Εσφαλμένη και η τρίτη γνωμοδότηση Εισαγγελίας Αρείου Πάγου για την ανωνυμία

Εκδόθηκε και τρίτη γνωμοδότηση της εισαγγελίας του Αρείου Πάγου σχετικά με το θέμα της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο. Η πρώτη γνωμοδότηση είχε εκδοθεί το καλοκαίρι του 2009 και είχε υποστηρίξει την άποψη ότι τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας (δηλαδή τα "ίχνη" όπως η IP του υπολογιστή) δεν καλύπτονται από το απόρρητο, οπότε δεν χρειάζεται καν να ακολουθηθεί η "βαριά" διαδικασία της άρσης του απορρήτου (που προβλέπεται μόνο για ορισμένα κακουργήματα). Δηλαδή για κάθε αδίκημα (ακόμα και για εξύβριση), υποστήριζε εκείνη η γνωμοδότηση, οφείλει ο πάροχος της πρόσβασης στο διαδίκτυο να παρέχει στις ανακριτικές αρχές το όνομα του συνδρομητή που αντιστοιχεί στον εκάστοτε χρήστη. Μάλιστα, ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου είχε φτάσει στο σημείο να κρίνει ότι η Οδηγία 2006/24/ΕΚ που όριζε ότι η εκάστοτε εθνική νομοθεσία για το απόρρητο ισχύει για τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας, δεν έχει δήθεν επιρροή στο εν λόγω νομικό θέμα, επειδή το κοινοτικό δίκαιο δεν μπορεί να μεταβάλει το Σύνταγμα! (Βλ. εκτενή σχολιασμό εδώ και αντιδράσεις από νομικούς εδώ).

H τρίτη γνωμοδότηση είναι αυτή (βλ. εδώ).

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι το Σύνταγμα δεν κάνει διαχωρισμό ανάμεσα σε "εξωτερικά" και "εσωτερικά" στοιχεία επικοινωνίας, προστατεύοντας συνολικά κάθε μορφή επικοινωνίας και ανταπόκρισης και θέτοντας τις αυστηρές εγγυήσεις της άρσης του απορρήτου προκειμένου να εντοπιστούν οι φερόμενοι ως δράστες συγκεκριμένων κακουργημάτων. Συγκεκριμένα το Σύνταγμα αναφέρει στο άρθρο 19 (βλ. εδώ) ότι το απόρρητο δεν δεσμεύει τις δικαστικές αρχές σε δύο μόνο περιπτώσεις (α) διερεύνηση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων και (β) λόγους εθνικής ασφάλειας.

Φέτος όμως ψηφίστηκε τελικά από τη Βουλή ο νόμος 3917/2011 (βλ. εδώ) που ενσωματώνει την Οδηγία 2006/24/ΕΚ (υποχρεωτική διατήρηση δεδομένων κίνησς και θέσης) και τώρα πια το εν λόγω θέμα αποτελεί εσωτερικό δίκαιο. Οπότε, η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος επανήλθε με νέο ερώτημα στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου για το κατά πόσον μετά από αυτή τη νομοθετική μεταβολή εξακολουθεί να ισχύει η γνωμοδότηση του 2009. Κρίσιμη είναι η διάταξη του άρθρου 4, κατά την οποία, τα "δεδομένα κίνησης και θέσης", δηλαδή τα στοιχεία για την ταυτοποίηση του συνδρομητή μιας σύνδεσης, παρέχονται σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.2225/1994, δηλαδή σύμφωνα με τις διατάξεις της άρσης του απορρήτου. Ο νόμος είναι ξεκάθαρος σε αυτό το σημείο! Μόνο με την διαδικασία της άρσης του απορρήτου (δηλ. μόνο για ορισμένα κακουργήματα) μπορεί να δοθούν αυτά τα στοιχεία στις αρμόδιες αρχές.

Η εισαγγελία του Αρείου Πάγου εξέδωσε όμως πάλι μια γνωμοδότηση που ανατρέπει την συγκεκριμένη διάταξη, κρίνοντας ότι τα εν λόγω δεδομένα κίνησης και θέσης δεν εμπίπτουν δήθεν στο απόρρητο (όπως αναφερόταν και στην γνωμοδότηση Σανιδά) και ότι οι πάροχοι δεν δεσμεύονται δηλαδή τελικά από τον Ν.2225/1994, αλλά μπορούν να δίνουν τα στοιχεία και με απλή αίτηση των εισαγγελικών αρχών, ακόμη κι αν δεν πρόκειται για κακουργήματα!

Ωστόσο, οι πάροχοι, αν συμμορφωθούν προς αυτήν την γνωμοδότηση και όντως παραδόσουν τα στοιχεία στις αρχές, θα έχουν παραβιάσει τον Ν.3917/2011 και θα τους περιμένουν οι ποινικές κυρώσεις του ίδιου νόμου (άρθρο 11), αλλά και οι ιδιαίτερα βαριές διοικητικές κυρώσεις που φτάνουν μέχρι και πρόστιμα 5.000.000 ευρώ, από τις αρμόδιες ανεξάρτητες αρχές (άρθρο 12). Έτσι η εισαγγελία του Αρείου Πάγου με την νέα γνωμοδότηση που επιχείρησε να καταργήσει την νέα νομοθεσία, δημιούργησε έναν νομικό φαύλο κύκλο για τους παρόχους, τον οποίο μόνο η Δικαιοσύνη πλέον θα μπορούσε να επιλύσει οριστικά.

Θα πρέπει πάντως να υπενθυμίσουμε για άλλη μια φορά την απόφαση Copland, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (βλ. εδώ) . Η απόφαση αυτή αναφέρει ότι ο έλεγχος των πληροφοριακών συστημάτων δεν μπορεί να γίνεται με αδιαφανείς και άγνωστων συνεπειών διαδικασίες. Η επέμβαση στην διαδικτυακή ιδιωτικότητα επιτρέπεται να γίνεται μόνον εφόσον την επιτρέπει ένας "νόμος" και μόνον εφόσον ο νόμος αυτός είναι "προσβάσιμος" και "προβλέψιμων συνεπειών", λέει πάγια το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ερμηνεύοντας το άρθρο 8 της Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Οι τρεις γνωμοδοτήσεις του Αρείου Πάγου: α) δεν είναι "νόμος", β) δεν έχει δημοσιευθει στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ώστε να θεωρείται "προσβάσιμη" κατά την έννοια της νομολογίας του ΕΔΔΑ και γ) δεν είναι "προβλέψιμων συνεπειών", αφού ουδείς συνδρομητής γνωρίζει τι εξέλιξη μπορεί να έχει η εφαρμογή της από τον πάροχο, αλλά και ουδείς πάροχος μπορεί να γνωρίζει τι συνέπειες θα έχει η μη εφαρμογή της. Οπότε, η γνωμοδότηση της Εισαγγελίας και πάλι δεν επαρκεί από πλευράς ΕΣΔΑ για να στοιχειοθετηθεί σε αυτήν ένα αίτημα προς παρόχους για άρση του απορρήτου.

Μένει να δούμε πως θα αντιμετωπίσει βέβαια και η Δικαιοσύνη το θέμα αυτό, γιατί η αλήθεια είναι ότι οι θιγόμενοι από προσβολές της τιμής στο Διαδίκτυο δεν διαθέτουν πολλά αμυντικά μέσα όταν πρόκειται για ανώνυμους. Μπορούν βέβαια να απευθυνθούν στις ίδιες τις υπηρεσίες που φιλοξενούν τους bloggers ζητώντας με "report" την απομάκρυνση των προσβλητικών στοιχείων, αλλά και πάλι η διαδικασία αυτή δεν παρέχει τις εγγυήσεις της δικαστικής προστασίας. Το βέβαιο είναι ότι το θέμα δεν μπορεί να το λύσει η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, αλλά μόνο ο αναθεωρητικός νομοθέτης, αφού το Σύνταγμα είναι σαφές σε ποιες περιπτώσεις επιτρέπει την άρση του απορρήτου.

Ανεπίτρεπτοι περιορισμοί πρόσβασης σε έγγραφα της Εισαγγελίας Αθηνών

Τον τελευταίο καιρό αντιμετωπίζουμε μια αδικαιολόγητη απαγόρευση πρόσβασης από τους εισαγγελείς προσδιορισμού της Εισαγγελίας Αθηνών, ως προς την λήψη αντιγράφων από δικογραφίες. Δύο φορές στην ίδια εβδομάδα αντιμετώπισα σθεναρή άρνηση της εισαγγελίας να χορηγήσει στον μηνυτή αντίγραφα της δικογραφίας που είχε αρχειοθετηθεί με διάταξη του εισαγγελέα.

Η μόνιμη επωδός είναι το ότι πρέπει να παρουσιαστεί κάποιο "έννομο συμφέρον", το οποίο πρέπει να αξιολογήσει ο εισαγγελέας προσδιορισμού: είτε πρέπει να έχεις δικαίωμα να υποβάλλεις προσφυγή κατά της διάταξης, είτε πρέπει να έχεις δικαίωμα να προσφύγεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κλπ. Με αυτόν τον τρόπο όμως, ο εισαγγελέας προσδιορισμού εξετάζει ζητήματα ουσίας του δικαιώματος που σκοπεύει να ασκήσει ο μηνυτής. Εάν δηλαδή ο εισαγγελέας προσδιορισμού κρίνει ότι δεν υπάρχει δικαίωμα προσφυγής (λόγω προθεσμίας λ.χ.) αρνείται να επιτρέψει την χορήγηση αντιγράφων στον μηνυτή! Ενώ αυτό είναι ένα ζήτημα που τελικά ο νόμος επιφυλάσσει στον εισαγγελέα εφετών κι όχι στον εισαγγελέα προσδιορισμού.

Ο έλεγχος του "έννομου συμφέροντος", όταν πρόκειται για μηνυτή ή μηνυόμενο ή οποιονδήποτε αναφερόμενο σε μια δικογραφία, θα πρέπει να εξαντλείται στην επίδειξη του δελτίου ταυτότητάς του. Δεν υπάρχει καμία "μυστικότητα της προδικασίας" όταν μια υπόθεση έχει πια αρχειοθετηθεί, εκτός βέβαια από την υποχρέωση προστασίας από διαρροές προς τρίτους άσχετους (όπως τα ΜΜΕ, τα οποία κατά αδικαιολόγητο λόγο έχουν άτυπα πρόσβαση σε κάθε δικογραφία, χωρίς να το προβλέπει καμία διάταξη, με αποτέλεσμα να διαβάζουμε καταθέσεις ακόμη και για κακουργήματα σε εφημερίδες). Κάθε αναφερόμενο στη δικογραφία πρόσωπο έχει ένα αυτοτελές έννομο συμφέρον να ξέρει τι περιέχεται μέσα στο φάκελο για αυτόν. Αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμά του, κατά το άρθρο 5Α παρ. 1 του Συντάγματος και το άρθρο 10 παρ. 3 του Συντάγματος, αλλά και σύμφωνα με το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο οφείλει να του διασφαλίσει η εισαγγελία. Δεν υπάρχει κανένα in abstracto υπέρτερο δημόσιο συμφέρον απορρήτου ή μυστικότητας που να αποκλείει τον αναφερόμενο - υπό οποιαδήποτε ιδιότητα - σε μια δικογραφία από το να ξέρει, ως υποκείμενο δεδομένων, ποια στοιχεία του τηρεί η εισαγγελία στο αρχείο της.

Η χώρα μας έχει καταδικαστεί το 2009 από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου επειδή ο εισαγγελέας δεν χορήγησε στον πατέρα αντίγραφο που αφορά το παιδί του (βλ. εδώ). Θα πρέπει λοιπόν να υπάρξει επανεξέταση των όρων υπό τους οποίους χορηγείται ή όχι αντίγραφο της δικογραφίας, με επαναπροσδιορισμό της έννοιας του έννομου συμφέροντος, σύμφωνα με το δικαίωμα 12 του Ν.2472/1997 (πρόσβαση του υποκειμένου στα δεδομένα που το αφορούν).

Οι δικαστές μαθαίνουν το δίκαιο του διαδικτύου

Σήμερα ήμουν στα δικαστήρια Πειραιά, υπεράσπιση σε αδίκημα φερόμενης συκοφαντικής δυσφήμησης μέσω Διαδικτύου. Είχαμε συμφωνήσει το κλείσιμο της υπόθεσης με το αντίδικο μέρος και φτάσαμε στο δικαστήριο για το τυπικό σκέλος της ανάκλησης. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση που η πρόεδρος, αμέσως μόλις είδε την δικογραφία, διαπίστωσε ότι κακώς είχε εισαχθεί από την εισαγγελία με τις διατάξεις "δια του τύπου", ενώ έπρεπε να είχε εισαχθεί με τις γενικές διατάξεις (κι άρα έπρεπε να δικαστεί από μονομελές κι όχι από τριμελές δικαστήριο). Ενώ μάλιστα το θέμα ήταν πια τυπικό, αφού δεν θα γινόταν η δίκη, με εντυπωσίασε ότι η πρόεδρος σκεφτόταν να εκδώσει απόφαση για αυτό το δικονομικό σκέλος, ανεξάρτητα από την ανάκληση της μήνυσης!

Το θέμα αυτό θα αποτελούσε την πρώτη ένσταση που θα υπέβαλα σήμερα, αν δικαζόταν η υπόθεση. Είναι ευτύχημα φυσικά ότι τα μέρη προτίμησαν τον εξώδικο συμβιβασμό. Αλλάοι δικαστές με εντυπωσίασαν. Όταν ρώτησα, από περιέργεια, την πρόεδρο αν θα έβγαζε την απόφαση "για νομολογία", απάντησε ότι "έχουμε ήδη νομολογία". Πολύ σωστά. Έχει γίνει δηλαδή δικαστική συνείδηση πλέον ότι στο διαδίκτυο δεν εφαρμόζεται ο νόμος περί τύπου. Μια ευχάριστη έκπληξη για όσους ασχολούνται με υποθέσεις Διαδικτύου.

Οι διεθνείς οργανισμοί για τον μισαλλόδοξο λόγο στην Ελλάδα

H Eλλάδα έχει υπογράψει διεθνείς συμβάσεις, με τις οποίες έχει την υποχρέωση να τηρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και να τιμωρεί τον μισαλλόδοξο λόγο. Η τήρηση των συγκεκριμένων υποχρεώσεων ελέγχεται κατά περιοδικά διαστήματα από μόνιμες επιτροπές των αρμόδιων διεθνών οργανισμών. Ας δούμε τις πιο χαρακτηριστικές.

Συμβούλιο της Ευρώπης

Τέταρτη έκθεση της ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Ρατσισμό και της Μισαλλοδοξίας (ECRI), 15.9.2009 (βλ. εδώ):

"IV. Ο Ρατσισ1ός στο δημόσιο λόγο

86. Στην τρίτη της έκθεση, η ECRI συνέστησε στις ελληνικές αρχές να επιστήσουν την προσοχή των εργαζομένων στα μέσα ενηέρωσης για τους κινδύνους του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας. Στις περιπτώσεις όπου έχουν δημοσιευθεί ρατσιστικά άρθρα, ενθάρρυνε έντονα τις ελληνικές αρχές να προβούν σε κάθε απαραίτητη ενέργεια προκειμένου να ασκηθεί δίωξη και να τιωρηθούν οι υπαίτιοι.

87. Οι ελληνικές αρχές έχουν ενηερώσει την ECRI ότι τα οπτικοακουστικά και έντυπα μέσα ενημέρωσης έχουν υιοθετήσει έναν κώδικα συμπεριφοράς και ότι όσον αφορά τα πρώτα, το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο πορεί να επιβάλλει κυρώσεις σε περιπτώσεις ρατσιστικού λόγου και το έχει ήδη κάνει ύστερα από τη δημοσίευση της τρίτης έκθεσης της ECRI. Οι αρχές θεωρούν, ωστόσο, ότι η ελευθερία του λόγου θα πρέπει να υπερισχύει και θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αύξηση της ενημέρωσης. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω (61), κάποιες περιπτώσεις υποκίνησης φυλετικού μίσους (κατά Εβραίων και Ροά) έχουν παραπεφθεί στο δικαστήριο στην Ελλάδα σύμφωνα με το Νόμο 927/1979 και καταδικάστηκαν, καθιερώνοντας έτσι μια νομολογία για τους περιορισμούς της ελευθερίας του λόγου όσον αφορά στην υποκίνηση του φυλετικού μίσους. Όπως αναφέρθηκε και σε άλλα σημεία της έκθεσης, τα μέσα

ενημέρωσης, περιλαβανομένων και κάποιων εφημερίδων δημοσιεύουν αντισημιτικά άρθρα. Οι αρχές έχουν ενημερώσει την ECRI ότι έχει διενεργηθεί μια εκστρατεία για την πολυπολιτισμικότητα στα μέσα ενημέρωσης για την προώθηση του πολιτισμικού διαλόγου. Ωστόσο, φαίνεται ότι είναι απαραίτητα περισσότερα μέτρα για την αύξηση της ευαισθητοποίησης των μέσων ενημέρωσης για υπεύθυνες αναφορές και για το νόμο για την υποκίνηση φυλετικού μίσους.

88. Η ECRI συνιστά στις ελληνικές αρχές να συνεχίσουν να διασφαλίζουν την επιβολή του Νόμου 927/1979 κατά δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης που υποκινούν το φυλετικό μίσος.

89. Η ECRI ενθαρρύνει τις ελληνικές αρχές να ενημερώσουν τα μέσα ενημέρωσης, χωρίς να πλήττουν τη δηοσιογραφική ανεξαρτησία, για την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι οι πληροφορίες που παρέχουν δεν δημιουργούν κλίμα εχθρότητας κατά των μελών εθνικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων. Συνιστά επίσης στις αρχές να υποστηρίξουν κάθε πρωτοβουλία που λαμβάνουν τα μέσα ενημέρωσης στον τομέα αυτό και να τους προμηθεύσουν με τους απαραίτητους πόρους για να παρέχουν αρχική εκπαίδευση και εκπαίδευση μέσα στην υπηρεσία για τα ανθρώπινα δικαιώατα γενικά και για τα θέατα ρατσισμού ειδικότερα.

90. Στην τρίτη της έκθεση, η ECRI συνέστησε πιο εκτεταμένη και συστηματική αύξηση της ενημέρωσης και πρωτοβουλίες κατάρτισης που θα στοχεύουν σε δημόσιους υπαλλήλους, αιρετούς αντιπροσώπους και πολιτικούς πάνω σε ζητήματα ρατσισμού και διακρίσεων. Η ECRI επίσης συνέστησε στις ελληνικές αρχές να αναπτύξουν περαιτέρω τις δραστηριότητες αύξησης της ενημέρωσης που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, με την διοργάνωσης, για παράδειγα, εθνικής εκστρατείας κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.

91. Ο επικεφαλής του ακροδεξιού κόματος (62), που έλαβε περίπου 3% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές του 2007, κάνει συχνά δημόσια αντισημιτικές και ρατσιστικές δηλώσεις, κατηγορώντας ακόμη τους μετανάστες (63) για αύξηση των εγκλημάτων που σχετίζονται με ναρκωτικά και της βίας. Έως τώρα, δεν έχει διωχθεί για καμία από αυτές τις δηλώσεις σύμφωνα με το Νόμο 927/1979. Ωστόσο, κάποιοι πολιτικοί ενεργούν πιο υπεύθυνα, όπως αναφέρθηκε στα μέσα ενημέρωσης αναφορικά με το Νομάρχη Αθηνών που εξέφρασε την επιθυμία του να βελτιώσει τις συνθήκες στέγασης των παράνομωνμ εταναστών στην Πλατεία

Ομονοίας της Αθήνας, καθώς ζουν σε συνθήκες υποδεέστερες φυσιολογικών προτύπων.

92. Η ECRI επισημαίνει ανησυχητικές εκθέσεις κάποιων εισαγγελέων, περιλαβανομένου και του Προϊστάενου της Εισαγγελίας (64) , που κάνουν ρατσιστικές ή αντισημιτικές δηλώσεις χωρίς να τους επιβάλλονται κυρώσεις. Οι αρχές έχουν ενημερώσει την ECRI ότι στις 4 Ιουνίου 2008, ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου εξέδωσε ια εγκύκλιο καλώντας όλους τους εισαγγελείς να αντιδράσουν άμεσα σε υποθέσεις κακής μεταχείρισης Ελλήνων ή ξένων πολιτών από κρατικούς φορείς, διώκοντας τις ισχυριζόμενες ενέργειες και, εάν κριθεί απαραίτητο, διατάσσοντας ιατροδικαστική εξέταση των θυμάτων. Φαίνεται, ωστόσο, ότι η συστηματική και ευρεία ανάπτυξη της ενημέρωσης και η κατάρτιση με στόχο, μεταξύ άλλων, τα δημόσια πρόσωπα, τους δηοσίους υπαλλήλους και τους αιρετούς αντιπροσώπους είναι ακόμη απαραίτητη. Οι ελληνικές αρχές έχουν δηλώσει ότι το 2005 τηρήθηκε σθεναρή στάση κατά της προγραατισμένης «εκδήλωσης μίσους» στο Μελιγαλά, όπου Ευρωπαίοι ακροδεξιοί αρχηγοί είχαν σχεδιάσει να συμμετέχουν και ως αποτέλεσα ακυρώθηκε. Αυτή η αξιέπαινη στάση θα μπορούσε, ωστόσο, να ενισχυθεί από τις αρχές στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα στους δηοσίους υπαλλήλους, τα πολιτικά πρόσωπα και άλλα δημόσια πρόσωπα ότι η υποκίνηση φυλετικού μίσους είναι διώξιο αδίκηα. Οι ενέργειες της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας εντός του πλαισίου της Εκστρατείας της UEFA Σεβαστείτε και Ενωθείτε κατά του Ρατσισού (Respect and Unite Against Racism) είναι μια πρωτοβουλία που οι αρχές θα πορούσαν να μιμηθούν.

93. Όσον αφορά τα πολιτικά πρόσωπα ιδιαίτερα, η ECRI επιθυμεί να τονίσει τις αρχές που αναφέρονται στη Χάρτα των Ευρωπαϊκών Πολιτικών Κομμάτων για μια Μη Ρατσιστική Κοινωνία και στη διακήρυξη για τη χρήση ρατσιστικών, αντισημιτικών και ξενοφοβικών στοιχείων στον πολιτικό λόγο. Στη Διακήρυξη αυτή, η ECRI αποδοκιμάζει το γεγονός ότι ως αποτέλεσμα της χρήσης ρατσιστικού, αντισηιτικού και ξενοφοβικού πολιτικού λόγου: 1) υιοθετούνται άσχημα μέτρα που επιδρούν δυσανάλογα σε συγκεκριμένες ομάδες ή επηρεάζουν την αποτελεσματική άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωάτων τους, 2) η μακροπρόθεση συνοχή της κοινωνίας καταστρέφεται, και 4) ενθαρρύνεται η ρατσιστική βία. Τα σημεία αυτά καθώς και όλες οι άλλες αρχές που παρουσιάζονται στη Χάρτα και στη Διακήρυξη πορούν να χρησιεύσουν σαν αναφορές για μια υπεύθυνη συμπεριφορά στον πολιτικό λόγο εκ μέρους των

πολιτικών κομμάτων και των αρχών.

94. Η ECRI παροτρύνει τις ελληνικές αρχές να διασφαλίσουν ότι ο Νόμος 927/1979 εφαρμόζεται όσον αφορά όλα τα δημόσια πρόσωπα που χρησιμοποιούν ρατσιστικό λόγο.

95. Η ECRI συνιστά στις ελληνικές αρχές να λάβουν υπόψη την παραπάνω Διακήρυξή της για τη χρήση ρατσιστικών, αντισημιτικών και ξενοφοβικών στοιχείων στον πολιτικό λόγο.

96. Η ECRI συνιστά και πάλι στις ελληνικές αρχές να λάβουν μέτρα ανάπτυξης της ενημέρωσης κατά του ρατσισού, όπως εθνικές εκστρατείες ενημέρωσης. Η ECRI συνιστά επίσης να παρασχεθεί εκπαίδευση για το ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις σε δημοσίους υπαλλήλους, αιρετούς αντιπροσώπους και πολιτικούς.

____

62. Το κόμμα ΛΑ.Ο.Σ.

63. Για περισσότερες πληροφορίες για την κατάσταση των μεταναστών βλ. "Ευπαθείς/Στοχευμένες ομάδες" παρακάτω.

64. Βλ. "Ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων καταγγέλλουν την ρατσιστική δήλωση του Έλληνα Εισαγγελέα", Δελτίο τύπου από την Πρωτοβουλία για την Δικαιοσύνη σε Ανοιχτή Κοινωνία, 5 Φεβρουαρίου 2008. "

Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

Καταληκτικές Παρατηρήσεις Επιτροπής για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων (CERD), 28 Αυγούστου 2009 (βλ. εδώ).

"[...] Η Επιτροπή εξέφρασε επίσης ανησυχίες για αναφορές ως προς τη διάδοση ρατσιστικών στερεοτύπων και μισαλλόδοξων σχολίων από συγκεκριμένες οργανώσεις και ΜΜΕ κατά προσώπων που ανήκουν σε διαφορετικές εθνοτικές και φυλετικές ομάδες και απηύθυνε σύσταση στο Κράτος μέλος να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για την τιμωρία των οργανώσεων και ΜΜΕ που είναι ένοχα τέτοιων πράξεων. Περαιτέρω απηύθυνε σύσταση στο Κράτος μέλος να απαγορεύσει συγκεκριμένα νεοναζιστικές ομάδες από την επικράτειά του και να λάβει πιο αποτελεσματικά μέτρα για να διασφαλίσει την ανεκτικότητα απέναντι σε πρόσωπα με διαφορετική εθνοτική καταγωγή. [...]

10. Η Επιτροπή ανησυχεί για το ότι το Κράτος μέλος δεν εφαρμόζει αποτελεσματικά τις νομικές διατάξεις που αποσκοπούν στην εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων και ιδίως αυτές που σχετίζονται με την ποινική δίωξη και την τιμωρία των εγκλημάτων με ρατσιστικό κίνητρο.

Η Επιτροπή καλεί το Κράτος μέλος να διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή όλων των νομικών διατάξεων που αποσκοπούν στην εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων καθώς και το ότι τα εγκλήματα με ρατσιστικό κίνητρο θα διώκονται ποινικά και θα τιμωρούνται με αποτελεσματικό τρόπο. Η Επιτροπή περαιτέρω ζητά από το Κράτος μέλος να παράσχει στην επόμενη έκθεσή του επικαιροποιημένες πληροφορίες όσον αφορά την εκ μέρους των δικαστηρίων εφαρμογή των ποινικών διατάξεων που τιμωρούν πράξεις φυλετικών διακρίσεων, όπως αυτές που περιλαμβάνονται στο Νόμο 927/1979. Τέτοιες πληροφορίες θα πρέπει να περιλαμβάνουν τον αριθμό και τη φύση των υποθέσεων ενώπιον της δικαιοσύνης, τις καταδίκες που αποφασίστηκαν και τις ποινές που επιβλήθηκαν, όπως και κάθε αποζημίωση ή άλλης μορφής αποκατάσταση που παρασχέθηκε στα θύματα αυτών των πράξεων.

11. Η Επιτροπή ανησυχεί από αναφορές για τη διάδοση ρατσιστικών στερεοτύπων και μισαλλόδοξων σχολίων από συγκεκριμένες οργανώσεις και ΜΜΕ κατά προσώπων που ανήκουν σε διαφορετικές εθνοτικές και φυλετικές ομάδες.

Η Επιτροπή απευθύνει σύσταση στο Κράτος μέλος να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για την τιμωρία των οργανώσεων και ΜΜΕ που είναι ένοχα τέτοιων πράξεων. Περαιτέρω απευθύνει σύσταση στο Κράτος μέλος να απαγορεύσει συγκεκριμένα νεο-ναζιστικές ομάδες από την επικράτειά του και να λάβει πιο αποτελεσματικά μέτρα για να διασφαλίσει την ανεκτικότητα απέναντι σε πρόσωπα με διαφορετική εθνοτική καταγωγή.

Ευρωπαϊκή Ένωση

Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων

Έκθεση για την Ομοφοβία την Τρανσφοβία και τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, 2010 (βλ. εδώ).

"Ο μισαλλόδοξος λόγος στην Ελλάδα τιμωρείται αποκλειστικά από τον Ν.927/1979 (ΦΕΚ 139, 28.6.1979). Οι παραβάτες του νόμου τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης έως δύο ετών και/ή πρόστιμα. Ωστόσο, αυτός ο νόμος ποινικοποιεί μόνο τον μισαλλόδοξο λόγο που βασίζεται στην φυλετική καταγωγή, την εθνικότητα και (κατόπιν τροποποίησης το 1984) το θρήσκευμα. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν απαριθμείται μεταξύ των λόγων για τους οποίους απαγορεύεται ο μισαλλόδοξος λόγος και, γι' αυτό δεν υπάρχει ειδική προστασία στα ΛΟΑΤ άτομα.

Επίσης, ο Ν.927/1979 ήταν ανενεργός για πολλά χρόνια και δεν υπήρχαν υποθέσεις στα δικαστήρια που να αφορούν την εφαμρμογή του. Ο βασικός λόγος ήταν ότι, στην αρχική μορφή του, ο νόμος πρόβλεπε ότι η ποινική δίωξη μπορούσε να κινηθεί μονο κατόπιν επίσημης εγκλήσεως ου θύματος - στο οποίο απευθύνεται ο μισαλλόδοξος λόγος. Αυτή η προϋπόθεση καταργήθηκε το 2001 και τώρα η εισαγγελία μπορεί να κινήσει τη διαδικασία αυτεπαγγέλτως. Αυτό όμως δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα: μέχρι το τέλος του 2007 δεν είχαν δημοσιευθεί δικαστικές αποφάσεις κατ' εφαρμογή του Ν.927/1979. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πιο ακραία υπόθεση ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα, στην οποία ο δράστης πυροβόλησε έναν αριθμό αλλοδαπών μεταναστών σκοτώνοντας δύο και τραυματίζοντας επτά "επειδή μισούσε τους αλλοδαπούς", καταδικάστηκε σε δις ισόβια και 25 έτη φυλάκισης. Ωστόσο, παρόλο που η δίωξη τον ανέφερε ως έναν "ρατσιστή δολοφόνο", δεν κατηγορήθηκε για παραβίαση του Ν.927/1979.

Η μόνη γνωστή εφαρμογή αυτού του νόμου που γνωρίζει ο συντάκτης είναι μια σοβαρή υπόθεση εναντίον ενός (πρώην) πολιτικού που έγραψε ένα έντονα αντισημιτικό βιβλίο. Καταδικάστηκε με μια απόφαση που εκδόθηκε το Νοέμβρη του 2007, η οποία δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη (και έτσι δεν είναι διαθέσιμη). Η απόφαση του 2007 ανατράπηκε ύστερα από έφεση, με απόφαση του Εφετείου Αθηνών στις 27 Μαρτίου 2009, με την αιτιολογία ότι ο συγγραφέας εξέφραζε "επιστημονικές απόψεις" του. Μετά την πρώτη "εφαρμογή" του νόμου, άλλες δύο υποθέσεις έχουν προκύψει αλλά καμία από αυτές δεν αφορά τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Ενόψει των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι οι πιθανότητες καταδίκης για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού με βάση αυτόν τον νόμο είναι ελάχιστες αν όχι ανύπαρκτες.

Όπως αναφέρθηκε στο Κεφάλαιο Α, ο Ν.3304/05 προβλέπει ποινικές κυρώσεις για όσους επιβάλλουν διακρίσεις στο πλαίσιο της παροχής αγαθών ή υπηρεσιών. Πάντως, αυτό προβλέπει μια έμπρακτη ενέργεια διάκρισης και δεν καλύπτει τον ίδιο τον μισαλλόδοξο λόγο. Τα θύματα του μισαλλόδοξου λόγου μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ένδικα μέσα του Αστικού Κώδικα, εάν προσβάλλεται το όνομα, η προσωπικότητα, το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή κλπ. Οι αστικές αγωγές, ωστόσο, έχουν ως αντικείμενο είτε να πιέσουν τους δράστες να σταματήσουν τις παράνομες διακρίσεις (στο μέλλον) είτε να καταβάλλουν στο θύμα αποζημίωση, για την ζημιά που ήδη υπέστη. Το πρώτο ένδικο βοήθημα δεν έχει προληπτικό χαρακτήρα, ενώ το δεύτερο έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα, καθώς προϋποθέτει την απόδειξη ουσιώδους βλάβης που υπέστη ο ενάγων, ως συνέπεια των πράξεων του εναγομένου. Γι' αυτό οι αστικές αγωγές είναι περιορισμένου ενδιαφέροντος για την προστασία των ΛΟΑΤ ατόμων. Επιπλέον, είναι πρακτικά αδύνατο να εντοπιστούν αποφάσεις βάσει των παραπάνω διατάξεων του Αστικού Κώδικα που αφορούν ειδικώς τα ΛΟΑΤ άτομα.

Στον Ποινικό Κώδικα η ομοφοβία αποτελεί ένα γενικό επιβαρυντικό παράγοντα που θεσπίστηκε με το Ν.3719/2008 (άρθρο 23) που τροποποιεί το άρθρο 79 παρ. 3 του Π.Κ. όσον αφορά την επιμέτρηση της ποινής. Σύμφωνα με την νέα διάταξη, κάθε παράνομη πράξη που είχε κίνητρο το εθνικό, φυλετικό ή θρησκευτικό μίσος ή μίσος λόγω διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού του θύματος, συνιστά επιβαρυντικό παράγοντα. Οι παραπάνω επιβαρυντικοί παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπόψη επιπλέον των βασικών κριτηρίων που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της προσωπικότητας του δράστη, δηλ α) τις αιτίες και τους στόχους της πράξης τους , β) το βαθμό της ανάπτυξης του χαρακτήρα τους, γ) την ατομική και κοινωνική τους κατάσταση και δ) τη συμπεριφορά τους μετά την τέλεση της πράξης. Καθώς το κίνητρο που σχετίζεται με το σεξουαλικό προσανατολισμό είναι επιβαρυντική περίσταση, θα πρέπει να αποδειχθεί θετικά από το δράστη ή τον αρμόδιο εισαγγελέα. Μια επισκόπηση των δύο μεγάλων νομικών βάσεων δεδομένων στην Ελλάδα δίνει μηδενικά αποτελέσματα ως προς την εφαρμογή της νέας διάταξης.

Πάντως τίποτα στο ελληνικό δίκαιο δεν μπορεί να συγκριθεί με το νέο νόμο που θεσπίστηκε στη Λιθουανία. Ο μόνος συγκρίσιμος με αυτόν νόμος ανάγεται στην εποχή του καθεστώτος των συνταγματαρχών που κατέρρευσε το 1974 κι έχει ξεχαστεί από τότε. "

Η ευθύνη του καλλιτέχνη στον δημόσιο λόγο

Οι καλλιτέχνες απολαμβάνουν μιας ευρύτατης ελευθερίας της έκφρασης, καθώς γίνεται αποδεκτό ότι μέσα από την τέχνη μπορεί να μιλήσει κανείς για ανομολόγητα, βλάσφημα, αποκλίνοντα, αντιδημοφιλή θέματα. Η αφήγηση στην καλλιτεχνική έκφραση ακολουθεί μόνον τους κανόνες της αισθητικής - ή τουλάχιστον με αυτούς τους κανόνες θα πρέπει να προσεγγίζεται από το κοινό, που καλείται να απολαύσει ένα έργο. Η μυθοπλασία, η μεταφορά, η δημιουργία "χαρακτήρων", αλλά και η ειρωνία, η σάτιρα, το αποδομητικό σχόλιο αποτελούν θεμελιώδη φίλτρα που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες για να μεταπλάσουν την πραγματικότητα, τις ιδέες και τα οράματά τους σε πνευματικό δημιούργημα.

Αναγνωρίζεται έτσι ότι όσα λέγονται σε ένα καλλιτεχνικό έργο δεν μπορούν να εκλαμβάνονται ως κυριολεκτικά. Ένα "βλάσφημο" έργο λ.χ. δεν μπορεί να εμπίπτει στις διατάξεις περί βλασφημίας, γιατι ο καλλιτέχνης εξ ορισμού χρησιμοποιεί μια μετα-γλώσσα ανοιχτή σε πάμπολλες ερμηνείες. Ένα "σεξιστικό" έργο μπορεί να χρησιμοποιεί μια απαράδεκτη γλώσσα ακριβώς για να καταδικάσει τις στερεοτυπικές συμπεριφορές σε μια κοινωνία. Ένα "αντεθνικό" έργο μπορεί να επιδιώκει τον αναστοχασμό στο θέμα των πάσης φύσεως πατριωτικών μύθων. Οι καλλιτέχνες μπορούν να χρησιμοποιούν μια γλώσσα που προσβάλλει, που σοκάρει, που δεν είναι ανεκτή σε έναν καθημερινό δημόσιο λόγο.

Όταν όμως, έξω από το πλαίσιο της τέχνης τους, οι καλλιτέχνες εμφανίζονται ως διανοητές και τοποθετούνται δημόσια για γενικότερα θέματα, θα κριθούν όπως κάθε πολίτης που έχει την - ευρύτερη ή στενότερη - επιρροή στο δημόσιο λόγο. Ο δημόσιος λόγος εκτός από ατομικό δικαίωμα είναι και μια μορφή ενάσκησης εξουσίας (βλ. εδώ). Οποιοσδήποτε μιλάει δημόσια, έχει το καθήκον να ασκεί αυτή την εξουσία μέσα στο πλαίσιο της ευθύνης που καθένας έχει απέναντι στην κοινωνία στην οποία απευθύνεται και της οποίας είνα μέλος. Είναι αυτονόητο επίσης ότι οποιοσδήποτε εκτίθεται, καθίσταται αντικείμενο δημόσιας κριτικής. Όπως αυτονόητο είναι ότι πάντοτε θα γίνουν και λάθη απέναντι στα οποία πρέπει να είμαστε όλοι επιεικείς, αλλά θέλουμε να ακούσουμε κάποτε κι ένα mea culpa. Δεν κάνει κακό, ίσα - ίσα, είναι η πιο έντιμη πράξη που μπορεί να ακολουθήσει ένα σφάλμα.

Δεν βρίσκω το λόγο για τον οποίο θα πρέπει να αναγνωρίσουμε άλλης μιας μορφής "ασυλία" στους καλλιτέχνες, όταν αυτοί, χωρίς πια τα εργαλεία που τους παρέχει η τέχνη τους, κάνουν άστοχες, προσβλητικές ή και επικίνδυνες δηλώσεις. Η λογική του "τρελού του χωριού" που μπορεί να λέει ότι θέλει και οι υπόλοιποι απλώς να τον αγνοούν ή να του χτυπούν την πλάτη με κατανόηση στο πρόβλημά του δεν νομίζω ότι τιμά τους πνευματικούς ανθρώπους που βγαίνοντας από το καλλιτεχνικό τους εργαστήριο αποφασίζουν να μιλήσουν με τους κανόνες της διαλεκτικής του δημόσιου λόγου. Οι "ασυλίες" περισσεύουν πια, κάποτε πρέπει να μιλήσουμε και για δημόσια λογοδοσία, για ανάληψη ευθύνης και για δηλώσεις συγγνώμης. Το να συντηρήσουμε τη μεταμοντέρνα λογική ότι κάποιος "κάνει τέχνη" σε οποιαδήποτε πράξη του στον δημόσιο βίο οδηγεί σε μια ατελέσφορη αναγνώριση άλλης μιας ελίτ, ενός ακόμη ιερατείου με τους δικούς του θεολόγους, τις δικές του γραφές, αλλά που διεκδικεί ως ποίμνιο το σύνολο της κοινής γνώμης που απλόχερα θα του προσφέρουν τα ορεξάτα μέσα ενημέρωσης.

Ούτε θεωρώ ότι πρέπει να μένουμε απαθείς όταν ένας τέτοιος άστοχος λόγος συντηρεί μια λογική "εύκολης" τοποθέτησης για σύνθετα ζητήματα, τα οποία αποτελούν αντικείμενο και ύλη επιστημονικών κλάδων, καθώς μια τέτοια ανεύθυνη ρητορική ενισχύει την αντίληψη ότι τα μεγάλα προβλήματα μπορούν να λυθούν με μαγικές λύσεις και την επιφοίτηση από εξωλογικές οντότητες, χωρίς να χρειαζόμαστε την ειδική επεξεργασία, την σοβαρή μελέτη, την επικοινωνιακή ψυχραιμία και την υπεύθυνη εξέτασή τους με τα εκλεπτυσμένα εργαλεία που απαιτεί ένα ευρύτερο ζήτημα κοινωνικής παθογένειας. Ο ανεύθυνος κι ασυνάρτητος καλλιτέχνης που χαϊδεύει την ελαφρότητα, το ναίφ και τον λαϊκισμό πρέπει να στιγματίζεται και ο λόγος του να απομονώνεται και να επισημαίνεται ως ανεπαρκής, αντιλειτουργικός και επιζήμιος.

Είναι κλασικός ο φόβος των "οπαδών" διαφόρων εν ζωή καλλιτεχνών, ότι αν τους γνωρίσουν από κοντά ή αν τους παρακολουθήσουν πέρα από το πλαίσιο της τέχνης τους, θα απογοητευθούν. Η καθημερινότητα του καλλιτέχνη είναι μια αποκαθήλωση για το κοινό του. Μια αποκαθήλωση για την οποία τελευταία φροντίζουν ορισμένοι καλλιτέχνες από μόνοι τους, συμπαρασύροντας τελικά όμως μάλλον και το ίδιο το έργο τους. Είναι μια περίπτωση πνευματικής αυτοκτονίας.

Η ρατσιστική πρόταση του Διονύση Σαββόπουλου

Ο κ. Σαββόπουλος έκανε μια δήλωση - πρόταση, η οποία προστίθεται στην ανθολογία του επίσημου ρατσιστικού λόγου που ακολουθούν επίσημοι φορείς αλλά και άνθρωποι με επιρροή στο δημόσιο λόγο, τον πολιτικά ορθό ρατσισμό (βλ. εδώ).

Πρότεινε λοιπόν "να μεταφερθούν οι παράνομοι μετανάστες σε μισοαφημένα νησιά ή χωριά, για να καλλιεργούν τη γή και να ζουν με τη βοήθεια του Ο.Η.Ε., γιατί μόνοι μας δεν μπορούμε. Κι όταν επιτέλους δεήσει η Ευρώπη να σχεδιάσει κοινή πολιτική για τους μετανάστες και φύγουν οι άνθρωποι, τότε οι ιδιοκτήτες των εγκαταλελειμένων σπιτιών σε χωριά και νησιά μας θα έχουν το σπιτάκι τους συντηρημένο κι απέξω κανένα αμπέλι ή χωράφι καλλιεργημένο". Όλη η πρόταση, με αντίστοιχες ωραίες ιδέες και για τα εξαρτημένα άτομα, είναι αναρτημένη στην Ε (βλ. εδώ).

Αυτή η πρόταση εισάγει ένα μέτρο με κριτήριο την ιδιότητα του παράνομου μετανάστη, δηλαδή του ανθρώπου που βρίσκεται στην Ελληνική Επικράτεια έχοντας εισέλθει χωρίς τον προβλεπόμενο τρόπο, από κάποια άλλη χώρα. Το μέτρο αφορά την "μεταφορά" των μεταναστών, ανεξάρτητα από τη θέλησή τους, σε ερημικές τοποθεσίες της Επικράτειας, με σκοπό να τους ανατεθεί η καλλιέργεια της γής, ώστε να καταστούν δουλοπάροικοι (βλ. εδώ) και, στο μέλλον, όταν η Ευρώπη αποφασίσει να τους απορροφήσει, οι ιδιοκτήτες των εγκαταλελειμένων περιοχών, δηλαδή οι Έλληνες, να απολαύσουν τον καρπό των δουλοπαροίκων τους. Οι ίδιοι οι μετανάστες, εννοείται ότι θα φύγουν. Επομένως, πρόκειται για μια πρόταση, η οποία εισάγει περιορισμούς στην ελευθερία των μεταναστών με κριτήριο ακριβώς την προέλευσή τους από διαφορετικές χώρες (για το νόμιμο ή μη της εισόδου προβλέπονται άλλου είδους κυρώσεις), και με σκοπό να μην ενοχλούνται οι Έλληνες από την παρουσία τους σε αστικές περιοχές. Δηλαδή ένα μέτρο εις βάρος των μεταναστών και προς όφελος των Ελλήνων.

Πρόκειται περί αθέμιτης διάκρισης, η οποία απαγορεύεται απολύτως από το Σύνταγμα (άρθρο 5 παρ. 2):

Όλοι όσοι βρίσκονται στην Eλληνική Eπικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Eξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο.

Aλλά και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Διεθνές Σύμφωνμο των Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων και φυσικά την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η υιοθέτηση μιας τέτοιας πρότασης θα οδηγούσε στη διεθνή κατακραυγή της Χώρας από όλους τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Ο ρατσισμός είναι η πολιτική ορθότητα

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μας ξαφνιάζει η τέλεση ρατσιστικών εγκλημάτων από οργανωμένες συμμορίες στο κέντρο της Αθήνας. Αυτό είναι το κανονικό, το mainstream, σε μια χώρα που η αντιρατσιστική νομοθεσία ουδέποτε εφαρμόστηκε ουσιαστικά, παρόλο που είναι σε ισχύ από το 1979 και παρόλο που το Σύνταγμα στο άρθρο 5 παράγραφος 2 αναφέρει ότι καθένας που βρίσκεται στην Ελληνική επικράτεια απολαμβάνει της απόλυτης προστασίας της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας του, "χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων". Αυτά λέει το Σύνταγμα, ας προσγειωθούμε τώρα στην πραγματικότητα:

"Ο ρατσιστικός λόγος είναι ο επίσημος θεσμικός λόγος των εξουσιαστικών φορέων στην Ελλάδα, χωρίς κανέναν θεσμικό αντίλογο από τη Δικαιοσύνη ή τις ανεξάρτητες δομές εκτελεστικής λειτουργίας που θα έπρεπε να λειτουργούν ως αντίβαρα σε αυτή τη μορφή βίας που υποθάλπει και καλλιεργεί την προκατάληψη και τον διχασμό μέσα στη ίδια τη κοινωνία.

Αρχηγοί πολιτικών κομμάτων προβαίνουν σε αντισημιτικές και ξενοφοβικές δηλώσεις ελεύθερα (κι ας επισημαίνει το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι δεν έχουν ποτέ διωχθεί γι' αυτά), προϊστάμενοι θρησκευτικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου καταδικάζουν την ομοφυλοφιλία ως ψυχική νόσο (κερδίζοντας και δίκες εναντίον ακτιβιστών που αντιδρούν οργισμένα), κρατικοί οργανισμοί απαγορεύουν τη μετάδοση ή την παρουσίαση από σκηνής φιλιών ανάμεσα σε άνδρες, στελέχη στρατιωτικών υπηρεσιών εκφωνούν ξενοφοβικά συνθήματα σε παρελάσεις, επίσημοι εκπρόσωποι της Ελλάδας διαβεβαιώνουν διεθνείς οργανισμούς ότι "δεν υπάρχουν εξτρεμιστικές και νεοναζιστικές οργανώσεις στη Χώρα", συγγραφείς έργων που υπερασπίζονται το ναζιστικό καθεστώς αθωώνονται από ανώτερα δικαστήρια, εκδότες τέτοιων έργων εκλέγονται βουλευτές, τηλεοπτικοί σταθμοί αρνούνται να μεταδόσουν προεκλογικά μηνύματα πολιτικών κομμάτων επειδή περιέχουν ξενόγλωσσο περιεχόμενο, ελεγκτικοί θεσμοί απευθύνουν συστάσεις σε ραδιοφωνικούς σταθμούς επειδή το πρόγραμμά τους δεν είναι 30% στα Ελληνικά.

Η "ελευθερία" του μισαλλόδοξου λόγου, δηλαδή η δημόσια προτροπή της φίμωσης του διαφορετικού, της επιβολής λογοκρισίας και της προώθησης κάθε μορφής διακρίσεων, γνωρίζει πλήρη άνθιση στην Ελλάδα και ουδείς έχει τολμήσει να αμφισβητήσει αυτή την "ελευθερία", παρά τις διεθνείς συμβάσεις και το ευρωπαϊκό δίκαιο που ορίζουν ότι έχουμε υποχρέωση να αντιμετωπίζουμε αυτές τις συμπεριφορές ως ποινικά αδικήματα."

Αυτά έγραφα πέρσι σαν απάντηση στον Θανάση Τριαρίδη που έλεγε ότι θα πάει μάρτυρας υπέρ του Μητροπολίτη εναντίον του οποίου η Ένωση Ουμανιστών κατέθεσε μήνυση για μισαλλόδοξο λόγο εναντίον των αθέων (βλ. εδώ). Φυσικά δεν χρειάστηκε καν να πάει μάρτυρας: η εισαγγελέας έστειλε τη μήνυση στα σκουπίδια κι όχι στο ακροατήριο, ακολουθώντας πιστά την γνωστή απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου που έκρινε ότι το βιβλίο "Εβραίοι, όλη η αλήθεια" του Κ.Πλεύρη είναι επιστημονικό έργο. Η δίωξη του ρατσισμού στην Ελλάδα είναι η εξαίρεση και ο ρατσισμός είναι ο "κανόνας". Οι εισαγγελείς οφείλουν να υπερασπίζονται τον "κανόνα".

Και συνεχίζουμε φυσικά: χάνει η Dana International στον ημιτελικό της Eurovision, ξεκινάνε οχετοί τρανσφοβικού χιούμορ που την κράζουν, με έναν λόγο που δεν κρύβει καν το μίσος του για την ταυτότητα φύλου της. Αυτό περνάει επίσης ως mainstream και ως πολιτική ορθότητα: κοροϊδεύουμε την τρανς και αλοίμονο αν κάποιος εκφράσει την αντίθεσή του στην ποιότητα ή την αισθητική αυτού του είδους το χιούμορ.

Xθες ήμουν σε μια ημερίδα στη Νομική για το νέο αντιρατσιστικό νομοσχέδιο και άκουσα καθηγητή πανεπιστημίου να λέει στην κ. Βλάμη (που ο γάμος της με τη σύντροφό της ακυρώθηκε κατόπιν εισαγγελικής παρέμβασης που επικυρώθηκε από το Εφετείο) ότι πρέπει κι αυτή να ανεχθεί το hate speech κι ότι αφού δεν έχουμε αναγνωρίσει νομοθετικά τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών τι θέλουμε και θεσμοθετούμε τον αντι-ομοερωτικό λόγο. Ότι δηλαδή η κοινωνία θα αποδεχθεί τον γάμο (από μόνη της) χωρίς να έχει απαγορευθεί ο αντι-ομοερωτικός λόγος. Θα φτάσουμε στο μείζον, πολύ πριν το έλασσον και με επιτρεπόμενη όλη την ομοφοβική υστερία που μαίνεται ως η απόλυτα θεμιτή δημόσια στάση που ηρωοποιεί τελικά τον Δήμαρχο επειδή επιτρέπει να χρησιμοποιηθεί το λογότυπο του Δήμου σε δύο φυλλάδια και τρεις αφίσσες ή επειδή ένας Δήμαρχος λέει ότι θα δεχθεί να τελέσει γάμους "εφόσον ο νόμος το επιτρέπει", λες κι έχει άλλη δυνατότητα αν ο νόμος αναγνωρίσει την αρμοδιότητα.

Θεσμικός ρατσισμός είναι όταν ο νομοθέτης έρχεται με το νέο νομοσχέδιο - παραβιάζοντας την υποχρέωση της χώρας βάσει της Διεθνούς Σύμβασης για την Εξάληψη των Διακρίσεων - να αποποινικοποιήσει την ρατσιστική προσβολή: ελάχιστοι διαπίστωσαν ότι στο νομοσχέδιο της εχθροπάθειας τιμωρείται μόνο η παρακίνηση σε βία και η εκμηδένιση γενοκτονιών, μόνον όταν διεγείρουν την δημόσια τάξη, οπότε αποποινικοποιείται πλήρως ο ρατσιστικός λόγος που στρέφεται κατά ατόμων ή ομάδων.

Η ρητορική περί δήθεν απόλυτης ελευθερίας έκφρασης είναι μια αρχαϊκή προσέγγιση στο θέμα. Ακόμα και οι πιο ακραιφνείς υποστηρικτές της αναγνωρίζουν ότι, ναι, σε κάποιες περιπτώσεις δεν μπορούμε να επιτρέψουμε τον θεσμικό μισαλλόδοξο λόγο. Όταν κατά τη διάρκεια μιας επίσημης παρέλασης μισθωτοί του Δημοσίου κραυγάζουν ξενοφοβικά συνθήματα, ακόμα και οι υποστηρικτικές της απόλυτης ελευθερίας του λόγου συναινούν στο ότι πρέπει να ληφθούν κάποια μέτρα εναντίον τους. Ο κ. Χατζής που εξαπολύει μύδρους κατά της αντιρατσιστικής νομοθεσίας, χθες μας είπε ότι θα ήταν υπέρ της απόταξής τους, για παράδειγμα. Ενώ είναι υπέρμαχος της απόλυτης ελευθερίας του λόγου, για την συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχει αντίρρηση να εφαρμοστεί η εσχάτη των πειθαρχικών κυρώσεων. O κ. Μανδραβέλης δεν είχε αντίρρηση να επέμβει το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης στην περίπτωση του σεξιστικού τηλεοπτικού σποτ που δείχνει έναν άνδρα να "επιστρέφει" τη σύζυγό του στην μάνα της: οι συχνότητες είναι ιδιοκτησία του κράτους κι άρα αυτό μπορεί να επιβάλλει τι θα παίζεται εκεί και τι όχι (εγώ πάλι διαφωνώ, βλ. εδώ). Ο κ. Χορμοβίτης επέπληξε τον κ. Μανδραβέλη γι' αυτή του την άποψη (βλ. εδώ), αλλά δεν είχε αντίρρηση για την απαγόρευση φιλιών σε μπαρ, επειδή είναι ιδιωτικός χώρος και θεωρεί ότι είναι "κρατική επέμβαση" να επικαλείσαι την ίση μεταχείριση (βλ. εδώ), δηλαδή τον νόμο, μέσα στο ακινητάκι κάποιου που είναι η ζεστή φωλίτσα του και μπορεί να κάνει ό,τι εγκληματάκι θέλει.

Επομένως, μην ακούω για "απόλυτη ελευθερία της έκφρασης": ακόμα και ο πιο ακραίος αναρχοφιλελεύθερος κάποτε θα λυγίσει και θα αποδεχθεί ότι, για τον ένα ή άλλο λόγο, ας δεχθούμε και τις εξαιρέσεις. Αφού δεχόμαστε τις εξαιρέσεις για το κάθε στρατιωτικό σώμα, για το κάθε κανάλι του κράτους και για το κάθε μπαρ, ας τις δεχθούμε και για την προστασία της ποικιλομορφίας της ανθρώπινης ιδιότητας, για μη μεταβαλλόμενες ιδιότητες, για την αξιοπρέπεια, γιατί διαφορετικά υποπίπτουμε σε αντιφάσεις. Είναι πολύ πιο θεμελιώδες έννομο αγαθό από την ευπρέπεια στην υπηρεσία, από το δημόσιο χαρακτήρα των τηλεοπτικών συχνοτήτων και από τις απόψεις του ιδιοκτήτη για την ηθική του μαγαζιού του.

Επίσημα ακέφαλη η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων

Παρήλθε χθες το τρίμηνο από την παραίτηση του προέδρου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα κ. Χρίστου Γεραρή, ο οποίος αποχαιρέτησε οριστικά την Αρχή με ένα κείμενο που δημοσιεύεται σήμερα στην ιστοσελίδα του φορέα (βλ. εδώ).

Ο Πρόεδρος εκλέχθηκε από την Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής το 2008 για τετραετή θητεία. Στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του τονίζει ότι το ιδρυτικό νομοθέτημα της Αρχής (δηλ. ο Ν.2472/1997) ήταν υπερφιλόδοξο και υιοθέτησε τις πιο αυστηρές εκδοχές εφαρμογής της Οδηγίας 95/46, με αποτέλεσμα να αποδειχθεί μάλλον δύσκαμπτο στην πράξη και να υπερφορτώσει την Αρχή με γραφειοκρατικές υποχρεώσεις. Ένα άλλο πρόβλημα που επισημάνθηκε είναι η υποστελέχωση της Αρχής και η αδυναμία πρόσληψης νέου προσωπικού λόγω της γνωστής δημοσιονομικής κατάστασης. Ο Πρόεδρος αναφέρεται επίσης στο έργο της Αρχής για την προληπτική προστασία των προσωπικών δεδομένων, για τις νέες διατάξεις που ισχύουν (σχετικά με την δυνατότητα να δίνεται προτεραιότητα σε εκκρεμείς υποθέσεις, για αποσπάσεις προσωπικού και για την υποχρέωση των παρόχων τηλεπικοινωνιών από 1ης Σεπτεμβρίου για υποβολή καταλόγων συνδρομητών opt-out. Επίσης παρουσίασε συνοπτικά ορισμένες προετοιμαζόμενες νομοθετικές τροποποιήσεις που εξετάζονται από νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Τέλος, ο Πρόεδρος αναφέρει ότι τα τρία χρόνια που πέρασε στην Αρχή "δεν θα ήταν ειλικρινής αν έλεγε ότι ήταν τα καλλίτερα του δημόσιου βίου του".

Το πρόσωπο που θα ηγηθεί της Αρχής θα πρέπει να επιλεγεί από την Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, σύμφωνα με το άρθρο 101Α του Συντάγματος, με ομοφωνία ή πλειοψηφία 4/5. Σύμφωνα με μια θεσμικά απαράδεκτη φήμη που δεν έχει διαψευσθεί, θα προέρχεται από τον χώρο της Νέας Δημοκρατίας, ενώ ο νέος Συνήγορος του Πολίτη από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ (βλ. εδώ).

Ο κ. Γεραρής ήταν ο τρίτος πρόεδρος της ΑΠΔΠΧ, με πρώτο τον κ. Δαφέρμο (1997-2003) και δεύτερο τον κ. Γουργουράκη (2003-2008).

Δικαστήριο υποχρεώνει Wikipedia να δώσει στοιχεία χρηστών

Τo Yψηλό Δικαστήριο του Λονδίνου εξέδωσε απόφαση σύμφωνα με την οποία τρεις ιστοσελίδες (Wikipedia, Wordpress και Denver Post) πρέπει να χορηγήσουν τα στοιχεία ψευδώνυμων ή ανώνυμων χρηστών που είχαν αναρτήσει δυσφημιστικά σχόλια.

Η υπόθεση εκκινεί με το αίτημα ενός εκατομμυριούχου, ο οποίος ισχυρίζεται ότι χρήστες των ιστοσελίδων των δυσφήμησαν και επιθυμεί να στραφεί δικαστικώς ευθέως εναντίον των χρηστών κι όχι μόνο εναντίον των ιστοσελίδων. Η είδηση μεταδίδεται από τον Guardian (βλ. εδώ) και την Huffington Post (βλ. εδώ). Ωστόσο σύμφωνα με νομικούς που μίλησαν με τον Guardian, οι εταιρίες των ιστοσελίδων, καθώς εδρεύουν στις ΗΠΑ ενδέχεται να μη εκτελέσουν την δικαστική διαταγή. Σύμφωνα με δηλώσεις δικηγορικής εταιρίας, ο ίδιος ενάγων είχε κινηθεί πέρσι εναντίον μιας ιστοσελίδας με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο εκτέλεσε την δικαστική διαταγή.

Ήδη η Wikipedia και η εταιρία της Wordpress δήλωσαν ότι τέτοιου είδους αιτήματα - δηλαδή για άρση του απορρήτου - μπορούν να ικανοποιηθούν μόνον εφόσον υπάρχει δικαστικό ένταλμα που έχει εκδοθεί από αρχή των ΗΠΑ. Ωστόσο, για την απλή αφαίρεση δυσφημιστικών σχολίων, η Wordpress είπε ότι αρκείται στην προσκόμιση δικαστικής απόφασης, χωρίς δηλαδή να χρειάζεται κάποιου είδους αμερικάνικο ένταλμα.

Eξάλλου, τα δικαστήρια των ΗΠΑ έχουν ήδη κρίνει από το 2009 ότι η εξύβριση αποτελεί έναν λόγο για την άρση του απορρήτου (βλ. εδώ υπόθεση Cohen).

Περί κριτικής για τα αναδρομικά των βουλευτών

Μεγάλη συζήτηση έχει ξεκινήσει για τα αναδρομικά που ζητούν ορισμένες εκατοντάδες συνταξιούχοι βουλευτές και για το κατά πόσον η "νόμιμη" αξίωσή τους μπορεί να θεωρηθεί και "ηθική". Επανέρχεται λοιπόν το αντιθετικιστικό και υπερβατικό ερώτημα του αν το νόμιμο μπορεί να θεωρείται και ηθικό, ερώτημα που προϋποθέτει όμως μια ενιαία αντίληψη για την ηθική μέσα σε μια κοινωνία, η οποία ενιαία αντίληψη προφανώς δεν υπάρχει για κάθε ξεχωριστή περίπτωση. Ακόμα και το να λες "καλημέρα" (πράξη καλής συμπεριφοράς), υπό ένα συγκεκριμένο context μπορεί να θεωρηθεί κακόβουλη ενέργεια, αντίστοιχης βαρύτητας με το παλιό "περάστε για ένα καφεδάκι από την Ασφάλεια". Κάθε περίπτωση λοιπόν είναι διαφορετική, όπως και η "ηθική" του καθενός, δηλαδή ο προσωπικός του κώδικας για το καλό και το κακό.

Οι αξιώσεις των συνταξιούχων βουλευτών βασίζονται σε ένα ψήφισμα της Βουλής του 1975 περί εξομοίωσης μισθών βουλευτών - ανώτατων δικαστών και τη σχετική νομολογία του Μισθοδικείου (στο οποίο δεν πλειοψηφούν δικαστές) περί εξισωτικής αντίληψης της αρχής της διάκρισης των κρατικών λειτουργιών (νομοθετική - εκτελεστική - δικαστική). Είναι μια νομολογία που ακολουθεί μια ερμηνεία του Συντάγματος, η οποία επιδέχεται αντιρρησεων, αλλά είναι πάγια. Και εν πάσει περιπτώσει, καθένας έχει ένα συνταγματικό δικαίωμα σε δικαστική προστασία (άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγματος) και καλώς να προσφύγει στα δικαστήρια.

Βέβαια εδώ δεν έχουμε ακριβώς "καθέναν", αλλά τους συνταξιούχους της νομοθετικής λειτουργίας (δηλ. τους πρώην νομοθέτες) που ζητούν την προστασία μιας άλλης λειτουργίας (της δικαστικής) για να επιτύχουν μια αναδρομική εξίσωση των συντάξεών τους. Και πάλι όμως, η δικαστική προστασία ισχύει και γι΄αυτούς και η κριτική με την λογική "νόμιμο μεν, ηθικό δε;" ενόψει των οικονομικών προβλημάτων που έχουν γιγαντωθεί για το Ελληνικό Δημόσιο είναι η κριτική εναντίον κάποιου που ασκεί συνταγματικό δικαίωμα.

Υπάρχει όμως ένας συνεπής και σοβαρός λόγος για να ασκηθεί σφοδρή κριτική ακομα και σε αυτή την περίπτωση. Σύμφωνα με μια βασική αρχή της διαλεκτικής που έχει γίνει δεκτή από τη νομολογία, η κραυγαλέα αντίφαση ανάμεσα στο δημόσιο λόγο και στον ιδιωτικό βίο ενός δημόσιου προσώπου, αποτελεί "είδηση" κι επομένως αντικείμενο δημόσιας κριτικής. Εφόσον λοιπόν υπάρχουν συνταξιούχοι βουλευτές που έχουν υπερθεματίσει για τις θυσίες που πρέπει να γίνουν από τους Έλληνες υπέρ της χώρας, ενώ οι ίδιοι έρχονται να αξιώσουν αναδρομικά αυτά τα υπέρογκα ποσά, τότε πράγματι έχει νόημα η κριτική εναντίον τους, όχι στη βάση της "ηθικής", αλλά για την ασυνέπεια ανάμεσα στο δημόσιο λόγο τους και στο ιδιωτικώς φέρεσθαι.

Η ασυνέπεια αυτή είναι μια "παράβαση" σε επίπεδο διαλεκτικής κι όχι με βάση τις αυθαίρετες αξιολογήσεις της προσωπικής ηθικής που κάποιοι προσπαθούν να προβάλλουν ως συλλογική ηθική. Οι μόνοι αποδεκτοί ως γενικής εφαρμογής κανόνες σε μια δημοκρατία είναι οι νομοθετικοί.

Η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει αποζημίωση για τα δημοσιεύματα

Είναι περισσότερο από προφανές ότι μέρος του διεθνούς Τύπου μεταδίδει για την Ελλάδα σενάρια τα οποία δεν βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία, αλλά στην καλύτερη περίπτωση σε αδιασταύρωτες φήμες, αν όχι σε σκοπιμότητες που εξυπηρετούν τους κερδοσκόπους. Από την στιγμή που το σοβαρό Der Spiegel μεταδίδει ως είδηση κάποια φημολογία ότι δήθεν η Ελλάδα πρόκειται να αποχωρίσει από το ευρώ, η κατάσταση δεν έχει σχέση με τα περσινά ανθελληνικά φώτοσοπ σε αγάλματα και λοιπές υβριστικές δηλώσεις.

Η κυβέρνηση έχει υποχρέωση να διαφυλάξει την εναπομείνασα αξιοπιστία της χώρας και να κινηθεί νομικά εναντίον τέτοιων δημοσιευμάτων, επιδιώκοντας την οφειλόμενη αποκατάσταση της ηθικής βλάβης και του πιθανού διαφυγόντος κέρδους. Υπάρχει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στις εκτιμήσεις του κάθε οικονομολόγου που μπορεί να αξιολογεί όπως θέλει την εικόνα της χώρας (αξιολογική κρίση = ελευθερία της έκφρασης) και στη μετάδοση ανακριβών πληροφοριών περί δήθεν επικείμενων αποφάσεων όπως η άμεση αναδιάρθρωση ή η έξοδος από τον ευρώ (σκόπιμη αντιδεοντολογική μετάδοση ανακριβειών).

Δεν αρκεί η επικοινωνιακή διάψευση (άλλωστε το Φεβρουάριο του 2010 ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης έλεγε ότι δεν θα πάμε στο ΔΝΤ κι αν τον ρωτήσετε σήμερα πιθανώς θα εμμέινει ότι δεν πήγαμε τελικά), χρειάζεται έμπρακτη και δυναμική υποστήριξη του ισχυρισμού με δικαστική ενέργεια εις βάρος των ΜΜΕ που μεταδίδουν ανεξέλεγκτα ανακριβείς πληροφορίες.

Το έργο τέχνης και η προσωπικότητα του δημιουργού σε δημόσια εκδήλωση in memoriam

Το έργο τέχνης, όταν δημοσιεύεται και παραδίδεται στο κοινό, δεν αποτελεί πια έκφανση της προσωπικότητας του δημιουργού. Mετά από την δημόσια παρουσίαση, ο δημιουργός δεν διατηρεί με το έργο δεσμό άλλον από τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Έχει δηλαδή το δικαίωμα να αναγνωρίζεται η πατρότητά του, να επιλέγει ο ίδιος ορισμένα στοιχεία για την παρουσίασή του και να αμείβεται γι' αυτήν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δεσμεύσει την πρόσληψη του έργου από το κοινό, να περιχαρακώσει τις ερμηνείες του ή να φράξει τις προεκτάσεις του.

Όταν ένα έργο τέχνης εντάσσεται σε μια δημόσια κρατική εκδήλωση με έντονο συμβολικό in memoriam χαρακτήρα, η επιλογή του από τα πολιτειακά όργανα δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη το συνολικό πλαίσιο (το context) μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε το έργο, αλλά και, έως ένα βαθμό, την προσωπικότητα του δημιουργού και τον ρόλο του στο δημόσιο γίγνεσθαι.

Όπως έγινε γνωστό, σε μια εκδήλωση για την Ημέρα Μνήμης των θυμάτων του ναζισμού στην Αυστρία είχε αρχικώς προγραμματισθεί η παρουσίαση του έργου Μαουτχάουζεν του Μίκη Θεοδωράκη. Στη συνέχεια όμως, η πρόεδρος της Βουλής αποφάσισε να αφαιρεθεί η εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου από το πρόγραμμα της Ημέρας Μνήμης, λόγω των αντισημιτικών δηλώσεων του συνθέτη(βλ. εδώ). Ο κ. Θεοδωράκης εδώ και χρόνια, όποτε του δίνεται ευκαιρία, εκτοξεύει και μια αντιεβραϊκή "κορώνα", στο πλαίσιο της γνωστής λαϊκής συνωμοσιολογίας που θέλει τους Εβραίους να βρίσκονται πίσω από σχέδια παγκόσμιας κυριαρχίας κλπ. Πιο πρόσφατα τα επανέλαβε σε ένα video (βλ. εδώ), λέγοντας ότι είναι αντισημίτης και αντισιωνιστής και ότι αγαπάει τον Εβραϊκό λαό, αλλά οι Αμερικανοεβραίοι είναι πίσω απ' όλα κλπ.

Το ίδιο το "Μαουτχάουζεν" βέβαια δεν άλλαξε από τότε που το έγραψε ο Θεοδωράκης. Το πρόβλημα είναι το όνομα και το πρόσωπο "Θεοδωράκης" που εξελίχθηκε σε φορέα του ρατσιστικού λόγου, και όχι το ίδιο το έργο. Δεν μπορείς όμως να συμπεριλάβεις ένα έργο σε ένα επίσημο πρόγραμμα, χωρίς να μνημονεύσεις και το όνομα του δημιουργού του, τόσο λόγω του ηθικού δικαιώματος που κατοχυρώνει ο νόμος (υποχρεωτική μνεία της πατρότητας), όσο και από το ότι είναι ένα πασίγνωστο έργο ενός διάσημου συνθέτη. Θα ήταν αντιφατικό όμως να παρουσιάζεται σε μια Ημέρα Μνήμης θυμάτων του ναζισμού το έργο ενός ανθρώπου που, κατά δήλωσή του είναι αντισημίτης και αντισιωνιστής, όσο κι αν "αγαπάει τον Εβραϊκό λαό". Η αντιφατικότητα του Θεοδωράκη δεν είναι δυνατόν να του συγχωρείται εσαεί: σε μία Ημέρα Μνήμης δεν είναι νοητό να τιμηθεί κάποιος που κάνει τέτοιες ρατσιστικές δηλώσεις με ένα σκεπτικό το οποιο εξέθρευσε τον ναζισμό στην Ευρώπη.

Παρ' όλο που το "Μαουτχάουζεν" ως έργο είναι αυτονομημένο από τον δημιουργό του, όταν μια Πολιτεία ετοιμάζει το πρόγραμμα μιας ημέρας μνήμης έχει κάθε ευχέρεια να λάβει υπόψη και την προσωπικότητα των δημιουργών των έργων που επιλέγει να εντάξει στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Δεν πρόκειται λοιπόν για περίπτωση "λογοκρισίας", αλλά για περίπτωση συνέπειας προς τον σκοπό της συγκεκριμένης δημόσιας εκδήλωσης, η οποία ως μνημόσυνο δεν καλείται βέβαια να φιλοξενήσει όλες τις απόψεις, αλλά να επιλέξει εκείνες που θα εκφράσουν καλύτερα την μνήμη των θυμάτων.

Περί νομιμότητας της επιχείρισης εξολόθρευσης Μπιν Λάντεν

Ο γενικός εισαγγελέας Έρικ Χόλντερ χθες υπεραμύνθηκε της νομιμότητας της εκτέλεσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν (βλ. εδώ), με το σκεπτικό ότι επρόκειτο για μια πράξη εθνικής ασφάλειας και φυσικά υπήρχαν διαταγές σύλληψης ή εκτέλεσης από τρεις αμερικανούς προέδρους (Κλίντον, Μπους, Ομπάμα).

Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορούμε να κρίνουμε αν οι πυροβολισμοί ήταν δικαιολογημένοι, δεδομένου ότι δεν έχουμε επαρκή στοιχεία και φυσικά αυτό θα αποτελούσε αντικείμενο δικαστικής κρίσης. Φαίνεται πάντως ότι οι πληροφορίες συμφωνούν ότι ο καταζητούμενος δεν ήταν οπλισμένος εκείνη τη στιγμή και ότι αρνήθηκε να παραδοθεί. Αυτό βέβαια από μόνο του δεν δικαιολογεί κανέναν πυροβολισμό, αλλά επέβαλε τη χρήση ηπιότερων μέσων για τη σύλληψή του, αν υποθέσουμε ότι οι εν λόγω είχαν και τέτοια αρμοδιότητα.

Ας δούμε όμως μερικές πιθανές παραβιάσεις από τη συγκεκριμένη επιχείρηση και όσα επακολούθησαν.

Δικαίωμα σε δικαστική ακρόαση

Αποτελεί ήττα το γεγονός ότι ο Μπιν Λάντεν δεν οδηγήθηκε σε ένα δικαστήριο. Άσχετα από την ανεξαρτησία και από την απόφαση ενός δικαστηρίου, κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας ακροαματικής διαδικασίας θα έρχονταν στο φως ισχυρισμοί και αποδείξεις ιδιαίτερα διαφωτιστικές ενδεχομένως για την κοινή γνώμη. Και σε κάθε περίπτωση, η δημοκρατία θα είχε σεβαστεί μια από τις βασικές αρχές της, αυτήν του δικαιώματος δικαστικής ακρόασης. Η εκτέλεση χωρίς διαδικασία είναι προβληματική από κάθε περίπτωση και χρειάζεται δικαιολόγηση επαρκέστερη από όσα είπε ο γενικός εισαγγελέας

Ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης - σεβασμός μνήμης

Ανακοινώθηκε ότι η κηδεία του Μπιν Λάντεν ακολούθησε το τυπικό του θρησκεύματός του και στη συνέχεια ετάφη στη θάλασσα. Υπάρχουν αντιρρήσεις όμως για το κατά πόσον όντως τηρήθηκε το συγκεκριμένο τυπικό και κατά πόσον τελικά η ταφή στη θάλασσα είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις του θρησκεύματος του νεκρού.

Είναι σωστή όμως η απόφαση να μην κοινοποιηθούν φωτογραφίες του νεκρού και να μην χρησιμοποιηθούν αυτές οι εικόνες ως "τρόπαιο", γιατί διαφορετικά θα υπήρχε μια σοβαρή προσβολή της μνήμης του (βλ. εδώ). Υπάρχουν όμως και αυτοί που υποστηρίζουν ότι το δικαίωμα πληροφόρησης του κοινού υπερέχει της υποχρέωσης προστασίας της μνήμης. Σε αυτούς ο Λευκός Οίκος απαντά ότι η διάδοση των φωτογραφιών θα δημιουργήσει περισσότερους κινδύνους για την εθνική ασφάλεια, επειδή μπορεί να προκαλέσει αντίποινα. Το μεγάλο δίλημμα βέβαια για την αμερικάνικη κυβέρνηση θα είναι: επίσημη κοινοποίηση ή αναπόφευκτη διαρροή τύπου wikileaks;

Παράλληλα, όμως, η μνήμη του νεκρού θίγεται ξεκάθαρα από τις ξέφρενες διαδηλώσεις πανυγηρισμών για την εκτέλεση του εχθρού. Πρόκειται για μια μοντέρνα εκδοχή ανθρωποφαγικών εθίμων και θυμίζουν ακριβώς τις αντίστοιχες εκδηλώσεις στην Καμπούλ το πρωί που έπεσαν οι Δίδυμοι Πύργοι.

Χρήση ονόματος ηγέτη των Ινδιάνων

Όπως έγινε γνωστό, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, το κωδικό όνομα για τον Μπιν Λάντεν ήταν το όνομα "Τζερόνυμο", από τον ήρωα ηγέτη των ινδιάνων Απάτσι. Πρόκειται προφανώς για προσβλητική χρήση του ονόματος ενός συμβόλου των Ινδιάνων για την οποία ο Λευκός Οίκος έχει κληθεί να ζητήσει συγγνώμη (βλ. εδώ).

Γι' αυτό δεν νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι για να θριαμβολογούν οι δημοκράτες από μια διαδικασία που μάλλον τραυμάτισε την δικαιοσύνη. Μέσα στα επόμενα χρόνια θα δούμε κατά πόσον ήταν πράγματι αποτελεσματική τελικά αυτή η εξολόθρευση του εχθρού και αν όντως εξυπηρέτησε την εθνική ασφάλεια της χώρας κι όχι τα εθνικιστικά ανακλαστικά των "νικητών".

Κανόνες ηλεκτρονικής συγκατάθεσης για αποστολή διαφημιστικών e-mail

Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δημοσίευσε την Οδηγία 2/2011 για την ηλεκτρονική συγκατάθεση κατά την αποστολή μηνυμάτων διαφημιστικού χαρακτήρα. Η έκδοση της Οδηγίας αποσκοπεί στην ταυτοποίηση του χρήστη ο οποίος επιθυμεί να λαμβάνει email, SMSή τηλεφωνικές κλήσεις για την προώθηση προϊόντων ή υπηρεσιών χωρίς να γίνεται αποδέκτης μηνυμάτων Spam.

Στα αρχικά άρθρα της Οδηγίας αναλύονται οι νόμιμες προϋποθέσεις για την ηλεκτρονική συγκατάθεση και οι υποχρεώσεις για την ενημέρωση των συνδρομητών ή χρηστών. Παρουσιάζονται οι ορθές πρακτικές που οφείλουν να ακολουθούν οι υπεύθυνοι επεξεργασίας, όταν πραγματοποιούν προωθητικές ενέργειες μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email), γραπτών μηνυμάτων (SMS- MMS) και τηλεφωνικών κλήσεων καθώς και όταν αποστέλλονται προσκλήσεις σε φίλους για ηλεκτρονική συγκατάθεση. Τέλος, παρουσιάζονται τεχνικά μέτρα για την αποφυγή μαζικής αποστολής διαφημιστικών μηνυμάτων. Η Οδηγία συνοδεύεται από Παράρτημα με παραδείγματα εφαρμογής των ορθών πρακτικών που εισάγονται με τις διατάξεις της.

Οι διαδικασίες που περιγράφονται στην Οδηγία ακολουθούν τις βέλτιστες διαδικασίες για τη λήψη της συγκατάθεσης με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται ότι η χρήση των στοιχείων επικοινωνίας των συνδρομητών ή χρηστών πραγματοποιείται με απόλυτο σεβασμό στα δικαιώματά τους. Για την τελική διαμόρφωση της Οδηγίας πραγματοποιήθηκε κύκλος διαβούλευσης με φορείς που δραστηριοποιούνται στους τομείς της διαδικτυακής διαφήμισης και επικοινωνίας και της κινητής τηλεφωνίας. Η Αρχή έλαβε υπόψη τις απόψεις των φορέων αυτών ώστε να εξασφαλιστεί τόσο η προστασία των προσωπικών δεδομένων όσο και το εφικτό των τεχνικών λύσεων που εισάγονται.

Το κείμενο της Οδηγίας είναι διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο της Αρχής www.dpa.grστη διεύθυνση:

http://www.dpa.gr/APDPXPortlets/htdocs/documentSDisplay.jsp?docid=241,91,168,133,70,148,63,19

O διαδικτυακός τόπος του Δήμου Αθηναίων ως blog του Δημάρχου

Ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει έναν χρήσιμο διαδικτυακό τόπο (cityofathens.gr), ο οποίος χαρτογραφεί τις υπηρεσίες του και αποτελεί έναν επαρκή κατάλογο τηλεφώνων κι άλλων πρακτικών πληροφοριών. Ωστόσο, μέσα σε αυτόν δεν μπορεί κανείς να βρει τα πρακτικά των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου, αλλά ούτε και τα video αυτών, μολονότι οι συνεδριάσεις μαγνητοσκοπούνται κανονικά από τις υπηρεσίες του Δήμου.

Η έλλειψη αυτή καθίσταται πιο σοβαρή ενόψει της μονομερούς ανάρτησης ανακοινώσεων και ομιλιών του Δημάρχου στην αρχική σελίδα, χωρίς οι ανακοινώσεις αυτές να περιορίζονται, ας πούμε, στις πιο θεσμικές παρεμβάσεις εκπροσώπησης, αφού επεκτείνονται - και κυρίως αφορούν- στις δηλώσεις με τις οποίες ο Δήμαρχος απαντάει στην αντιπολίτευση. Επί του παρόντος φερ' ειπείν, στην αρχική σελίδα του cityofathens.gr υπάρχουν κάποιες δηλώσεις του κ. Καμίνη από το χθεσινό δημοτικό συμβούλιο, στις οποίες απαντάει στις κατηγορίες περί απαγορεύσεων στον 9.84 κλπ (βλ. εδώ), πράγματα που είχε πει και σε συνέντευξη τύπου επ' αφορμή του Γύρου των Αθηνών και πάλι είχαν δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα.

Γενικότερα, η χρήση των δημοσιεύσεων που αναρτώνται στην ιστοσελίδα του Δήμου Αθηναίων, πέρα δηλαδή από το καθαρά πληροφοριακό της περιεχόμενο, είναι αυτή ενός βήματος μονομερούς ενημέρωσης των ενδιαφερομένων για όσα "απαντά" ο Δήμαρχος στις στις επιθέσεις της αντιπολίτευσης, χωρίς όμως να παρατίθεται κάπου η αντίθετη άποψη, κάτι το οποίο θα καλυπτόταν με την ανάρτηση των πρακτικών συνεδριάσεων αλλά και των video των συνεδριάσεων και του υπόλοιπου υλικού.

Aντίθετα, η προσωπική πολιτική ιστοσελίδα του Δημάρχου (βλ. εδώ) περιέχει ως τελευταία ανανέωση της αρχικής σελίδας την κοπή πίτας τον Ιανουάριο, δηλαδή είναι έξι μήνες πίσω.

Έτσι, ο διαδικτυακός τόπος του Δήμου Αθηναίων δεν υπηρετεί την πολυφωνία και την σφαιρική ενημέρωση, ιδιότητες που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε δημόσιο ενημερωτικό μέσο, αλλά έχει επιστρατευθεί μάλλον ως ένα επικοινωνιακό βήμα του Δημάρχου, υποκαθιστώντας έτσι την λειτουργία μιας προσωπικής ιστοσελίδας, όπως θα ήταν ένα blog (χωρίς όμως δυνατότητα σχολιασμού). Δεν είναι όμως αυτός ο ρόλος του διαδικτυακού τόπου ενός Δήμου, ο οποίος εξάλλου κατά τον Ν.3448/2006 ("Περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα") θα έπρεπε να περιέχει κάθε δημόσιο έγγραφο του Δήμου, μεταξύ των οποίων και τα πρακτικά συνεδριάσεων.

Βέβαια, όποιος επισκέπτεται την ιστοσελίδα του Συνηγόρου του Πολίτη (βλ. εδώ), η οποία είναι ίδια κι απαράλλακτη από το 2003 (και πιο παλιά) που ο κ. Καμίνης ανέλαβε την διεύθυνση της ανεξάρτητης αρχής, αντιλαμβάνεται ότι η σχέση του Δημάρχου με το διαδίκτυο περιορίζεται στην μονομερή χρήση του μέσου, αποκλείοντας δυνατότητες Web 2.0 και social media, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της προεκλογικής του σελίδας. Άλλο όμως είναι η δυνατότητα σχολιασμού κι άλλο είναι η υποχρέωση για ηλεκτρονική διάθεση των εγγράφων του Δήμου και φυσικά η δεοντολογική υποχρέωση των δημοσιογράφων που συντηρούν την ιστοσελίδα του Δήμου για πλήρη ενημέρωση του κοινού, χωρίς αποσπασματική μετάδοση της είδησης.

Άκαρπη και η τελευταία συνεδρίαση για τον Συμπαραστάτη των Αθηναίων

Περατώθηκε πριν από λίγο η δεύτερη και τελευταία - κατά Καλλικράτη - προβλεπόμενη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων για την εκλογή του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Ασχολούμαι ερευνητικά με τον συγκεκριμένο θεσμό περίπου ένα χρόνο, πριν δηλαδή καν ψηφιστεί ο "Καλλικράτης" και ήμουν από τους αισιόδοξους ότι όχι μόνο θα μπορέσει να αναδειχθεί ένα πρόσωπο - που το χρειάζονται όλοι για να λύνει προβλήματα και να αποφορτίζει άλλες υπηρεσίες και θεσμούς - αλλά και ότι δεν θα υπήρχε τόσο μεγάλο πρόβλημα στην διαδικασία της ανάδειξής του.

Στο τέλος της προηγούμενης συνεδρίασης, της 28ης Φεβρουαρίου (βλ. εδώ), είχαν γίνει κάποιες νύξεις για να συνεννοηθούν οι παρατάξεις του Συμβουλίου, προκειμένου να βρεθεί ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής, ώστε να συγκεντρωθεί η αυξημένη πλειοψηφία που προβλέπει ο νόμος (ο Συμπαραστάτης εκλέγεται με τις ψήφους των 2/3 του Συμβουλίου, επομένως δεν αρκούν οι ψήφοι των δημοτικών συμβούλων της πλειοψηφούσας παράταξης). Τελικά δεν κατέστη εφικτό να επιτευχθεί αυτή η συνεννόηση.

Σήμερα συζητήθηκε ότι το Υπουργείο Εσωτερικών επεξεργάζεται κάποια νομοθετική διάταξη, ώστε να "χαλαρώσει" λίγο η αυστηρότητα αυτής της διαδικασίας, ώστε να κατορθώσει να εκλεγεί κάποια στιγμή, στο μέλλον, Συμπαραστάτης και στους Δήμους που η διαδικασία απέβη άκαρπη όπως και στην Αθήνα. Η παράταξη του κ. Κακλαμάνη απείχε από την ψηφοφορία, ενώ η Ανοιχτή Πόλη και η παράταξη του κ. Αμυρά ζήτησαν αναβολή της διαδικασίας, η οποία δεν δόθηκε και τελικά απείχαν και αυτοί από την ψηφοφορία.

Ο θεσμός αντιμετωπίζεται με δυσπιστία από τις παρατάξεις της Λαϊκής Συσπείρωσης (υποστηρίζεται από το ΚΚΕ) και της "Ανταρσία στις γειτονιές της Αθήνας" (υποστηρίζεται από την ΑΝΤΑΡΣΥΑ), επειδή θεωρούν ότι οι αιρετοί δημοτικοί σύμβουλοι είναι επαρκείς για να εκπροσωπήσουν τους δημότες - προφανώς δεν έχουν αντιληφθεί τη διαφορά ανάμεσα σε ανεξάρτητη αρχή, η οποία δεν "εκπροσωπεί" αλλά παρεμβαίνει ως τρίτος, και σε αντιπροσωπευτικό πολιτικό θεσμό (όπως είναι το δημοτικό συμβούλιο).

Ήμουν ένας εκ των υποψηφίων και στη σημερινή διαδικασία, υποστηρίζοντας την "Πρόταση για την Οργάνωση και Λειτουργία του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης στον Δήμο Αθηναίων" την οποία δημοσιοποιήσαμε από τις 25.11.2010 (βλ. εδώ) . Με δική μας μεταγενέστερη πρόταση, η δημοτική αρχή αποφάσισε να καλέσει τους υποψηφίους, ενώ αρχικά δεν είχε καν προβλεφθεί η δυνατότητα να παραστούν στην αίθουσα συνεδρίασης (βλ. εδώ και εδώ). Η πρότασή μας έχει ακολουθηθεί από πολλούς Δήμους, αλλά και από εκλεγμένους Συμπαραστάτες, οι οποίοι στις συνεντεύξεις τους και σε φυλλάδια με το όραμά τους έχουν υιοθετήσει τις Γενικές Αρχές Λειτουργίας (βλ. εδώ) , αλλά και την Μέθοδο των Τριών Σταδίων παρέμβασης για την επίλυση των προβλημάτων (τηλεφωνική παρέμβαση εντός 24 ωρών, επιτόπια παρέμβαση στην ελεγχόμενη δημοτική υπηρεσία, έκδοση πορίσματος βλ. εδώ). Προσωπικά δέχομαι σχεδόν καθημερινά τηλεφωνήματα από Συμπαραστάτες, υποψήφιους Συμπαραστάτες, αλλά και δημοτικούς φορείς προκειμένου να συνδράμουμε με τις μελέτες που έχουμε κάνει για το θεσμό. Είναι πολύ ευχάριστο ότι η Ομάδα Εργασίας για τον Συμπαραστάτη των Αθηναίων καθιέρωσε ένα πρότυπο που ακολουθείται σήμερα σε όλη τη χώρα. Είναι όμως και δυσάρεστο ότι αυτό δεν αναγνωρίστηκε ακόμη από τον Δήμο Αθηναίων.

Η πρότασή μας ενέπνευσε μια εταιρία ανάπτυξης λογισμικού να προχωρήσει σε χορηγία προς τον Δήμο Αθηναίων του λογισμικού που ανάπτυξε για μια ανεξάρτητη αρχή, με τις απαραίτητες δωρεάν τροποποιήσεις και δωρεάν συντήρηση (βλ. εδώ).

Παρ' όλ' αυτά, οι δημοτικοί σύμβουλοι φοβούνται ότι ένας δυναμικός Συμπαραστάτης μπορεί μετά να κατέβει στις εκλογές και να τους πάρει τις ψήφους, κατεβαίνοντας ως υποψήφιο (βλ. εδώ). Γι' αυτό και πάλι σήμερα άκουσα ότι θα ήθελαν να προτιμήσουν κάποιον φτασμένο, ει δυνατόν και συνταξιούχο.

Μέσα στις επόμενες εβδομάδες και ύστερα από την νομοθετική εξέλιξη που αναμένεται από το Υπουργείο Εσωτερικών, η ομάδα μας θα επανέλθει με μια ακόμη πρόταση για την Οργάνωση και Λειτουργία του θεσμού προς τον Δήμο Αθηναίων.

Eδώ μπορείτε να δείτε μια παρουσίαση της Πρότασης, μετά την προηγούμενη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου.