Η αδιαφανής επιλογή των ανώτατων δικαστών

Ο δικαστής στις δημοκρατικές χώρες αποφασίζει με βάση το νόμο και την συνείδησή του. Ενώ ο "νόμος" είναι αντικειμενικά προσβάσιμο κείμενο - άρα προβλέψιμες οι συνέπειες της εφαρμογής του - η "συνείδηση" του δικαστή είναι μια άγνωστη περιοχή - άρα απρόβλεπτη η επιρροή της στην λήψη των αποφάσεων. Αυτό το κενό, ειδικά για τους ανώτατους δικαστικούς σχηματισμούς, καλύπτεται με την εξέταση των υποψήφιων ανώτατων δικαστών από τα εθνικά κοινοβούλια. Αυτές τις ημέρες "ανακρίνεται" εξαντλητικά η κ. H. Kagan, υποψήφια για μια θέση του αμερικάνικου Supreme Court. Οι απαντήσεις της σε καίρια συνταγματικά θέματα των Η.Π.Α. (οπλοφορία, gay rights, σχέσεις κυβέρνησης - ανεξάρτητων αρχών) γνωρίζει ευρύτατη δημοσιότητα και κριτική από τον αμερικάνικο τύπο (βλ. εδώ άρθρο της Washington Post).

Στη Ελλάδα, μας ανακοινώθηκε ότι διορίστηκαν νέοι αντιπρόεδροι των ανώτατων δικαστηρίων (βλ. εδώ άρθρο της Ναυτεμπορικής). Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η επιλογή γίνεται από το Υπουργικό Συμβούλιο (άρθρο 90 παρ. 5), ενώ σύμφωνα με το Ν.3841/2010, στην διαδικασία παρεμβάλλεται και διαδικασία ακρόασης και σύνταξης Γνώμης από την Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής. Αυτές οι ρυθμίσεις έχουν γνωρίσει την αντίδραση ανώτατων δικαστικών, οι οποίοι τις έχουν θεωρήσει αντισυνταγματικές, με το σκεπτικό ότι έτσι αλλοιώνεται το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος που ορίζει μόνο αρμόδιο το Υπουργικό Συμβούλιο (κι οχι τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής) για την επιλογή.

Πάντως, οι νέοι αντιπρόεδροι των ανώτατων δικαστηρίων ορίστηκαν χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιου είδους διάλογος ή παρουσίασή τους σε μια ανοικτή και δημόσια διαδικασία. Πέρα από το βιογραφικό τους που δόθηκε στη δημοσιότητα, υπάρχει σαφέστατα το ζήτημα της γενικότερης αξιολόγησης της προσωπικότητάς τους. Για παράδειγμα, στον κατάλογο των υποψηφίων αντιπροέδρων του Αρείου Πάγου μετείχαν δικαστές οι οποίοι σε υπόθεση βιβλίου για τους Εβραίους είχαν ψηφίσει κατά τρόπον ο οποίος ακυρώνει νομολογιακά την εφαρμογή του Ν.927/1979, ενώ στον κατάλογο των υποψηφίων δεν περιλαμβάνονταν δικαστές που τάχθηκαν με τη μειοψηφία. Χωρίς να αξιολογώ εδώ την ψήφο των δικαστών, σίγουρα το ζήτημα είναι καίριας σημασίας για τα συνταγματικά δικαιώματα της ίσης μεταχείρισης κι αυτό θα έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο εξέτασης των υποψηφίων.

Για την κατάρτιση των υποψηφιοτήτων δεν είχε δημοσιευθεί, απ' όσο γνωρίζω, πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος (όπως έχει γίνει για τη θέση του Έλληνα δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Ούτε εκλήθησαν οι υποψήφιοι ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, ώστε να παρακολουθήσουμε μέσω της απευθείας μετάδοσης της συνεδρίασης, την ακρόασή τους. Διαβάζουμε ότι η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου είναι ομόφωνη. Που βασίζεται άραγε αυτή η ομοφωνία, σε ποια στοιχεία βασίστηκαν οι Υπουργοί;

Δεν μπορεί να αμφιβάλλει κανείς ότι η επιλογή αρκετών γυναικών για τη θέση των αντιπροέδρων είναι μια θετική επιλογή, στη κατεύθυνση της ισότητας και της ευρύτερης "εκπροσώπησης" του πληθυσμού. Όλοι οι διορισθέντες άλλωστε είναι δικαστικοί με δεκαετίες προϋπηρεσίας και είναι πολύ θετικό ότι κάποιοι ξεκίνησαν την καριέρα τους από Ειρηνοδίκες. Η διαδικασία επιλογής τους όμως, δεν έγινε με το βαθμό διαφάνειας που έχει καθορίσει η Κυβέρνηση ως γενική πολιτική για την κατάληψη των δημόσιων θέσεων. Ποιες είναι οι θέσεις αυτών των δικαστών για τα μεγάλα θεσμικά θέματα που θα κληθούν να δικάσουν, όπως ας πούμε οι σχέσεις του εθνικού δικαίου με το ευρωπαϊκό, ο δικαστικός έλεγχος του Μνημονίου, οι καταδίκες της Ελλάδας για παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων σχετικά με την θρησκευτική ελευθερία, την ελευθερία της έκφρασης, τα δικαιώματα των μειονοτήτων; Αυτά όλα γιατί θα πρέπει να τα μάθουμε εκ των υστέρων, ως δικαστικές αποφάσεις, χωρίς να έχουμε εκ των προτέρων μια γενική και δημόσια τοποθέτησή τους;