργικότητας των διαδικασιών και την ανάπτυξη εντατικότερης συνέργειας μεταξύ των δημοτικών δομών. Στην εξομάλυνση αυτή θα μπορούσε να συμβάλλει ο Συμπαραστάτης 2.0.

2.2. Παράλληλα, στις υποθέσεις εκείνες, στις οποίες χρειάζεται διαμεσολάβηση, δηλαδή και νομική διερεύνηση του θέματος για την υποβολή προτάσεων επίλυσης διαφοράς, οι άλλες δομές συλλογής παραπόνων και εξυπηρέτησης πολιτών (όπως είναι το Τμήμα Εξυπηρέτησης Πολιτών και τα Σημεία Εξυπηρέτησης Δημότη) πρέπει να διευκολύνουν την πρόσβαση του πολίτη προς τον Συμπαραστάτη. 

2.3. Τρόποι για την καλύτερη συνεργασία του Συμπαραστάτη 2.0  με τις υπάρχουσες δομές εξυπηρέτησης:

- ενημέρωση των εργαζομένων στις υπάρχουσες δομές εξυπηρέτησης για τον αμιγώς διαμεσολαβητικό ρόλο του Συμπαραστάτη, ώστε να κατευθύνουν τους ενδιαφερόμενους σε αυτόν μόνο όταν υπάρχει έδαφος επίλυσης μιας διαφοράς, η οποία αλλιώς θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένδικη διαφορά του πολίτη με τον Δήμο.

- εισαγωγή των δεδομένων επεξεργασίας υποθέσεων του Συμπαραστάτη σε κεντρική πλατφόρμα παρακολούθησης, ώστε οι άλλες δομές εξυπηρέτησης να είναι σε θέση να γνωρίζουν την πορεία μιας υπόθεσης που εκκρεμεί στον Συμπαραστάτη.

- δυνατότητα πρόσβασης του Συμπαραστάτη στη βάση δεδομένων που καταγράφονται αιτήματα, παράπονα και καταγγελίες προς τον Δήμο, ώστε να είναι σε θέση να τα συσχετίσει με τυχόν καταγγελίες που του έχουν υποβληθεί ή που μπορεί να του υποβληθούν.

3. Συντονισμός με όργανα διοίκησης του Δήμου

3.1. Υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες, ενώ μια υπόθεση έχει τύχει επεξεργασίας από τον Συμπαραστάτη, αυτή δεν περιλαμβανόταν στον υπηρεσιακό στον φάκελο, με αποτέλεσμα το όργανο διοίκησης να χάνει χρήσιμη πληροφορία στο στάδιο της απόφασης.

3.2. Προτεινόμενοι τρόποι για τον καλύτερο συντονισμό του Συμπαραστάτη 2.0  με τα όργανα διοίκησης του δήμου:

- Καθορισμός στελέχους κάθε δημοτικού οργάνου ως προσώπου επικοινωνίας με τον Συμπαραστάτη, ώστε να υπάρχει και απευθείας ανταλλαγή πληροφοριών για κάθε υπόθεση και να αποφεύγεται το «φίλτρο» των υπηρεσιακών διαδρομών. Ο Συμπαραστάτης ενημερώνει το πρόσωπο επικοινωνίας και για τον τρόπο εύκολου εντοπισμού εγγράφων που έχουν αναρτηθεί διαδικτυακά, όταν αυτά είναι ανωνυμοποιημένα και για διάφορους λόγους δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν με υπόθεση που χειρίζεται το δημοτικό όργανο.

- Ειδική σήμανση των  φακέλων υποθέσεων του Γραφείου Συμπαραστάτη,  ώστε να είναι δυνατή η άμεση διάθεση  περαιτέρω πληροφοριών από αυτόν στα δημοτικά όργανα που τυχαίνει να συζητούν σχετική υπόθεση, εάν τα σχετικά έγγραφά του Συμπαραστάτη δεν υπάρχουν στον φάκελο του δημοτικού οργάνου.

- Συντονισμένη συνεννόηση του Συμπαραστάτη με τα Συμβούλια των Δημοτικών Κοινοτήτων, ώστε όταν επιλύετα ένα πρόβλημα σε μία Κοινότητα, να μπορεί να αξιοποιηθεί η προκριθείσα λύση και σε άλλες υποθέσεις που αφορούν άλλες Κοινότητες.

4. Λογοδοσία του Συμπαραστάτη 

4.1. Ο Συμπαραστάτης λογοδοτεί σε ετήσια βάση στο Δημοτικό Συμβούλιο, με την υποβολή και παρουσίαση της ετήσιας έκθεσής του, η οποία σύμφωνα με το νόμο αναρτάται στην ιστοσελίδα του Δήμου.  Η υποβολή της ετήσιας έκθεσης είναι μια μονομερής ενέργεια που δυσχερώς μπορεί να αντικρουσθεί από τις υπηρεσίες του Δήμου, σε περίπτωση που περιέχει ανακρίβειες ή όταν υπάρχει διαφορετική εκτίμηση σε σχέση με τα συνολικά ευρήματα του Συμπαραστάτη.

4.2. Διαδικασία για ουσιαστικότερη λογοδοσία του Συμπαραστάτη 2.0:

- ένα μήνα πριν την δημοσίευση της Ετήσιας Έκθεσης, ο Συμπαραστάτης διαβιβάζει σε κάθε δημοτική υπηρεσία ένα σχέδιο με τα κεφάλαια που την αφορούν, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στην υπηρεσία να σχολιάσει τα στοιχεία και τα συμπεράσματα του Συμπαραστάτη. Τα σχόλια αυτά περιλαμβάνονται στην δημοσιευτέα Ετήσια Έκθεση, σε διακριτό χώρο, με εμφανή σήμανση.

Συνοπτικό ή εκτενές Σύνταγμα;

Στην φιλελεύθερη δημοκρατία, ό,τι δεν απαγορεύεται ρητώς επιτρέπεται. Αυτό είναι και το νόημα του φιλελευθερισμού: δεν χρειάζεται να έρθει να μας ορίσει κάποιος όλα τα επιτρεπόμενα πεδία, αφού ισχύει η ελευθερία by default και μόνο όταν κάτι πρέπει να απαγορευθεί σημειακά παρεμβαίνει ο νόμος και το ορίζει. Και αν δεν το έχει ορίσει με σαφήνεια και πληρότητα, δεν μπορεί μετά ο δικαστής να τιμωρήσει την παράβαση, γιατί δεν υπάρχει παράβαση. Αυτό σημαίνει ότι στο κεφάλαιο των Συνταγμάτων που περιλαμβάνονται τα ατομικά δικαιώματα χρειάζονται σαφείς διατυπώσεις για τους περιορισμούς τους. Πυκνές διατυπώσεις για την έκταση της ελευθερίας και αναλυτικές διατάξεις για το τί συγκεκριμένα απαγορεύει το Σύνταγμα στους ιδιώτες. Αυτά όμως ισχύουν μόνο για τα ατομικά δικαιώματα, άρα μόνο για το συγκεκριμένο κεφάλαιο του Συντάγματος.

Στην φιλελεύθερη δημοκρατία πάλι, από την άλλη πλευρά, ισχύει η αρχή της νομιμότητας: η εξουσία έχει μόνο όσες αρμοδιότητες προβλέπονται ρητά από το δίκαιο. Εδώ ο κανόνας αντιστρέφεται: για την διοίκηση ό,τι δεν προβλέπεται απαγορεύεται. Επομένως, όλο το υπόλοιπο Σύνταγμα, το οποίο αφορά αρμοδιότητες, πρέπει να μας λέει ακριβώς ποιες αρμοδιότητες απονέμει στην νομοθετική, την εκτελεστική και την δικαστική λειτουργία. Εδώ πια είναι καθαρά θέμα συνταγματικής επιλογής: θέλουμε να είμαστε σαφείς με τις αρμοδιότητες της εξουσίας; Αν ναι, θα είμαστε αναλυτικοί και θα έχουμε ένα εκτεταμένο Σύνταγμα. Αν δεν θέλουμε να είμαστε αναλυτικοί, περιφρονώντας και λίγο την πραγματικότητα που μισεί το κενό, θα έχουμε συνοπτικά διατυπωμένες αρμοδιότητες οι οποίες είναι ευεπίφορες στις υπερβάσεις: η εξουσία θα βρει τρόπο ερμηνευτικά να επεκτείνει τις τυχόν στενές διατυπώσεις.

Γι' αυτό, το ερώτημα περί του αν θέλουμε ένα συνοπτικό ή ένα εκτενές Σύνταγμα δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα ναι ή με ένα όχι, καθώς δεν διέπονται όλα τα πεδία της συνταγματικής ύλης από την ίδια σχέση κανόνα-εξαίρεσης. Τα επιχειρήματα για την χρηστικότητα του Συντάγματος, καθώς ένα εκτεταμένο κείμενο είναι εξ ορισμού δύσχρηστο, έχουν την αξία τους όταν πρόκειται να αναζητήσουμε τρόπους να εξοικειωθεί ο πολίτης με το Σύνταγμα, αλλά είναι αδιάφορο από την πλευρά της εφαρμογής του, όταν ο τελικός κριτής είναι η δικαστική εξουσία ή η Βουλή. Και σίγουρα το μεγαλύτερο πρόβλημα του Συντάγματος δεν είναι η γραμματοσειρά του ή το διάστιχο. 

Οι 8 άξονες της ΝΔ για την αναθεώρηση του Συντάγματος

Στο vouliwatch.gr και στο ρεπορτάζ της Ειρήνης Κωστάκη απαριθμούνται οι 8 άξονες για το επόμενο αναθεωρητικό διάβημα, σύμφωνα με την ενημέρωση που έδωσε στους κοινοβουλευτικούς συντάκτες σήμερα ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος.

1oς άξονας

Η προσθήκη της συνταγματικής προστασίας της εθνικής ταυτότητας και της Ελληνικής γλώσσας προτείνεται ως αναθεώρηση του άρθρου 2, το οποίο ανήκει στο Τμήμα Α' του Συντάγματος περί "Μορφής του πολιτεύματος". Προκαλώντας αυτομάτως το ερώτημα κατά πόσον τα αδιαμφισβήτητα δεδομένα της εθνικής ταυτότητας και γλώσσας αποτελούν "πολιτειακό" ζήτημα, για να τεθούν στο συγκεκριμένο σύνολο διατάξεων. Εκτός αν περιμένουμε από το Σύνταγμα να λύσει το θέμα των ... greeklish.

2oς άξονας

Μετά την απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην υπόθεση C-213/07, έγινε σαφές ότι το θέμα δεν ήταν η συνταγματική διάταξη του άρθρου 14 παρ. 9 του Συντάγματος, αλλά η νομοθεσία που εξειδίκευε την εφαρμογή του. Ωστόσο, η πρόθεση για την τροποποίηση του άρθρου κινείται στην σωστή κατεύθυνση, προκειμένου να εμπεδοθεί η σχετική νομολογία, αν και δεν φαίνεται ότι μετά το 2008 υπήρξαν προβλήματα νομικής φύσεως σχετικά με το θέμα. Νομίζω ότι, καθώς και το ρεπορτάζ μεταφέρει την αναφορά περί "δικαίωσης των ελληνικών θέσεων", η αναθεώρηση αυτή θα έχει περισσότερο το ρόλο της πολιτικής επιβράβευσης. Θα είχε περισσότερο νόημα η εισαγωγή μιας διάταξης για την διαφάνεια και την δέσμευση του κράτους σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Το θέμα των ιδιωτικών πανεπιστημίων και της αναθεώρησης του άρθρου 16 που επιβάλλει αποκλειστικά την λειτουργία της ανώτατης εκπαίδευσης ως ν.π.δ.δ. είναι ένα πολιτικό θέμα, το οποίο είχε προκαλέσει και την αποχώρηση του ΠΑΣΟΚ από την σχετική συζήτηση στο προηγούμενο αναθεωρητικό διάβημα. Θα πρέπει όμως να επανεξεταστεί κατά πόσον η εμμονή στο οργανικό κριτήριο της λειτουργίας των πανεπιστημίων μόνο ως ν.π.δ.δ. είναι συμβατή με το ενωσιακό κεκτημένο.

Η προστασία των μισθών και συντάξεων υπό το πρίσμα του δικαιώματος σεβασμού της ιδιοκτησίας αποτελεί μια νομολογιακή κατάκτηση, υπό το πρίσμα και της εφαρμογής του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, αλλά σαφώς κινείται στην ορθή κατεύθυνση.

Η ιδιαίτερη συνταγματική κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας όμως, ενδέχεται να δημιουργήσει αγκυλώσεις σε πιθανές μελλοντικές τροποποιήσεις του ν.2121/1993 και του σχετικού θεσμικού πλαισίου, καθώς τυχόν τέτοιες νομοθετικές προσπάθειες στο μέλλον μπορεί να προσκρούουν στο Σύνταγμα. Η τάση για αυτονόμηση της διανοητικής ιδιοκτησίας καταγράφεται ελλειπτικά και στο άρθρο 17 παρ. 2 του Χάρτη των Θεμελιωδών Ελευθεριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ("η διανοητική ιδιοκτησία προστατεύεται") η οποία Ε.Ε. ούτως ή άλλως επίσης ρυθμίζει κυριαρχικά τα περισσότερα από αυτά τα ζητήματα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει νόημα να εισαχθεί και στο Σύνταγμα.

Για το άρθρο 24, το ρεπορτάζ αναφέρει ότι δεν περιέχεται ο ορισμός του δάσους με αποτέλεσμα να μπλοκάρονται διαδικασίες. Όμως, με ερμηνευτική δήλωση κάτω από το άρθρο 24, η αναθεώρηση του 2001 προσέθεσε έναν ορισμό του δάσους (είναι ίσως ο μόνος "ορισμός" που περιλαμβάνει το Σύνταγμα). Η λειτουργία του Συντάγματος ως "λεξικού" περισσότερα προβλήματα δημιουργεί παρά επιλύει, (χωρίς να εστιάζω ειδικά στο θέμα του δάσος). Θεωρώ ότι ενδεχομένως η αναθεώρηση στοχεύει στην συγκεκριμένη ερμηνευτική δήλωση, ίσως με σκοπό κατάργησής της κι όχι αναπροσδιορισμού της. Θα είναι μάλλον δύσκολο να επιτευχθεί συναίνεση για το θέμα αυτό στην Αναθεωρητική Βουλή.

3ος άξονας

Η αναθεώρηση του άρθρου 29, με ενίσχυση των εγγυήσεων για την δημοκρατική οργάνωση των κομμάτων ενδέχεται να επιλύσει κυριαρχικά το μεγάλο ζήτημα του κατά πόσον το Σύνταγμα επιτρέπει ή όχι την διάλυση πολιτικού κόμματος. Ένα ζήτημα που είχε εξεταστεί και κατά την θέσπιση του Συντάγματος το 1975, με τον συντακτικό νομοθέτη να αποφεύγει τότε να ρυθμίσει ρητά το θέμα, παρά την σχετική πρόταση που υπήρχε.

4ος άξονας

Η ενίσχυση του άρθρου 44 με την δυνατότητα των πολιτών να κινούν την διαδικασία δημοψηφίσματος κινείται προς την κατεύθυνση που έχει ακολουθήσει και η Ε.Ε. με την Συνθήκη της Λισαβόνας. Το "κλειδί" εδώ θα είναι κατά πόσον το Σύνταγμα θα ορίζει και αν το δημοψήφισμα θα είναι δεσμευτικό ή συμβουλευτικό, ύστερα από μια τέτοια πρωτοβουλία και το κατά πόσον θα κατοχυρωθεί ότι ένα δημοψήφισμα δεν επιτρέπεται να αφορά ζητήματα που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Για τον Ν.4023/2011 περί δημοψηφίσματος βλ. περισσότερα:
Ε-Lawyer: ο νόμος για το δημοψήφισμα

5ος άξονας

Η "αλλαγή του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας" και η ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησής του δεν μπορεί να αφορά τίποτε άλλο, παρά την πρόταση για την άμεση εκλογή του ΠτΔ από τον λαό, παρόλο που δεν διευκρινίζεται στο ρεπορτάζ. Το ερώτημα είναι κατά πόσον η ενίσχυση αυτή θα συνοδευτεί και από πρόταση για προσθήκη αρμοδιοτήτων ή εάν ο ΠτΔ θα είναι άμεσα εκλεγμένος, προκειμένου η ενισχυμένη δημοκρατική αναφορά του στο εκλογικό σώμα να του επιτρέπει την ενάσκηση των ήδη υφισταμένων αρμοδιοτήτων του. Ένας άμεσα εκλεγμένος ΠτΔ πιθανώς να πρέπει να έχει αρμοδιότητες πέραν της αναπομπής νομοσχεδίων στην Βουλή, όπως ήταν η αρμοδιότητα της διάλυσης της Βουλής όταν κατά την κρίση του η σύνθεσή της βρίσκεται σε δυσαρμονία με την κοινωνία, μια αρμοδιότητα που είχε ο ΠτΔ πριν την αναθεώρηση του 1986.

Η θέσπιση ασυμβιβάστου υπουργού - βουλευτή βρίσκεται στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της διάκρισης των λειτουργιών, αλλά δεν μπορεί να χαιρετιστεί ως μεταρρύθμιση περιορισμού του "πρωθυποκεντρικού" συστήματος.

Για την αναμόρφωση του πλαισίου των Ανεξαρτήτων Αρχών δεν δίνεται κάποιο στίγμα στους "άξονες", σύμφωνα με το ρεπορτάζ. Η κατάργηση των Γενικών Γραμματέων επίσης δεν συνοδεύεται προς το παρόν από κάποια αιτιολόγηση.

6ος άξονας

Η τροποποίηση για την ενίσχυση της σταθερότητας του εκλογικού συστήματος υποβάλλει ενδεχομένως την συνταγματική κατοχύρωση της ενισχυμένης αναλογικής και τον περιορισμό του πεδίου επιλογών του εκλογικού νόμου. Η πρόταση για την ενίσχυση εγγυήσεων για την εξάντληση της κυβερνητικής τετραετίας δεν μπορεί παρά να συνοδευτεί από την αναθεώρηση του άρθρου 41. Ενδεχομένως να αυξηθεί η πλειοψηφία που απαιτείται για την πρόωρη διάλυση της Βουλής, η οποία σήμερα περιορίζεται στην απλή κυβερνητική πλειοψηφία. Παρόλο που το ρεπορτάζ δεν περιλαμβάνει ειδικότερες πληροφορίες, πιθανώς να απαιτείται ευρύτερη πλειοψηφία της πρότασης για την διάλυση της Βουλής για την αντιμετώπιση εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας. Μια πολύ πιο αυστηρή λύση θα ήταν η κατάργηση της παραγράφου 2.

Το θέμα της μείωσης του αριθμού των βουλευτών (που σήμερα κατά το Σύνταγμα μπορεί να είναι από 200 έως 300) είναι ένα ζήτημα που εντάσσεται στον πυρήνα των συνταγματικών επιλογών. Δύσκολα θα επιτευχθεί όμως συναίνεση σε ένα τέτοιο θέμα σε επίπεδο αναθεώρησης. 

Η ενίσχυση των προτάσεων νόμου ως εργαλείου νομοθέτησης, δεν μπορεί παρά να σημαίνει την υποχρεωτική εισαγωγή τους για συζήτηση στην ημερήσια διάταξη της Ολομέλειας, κάτι που σήμερα δεν συμβαίνει. Έχω την γνώμη όμως, ότι αυτό θα έπρεπε να αποτελεί αντικείμενο ρύθμισης από τον Κανονισμό της Βουλής κι όχι κατ' ανάγκη από το Σύνταγμα. Απομένει να δούμε περισσότερες πληροφορίες για την πρόταση αυτή. 

Ως προς την ενίσχυση του ρόλου των βουλευτών και την βελτίωση της επικοινωνίας με την Κοινωνία των Πολιτών, αναμένεται επίσης να δούμε πώς διαμορφώνεται συγκεκριμένα η αναθεωρητική πρόταση. 

Στον άξονα που αφορά την νομοθετική λειτουργία, θα είχε νόημα και μια διάταξη που να κατοχυρώνει συνταγματικά την κεντρική ιδέα της Δι@ύγειας: καμία έγγραφη πολιτειακή πράξη δεν ισχύει, αν δεν αναρτηθεί διαδικυτακά. Ενδεχομένως, θα πρέπει να εξεταστεί και η εφαρμογή του θέματος αυτού σε ορισμένες κατηγορίες δικαστικών αποφάσεων. 

7ος άξονας

Για το θέμα της παραγραφής των υπουργικών αδικημάτων φαίνεται ότι υπάρχει η απαιτούμενη συναίνεση για την αναθεώρηση του Συντάγματος. 

Η ενίσχυση του αυτοδιοίκητου της Δικαιοσύνης είναι επίσης μια τολμηρή πρόταση που αναμένουμε να δούμε πώς θα διατυπωθεί στην πράξη. 

Ως προς την ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου, το ρεπορτάζ αναφέρει μόνο ότι η πρόταση εισηγείται την αμιγώς δικαστική σύνθεσή του, χωρίς δηλαδή την συμμετοχή σε αυτό "προσωπικοτήτων", όπως συμβαίνει σε άλλα Συνταγματικά Δικαστήρια. Για το θέμα αυτό η μόνη περαιτέρω πληροφορία που υπάρχει είναι η αρμοδιότητα ενός Σ.Δ. για τον δικαστικό έλεγχο της λειτουργίας των κομμάτων, θέμα που συνδέεται και με την αναθεώρηση του άρθρου 29.

Για το θέμα του Σ.Δ. βλ.:
Ε-Lawyer: Για ένα συνταγματικό δικαστήριο


8ος άξονας

Η ίδρυση νέου Τμήματος του ΣτΕ, με αρμοδιότητα την επίλυση διαφορών από την εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων έχει προταθεί από πολλές πλευρές, με πιο γνωστή την έκθεση της ΜcKinsey&Company του 2011. Δεν βλέπω για ποιο λόγο το Σύνταγμα είναι αυτό που θα πρέπει να προσδιορίσει ένα ζήτημα που άπτεται του οργανισμου του ΣτΕ.

Η ενίσχυση του άρθρου 106 του Συντάγματος για την υποχρεωτική εκπόνηση μελετών βιωσιμότητας κτλ όσον αφορά τις μεγάλες κρατικές επενδύσεις "ακόμα και με νόμους πλαίσια για τις επενδύσεις", όπως αναφέρει το ρεπορτάζ, αποτελεί μια δυνατότητα που συνδέεται με το γενικότερο θέμα της ορθής νομοθέτησης, για το οποίο ενώ υπάρχει ήδη ο Ν.4048/2012, δεν βλέπουμε κάποια πρόταση για την συνταγματική κατοχύρωσή του. 

Αλλαγές στην αστική δίκη με το νέο νομοσχέδιο

Κατατέθηκε χθες το νομοσχέδιο με τις εκτεταμένες αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, δηλαδή στους κανόνες που ορίζουν τον τρόπο διεξαγωγής των δικών στα αστικά δικαστήρια. Σκοπός και αυτού του νομοσχεδίου είναι η επιτάχυνση του τρόπου διεξαγωγής των δικών και η καταπολέμηση του προβλήματος της καθυστέρησης στην απονομή της δικαιοσύνης. Ο Κ.Πολ.Δ. αφορά τις ιδιωτικές διαφορές και επομένως όσα ακολουθούν σχετίζονται με τις δίκες μεταξύ ιδιωτών κι όχι με τις ποινικές δίκες ή τις δίκες εναντίον του Δημοσίου.

Η κεντρικότερη αλλαγή που θα επιφέρει το νομοσχέδιο εάν ψηφιστεί, είναι η κατάργηση της εξέτασης μαρτύρων στο ακροατήριο, αλλά και η υποχρέωση υποβολής όλων των επιχειρημάτων και των εγγράφων πριν την διεξαγωγή της δίκης στην γραμματεία του δικαστηρίου. Συγκεκριμένα: ενώ τώρα ο δικηγόρος καταθέτει μία αγωγή στο μονομελές δικαστήριο και του γνωστοποιείται ότι η δίκη θα γίνει λ.χ. μετά από 2 χρόνια, οπότε πρέπει τότε να φέρει στο δικαστήριο τον μάρτυρα της υπόθεσης και να καταθέσει προτάσεις και σχετικά και να αντικρούσει τρεις μέρες μετά την δίκη τις προτάσεις του αντιδίκου, τώρα το σύστημα αυτό αλλάζει τελείως. Ο ενάγων θα οφείλει να επιδώσει την αγωγή στον αντίδικο μέσα σε 30 μέρες από την κατάθεσή της (αρ.215 παρ.2). Μέσα σε 100 μέρες από την κατάθεση της αγωγής, οι διάδικοι πρέπει να φέρουν τα αποδεικτικά τους μέσα στη γραμματεία (αρ.237). Μεταξύ αυτών των αποδεικτικών μέσων θα περιλαμβάνονται και οι ένορκες βεβαιώσεις των μαρτύρων που θα έχουν ληφθεί ενώπιον συμβολαιογράφου ή ειρηνοδίκη. Μετά από την κατάθεση αυτή, εντός 15 ημερών οι διάδικοι πρέπει να προσθέσουν στον φάκελο τις αμοιβαίες αντικρούσεις.Ύστερα από 15 ημέρες, ορίζεται με ειδική πράξη η σύνθεση του δικαστηρίου που θα δικάσει την υπόθεση, καθώς και η δικάσιμος, όχι πέραν των 30 ημερών. Την ημέρα της δικασίμου δεν εξετάζεται μάρτυρας από το δικαστήριο, ενώ η συζήτηση μπορεί να γίνει και χωρίς την παρουσία των πληρεξουσίων (ενώ τώρα είναι υποχρεωτικό έστω και τυπικά να παραστεί ο δικηγόρος), αλλά το δικαστήριο μπορεί να δεχθεί παραίτηση από την αγωγή. Μόνο εάν το δικαστήριο κρίνει ότι χρειάζεται να εξετάσει προφορικά έναν από τους μάρτυρες που έδωσαν ένορκη βεβαίωση ή που γνωστοποιήθηκαν μπορεί να ορίσει κατ' εξαίρεση επανάληψη της διαδικασίας, με σχετική εγγραφή στο πινάκιο που επέχει θέση κλήτευσης! Ο γραμματέας "μπορεί" να ειδοποιήσει τους δικηγόρους με e-mail αν υπάρχει διάταξη επανάληψης της διαδικασίας. Αλλιώς, οι δικηγόροι πρέπει και μετά το κλείσιμο του φακέλου και την συζήτηση να.... επισκέπτονται το πινάκιο, μήπως οι δικαστές θέλουν να εξετάσουν και μάρτυρα! Εννοείται ότι η κλήτευση πρέπει να γίνει υποχρεωτική, τουλάχιστον με e-mail. Eντός 8 ημερών από την εξέταση μάρτυρα, οι διάδικοι έχουν δικαίωμα προσθήκης για την αξιολόγηση της μαρτυρικής κατάθεσης.

Αυτή η σοβαρή μεταβολή στον τρόπο διεξαγωγής των δικών έχει το χαρακτηριστικό ότι αυξάνει την ευθύνη των δικηγόρων, οι οποίοι πλέον οφείλουν ουσιαστικά να ετοιμάσουν ένα πλήρη φάκελο για τους δικαστές, χωρίς να πρέπει να εξετάζουν και μάρτυρες στο ακροατήριο. Η εξέταση μαρτύρων στο ακροατήριο θεωρείται βασικός λόγος καθυστέρησης της δίκης, καθώς είναι απρόβλεπτο πόσο θα διαρκέσει, ενώ στη συνέχεια το δικαστήριο επιβαρύνεται με την απομαγνητοφώνηση πρακτικών κτλ. Από την άλλη πλευρά, η ζωντανή παρουσία του μάρτυρα στο δικαστήριο προσφέρει στον δικαστή την δυνατότητα να διαπιστώσει μόνος του, υποβάλλοντας και ο ίδιος ερωτήσεις, κατά πόσον ο μάρτυρας λέει την αλήθεια. Σε κάθε περίπτωση, το σύστημα αυτό επιταχύνει μεν την δίκη, αλλά όχι και  την έκδοση της δικαστικής απόφασης. Αντιθέτως, αν οι δίκες διεξάγονται με μεγαλύτερη ταχύτητα, καταλήγοντας σε περισσότερους τελικούς φακέλους για τους δικαστές, θα αυξηθούν τελικά οι υποχρεώσεις των δικαστών, στον αντίστοιχο χρόνο, με κίνδυνο να καθυστερούν περισσότερο στην έκδοση των αποφάσεων.

Άλλες αλλαγές του νομοσχεδίου:

- καθίσταται υποχρεωτική η παράσταση δικηγόρου και στα ασφαλιστικά μέτρα (άρθρο 94)

- στα δικόγραφα πρέπει να αναγράφεται και το ΑΦΜ του διαδίκου (άρθρο 118) και το e-mail του δικηγόρου (άρθρο 119)

- το δικαστήριο προτείνει προσφυγή σε διαμεσολάβηση κι αν η πρόταση γίνει δεκτή δίνεται υποχρεωτικά 3μηνη αναβολή (άρθρο 214Γ)

- παρεμβάσεις, προσεπικλήσεις, ανακοινώσεις και ανταγωγές κατατίθενται και επιδίδονται εντός 60 ημερών από την κατάθεση της αγωγής (άρθρο 238).

- η ανταγωγή ασκείται με χωριστό δικόγραφο (όχι πια και με τις προτάσεις) και η δωσιδικία της διατηρείται ακόμη κι αν η αγωγή απορριφθεί ή αν παραιτηθεί από αυτήν ο ενάγων (άρθρο 268 παρ. 4). 

- λαμβάνονται υπόψη και αποδεικτικά μέσα που δεν πληρούν τους όρους του νόμου, στην τακτική διαδικασία, με την επιφύλαξη των διατάξεων για το εμμάρτυρο της απόδειξης (άρθρο 340)

- το εμμάρτυρο της απόδειξης ανεβαίνει στις 30.000 ευρώ, ενώ η εξέταση των μαρτύρων μπορεί να γίνει με τηλεδιάσκεψη (άρθρο 393)

- καταργείται η εξαίρεση προσώπων που μπορεί να έχουν συμφέρον από τη δίκη ως προς την εξέτασή τους ως μάρτυρες (άρθρο 400 παρ. 3). 

- επιτρέπονται έως πέντε (5) ένορκες βεβαιώσεις για κάθε αντίδικο και τρεις (3) για την αντίκρουση (άρθρο 422) ενώ ενστάσεις και αιτήσεις εξαίρεσης για τον μάρτυρα εκείνου που δίδει την ένορκη βεβαίωση καταχωρίζονται στο προοίμιο της ένορκης βεβαίωσης, κρίνονται όμως από το Δικαστήριο (άρθρο 423), το οποίο δεν λαμβάνει υπόψη ούτε για την εξαγωγή δικαστικών τεκμηρίων την ένορκη βεβαίωση που δίδεται κατά παράβαση των παραπάνω διατάξεων (άρθρο 424). Αυτοί οι νέοι κανόνες που αναβαθμίζουν το εν λόγω αποδεικτικό μέσο, ενδεχομένως να επιβάλλουν την παράσταση του δικηγόρου των αντιδίκων κατά την δόση της ένορκης βεβαίωσης. 

- η καταχρηστική προθεσμία της έφεσης γίνεται δύο έτη, από τρία που είναι σήμερα (άρθρο 518 παρ. 2). 

- δύο νέοι αναιρετικοί λόγοι προστίθενται κατά αποφάσεων ειρηνοδικείων και πρωτοδικείων που δίκασαν έφεση (άρθρο 590, αρ. 5-6).  

- περιορίζεται η προθεσμία επίδοσης αναίρεσης σε κάτοικο αλλοδαπής σε 60 ημέρες από 90 και η καταχρηστική προθεσμία αναίρεσης σε 2 χρόνια από 3, όπως και της έφεσης (άρθρο 564)

- αν ο εισηγητής κρίνει ότι η αίτηση αναίρεσης είναι απαράδεκτη δεν συντάσσει πλέον συνοπτική έκθεση, αλλά αναπτύσσει προφορικά τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ματαιωθεί η συζήτηση της αναίρεσης, σε τριμελές συμβούλιο απαρτιζόμενο από τον Πρόεδρο του Α.Π. και δύο αρεοπαγίτες. Με ομόφωνη απόφασή του το συμβούλιο εκδίδει διάταξη με την οποία ματαιώνεται η συζήτηση. Ο αναιρεσείων μπορεί με αίτησή του, εντός 60 ημερών από την επίδοση της διάταξης να ζητήσει την συζήτηση της υπόθεσης, καταθέτοντας και παράβολο. Στη σύνθεση του δικαστηρίου δεν μετέχουν τα μέλη του συμβουλίου (άρθρο 571). 

- η αγόρευση συνηγόρων στον Άρειο Πάγο γίνεται προαιρετική (άρθρο 574)

- στις ειδικές διαδικασίες, τα περιεχόμενα στις προτάσεις μέσα άμυνας και επίθεσης αναπτύσσονται προφορικά και καταχωρούνται στα πρακτικά διαφορετικά δεν λαμβάνονται υπόψη (άρθρο 591)

- στις οικογενειακές διαφορές (ειδική διαδικασία)  εντάσσονται και αυτές από την ελεύθερη συμβίωση (άρθρο 592)

- στις περιουσιακές διαφορές (ειδική διαδικασία) εντάσσονται οι μισθωτικές, οι διαφορές από την οριζόντια και κάθετη ιδιοκτησία, οι εργατικές, οι διαφορές επαγγελματιών και οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης, αμοιβές, αυτοκίνητα, δημοσιεύματα, ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές (άρθρο 614). Σε αυτή την διαδικασία ρητώς εντάσσονται και οι διαφορές που αφορούν αποζημιώσεις για ζημιά οποιασδήποτε μορφής που προκλήθηκε, εκτός των άλλων, μέσω διαδικτύου και συναφών μέσων. 

- oι υποθέσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας επανέρχονται στο μονομελές πρωτοδικείο, από το ειρηνοδικείο (άρθρο 740)

- αλλαγές στην αναγκαστική εκτέλεση 

Tο Δικαστήριο Ε.Ε. επιτρέπει το embedding σε video χωρίς άδεια του δικαιούχου

Η εταιρία BestWater International κατασκευάζει και εμπορεύεται συστήματα φίλτρων νερού και έχει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης ενός video διάρκειας δύο λεπτών, το οποίο αφορούσε το θέμα της ρύπανσης των υδάτων  και το οποίο παρήγαγε για διαφημιστικούς σκοπούς. Το video αυτό αναρτήθηκε στο YouTube χωρίς την συγκατάθεση της BestWater, όπως η ίδια ισχυρίστηκε. 

Kάποιοι ανταγωνιστές της BestWater ενέθεσαν το video από το YouTube σε δική τους ιστοσελίδα (embedding). Tότε, η BestWater θεωρώντας ότι οι ανταγωνιστές παρουσίασαν το video στο κοινό, χωρίς την άδεια που προβλέπεται από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, στράφηκε δικαστικά εναντίον τους, για να σταματήσουν την χρήση του video και ζήτησε και αποζημίωση. Η υπόθεση έφτασε στο ανώτατο δικαστήριο, το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Γερμανίας, το οποίο  υπέβαλε ένα προδικαστικό ερώτημα για την ορθή ερμηνεία του ενωσιακού δικαίου σχετικά με την ένθεση (embedding) οπτικοακουαστικού υλικού (video) που βρίσκεται αναρτημένο σε τρίτη ιστοσελίδα. To ερώτημα υποβλήθηκε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο εξέδωσε την απόφασή του για το θέμα αυτό την 21.10.2014. Το ερώτημα ήταν ουσιαστικά: αποτελεί "παρουσίαση στο κοινό" (για την οποία απαιτείται άδεια) το embedding του video ή όχι; Δηλαδή, παραβιάστηκε η πνευματική ιδιοκτησία με το embedding χωρίς άδεια ή όχι;

Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με διάταξη της 21ης Οκτβωρίου 2014 έκρινε ότι το θέμα ταυτίζεται με την απόφαση που είχε λάβει στην υπόθεση Svesnsson, η οποία αφορούσε link σε νόμιμα δημοσιευμένα άρθρα και όχι embedding προς video που δεν είχε αναρτηθεί με την συγκατάθεση του δικαιούχου των δικαιωμάτων. Γι' αυτό το ΔΕΕ δεν εξέδωσε εκ νέου "απόφαση", αλλά "διάταξη", καθώς η νομοθεσία προβλέπει την δυνατότητα αυτή, όταν το νομικό θέμα έχει ήδη κριθεί σε προηγούμενη απόφαση.  To Δικαστήριο έκρινε ότι αφού το κοινό μπορούσε ήδη να δει ελεύθερα το video στο YouTube, η ένθεσή του με την μέθοδο του embedding σε μια άλλη ιστοσελίδα δεν συνιστά προβολή σε άλλο κοινό. 

Επομένως, το embedding ενός video που ήδη κυκλοφορεί ελεύθερο στο Διαδίκτυο δεν αποτελεί "παρουσίασή του σε νέο κοινό", ώστε να χρειάζεται την άδεια από τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων. 

Κατά τη γνώμη μου, με την διάταξή του αυτή, το Δικαστήριο κατέστησε σαφές ότι ισχύουν οι ίδιες νομικές σκέψεις τόσο για την περίπτωση που κάποιος τοποθετεί links προς έργα τα οποία έχουν νόμιμα αναρτηθεί σε τρίτη ιστοσελίδα, όσο και για την περίπτωση κατά την οποία με άλλο αντίστοιχο τεχνικό μέσο, ο επισκέπτης παραπέμπεται σε έργο το οποίο ήταν ελεύθερα προσβάσιμο, ανεξάρτητα από το αν αυτή η ελεύθερη πρόσβαση ήταν με την συγκατάθεση του δημιουργού ή όχι. Το Δικαστήριο της ΕΕ καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα στις δύο αποφάσεις (Svensson και BestWater), ότι δηλαδή δεν είναι "νέα παρουσίαση στο κοινό" κάτι που βρίσκεται ήδη ελεύθερα διαθέσιμο στο Διαδίκτυο, καθιστώντας νομικά αδιάφορο για την ευθύνη του παραπέμποντος την νομιμότητα ή μη της αρχικής ανάρτησης. 

Η σύγχυση της πολιτικής λογοδοσίας με τις πελατειακές σχέσεις

Βιβλίο:
Χρυσάφης Ιορδάνογλου
"Κράτος και Ομάδες Συμφερόντων - Μια κριτική της παραδεδεγμένης σοφίας"

Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η αντίκρουση ορισμένων παραδοχών που διαμορφώθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες από θεωρητικούς του κοινωνιολογικού μεταπολιτευτικού μοντέλου που επικράτησε στην Ελλάδα. Οι παραδοχές συνοψίζονται σε δύο ισχυρισμούς: α) το πελατειακό σύστημα είναι μια θεσμοποιημένη μορφή διαφθοράς της πολιτικής ζωής και β) το πρόβλημα είναι η ατροφική κοινωνία των πολιτών σε αντίθεση με την υπερτροφία των πολιτικών θεσμών και του κράτους. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου αναλύεται το πρόβλημα των πελατειακών σχέσεων, ενώ στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζεται το "δίπολο" υπετροφικό κράτος - ασθενής κοινωνία των πολιτών. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι πελατειακές σχέσεις δεν είναι αυτό που νομίζουμε και ότι η κοινωνία των πολιτών δεν είναι καθόλου ατροφική στην Ελλάδα σε σχέση με το κράτος. Αυτή είναι συνοπτικά η "κριτική της παραδεδεγμένης σοφίας" που αναπτύσσεται στο δοκίμιο με οργανωμένα επιχειρήματα.

Ο συγγραφέας επιπλήττει όσους υπό την σκέπη των πελατειακών σχέσεων υπάγουν τόσο το ρουσφέτι και τις σχέσεις πατρωνίας πολιτικών - ψηφοφόρων, όσο και τις υποχωρήσεις των πολιτικών σε οργανωμένα επαγγελματικά συμφέροντα που επιδικώκουν την διατήρηση ειδικών προνομίων. Άλλο το ρουσφέτι, άλλο η προσοδοθηρία, λέει ορθά ο Ιορδάνογλου, φτάνοντας, όμως, στο σημείο να υποστηρίζει ότι οι πελατειακές σχέσεις, τις οποίες περιορίζει τελικά στα ρουσφέτια, δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων! Ως απόδειξη παραθέτει, μεταξύ άλλων, ότι το γεγονός ότι οι διορισμοί δεν έσωσαν εκλογικά την ΝΔ το 1981 ή το ΠΑΣΟΚ το 1989. Ο ισχυρισμός όμως είναι ελλιπής: οι διορισμοί δεν έσωσαν, αλλά οι υποσχέσεις (και) διορισμών έφεραν το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 και το 1985 - ο μη προνομιούχος Έλληνας θα μπορούσε να γίνει δημόσιος υπάλληλος μετά από δεκαετίες διώξεων - καθώς και την ΝΔ το 1990 που είχε υποσχεθεί προεκλογικά (και) 100.000 νέες θέσεις εργασίας. Θεωρώ ότι οι συλλογικές διεκδικήσεις κεκτημένων από επαγγελματικές οργανώσεις έχουν κατασυκοφαντηθεί τα τελευταία χρόνια από όσους αναζητούν διαρκώς στρεβλώσεις στην ελεύθερη αγορά που θεωρούν, εσφαλμένα, ότι είναι μια ενιαία οντότητα, χωρίς ειδικότερες συνθήκες ενάσκησης κάθε επαγγέλματος αλλά και πρόσβασης σε υπηρεσίας που επιβάλλει κάποτε και εξαιρέσεις ή και προστατευτικές ρυθμίσεις. Σαφώς υπάρχουν και στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, αλλά αυτές δεν είναι πάντοτε όσες προσδιορίζουν εργαστηριακά οι γραφειοκράτες διεθνών οργανισμών με τις δικές τους ιδεολογικές αγκυλώσεις που κάποτε παρουσιάζουν και ως νομικά ή οικονομικά θέσφατα. Επομένως, οι διεκδικήσεις των ομάδων συμφερόντων όντως δεν πρέπει να εντάσσονται συλλήβδην στην ανάλυση περί πελατειακού κράτους, γιατί κάτι τέτοιο συνιστά σοβαρό μεθοδολογικό σφάλμα. Αλλά, από εκεί και πέρα, το συμπέρασμα ότι η επιμονή ορισμένων επαγγελματικών οργανώσεων σε προνόμια εντελώς άσχετα και με τις δικές τους υπηρεσίες δεν αποτελεί δήθεν πελατειακή εξάρτηση των πολιτικών είναι μια αυθαίρετη γενίκευση. Γενίκευση που αγνοεί και την μεταπήδηση επιφανών "εργατοπατέρων" από τον συνδικαλισμό στην κεντρική πολιτική σκηνή, με την παρακαταθήκη συμπαγών δεξαμενών ψήφων.

Έπειτα, ο συγγραφέας αρνείται ότι η κοινωνία των πολιτών είναι ατροφική στην Ελλάδα, καθώς υποστηρίζει ως πιο ρεαλιστική θεώρηση την ένταξη και των ομάδων συμφερόντων στην έννοια της κοινωνίας των πολιτών. Κακώς, ισχυρίζεται ο Ιορδάνογλου, εξαιρούνται οι ομάδες συμφερόντων από τις συλλογικότητες πολιτών που διακρίνουμε σε "καλές" (=κοινωνία των πολιτών) και "κακές" (=συνδικαλιστικές οργανώσεις). Πιο πειστικό, γράφει, είναι να θεωρήσουμε ότι οι ομάδες συμφερόντων είναι μέρος της κοινωνίας των πολιτών, η οποία έτσι δεν είναι βέβαια ατροφική, αλλά κάνει ό,τι θέλει τους πολιτικούς. Η προσέγγιση αυτή, του δεύτερου μέρους του βιβλίου, υποπίπτει σε άλλο ένα σοβαρό πραγματολογικό σφάλμα. Οι συμμετέχοντες στις επαγγελματικές ενώσεις δεν προβάλλουν τις διεκδικήσεις τους γενικά ως πολίτες, αλλά ως οργανωμένοι επαγγελματίες. Δεν προβάλλουν τα αιτήματά τους ως ωφέλιμα για την κοινωνία εν όλω, αλλά για τους ίδιους και τους πελάτες τους και μπορεί να έχουν και δίκιο. Πάντως, δεν έρχονται ως τρίτοι συμπαραστάτες ή συνοδοιπόροι για την υποστήριξη δίκαιων αιτημάτων των άλλων, αλλά δικών τους. Το lobbying είναι μια θεμιτή διαδικασία, σε άλλες χώρες αποτελεί και ρυθμισμένο επάγγελμα, αλλά πουθενά τα lobbies ή interest groups έχουν καταλογογραφηθεί ως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ένας σύλλογος για τα δικαιώματα των πεζών αφορά συνολικά την κοινωνία (και τους οδηγούς!) και εν δυνάμει κάθε πολίτης, μπορεί να γίνει μέλος του. Μια επαγγελματική οργάνωση όμως, αφορά αποκλειστικά τα συμφέροντα των μελών της και κάποτε των πελατών τους, όχι κάθε πολίτη, όχι την κοινωνία εν όλω. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε μια συλλογικότητα στην οποία προεξάρχει η ιδιότητα του πολίτη, στην δεύτερη η ιδιότητα του επαγγελματία. Οι επαγγελματικοί σύλλογοι στην Ελλάδα, σε πολλές περιπτώσεις, είναι οργανωμένοι ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, δηλαδή αποτελούν κράτος με την οργανική του όρου έννοια. Η ένταξή τους στην κοινωνία των πολιτών θα ισοδυναμούσε με την σοβαρή εννοιακή υπέρβαση της ταύτισης του κράτους με την κοινωνία. Επομένως, η ένταξη των ομάδων συμφερόντων στην κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να υποστηριχθεί με τα γνωστά ερμηνευτικά εργαλεία. Η κοινωνία των πολιτών ως το σύνολο των συλλογικοτήτων που προβάλλει αιτήματα που αφορούν την κοινωνία εν όλω και ασκεί πίεση στην εξουσία μέσω των εργαλείων λογοδοσίας και διαφάνειας παραμένει ατροφική και είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τις οργανώσεις επαγγελματικών συμφερόντων που πράγματι έχουν αυξημένη πολιτική δύναμη στην Ελλάδα.

Ενώ επιμένει στο πρώτο μέρος ο συγγραφέας ότι οι ομάδες συμφερόντων είναι οντότητες διακριτές από τους μεμονωμένους πολίτες που ζητούν ρουσφέτια, στο δεύτερο μέρος, ανάστροφα, αρνείται την διακριτότητά των ομάδων συμφερόντων από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Στην ουσία το βιβλίο υποστηρίζει ότι η αποτυχία του μεταπολιτευτικού μοντέλου διακυβέρνησης οφείλεται όχι στις πελατειακές σχέσεις αλλά σε μια κακώς νοούμενη σύνδεση της υποχρέωσης λογοδοσίας των πολιτικών απέναντι στις ομάδες συμφερόντων που παράγουν πολιτικό κόστος και όφελος όχι υπέρ της κοινωνίας, αλλά υπέρ συντεχνιακών διεκδικήσεων. Η λογοδοσία, όμως, αποτελεί δομικό στοιχείο της δημοκρατίας και ως έννοια είναι απολύτως διακριτή από τις πελατειακές σχέσεις και βρίσκεται στον αντίποδα τους. Η λογοδοσία μπορεί να έχει και στόχο τις ανισότητες που συνεπάγεται η υποχώρηση σε ομάδες συμφερόντων και αυτό υποτιμάται πλήρως από την ανάλυση του βιβλίου. Λογοδοσία και διαφάνεια είναι δύο στοιχεία εμβάθυνσης της δημοκρατίας και συνιστούν αποστολή των ενεργών πολιτών που μπορούν, με όσα συνταγματικά εργαλεία διαθέτουν, να καυτηριάζουν και να ελέγχουν την εξουσία για πελατειακές σχέσεις και εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων. Οι εκλογικοί εκβιασμοί για τον προσπορισμό ιδίου οφέλους δεν έχουν σχέση με την λογοδοσία και αποτελούν μια στρέβλωση που εμπίπτει στην έννοια της διαφθοράς, όπως την ορίζει η παγκόσμια οργάνωση Διεθνής Διαφάνεια. Οι αντιστίξεις αυτές λείπουν από την ανάλυση του βιβλίου και έχουν οδηγήσει τον συγγραφέα σε ενδιαφέρουσες αντικρούσεις αλλά και σοβαρές υπερβάσεις, αστοχίες και εσφαλμένα συμπεράσματα. 

Συνήγοροι του πολίτη στον υπαρκτό σοσιαλισμό

Είναι γνωστή η αντίθεση δημοτικών παρατάξεων που πρόσκεινται στο ΚΚΕ ή στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ, κάποτε και στον ΣΥΡΙΖΑ, ως προς τον θεσμό του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Αναφέρουν ότι πρόκειται για έναν αντιλαϊκό θεσμό, που ήδη από τον τίτλο υποδηλώνει την πρόθεση "συμφιλίωσης" των πολιτών με το κεφάλαιο και την απορρόφηση της λαϊκής αγανάκτησης και οργής, ενώ οι νόμοι των οποίων ελέγχει την ορθή εφαρμογή είναι οι αντιλαϊκοί νόμοι της ΕΕ και του ΔΝΤ. Αυτή ήταν περίπου και η στάση του ΚΚΕ όταν το 1997 συζητήθηκε στην Βουλή και ο νόμος για τον Συνήγορο του Πολίτη: θα αποτελούσε ένα κυτίο παραπόνων χωρίς καμία ουσιαστική βοήθεια για τους εργαζόμενους. 

Φαίνεται ότι στο επίκεντρο της ανάλυσης αυτής βρίσκεται η ίδια η λογική της διαμεσολάβησης, η οποία εμφανίζεται ως απορριπτέα για ιδεολογικούς λόγους. Ωστόσο, το ΚΚΕ πρωτοστάτησε εναντίον της κατάργησης του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) όπως έχει καταγραφεί στον Ριζοσπάστη (βλ. εδώ).Οι κινητοποιήσεις του ΠΑΜΕ τον Αύγουστο του 2014 είχαν στο στόχαστρο την τροπολογία με την οποία θα καθίστατο δυσχερέστερη η προσφυγή των συνδικαλιστικών φορέων στον ΟΜΕΔ. Εκεί το κίνημα καταδίκασε την δυσχέρανση στην προσφυγή σε έναν θεσμό διαμεσολάβησης και διαιτησίας που εξ ορισμού καλείται να επιλύσει τις διαφορές εργαζομένων-εργοδοτών όσον αφορά τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Αντίθετα, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης προφανώς δεν διαμεσολαβεί μεταξύ δημοτών και επιχειρήσεων, αλλά μεταξύ αυτών και των δημοτικών υπηρεσιών όταν υπάρχουν προβλήματα κακοδιοίκησης. Είναι ανακριβές επίσης ότι οι Συμπαραστάτες εφαρμόζουν "αντιλαϊκούς νόμους". Εξοπλισμένοι με θεσμική ανεξαρτησία, οι Συμπαραστάτες δεν δίστασαν να διαπιστώσουν την αντισυνταγματικότητα νόμων και να ζητήσουν από τις υπηρεσίες να μην τους εφαρμόσουν, όπως συνέβη στην Περιφέρεια Αττικής με την σχετική Ειδική Πρόταση της Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης για την αξιολόγηση των υπαλλήλων (βλ. εδώ), την Ειδική Πρόταση του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης Δήμου Αλεξανδρούπολης σχετικά με την μεταβίβαση κάμπινγκ στο ΤΑΙΠΕΔ (βλ. εδώ) και πολλές άλλες αντίστοιχες παρεμβάσεις. Αυτά, έχω την εντύπωση ότι δεν έχουν ληφθεί υπόψη και καλό θα ήταν να εξεταστούν, σε συνδυασμό και με την στάση του ΚΚΕ ως προς τον ΟΜΕΔ. 

Πέραν αυτών, ο θεσμός δεν ήταν άγνωστος στον υπαρκτό σοσιαλισμό.

ΕΣΣΔ - ο Δημόσιος Επίτροπος ("Procuratura", Генеральный прокурор СССР)

Το γραφείο του Δημοσίου Επιτρόπου της ΕΣΣΔ ιδρύθηκε το 1936 και ο επικεφαλής του ονομαζόταν Δημόσιος Επίτροπος της ΕΣΣΔ μέχρι το 1946, οπότε ο τίτλος άλλαξε σε Γενικός Επίτροπος της ΕΣΣΔ. Σύμφωνα με το σοβιετικό Σύνταγμα του 1936, ο Γενικός Επίτροπος ως ανεξάρτητη αρχή ασκούσε τον ανώτατο κρατικό έλεγχο της ορθής εφαρμογής των νόμων από όλους τους υπουργούς, τις υπηρεσίες, τα ιδρύματα και τις επιχειρήσεις των διοικητικών και εκτελεστικών οργάνων των τοπικών Σοβιέτ, των δημόσιων αξιωματούχων (συμπεριλαμβανομένων των δικαστών) και των πολιτών. Επιβοηθούσε επίσης τους υποεπιτρόπους που ασκούσαν τις ίδιες λειτουργίες. Ο Επίτροπος διοριζόταν από το Ανώτατο Σοβιέτ για 7 χρόνια και διόριζε τους τοπικούς επιτρόπους που υπηρετούσαν στις σοβιετικές δημοκρατίες και σε άλλες αυτόνομες οντότητες της ΕΣΣΔ. Ο Επίτροπος δεχόταν ατομικές καταγγελίες από τους πολίτες για παραβιάσεις των δικαιωμάτων και ελευθεριών τους που προέβλεπε το σοβιετικό δίκαιο και είχε δικαίωμα να εισηγείται προτάσεις στο Προεδρείο του Σοβιέτ για την νομοθετική επίλυση προβλημάτων. Υπέβαλε ετήσια έκθεση στο Σοβιέτ. Επίσης συμμετείχε στις συνεδριάσεις της Ολομέλειας του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΣΣΔ (Encyclopedia of Soviet Law, p.623). 

Στην διεθνή βιβλιογραφία έχει αναγνωριστεί ότι ο Δημόσιος Επίτροπος της ΕΣΣΔ (καθώς και άλλων σοσιαλιστικών δημοκρατιών) είναι θεσμός συγγενικός με τον Ombudsman και παρουσιάζει ορισμένες ταυτόσημες λειτουργίες΄(Colin T. Reid, "Τhe Ombudsman's cousin: the Procuracy in the socialst States", Public Law, Vol. 1986, Elena Osipova, “Birth, development and progressive institutionalization of the ombudsman in the russian legal and political system"). Ωστόσο, οι αρμοδιότητές του παραπέμπουν και σε αυτές ενός Γενικού Εισαγγελέα. 
Σύμφωνα με την Wikipedia, από το 1933 έως το 1992 υπηρέτησαν συνολικά 11 Δημόσιοι Επίτροποι στην ΕΣΣΔ.

Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας - η Συνήγορος των Δικαιωμάτων των Πολιτών

Εύα Λετόφσκα,
η πρώτη Συνήγορος

Στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας ιδρύθηκε με νόμο του 1987 ο θεσμός του "Συνηγόρου των Δικαιωμάτων των Πολιτών" (Rzecznik Praw Obywatelskich). Ο θεσμός κατοχυρώθηκε και συνταγματικά στην Πολωνία. Ο Συνήγορος ορίζεται με πράξη της Βουλής και έγκριση της Γερουσίας, με πενταετή θητεία.Η καθηγήτρια Εύα Λετόφσκα, πρώτη Συνήγορος παρέμεινε στο αξίωμα και μετά την πτώση του κομμουνισμού, από τον Νοέμβριο του 1987, έως τον Φεβρουάριο του 1992. Ο θεσμός πλέον ονομάζεται Υπερασπιστής Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ("Human Rights Defender"), σύμφωνα με την αγγλική εκδοχή της ιστοσελίδας του. Έχει τις κλασικές αρμοδιότητες Συνηγόρου του Πολίτη. 

Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας - ο Γενικός Επίτροπος

Το Γραφείο του Γενικού Επιτρόπου ασκούσε την εποπτεία ως προς την ορθή εφαρμογή και τήρηση των νόμων και κανονισμών. Ο Γενικός Επίτροπος διοριζόταν από τον Πρόεδρο, είναι υπόλογος μόνο στην Συνέλευση (Βουλή), ενώ σύμφωνα με την βιβλιογραφία ο ρόλος του θεωρείτο πολύ ισχυρότερος από αυτόν των δικαστηρίων (Communist Regime in Eastern Europe). 

Mπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας - "Defensoria del Pueblo"

La Defensora del Pueblo

Mε το Σύνταγμα της Βενεζουέλας του 1999 προβλέφθηκε ο θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη, στην ιστοσελίδα του οποίου αναφέρεται ότι η επιρροή για την ίδρυσή του δεν είναι μόνο ο Ombudsman, αλλά και οι εκπαιδευτικές αρχές της ηθικής δύναμης, κατά την πολιτική διδασκαλία του Σιμόν Μπολιβάρ. Ο Συνήγορος εκλέγεται και παύεται από το Κοινοβούλιο, στο οποίο υποβάλλει ετήσιες και ειδικές εκθέσεις. H Συνήγορος του Πολίτη, Gabriela del Mar Ramírez είναι κοινωνική λειτουργός.


Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας - Πολιτικός Επίτροπος

Αν δούμε με ευρύτητα τον ρόλο του Πολιτικού Επιτρόπου και την γενικότερη λειτουργία του στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος, θα διαπιστώσουμε ότι ορισμένες αρμοδιότητες του ήταν συγγενείς με αυτές ενός Ombudsman. 

"Ο θεσμός του Πολιτικού Επιτρόπου εισάγεται τον Δεκέμβριο του 1947 ή τον Ιανουάριο του 1948 και λειτουργούσαν σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας από λόχο μέχρι Γενικό Αρχηγείο. Ο Πολιτικός Επίτροπος ήταν ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ στις μονάδες του ΔΣΕ. Ήταν υπεύθυνος για την πολιτική καθοδήγηση και τη διαφώτιση των ανταρτών, τη διατήρηση του ηθικού, τη διασφάλιση της πειθαρχίας, την επαγρύπνηση απέναντι στους εχθρούς, την ανάλυση των πολιτικών αποφάσεων της κομματικής ηγεσίας αλλά και για την αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων των μαχητών που συνδέονταν με την επιμελητεία και τον εφοδιασμό. Ο Πολιτικός Επίτροπος  είχε την ευθύνη να συγκαλεί σε τακτική βάση συζητήσεις («δημοκρατικές συνελεύσεις») στις οποίες συμμετείχαν οι μαχητές της μονάδας. Στις δημοκρατικές συνελεύσεις, οι οποίες συνήθως συγκαλούνταν συνήθως μετά από κάποια μάχη (αλλά και κατά τη διάρκεια πορειών), συζητιούνταν ο τρόπος διεξαγωγής της μάχης, η συμπεριφορά των μαχητών, τα προβλήματα καθημερινότητας, γινόταν κριτική και αυτοκριτική για λάθη ή παραλείψεις, κοκ". (βλ. εδώ). 

Αν και δεν ήταν ανεξάρτητη αρχή, ο Επίτροπος ήταν ουσιαστικά ένας πολιτικός διαμεσολαβητής ανάμεσα στα μέλη του ΔΣΕ και στην στρατιωτική ηγεσία ("συνήγορος του οπλίτη" θα λέγαμε σήμερα).  Ένας από τους πιο γνωστούς Πολιτικούς Επιτρόπους ήταν ο Νίκος Μπελογιάννης, στην 10η Μεραρχία του ΔΣΕ.

H διαμεσολάβηση UNESCO για την υπόθεση των γλυπτών του Παρθενώνα

Επί πολλά χρόνια στην ατζέντα της UNESCO (Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτισμικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών) υπάρχει η προσπάθεια για την συνεννόηση της Ελληνικής και της Βρετανικής πλευράς για το ζήτημα των γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Στο πλαίσιο του Οργανισμού λειτουργεί η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Προώθηση της Επιστροφής Πολιτισμικών Αγαθών στην Χώρα Προέλευσής, η οποία επί χρόνια συνεδριάζει για το θέμα (βλ. π.χ. την 9η συνεδρίαση του 1996, όπου η βρετανική πλευρά ζητά πληροφορίες για τα νομικά επιχειρήματα που δόθηκαν στην προηγούμενη συνεδρίαση). 

Τον Σεπτέμβριο του 2010, προκειμένου προφανώς να τυποποιήσει και να παγιώσει την διαδικασία, η Διακυβερνητική Επιτροπή θέσπισε τους νέους Κανόνες Διαμεσολάβησης (Mediation and Conciliation) για υποθέσεις που αφορούν αιτήματα επιστροφής πολιτισμικών αγαθών. Σύμφωνα με τους Κανόνες, ως διαμεσολάβηση ορίζεται η διαδικασία σύμφωνα με την οποία και τα δύο μέρη συμφωνούν την παρέμβαση ενός τρίτου για την επιβοήθησαν τους ώστε να βρουν μια φιλική λύση στην διαφορά που σχετίζεται με την επιστροφή πολιτισμικής κληρονομιάς. 

Επομένως, δεν αρκεί να "προσφύγει" μία χώρα στην UNESCO, αλλά θα πρέπει και η άλλη χώρα να συμφωνήσει στην διαδικασία της διαμεσολάβησης. Βασική αρχή σύμφωνα με τους Κανόνες είναι η εμπιστευτικότητα της διαμεσολάβησης, δηλαδή η μη δημόσια διεξαγωγή της διαδικασίας. Βασικές αρχές είναι επίσης η δικαιοσύνη, η ανεξαρτησία και η καλή πίστη του Διαμεσολαβητή.  Ο Διαμεσολαβητής έχει την αποστολή να συμβάλλει στην επίλυση της διαφοράς με βάση το διεθνές δίκαιο και αναγνωρισμένες αρχές. Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με μια δικαστική διαδικασία, τα εργαλεία επίλυσης της διαφοράς δεν περιορίζονται στους νομικούς κανόνες, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν και άλλες αρχές, αρκεί φυσικά να γίνουν αποδεκτές από τα μέρη, αφού η δεσμευτικότητα απορρέει μόνο από την διαμόρφωση της συμφωνίας.

Ο Διαμεσολαβητής διορίζεται με κοινή απόφαση των δύο κρατών. Αυτό πρέπει να γίνει εντός εξήντα (60) ημερών από την υποβολή του αιτήματος διαμεσολάβησης εκ μέρους των χωρών. Εάν τα κράτη δεν συμφωνήσουν, τότε ο Διαμεσολαβητής διορίζεται με απόφαση του Γενικού Διευθυντή της UNESCO, ύστερα από διαβούλευση με τα μέρη, το ταχύτερο δυνατό. Αν ο Διαμεσολαβητής παραβιάσει τις βασικές αρχές, ένα από τα μέρη έχει δικαίωμα να ζητήσει την αντικατάστασή του. 

Τα κράτη προσκομίζουν όλο το γραπτό υλικό που αφορά την υπόθεση στον Διαμεσολαβητής και λαμβάνουν τα αντίστοιχα έγγραφα του άλλου μέρους. Ο Διαμεσολαβητής ορίζει τον τόπο, τον χρόνο και την γλώσσα των συναντήσεων που θα ακολουθήσουν. Ο Διαμεσολαβητής έχει αρμοδιότητα να διεξάγει και ο ίδιος έρευνα για την διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών που αφορούν την υπόθεση. Εάν το ζητήσουν οι συμμετέχοντες, ο Διαμεσολαβητής μπορεί να εξετάσει μάρτυρες, ειδικούς ή άλλους τρίτους για θέματα απόδειξης.Οι διαβουλεύσεις είναι εμπιστευτικές, δεν τηρούνται πρακτικά και τα έγγραφα που θα συγκεντρωθούν από την διαδικασία δεν επιτρέπεται να δημοσιευθούν εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία των μερών. Ο Διαμεσολαβητής μπορεί να πραγματοποιεί συναντήσεις και με κάθε μέρος χωριστά, τηρώντας τις βασικές αρχές και χωρίς να μεταφέρει οποιαδήποτε πληροφορία στην άλλη πλευρά, αν δεν του έχει ζητηθεί. Ο Διαμεσολαβητής επιδιώκει να επιβοηθήσει τα μέρη να φτάσουν σε συμφωνία, εντός ενός έτους από τον διορισμό του, εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία των μερών. Τα μέρη μπορούν να ορίζουν μια προθεσμία για την κατάληξη σε συμφωνία. 

Η εξέλιξη της διαδικασίας μπορεί να είναι είτε η συμφωνία, είτε η λήξη χρόνου χωρίς συμφωνία, είτε και η αποχώρηση ενός μέρους από την διαμεσολάβηση. Η τυχόν συμφωνία είναι δεσμευτική για τα μέρη, εάν τα ίδια αποφασίσουν να είναι δεσμευτική. Τα έξοδα μοιράζονται τα δύο μέρη, εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία.

Στην 19η Συνεδρίαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής που έλαβε χώρα την 1-2 Οκτωβρίου 2013 (βλ. εδώ) εκδόθηκε η Σύσταση 19.COM 8, η οποία έχει ως εξής:

"Η Επιτροπή, 

Ανακαλώντας τις σχετικές συστάσεις της UNESCO που εκφράζουν την διαρκή ανησυχία της για την επίλυση του ζητήματος των Γλυπτών του Παρθενώνα,
1. Αναγνωρίζει την αποδοτική συνεργασία της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου σε πολιτισμικά θέματα και εκφράζει την ευχή ότι αυτό θα συνεχιστεί για την επιβοήθηση των σχετικών συζητήσεων που είναι σε εξέλιξη όσον αφορά την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα,
2. Ανακαλώντας ότι τον προηγούμενο Αύγουστο εστάλη στην UNESCO μια επίσημη επιστολή στην Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και στο Βρετανικό Μουσείο αναφέροντας ότι:

"Νωρίτερα σε αυτόν τον χρόνο, οι Ελληνικές αρχές προσέγγισαν την UNESCO με αίτημα για παροχή των υπηρεσιών του Οργανισμού προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα συμφωνίας του Ηνωμένου Βασιλείου στην διαδικασία που προβλέπουν οι Κανονισμοί Διαμεσολάβησης (που θεσπίστηκαν το 2010) στο πλαίσιο της Διακυβερνητικής Επιτροπής και σημειώνει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει απαντήσει ακόμη στην UNESCO παρ΄ όλο που κατά την 19η Συνεδρίαση αναγνώρισε ότι η UNESCO είναι έτοιμη να υποβοηθήσει συζητήσεις διαμεσολάβησης. 
3. Καλεί τον Γενικό Διευθυντή να επιβοηθήσει τον προγραμματισμό των αναγκαίων συναντήσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και στο Ηνωμένο Βασίλειο, με σκοπό την επίτευξη κοινά αποδεκτής λύσης για το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα και καλεί τα δύο μέρη να εξετάσουν την προσφυγή στην διαδικασία της διαμεσολάβησης, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα έχει ήδη ζητήσει διαμεσολάβηση."

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση,  η UNESCO ζήτησε από την Βρετανική πλευρά να απαντήσει εντός 6 μηνών εάν δέχεται την πρόταση για προσφυγή σε διαμεσολάβηση. Σύμφωνα με δήλωση κυβερνητικού στελέχους του Ηνωμένου Βασιλείου στο Κοινοβούλιο, η Βρετανική πλευρά θα απαντήσει. 

Η έρευνα δεν κινδυνεύει από το δικαίωμα στην λήθη

Δεν συμμερίζομαι τις ανησυχίες που διατυπώνονται δημοσίως σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις για την αναγνώριση ενός «δικαιώματος στη λήθη» από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διεκτραγωδείται ότι θα επιβληθούν νέοι κανόνες λογοκρισίας και παρεμπόδισης πρόσβασης στην διαδικτυακή ενημέρωση, με αποτέλεσμα την κατίσχυση της ιδιωτικότητας έναντι της διαφάνειας και την αχρήστευση των τεχνολογικών εργαλείων που διευκολύνουν την ιστορική έρευνα, την επιστημονική αναζήτηση και την δημοσιογραφία. Η ηρεμία μου οφείλεται στο ότι οι ανησυχούντες δεν έχουν, φαίνεται, αντιληφθεί την περιορισμένη έκταση και το στενό πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται ότι δεν έχουν καν διαβάσει την απόφαση του Δικαστηρίου της Ε.Ε. που σχολιάζουν ή το σχέδιο Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων που συζητείται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ας ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, ορισμένα ζητήματα ορολογίας που είναι καθοριστικά για το «δικαίωμα στη λήθη».

Με τον όρο «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» νοείται κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε φυσικό πρόσωπο, η ταυτότητα του οποίου είναι γνωστή ή μπορεί να προσδιοριστεί με μια σειρά από κριτήρια. Πρόκειται για τον ορισμό που κατοχυρώνεται σε όλες τις νομοθεσίες των κρατών της Ε.Ε. Αυτή η, εκ πρώτης όψεως, γενικόλογη διατύπωση εξαιρεί, πρώτα, τους νεκρούς: φυσικά πρόσωπα είναι μόνο όσοι βρίσκονται στη ζωή. Άρα, οι ανησυχίες περί εργαλειακής χρήσης του «δικαιώματος στην λήθη» για την εξάλειψη κρίσιμων ιστορικών πληροφοριών από το Διαδίκτυο, καταστατικά, δεν μπορεί να αφορά πρόσωπα τα οποία δεν βρίσκονται στη ζωή – που είναι ενδεχομένως και τα περισσότερα. Για τα «ιστορικά πρόσωπα» που μας άφησαν χρόνους δεν νοείται, λοιπόν, δικαίωμα στην λήθη.

Έπειτα, θα πρέπει να διαχωρίσουμε το ισχύον, το οποίο απλώς επιβεβαίωσε το Δικαστήριο της Ε.Ε., από το σχεδιαζόμενο δίκαιο, δηλαδή το σχέδιο του Κανονισμού. Το ισχύον «δικαίωμα στην λήθη» δεν είναι τίποτε περισσότερο από το δικαίωμα «αντίρρησης» που αναγνωρίζει ήδη από το 1995 η ευρωπαϊκή νομοθεσία σε κάθε άτομο που επιθυμεί να μην τυγχάνουν οι πληροφορίες που το αφορούν αντικείμενο αθέμιτης επεξεργασίας. Κάθε άτομο έχει δικαίωμα να προβάλλει την «αντίρρησή» του για την επεξεργασία των δεδομένων που το αφορούν. Το δικαίωμα αυτό συνεπάγεται μόνο ότι ο «υπεύθυνος επεξεργασίας» των δεδομένων έχει υποχρέωση να συμμορφωθεί με το αίτημα, εφόσον η επεξεργασία είναι αντίθετη σε διατάξεις για την προστασία προσωπικών δεδομένων· εάν απορρίψει το αίτημα, οφείλει να θέσει υπόψη τους λόγους απόρριψης στον αιτούντα και στην αρμόδια ανεξάρτητη αρχή. Το μόνο που προσέθεσε στην ερμηνεία του κανόνα αυτού η απόφαση του Δικαστηρίου της Ε.Ε. είναι ότι «υπεύθυνος επεξεργασίας» είναι και η Google, όταν αναμεταδίδει προσωπικά δεδομένα (όχικάθε πληροφορία!) που διατηρούνται σε ιστοσελίδες τις οποίες καταλογογραφεί. Το θεωρώ στοιχειώδες, καθώς ίσχυε από πάντα, ενώ τώρα έγινε δικαστικά σαφές.

Το σχεδιαζόμενο «δικαίωμα στην λήθη» στον Κανονισμό της Ε.Ε. απλώς προσθέτει άλλη μια υποχρέωση στον υπεύθυνο επεξεργασίας: να ενημερώσει και όλους τους άλλους υπεύθυνους επεξεργασίας που έχουν αντλήσει πληροφορίες από αυτόν, ότι υποβλήθηκε ένα αίτημα διαγραφής. Δεν αρκεί δηλαδή το Google να αφαιρέσει από την καταλογογράφησή του μια ιστοσελίδα που περιέχει αθεμίτως προσωπικά δεδομένα· θα πρέπει να ενημερώσει και τον διαχειριστή της ιστοσελίδας ότι υποβλήθηκε αίτημα αφαίρεσης. Αίτημα με τέτοιο περιεχόμενο δεν μπορεί βεβαίως να γίνεται δεκτό, όταν υποβάλλεται από ένα δημόσιο πρόσωπο ή πρόσωπο της επικαιρότητας για ζητήματα που δεν σχετίζονται με την ιδιωτική του ζωή, όπως με λεπτομέρεια έχει χαρτογραφηθεί ο όρος αυτός εδώ και δεκαετίες από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα είναι ίσης νομικής αξίας με την ελευθερία της έκφρασης, της έρευνας, της πρόσβασης στην πληροφόρηση. Στην πράξη, όμως, η ιδιωτικότητα είναι πολύ πιο ευπαθές αγαθό σε σχέση με την ελεύθερη έκφραση: από τη στιγμή που θα εκτοξευθεί μια πληροφορία στο Διαδίκτυο, θεμιτώς ή μη, μετά δύσκολα μπορεί να ανακληθεί. Το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία και την ελεύθερη κυκλοφορία των προσωπικών δεδομένων δεν εισάγει μονοσήμαντες απαγορεύσεις, αλλά θεσπίζει κανόνες στάθμισης και εγγυήσεις διαφάνειας, ώστε καθένας να γνωρίζει ποιοί, για ποιούς σκοπούς και έως πότε θα χρησιμοποιούν προσωπικές πληροφορίες που τον αφορούν. Ώστε, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να μπορέσει να αντιταχθεί σε παραβάσεις των δικαιωμάτων του και να υπάρχει θεσμικό όργανο για να αποφασίζει με ανεξαρτησία, ειδίκευση και ταχύτητα, ποιός έχει, κάθε φορά, δίκιο.

(Δημοσιεύθηκε με τίτλο "Η αλήθεια και η λήθη" στα "Ενθέματα" της Αυγής, 26.10.2014)