Καλιφόρνια: τα ατομικά δικαιώματα δεν είναι αντικείμενο δημοψηφίσματος

Όπως είναι γνωστό, την ημέρα που οι ΗΠΑ εξέλεξαν τον νέο τους Πρόεδρο (4.11.2008), γίνονταν ταυτόχρονα διάφορα δημοψηφίσματα για συνταγματικά θέματα σε διάφορες Πολιτείες. Ένα μεγάλο ζήτημα στην Καλιφόρνια ήταν το δημοψήφισμα για την συνταγματική πρόβλεψη ότι "ο γάμος είναι μόνον η ένωση άνδρα και γυναίκας", ώστε να τεθεί ένας φραγμός στον κοινό νομοθέτει που έχει επιτρέψει τους γάμους ομοφύλων. Οι Καλιφορνέζοι ενέκριναν αυτήν την συνταγματική αναθεώρηση ("Πρόταση 8") με την ψήφο τους, αφαιρώντας το συνταγματικό έρεισμα στην υφιστάμενη νομοθεσία που προέβλεπε γάμους ομοφύλων.

Όμως, στην Καλιφόρνια είχαν γίνει βεβαίως πάρα πολλοί τέτοιοι γάμοι και αυτή τη στιγμή υπάρχουν ολόκληρες οικογένειες που ζουν στην απόλυτη νομική αβεβαιότητα, ως προς το σύνολο των περιουσιακών, κοινωνικοασφαλιστικών, φορολογικών και φυσικά οικογενειακών δικαιωμάτων. Διότι μπορεί μια πλειοψηφία να εκφράστηκε σε συνταγματικό επίπεδο, αλλά αυτό δεν κατήργησε βέβαια εν μία νυκτί όλη την νομοθεσία που υπήρχε από κάτω, ούτε προβλέφθηκαν μεταβατικές περίοδο ή εναλλακτικές καταστάσεις για την αποκατάσταση του συνόλου των διακυβευόμενων δικαιωμάτων.

Το σχετικό ιστορικό βρίσκεται αναρτημένο εδώ.

Έχει ξεκινήσει λοιπόν νέος δικαστικός αγώνας για την ανατροπή της "Πρότασης 8", δηλαδή την δικαστική ακύρωση του εν λόγω δημοψηφίσματος.

Το Σύνταγμα της Καλιφόρνια δεν έχει διάταξη όπως το δικό μας (110) για το μη αναθεωρήσιμο των ανθρώπινων δικαιωμάτων, άρα και την εξαίρεση από μία δημοψηφισματική ύλη. Η σχετική συζήτηση στην Ελλάδα γνώρισε ευρεία ακροατήρια όταν το 2000 η ορθόδοξη εκκλησία είχε θέσει το θέμα της αναγραφής ή μη του θρησκεύματος στις ταυτότητες. 

Το θέμα είναι καθαρά πρακτικό: η αναγνώριση ενός δικαιώματος από το Σύνταγμα οδηγεί στην δημιουργία κεκτημένων εξουσιών από τους πολίτες, οι οποίοι αποκτούν δικαιολογημένη εμπιστοσύνη ότι δεν θα χάσουν όσα τους δόθηκαν. Η μεταγενέστερη ανατροπή αυτής της ισορροπίας με μια συνταγματική αναθεώρηση που δεν φροντίζει για μεταβατικές περιόδους και αποκαταστατικούς μηχανισμούς, δεν μπορεί να είναι ανεκτή από το δίκαιο, παρόλο που μπορεί να περιληφθεί ακόμα και σε συνταγματικές διατάξεις.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της υπόθεσης Λυκουρέζος κατά Ελλάδας. Ο δικηγόρος κ. Λυκουρέζος είχε εκλεγεί κανονικά βουλευτής το 2000, αλλά με την συνταγματική αναθεώρηση του 2001 θεσπίστηκε το επαγγελματικό ασυμβίβαστο των βουλευτών που σήμαινε ότι θα έχανε την έδρα του λόγω του επαγγέλματός του. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα για αυτήν την συνταγματική διάταξη, επειδή παραβιάστηκε το ανθρώπινο δικαίωμα του κ. Λυκουρέζου να μετέχει σε μια εκλογική διαδικασία, αφού αρχικά του επιτράπηκε αλλά στη συνέχεια αναθεωρήθηκε το Σύνταγμα με αποτέλεσμα να χάσει τη βουλευτική του έδρα. H Ελλάδα εκλήθη να πληρώσει 34.000 ευρώ στον κ. Λυκουρέζο. Το 2008 το Σύνταγμα αναθεωρήθηκε και πάλι και καταργήθηκε το επαγγελματικλό ασυμβίβαστο των βουλευτών. 

Γι' αυτό τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούν να είναι αντικείμενο καταργητικών αναθεωρήσεων και πολύ περισσότερο δημοψηφισματικών αναθεωρήσεων.