Δύο Έλληνες που κατοικούν μόνιμα στο εξωτερικό, ενόψει των εκλογών του 2007, ζήτησαν να ασκήσουν το δικαίωμα ψήφου τους στην ελληνική πρεσβεία. Η απάντηση που έλαβαν ήταν αρνητική, για "αντικειμενικούς λόγους" που οφείλονταν στην έλλειψη ρυθμιστικού θεσμικού πλαισίου (νομοθεσίας), παρ' όλο που το Σύνταγμα προβλέπει στο άρθρο 51 την δυνατότητα ψήφου για τους Έλληνες του εξωτερικού. Έτσι, οι δύο Έλληνες προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, επικαλούμενοι παραβίαση του ανθρώπινου δικαιώματος για συμμετοχή σε ελεύθερες εκλογές (άρθρο 3 Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ).
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε δεκτή την προσφυγή τους, καταδικάζοντας την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος ψήφου (απόφαση Σιταρόπουλος και Γιακουμόπουλος εναντίον Ελλάδας, βλ. και δελτίο τύπου). Παρ' όλο που συμφωνώ ότι η Ελλάδα παραβίασε το δικαίωμα συμμετοχής σε ελεύθερες εκλογές, διαφωνώ κάθετα με την αιτιολόγηση της απόφασης.
Το άρθρο 3 ("Δικαίωμα συμμετοχής σε ελεύθερες εκλογές") ορίζει ότι τα κράτη "αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διενεργούν κατά λογικά διαστήματα ελεύθερες μυστικές εκλογές, υπό συνθήκες που επιτρέπουν την ελεύθερη έκφραση της λαϊκής βούλησης ως προς την εκλογή του νομοθετικού σώματος". Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κρίνει ότι αυτό το άρθρο δεν εμπεριέχει την νομική υποχρέωση των Κρατών να διασφαλίζουν και το δικαίωμα ψήφου των εκλογέων που ζουν στο εξωτερικό. Οπότε, κανονικά θα έπρεπε να είχε αθωώσει την Ελλάδα. Όμως, επειδή το Ελληνικό Σύνταγμα αναφέρει στο άρθρο 51 το δικαίωμα ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού κι επειδή το Κράτος δεν έχει λάβει νομοθετιά και οργανωτικά μέτρα για την ενάσκηση του συνταγματικού δικαιώματος, η Ελλάδα καταδικάζεται για παραβίαση του άρθρου 3. Δηλαδή εάν το Σύνταγμα μας δεν το έλεγε, η Ελλάδα δεν θα είχε παραβιάσει την ΕΣΔΑ. Δηλαδή ερμηνεύουμε την ΕΣΔΑ σύμφωνα με το εκάστοτε εθνικό Σύνταγμα, ανατρέποντας την σχέση άμεσης εφαρμογής και υπεροχής του διεθνούς δικαίου έναντι του εσωτερικού δικαίου.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι Ευρωπαίοι αλλά και οι εθνικοί δικαστές έχουν την υποχρέωση της "συναρμογής", κατά την έκφραση του αείμνηστου καθ. Γ. Παπαδημητρίου, των αυξημένης τυπικής ισχύος κειμένων που κατοχυρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δηλαδή να μην αναζητούμε ιεραρχήσεις ανάμεσα σε Σύνταγμα, ΕΣΔΑ, ΔΣΑΠΔ, Χάρτη ΕΕ κλπ, αλλά να τα προσεγγίζουμε όλα ως αλληλοσυμπληρούμενα και ουσιαστικά ως ένα ενιαίο νομικό σώμα, χάριν της καθολικής υπεροχής των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Είναι άλλο όμως αυτό κι άλλο να λες ότι η Ελλάδα παραβιάζει την ΕΣΔΑ λόγω της πληρότητας του Συντάγματός της, ενώ η άλλη χώρα που επίσης δεν έχει ψήφο για κατοίκους εξωτερικού δεν παραβιάζει την ΕΣΔΑ, λόγω κενού του Συντάγματός της. Το λάθος σε αυτήν την απόφαση είναι δηλαδή ότι εξάγει την κρίση της από ένα σωρό μη νομικά δεσμευτικά για το ΕΔΔΑ κείμενα (Σύνταγμα, ψηφίσματα, διακηρύξεις, συγκριτικό δίκαιο), εκτός από το ίδιο το άρθρο 3 που καλείται να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει. Το ΕΔΔΑ λειτούργησε σαν ένα απλό εθνικό δικαστήριο: οι προσφεύγοντες θα μπορούσαν να είχαν προσφύγει στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών, ζητώντας την αποζημίωση των 10.000 για προσβολή της προσωπικότητάς τους, επειδή δεν μπόρεσαν να ασκήσουν το συνταγματικό δικαίωμα που προβλέπεται από το άρθρο 51 του Συντάγματος. Με την αιτιολογία του ΕΔΔΑ, η επίκληση της ΕΣΔΑ είναι απλώς περιττή, όπως και η εμπλοκή του ίδιου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Απλώς θα είχαμε την απόφαση σε 5 χρόνια αντί για τρία.
Γι' αυτό η σωστή απόφαση θα έπρεπε να ξεκινάει από το άρθρο 1 της ΕΣΔΑ, κατά το οποίο τα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης οφείλουν να διασφαλίζουν τα προβλεπόμενα ανθρώπινα δικαιώματα για κάθε πρόσωπο επί του οποίου έχουν δικαιοδοσία. Οι Έλληνες πολίτες που ζουν στο εξωτερικό εμπίπτουν ως προς το δικαίωμα ψήφου στην δικαιοδοσία της Ελλάδας, άρα η χώρα πρέπει να διασφαλίζει την ενάσκηση των δικαιωμάτων. Έπειτα, κατά το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ, η ενάσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων πρέπει να διασφαλίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω διαφορετικής κατάστασης ("other status"/"autre situation"), όπως η κατοικία στο εξωτερικό. Κατά το άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου, οι εκλογές πρέπει να απηχούν την λαϊκή θέληση για το νομοθετικό σώμα. Σε αυτό το σημείο, η συμβολή του Στρασβούργου θα έπρεπε να αφορά την κομβική έννοια της "λαϊκής θέλησης", διακρίνοντας ανάμεσα (α) στο νομοθετικά προβλεπόμενο εκλογικό σώμα (που εξαιρούσε τους Έλληνες πολίτες του εξωτερικού) και (β) στο ευρύτερο συνταγματικό εκλογικό σώμα (πολίτες με δικαίωμα ψήφου) που απηχεί όντως την "θέληση του λαού". Διότι ο πολίτης δεν επιτρέπεται να χάνει το δικαίωμα ψήφου ανάλογα με το αν κατοικεί στο εσωτερικό ή το εξωτερικο της χώρας, καθώς τότε ο αποκλεισμός του δικαιώματος που οφείλεται στον τόπο κατοικίας του γίνεται κατά αθέμιτη διάκριση κι επιπρόσθετα περιορίζει κατά πολύ την έκταση της λαϊκής συμμετοχής στις εκλογές.
Κατά τη γνώμη μου το ΕΔΔΑ έπρεπε να διαγνώσει παραβίαση του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 3 ΠΠΠ ΕΣΔΑ. Ανεξάρτητα δηλαδή από το αν το Σύνταγμα προέβλεπε ή όχι την ψήφο στο εξωτερικό. Επίσης οι πολλές αναφορές στο συγκριτικό δίκαιο έχουν γίνει επικίνδυνες, γιατί σταδιακά αρχίζουν διάφορα μη δεσμευτικά (για το ΕΔΔΑ) κείμενα να αντιμετωπίζονται ως νοηματοδοτούντα την ΕΣΔΑ, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Τρανταχτό παράδειγμα, η υπόθεση με τους γάμους των ομόφυλων ζευγαριών, όπου ξαφνικά το εθνικό δίκαιο έγινε πιο σημαντικό από το άρθρο 12.
Άλλη μια απόφαση του Στρασβούργου που απογοητεύει, λόγω σύγχυσης κατά την εφαρμογή της νομικής μεθοδολογίας: οι δικαιοσυγκριτικές μελέτες δεν έχουν κανονιστικό περιεχόμενο όσο κι αν βοηθούν στην αντίληψη των εθνικών θέσεων για τα μεγάλα θεσμικά θέματα. Αν ήταν έτσι όμως δεν θα χρειαζόμασταν Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, θα αρκούσαν τα πανεπιστήμια και οι εργασίες των φοιτητών στις νομικές σχολές.
6 σχόλια:
Το άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου κατοχυρώνει πολιτικό δικαίωμα. Άρα, όπως παγίως η νομολογία του ΕΔΔΑ δέχεται, το περιθώριο εκτίμησης των κρατών μελών κατά την πρόβλεψη σχτικών περιορισμών είναι ευρύτερο απ΄ό,τι σχετικά με άλλα ατομικά δικαιώματα, όπως π.χ. την ελευθερία της έκφρασης ή τη θρησκευτική ελευθερία. Το ΕΔΔΑ δεν θα μπορούσε να αγνοήσει λοιπόν την εθνική έννομη τάξη και ειδικότερα την κατοχύρωση ή μη από το Σύνταγμα του δικαιώματος ψήφου για τους Έλληνες του εξωτερικού. Θα ήταν επικίνδυνο ένα διεθνές δικαστήριο να υπεισέλθει ευθέως σε ζητήματα που άπτονται άμεσα της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας. Η διάγνωση παραβίασης του άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου απορρέει σε αυτήν την απόφαση από την καθυστέρηση του νομοθέτη να πραγματώσει τη συνταγματική υπόδειξη και, μάλιστα, για διάστημα που υπερβαίνει τα τριαντα πέντε χρόνια.
Η αναφορά στο συγκριτικό δίκαιο είναι θεμιτή καΘως το ΕΔΔΑ δεν μπορεί να αγνοήσει εν προκειμένω την εξέλιξη του διεθνούς δικαίου σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος ψήφου από τους διαμένοντες στο εξωτερικό. Στην περίπτωση που το διεθνές δίκαιο δεν είχε εξελιχθεί κατ΄αυτόν τον τρόπο, το ΕΔΔΑ δεν θα μπορούσε να καταλήξει σε παραβίαση του άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου.
Τέλος, οι προσφέυγοντες δεν επικαλέσθηκαν παραβίαση του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ. Άρα, το ΕΔΔΑ δεν μπορούσε να εκφέρει κρίση επ΄αυτού του ζητήματος. Παρά ταύτα, εάν διαβάζατε την απόφαση πιο προσεκτικά, θα διαπιστώνατε ότι στην παράγραφο 43 της απόφασης,το ΕΔΔΑ αναφέρεται στο ζήτημα της ίσης μεταχείρισης ανάμεσα στους Έλληνες που κατοικούν στην ελληνική επικράτεια και σε όσους κατοικούν στο εξωτερικό.
Εχω διαβασει παρα πολλες φορες την αποφαση και πολυ προσεκτικα. Διαφωνω με την αβασιμη διαφοροποιηση αναμεσα σε ´´πολιτικό´´ και σε ανθρωπινο δικαιωμα, μια διακριση που δεν γνωριζει θεμελιωση στην ΕΣΔΑ, αλλα αφορα άλλα κανονιστικα συνολα. Δεν ειπαμε οτι ειναι αθεμιτο το συγκριτικο δικαιο, αλλα οτι ειναι αυθαιρετη α αναγνωριση δεσμευτικοτητας απο κειμενα που δεν δεσμευουν το Ευρωπαικο Δικαστηριο. Οταν η επικουρικη και ερμηνευτικη επικληση καταληγει να υπερβαίνει σε κανονιστικη δυναμη το ιδιο το εφαρμοστεο δικαιο, υπαρχει ενα μεθοδολογικο χασμα που δεν εχει καλυφθει και δεν μπορει να αντεξει ρην επιστημονικη κριτικη με επιχειρηματα ´´ετσι κανει το ΕΔΔΆ´´.
Οσον αφορα τη μη επικληση του 14 απο τους προσφευγοντες, ουτε κι αυτο με ενδθαφερει γιατι δεν κανω δικονομικη κριτικη,αλλα κριτικη επι της μεθοδολογιας, η οποια μπορει να αφορα ολους τους παραγοντες της δίκης κι οχι μονο το ΕΔΔΑ.
Αλλωστε πολυ συχνα το ΕΔΔΑ αναζητα το θεμελιο και σε αρθρα που δεν εχουν επικαλεστει οι διαδικοι.
Αλλωστε jura novit curia.
Ειναι μια αποφαση που εμενα, ως νομικο που μελετω επισταμενως τη νομολογια του ΕΔΔΑ, δεν με πειθει ως προς τη θεμελιωση της,ανεξαρτητα απο το αν οι μεθοδολογικεδ παρεκκλησεις που εντοπιζω ειναι επαναλαμβανομενες στη νομολογια. Δεν μπορει να πειστει με το ζορι οποιος εκτος απο τη συγκεκριμενη νομολογια εχει παρακολουθησει και τις συγχρονες εξελιξεις στη θεωρια του δικαιου που δυστυχως φαινεται να περιφρονει το Ευρωπαικο Δικαστηριο με στατιατικολογικες αναλυσεις που ξαφνικα αφαιρεσαν το πρωτογενες κανονιστικο περιεχομενο της ΕΣΔΑ. Είναι κριμα να συμφωνουμε με το αποτελεσμα μιας δικαστικης κρισης αλλα να απογοητευομαστε απο την πλημμελη θεμελιωση της, διοτι αυτη ειναι που νομιμοποιει ουσιαστικα και ιστορικα το αποτελεσμα, οχι η δικαστικη ιδιοτητα του κρινοντος.
οι ελληνες του εξωτερικου δεν ειναι και ουτε προκειται να γινουν "πελατες" γι΄ αυτο δεν τους επιτρεπουν να ψηφισουν
Το δικαίωμα ψήφου για τους Έλληνες που βρίσκονται πρόσκαιρα ή μόνιμα στο εξωτερικό, για κάποιους είναι αυτονόητο, για κάποιους άλλους όχι. Την τελευταία φορά που τέθηκε το ζήτημα στη Βουλή, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ είπαν όχι. Το ζήτημά τους δεν ήταν νομικό, αλλά πολιτικό. Αρκεί να διαβάσει κάποιος τα πρακτικά. Έβαλαν πάνω απ' όλα τη σκοπιμότητα, αφού η επιρροή τους στην Ομογένεια δεν είναι ισχυρή. Θεωρώ ντροπή για μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία να λέει κοινοβουλετικό κόμμα πως «δεν ξέρουν όσοι δεν μένουν εδώ τι γίνεται στην Ελλάδα». Δηλαδή, ο ένας στους δύο που μένει στην Ελλάδα αλλά απέχει, είναι «περισσότερο Έλληνας» από όσους ασχολούνται με τα ζητήματα της πατρίδας τους, αλλά δεν έχουν φυσική παρουσία σε αυτήν μία συγκεκριμένη ημερομηνία; Απόλυτος παραλογισμός.
Νομίζω ότι η απόφαση είναι λάθος και κατά το διατακτικό της.
η υπόθεση εκκρεμεί μετα απο αιτηση κα΄ποιου των μερων για παραπομπή στο Τμημα Ευρειας Συνθεσης
http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?action=html&documentId=871043&portal=hbkm&source=externalbydocnumber&table=F69A27FD8FB86142BF01C1166DEA398649
Δημοσίευση σχολίου