Πριν σπεύσει το υπουργείο Εξωτερικών να διαβεβαιώσει όλον τον κόσμο ότι υπάρχει μια συνωμοσία εις βάρος της Ελλάδας ότι δήθεν δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα (συνωμοσία από τον ΟΗΕ, από το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ, από τον Επίτροπο του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα), θα πρέπει να απαντήσει στις παρακάτω ερωτήσεις που θέτει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Το κείμενο παρατίθεται σε μετάφραση στα ελληνικά. Το πρωτότυπο είναι αναρτημένο στα αγγλικά στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
ΠΡΩΤΟ ΤΜΗΜΑ
Aίτηση αρ. 47236/07
του Demir IBISHI και άλλων κατά Ελλάδας
υποβληθείσα στις 29 Οκτωβρίου 2007
ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Οι δεκαέξι προσφεύγοντες, αναφερόμενοι κατωτέρω, είναι Αλβανοί υπήκοοι και, ως προς την εθνική καταγωγή τους, Ρομά. Εκπροσωπούνται ενώπιον του Δικαστηρίου από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, το οποίο εκπροσωπείται νόμιμα στην Ελλάδα από την διαχειρίστρια ΜΚΟ “Εταιρία Επικοινωνίας και Πολιτικής Έρευνας” (ΕΤΕΠΕ). Εκπροσωπούνται επίσης από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων των Ρομά, μια διεθνή οργάνωση δημοσίου συμφέροντος που υπερασπιζεται τα νόμιμα δικαιώματα των Ρομά και έχει έδρα στην Βουδαπέστη.
A. Οι περιστάσεις της υπόθεσης
Οι περιστάσεις τις υπόθεσης, όπως έχουν εκτεθεί από τους προσφεύγοντες, μπορεί να συνοψισθεί στα ακόλουθα.
1. Το πλαίσιο της υπόθεσης
Οι προσφεύγοντες ζούσαν για πάνω από δέκα χρόνια, μέχρι τον Ιούνιο του 2007, μαζί με πολλές άλλες οικογένειες Ρομά, σε ένα γεωτεμάχιο στην οδό Αγίου Πολυκάρπου στην περιοχή του Βοτανικού, κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Το γεωτεμάχιο ενήκε στον Δήμο Αθηναίων. Ο καταυλισμός βρισκόταν δίπλα σε ένα μολυσμένο ρέμμα, μικρές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και αποθήκες.
Από την έναρξη του 2005, δημοσιεύθηκε στον Τύπο μία σειρά από άρθρα όσον αφορά την αποκατάσταση της περιοχής και της ανάγκης για έξωση των οικογενειών των Ρομά.
Στις 14 Ιανουαρίου 2007 το ΕΠΣΕ υπέβαλε αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ως οργάνου προώθησης της αρχής της ίσης μεταχείρισης, κατά το Ν.3304/2005, διαμαρτυρόμενο εις το όνομα των Ρομά που βρίσκονταν στην περιοχή, σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσής τους.
Στις 14 Μαρτίου 2007 το γραφείο του Συνηγόρου του Πολίτη επιβεβαίωσε την λήψη της αναφοράς του ΕΠΣΕ και το ενημέρωσε ότι το Νοέμβριο του 2005 είχαν επίσκεφθεί την περιοχή και ότι μέχρι τα τέλη του 2006 βρίσκονταν σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές, προκειμένου να βρεθεί μία λύση στα προβλήματα που συνδέονται με τις συνθήκες ζωής των Ρομά στην περιοχή του Βοτανικού.
Στις 30 Ιανουαρίου 2007, ο Νομάρχης Αθηνών, Γιάννης Σγουρός επισκέφθηκε τον καταυλισμό του Βοτανικού, συνοδευόμενος από μία ομάδα επιθεωρητών της Διεύθυνσης Υγείας της Νομαρχίας και από μία ομάδα καθαρισμού.
Στις 2 Μαρτίου 2007 ο Υπουργός Εσωτερικών ενημέρωσε τον βουλευτή Αλευρά, ο οποίος είχε υποβάλλει ερώτηση στη Βουλή για τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στο Βοτανικό, ότι συγκροτήθηκε μια διοικητική επιτροπή για να εξετάσει πιθανές λύσεις για το θέμα της οίκησης των Ρομά στην περιοχή του Βοτανικού.
Στις 23 Φεβρουαρίου 2007 εστάλη μια επιστολή από τον Δήμο Αθηναίων στην Περιφέρεια Ατρτικής με τις απαντήσεις του Δημάρχου στην ερώτηση που τέθηκε από τον κ. Αλευρά. Η επιστολή σημείωνε ότι τα συνεργεία καθαρισμού του δήμου είχεαν επέμβει δύο φορές για τον καθαρισμό του καταυλισμού στην οδό Αγίου Πολυκάρπου. Επιπλέον ο Δήμαρχος Αθηναίων επέκρινε την αντίδραση άλλων δήμων που αντιμετώπιζαν παρόμοια θέματα, για διάπραξη ποινικών αδικημάτων και την έξωση των Ρομά από δημοτικά γεωτεμάχια.
2. Η έξωση από το γεωτεμάχιο της οδού Αγίου Πολυκάρπου
Την 1η Ιουνίου 2007 εμφανίστηκε στον καταυλισμό ένα συνεργείο καθαρισμού που ανήκει στην ιδιωτική κατασκευαστική εταιρία του Μ.Β., στην οποία ανατέθηκε η κατασκευή ενός εμπορικού κτιρίου στο οικόπεδο της Αγίου Πολυκάρπου, και ζήτησε από τους προσφεύγοντες, οι οποίοι βρίσκονταν στον καταυλισμό, να φύγουν. Επιπλέον, ένας υπάλληλος του Δήμου Αθηναίων φέρεται ότι βρισκόταν στην περιοχή καλώντας τους Ρομά, ανάμεσα στους οποίους και οι προσφεύγοντες, να φύγουν, λέγοντάς τους ότι αν δεν το κανουν, θα γκρέμιζαν τις σκηνές τους.
Λίγο μετά, ο Μ.Β. διευθυντής της κατασκευαστικής εταιρίας, εμφανίστηκε και προσέφερε σε κάθε οικογένεια Ρομά 1.000 ευρώ ως αποζημίωση προκειμένουν να αποχωρήσουν.
Την ίδια ημέρα, οι εκπρόσωποι του ΕΠΣΕ υπέβαλαν προσφυγή κατά του Δήμου Αθηναίων, λόγω της επαπειλούμενης έξωσης των Ρομά από τον καταυλισμό της Αγίου Πολυκάρπου.
Στις 2 Ιουνίου 2007 το συνεργείο καθαρισμού επισκέφθηκε πάλι τον καταυλισμό και επανυπέβαλε την προσφορά των 1.000 ευρώ στους Ρομά, προσθέτοντας αυτή τη φορά ότι ανεξάρτητα από το αν θα έπαιρναν τα χρήματα ή όχι, θα κατέστρεφαν τις σκηνές τους. Ο δικηγόρος του ΕΠΣΕ επισκέφθηκε πάλι τον καταυλισμό και στη συνέχεια υπέβαλε συμπληρωματική προσφυγή κατά του Μ.Β. Προσπάθησε επίσης να πείσει την αστυνομία να επέμβει με την αυτόφωρη διαδικασία, καθώς το συνεργείο καθαρισμού βρισκόταν ακόμη στον καταυλισμό. Η αστυνομία αρνήθηκε να επέμβει.
Στις 4 Ιουνίου 2007 κάποιοι Ρομά από τον καταυλισμό της Αγίου Πολυκάρπου πληροφόρησαν το ΕΠΣΕ ότι, υπό το φόβο του να χάσουν τα σπίτια τους χωρίς καν μια εύλογη αποζημίωση, αποφάσισαν να δεχθούν τα 1.000 ευρώ που τους προσέφερε ο Μ.Β. και ότι είχαν ήδη εκκενώσει τον καταυλισμό το Σάββατο το απόγευμα, 2 Ιουνίου 2007.
Παρά τις προσφορές αυτές, μερικοί Ρομά αρνήθηκαν να φύγουν και τότε ήρθαν μπουλντόζες στον καταυλισμό, καταστρέφοντας τις σκηνές. Σε κάποιες συνεντεύξεις των Ρομά σε δημοσιογράφους στις 5 Ιουνίου 2007 επιβεβαιώθηκε ότι ο καταυλισμός έγινε “πεδίο μάχης”.
Δύο μετά τις επαγόμενες επιχειρήσεις καθαρισμού, την περιοχή επισκέφθηκαν δημοσιογράφοι και παρατήρησαν τα σκουπίδια και τα μπάζα δεν είχαν απομακρυνθεί και ήταν ακόμη ορατά απομεινάρια από τις σκηνές. Άλλη μία επιχείρηση καθαρισμού φέρεται ότι έλαβε χώρα από τον Δήμο Αθηναίων στις 15 Ιουνίου 2007 στον υπόλοιπο μεγάλοι καταυλισμό των Ρομά στον Βοτανικό που βρίσκεται στο αδιέξοδο της οδού Ορφέως. Τελικά αποσοβήθηκε, λόγω της παρουσίας του Βοηθού Συνηγόρου του Πολίτη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο οποίος ειδοποιήθηκε από ένα κινηματογραφικό συνεργείο το οποίο γύριζε ένα ντοκιμαντέρ στον καταυλισμό. Όταν ζητήθηκε από τους υπεύθυνους του συνεργείου καθαρισμού να προσκομίσουν εξουσιοδότηση ότι έπρεπε να ζητήσουν από τους Ρομά να φύγουν, αυτοί έδειξαν απλά έγγραφα που τους εξουσιοδοτούσαν απλώς να μαζέψουν τα σκουπίδια.
3. Τα επακόλουθα της έξωσης και οι πρωτοβουλίες του Συνηγόρου του Πολίτη
Μετά την έξωση των προσφευγόντων από τον καταυλισμό της Αγίου Πολυκάρπου, ο Συνήγορος του Πολίτη απέστειλε μια επείγουσα επιστολή στις 14 Ιουνίου 2007 στον Δήμαρχο Αθηναίνω. Σημείωνε ότι:
“Ακόμη κι αν η παρώθηση των συγκεκριμένων Ρομά σε αποχώρηση συντελέσθηκε ερήμην των αρμοδίων υπηρεσιών του Δήμου, γεγονός ότι αυτή φέρεται να έλαβε χώρα στο πλαίσιο ή έστω κατά τη διάρκεια καθαρισμού της περιοχής από συνεργείο του Δήμου επιτείνει ελόγως την υποχρέωση της δημοτικής αρχής αφ΄ ενός να αναζητήσει τους αποχωρήσαντες προκειμένου να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητά τους για μετεγκατάσταση, παρέχοντας ταυτόχρονα σε αυτούς εγγυήσεις ασφαλούς και αξιοπρεπούς προσωρινής αναμονής της κρίσης των αρμοδίων οργάνων της Περιφέρειας όσον αφορά τον κατάλληλο χώρο της μετακίνησής του, αφ' ετέρου, να επιταχύνει σε συντονισμό με την Περιφέρεια Αττικής και άλλες εμπλεκόμενες τη διαδικασία διατύπωσης της κρίσης αυτής.”
Μέχρι σήμερα, ο Δήμος Αθηναίων δεν έχει απαντήσει στην Επιστολή του Συνηγόρου.
Στις 20 Ιουνίου 2007 ο Συνήγορος του Πολίτη έστειλε μία επιστολή στον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής, ενημερώνοντάς τον ότι η φερόμενη έξοδος του Ρομά από τον καταυλισμό της οδού Αγίου Πολυκάρπου, επισημαίνοντάς του ότι πρέπει να βρεθεί μία περιοχή επανεγκατάστασης. Με την ίδια επιστολή ο Συνήγορος του Πολίτη επανέλαβε την θέση του ότι οι κρατικές αρχές έχουν θετική υποχρέωση να παράσχουν κατοικία στους Ρομά, αφού η παραμονή τους υπό τόσο άσχημες συνθήκες συνιστούσε περίπτωση απάνθρωπης μεταχείρησης που τελείται δια παραλείψεως.
Στις 18 Οκτώβρη 2007 ο Συνήγορος του Πολίτη απέστειλε ένα μακροσκελές γράμμα στην Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής. Επισήμανε ότι ύστερα από ορισμένες επιτόπιες επισκέψεις παρατήρησε ότι ο καταυλισμός της Αγίου Πολυκάρπου δεν υπήρχε πλέον. Ο Συνήγορος υπογράμμιζε ότι ανεξάρτητα από το αν οι Ρομά έφυγαν εκούσια ή ακούσια, διασκορπίσθηκαν στην ευρύτερη περιοχή προκαλώντας περισσότερα προβλήματα από ό,τι πιο πριν. Ο Συνήγορος σημείωνε ότι παρά το γεγονός ότι οι Ρομά μπορεί να είχαν φύγει από το μέρος που έμεναν πριν, εξακολουθούσαν να “δικαιούνται της ειδικής προσοχής και προστασίας που οφείλει να δείχνει η διοίκηση ενώπιόν τους, συνιστώμενη στην συγκεκριμένη περίπτωση στην μετεγκατάστασή τους εντός εύλογου χρόνου σε μια περιοχή κατάλληλη για την παραμονή τους με ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης.” Επιπλέον, ο Συνήγορος σημείωνε ότι η αστυνομία έπρεπε να παράσχει προστασία από την έξωση των Ρομά μόνο σε περιπτώσεις που είχε εκδοθεί δικαστική απόφαση και μόνον αν είχε υποδειχθεί περιοχή μετεγκατάστασης στους Ρομά.
Στις 2 Νοεμβρίου 2007 ο Συνήγορος του Πολίτη απέστειλε στο Δήμο Αθηναίων μία επιστολή με την ένδειξη “Κατεπείγον”. Σε αυτήν την επιστολή σημείωνε:
“Ωστόσο, παρά την ιδιαίτερη κρισιμότητα της κατάστασης, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνει ότι ο Δήμος Αθηναίων δεν έχει ανταποκριθεί μέχρι στιγμής στα κατεπείγοντα αιτήματα που έχει θέσει, τόσο για ενημέρωση σχετικά με τηξν πρόταση που προτίθεται να υποβάλλει ο Δήμος στην προαναφερθείσα αρμόδια Επιτροπή της Περιφέρειας, όσο και για ενέργειες στις οποίες έχει ή πρόκειται για την αντιμετώπιση γενικότερα του όλου ζητήματος.”
Στις 5 Νοεμβρίου 2007 ο Συνήγορος του Πολίτη ανάρτησε στην ιστοσελίδα του και δημοσιοποίησε την επιστολή της 27 Οκτωβρίου 2007 προς τον Υπουργό Εσωτερικών. ο Συνήγορος σημείνωνε ότι οι Ρομά ζούσαν στον Βοτανικό για πάνω από δέκα χρόνια χωρίς να έχουν ληφθεί μέτρα από το Ελληνικό κράτος προκειμένου να βελτιωθούν οι απάνθρωποι όροι διαβίωσής τους. Ο Συνήγορος προσέθεσε ότι κατά τα δύο τελευταία έτη, η υπηρεσία του είχε προβεί σε εξαντλητική αλληλογραφία με διάφορες αρμόδιες αρχές και είχε επιστήσει την προσοχή τους στην ανάγκη εφαρμογής μιας σειράς από μέτρα. Σημείωνε επίσης ότι η “ταυτόχρονη συνολική απομάκρυνση όλων των τσιγγάνων από τον καταυλισμό της οδού Πολυκάρπου – ο οποίος είναι ο ένας από τους δύο μέχρι σήμερα πολυπληθέστερους καταυλισμούς, είχε λάβει χώρα “υπό αδιευκρίνιστες μέχρι σήμερα περιστάσεις”. Ο Συνήγορος συμπέρανε ότι η αδράνεια των διαφόρων υπηρεσιών μέχρι τότε δεν καθιστούσε πιθανό το ενδεχόμενο να λάβουν άμεσα πρωτοβουλίες για τους Ρομά, παρ' όλο που υπήρχε ιδιαίτερα επιτακτική ανάγκη να του κάνουν.
Στις 4 Φεβρουαρίου 2008 ο Συνήγορος του Πολίτη απέστειλε άλλο ένα γράμμα στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής. Λυπόταν με το γεγονός ότι μέχρι τότε δεν είχε λάβει καμία πληροφορία από τις αρμόδιες αρχές όσον αφορά τα μέτρα που σκέπτονταν να λάβουν προκειμένου να παράσχουν άμεση μετεγκατάσταση τόσο στους Ρομά που ζούσαν στον καταυλισμό της Ορφέως όσο και σε αυτούς που είχαν εξώσει τον Ιούλιο του 2007 από τον καταυλισμό της Οδού Αγίου Πολυκάρπου και που ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή. Ο Συνήγορος επίσης επεσήμανε ότι ο Δήμος Αθηνών βασιζόταν σε εσφαλμένη ερμηνεία του νόμου, θεωρώντας ότι δεν ήταν υποχρέωση του Δήμου να ορίσει ένα γεωτεμάχιο στο οποίο θα μπορούσαν να μεταστεγαστούν οι Ρομά.
Ο Συνήγορος του Πολίτη επέστησε την προσοχή του Γενικού Γραμματέα στο γεγονός ότι η διαρκής αποτυχία των ημεδαπών αρχών να αντιμετωπίσουν αυτό το θέμα σε συμφωνία με το Ελληνικό Σύνταγμα και το Άρθρο 3 της Σύμβασης.
Στις 6 Μάη 2008 ο Συνήγορος του Πολίτη έστειλε ένα νέο γράμμα στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής. Υπογράμμισε ότι ο Γενικός Γραμματέας είχε την δυνατότητα σύμφωνα με τον κανονισμό υγιεινής να προχωρήσει και να προσδιορίσει ένα γεωτεμάχιο όπου οι Ρομά θα μπορούσαν να εγκατασταθούν, εάν το Δημοτικό Συμβούλιο δεν υπέβαλε την πρότασή του εντός ενός μηνός. Ο Συνήγορος του Πολίτη κάλεσε επίσης τον Γενικό Γραμματέα να ιδρύσει μια υπηρεσία συντονισμού για την παρακολούθηση των εμπλεκόμενων αρχών και να λάβει άμεσα και κατάλληλα μέτρα σχετικά με την διασφάλιση των συνθηκών ανθρώπινης διαβίωσης για τους Ρομά της περιφέρειας Αττικής.
4. Η μετεγκατάσταση των προσφευγόντων μετά την έξωση
Μετά την έξωσή τους από τον καταυλισμό της Οδού Αγίου Πολυκάρπου, οι προσφεύγοντες εγκαταστάθηκαν στο εγκαταλειμένο εργοστάσιο στην Ιερά Οδό αρ. 120, από όπου η αστυνομία του έξωσε στις 11 Ιουνίου 2007. Μετά την δεύτερη έξωση, εγκαταστάθηκαν σε ένα γεωτεμάχιο που ανήκει στην ιδιωτική εταιρία “ΒΙΑΜΑΞ” και βρίσκεται στην Λεωφόρο Κηφησού 3-13 και στην οδό Θεσσαλίας αρ. 6, στην περιοχή του Αιγάλεω. Στις 18 Οκτωβρίου 2007, ο νομικός σύμβουλος της “ΒΙΑΜΑΞ” υπέβαλε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων στο Ειρηνοδικείο Αθηνών με αίτημα την έξωση των προσφευγόντων.
Στις 26 Νοεμβρίου 2007 το Ειρηνοδικείο Αθηνών διέταξε την έξωση των προσφευγόντων (απόφαση 6859/2007).
Ενόψει των επερχόμενων χριστουγεννιάτικων διακοπών καθώς και λόγω ξεσπάσματος κακοκαιρίας, οι προσφεύγοντες και οι εκπρόσωποί τους ενημερώθηκαν ότι η εταιρία “ΒΙΑΜΑΞ” δεν θα επιδίωκε την άμεση εκτέλεση της απόφασης ούτε θα προχωρούσε στην βίαιη έξωση των προσφευγόντων, εφόσον οι τελευταίοι αποχωρούσαν εντός εύλογου χρόνου.
Στις αρχές του Ιανουαρίου του 2008, οι προσφεύγοντες όπως και άλλοι Ρομά που κατέλαβαν το γεωτεμάχιο που ανήκει στην “ΒΙΑΜΑΞ” είχαν αποσυρθεί.
Τότε εγκαταστάθηκαν σε ένα γειτονικό οικόπεδο. Αμέσως μόλις εγκαταστάθηκαν εκεί, ανέφεραν στον Συνήγορο του Πολίτη ότι αστυνομικοί σχεδόν αμέσως μετά την εγκατάστασή τους άρχισαν να τους παρενοχλούν με σκοπό να τους διώξουν.
Οι προσφεύγοντες αναγκάστηκαν και πάλι να φύγουν. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν μαζί με τις οικογένειές τους σε διάφορα οικόπεδα στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, ενώ άλλοι αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στον καταυλισμό της οδού Ορφέως.
Ο Συνήγορος του Πολίτη σημείωσε ότι τον Οκτώβριο του 2007 ότι η επιστροφή των Ρομά στον καταυλισμό της οδού Ορφέως επιβάρυνε τις ήδη κακές συνθήκες διαβίωσης.
B. Σχετικό διεθνές δίκαιο και εμπειρία
1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων
Με απόφασή της στις 8 Δεκεμβρίου 2004, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΕΚΔ), ύστερα από την υποβολή μιας συλλογικής προσφυγής από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαωμάτων Ρομά (αρ. 15/2003) κατά της Ελλάδα, σχετικά με το δικαίωμα κατοικίας των Ρομά, έκρινε ότι η πολιτική της Ελλάδας για την στέγαση παραβίαζαν το Άρθρο 16 του Ευρωπαϊκοί Κοινωνικού Χάρτη επειδή, εκτός των άλλων, επέβαλαν εξώσεις και άλλες κυρώσεις εις βάρος των Ρομά. Πιο ειδικά, η ΕΕΚΔ παρατήρησε ότι ενώ σε περιπτώσεις παράνομης κατάληψης μιας περιοχής η έξωση μπορεί να είναι δικαιολογημένη, τα κριτήρια ως προς το τι συνιστά παράνομη κατάληψη δεν μπορούν να είναι αδικαιολόγητα διευρυμένα. Περαιτέρω, η έξωση θα πρέπει να διενεργείται σύμφωνα με τους εφαρμοστέους διαδικαστικούς κανόνες και ότι αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να πρέπει να είναι επαρκώς προστατευτικοί για τα δικαιώματα των εν λόγω προσώπων. Τελικά, η ΕΕΚΔ υπογραμμίζει τα παρακάτω:
“50. Η Επιτροπή παρατηρεί ότι η Κυβέρνηση δεν παρέχει επαρκή πληροφόρηση για τις εξώσεις (ούτε στατιστικές, ούτε αποκατάσταση σε όσους επιβλήθηκε παράνομη έξωση ή παραδείγματα από σχετική νομολογία). Δεν σχολίασε επίσης, ούτε αντέκρουσε τις πληροφορίες που παρέχονται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο των Δικαιωμάτων των Ρομά ως προς την ομαδική έξωση των Ρομά τόσο αυτών που είναι εγκατεστημένοι όσοι κι αυτών που περιπλανώνται, χωρίς να τους παρασχεθεί εναλλακτική στέγη και σε κάποιες περιπτώσεις αφού καταστράφηκε η προσωπική τους περιουσία.
51. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η παράνομη κατάληψη μιας περιοχής ή κατοικίας μπορεί να δικαιολογεί την έξωση των παρανόμων καταπατητών. Όμως, τα κριτήρια της παράνομης κατάληψης δεν πρέπει να είναι αδικαιολόγητα διευρυημένα και η έξωση πρέπει να διενεργείται σύμφωνα με τους εφαρμοστέους διαδικαστικούς κανόνες και ότι αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να είναι επαρκώς προστατευτικοί για τα δικαιώματα των εν λόγω προσώπων. Η Επιτροπή θεωρεί ότι με βάση αυτά τα τρία κριτήρια, η συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ικανοποιητική.”
Η ΕΕΚΔ έκρινε ως εξής:
“Η Επιτροπή κρίνει ότι η Ελλάδα δεν έλαβε επαρκή μέτρα για να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά και ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν έχουν ακόμη φτάσει στα πρότυπα του Χάρτη, ιδίως λόγω του ότι δεν ήταν υποχρωτικά για τις τοπικές αρχές και δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις σε αυτές. Κρίνεται με βάση τα στοιχεία που υποβλήθηκαν, ότι ένας σημαντικός αριθμός Ρομά ζει σε συνθήκες διαβίωσης που δεν πληρούν τα minimum πρότυπα και γι' αυτό παραβιάζεται η υποχρέωση προώθησης του δικαιώματος παροχής επαρκούς κατοικίας σε οικογένειες, όπως κατοχυρώνεται από το Άρθρο 16.”
Στη μειοψηφούσα γνώμη του, το εξ Ελλάδος μέλος της ΕΕΚΔ εξέθεσε ότι σύμφωνα με τους κανονισμούς υγιεινής του 2003, όσον αφορά την ίδρυση ενός οργανωμένου καταυλισμού για τους περιπλανώμενους Ρομά, το σχετικό διάταγμα δεν πρόβλεπε συγκεκριμένες αποτρεπτικές ποινές, ποινικές ή άλλες, για τους εκπροσώπους των τοπικών αρχών που παρέλειψαν να δεχθούν την ευθύνη για την ίδρυση αυτών των εγκαταστάσεων, αν και αυτό ήταν υποχρεωτικό σύμφωνα με την πρώτη υποπαράγραφο του Άρθρου 4. Μη προβλέποντας ειδικές ποινές, το ίδιο το προεδρικό διάταγμα δημιουργούσε συνθήκες για την μη εφαρμογή του.
Η ΕΕΚΔ θα επαναλάμβανε ουσιαστικά αυτή την κρίση τον Ιούλιο του 2006 στο έγγραφο “Συμπεράσματα XVIII-I (Ελλάδα) Άρθρα 1,12,13,16 και 19 του Χάρτη”. Σύμφωνα με την ΕΕΚΔ:
“Η Επιτροπή κρίνει ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι σε συμβατότητα με το Άρθρο 16 του Χάρτη για τους ακόλουθους λόγους:
– υπάρχει ανεπάρκεια κατοικιών που αρμόζουν στο μέγεθος και τις ανάγκες των οικογενειών Ρομά (Συνέχεια από την Προσφυγή Αρ. 15/2003 από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων Ρομά κατά της Ελλάδας).
– Οι οικογνένειες των Ρομά ακόμη δεν έχουν επαρκή νομική προστασία.”
2. Ο Οργανισμος για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)
Στις 28 Σεπτεμβρίου 2005, στο Τμήμα Εργασίας 14 του ΟΑΣΕ που αφορά την ανεκτικότητα και την απαγόρευση των διακρίσεων, η Ελληνική αποστολή ανέφερε:
“Σύμφωνα με το εσωτερικό και διεθνές δίκαιο είναι προφανές ότι η έξωση συνδέεται ρητά με το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Σύμφωνα με το ΔΣΑΠΔ (Άρθρο 1 παρ. 2) και το Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (Άρθρο 1), το Ελληνικό Σύνταγμα (Άρθρα 17 παρ. 1,2) ορίζει ότι ... Έτσι είναι πρόδηλο ότι η έξωση είναι νόμιμη εφόσον ελλείπουν τίτλοι κυριότητας ή σε περιπτώσεις μη εξουσιοδοτημένης εγκατάστασης ελλείψει της απαραίτητης άδειας εγκατάστασης λόγω καταπάτησης της ιδιοκτησίας τρίτων ή σε περιπτώσεις που υπάρχει απαίτηση για εγκαταστάσεις δημοσίου συμφέροντος. Ο σχετικός νόμος εφαρμόζεται σε όλους τους Έλληνες πολίτες, κι ως εκ τούτου και στους Ρομά. Στις συγκεκριμένες υποθέσεις όμως, δεν πρόκειται για νόμιμες εξώσεις. Οι εξώσεις ή έστω και η διοικητική αποβολή από δημόσια οικόπεδα είναι νόμιμη κατόπιν παραβίασης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, αλλά η επανεγκατάσταση των θιγόμενων πρέπει να βασίζεται σε συμφωνία των εκπροσώπων τους με τις αρμόδιες αρχές προκειμένου να βρεθεί, κατά το δυνατόν, μια κοινά αποδεκτή εναλλακτική εγκατάσταση, μέχρι να υπάρξει ένας μόνιμος καταυλισμός μετεγκατάστασης. ”
Αυτή η δήλωση ουσιαστικά επανέλαβε μια απάντηση στην Επιτροπή Ζητημάτων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών που υποβλήθηκε στις 22-23 Μαρτίου 2005 κατά τη διάρκεια συζήτησης της Πρώτης Έκθεσης για την Ελλάδα από την Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
3. Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης
Στην Σύσταση (2005) 4, ιδιαίτερα όσον αφορά την κατάσταση της οίκησης των Ρομά, η Επιτροπή Υπουργών σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι:
“2. Αφού οι Ρομά συνεχίζουν να αποτελούν μία από τις ελάχιστα προνμομιούχες πληθυσμιακές ομάδες στην Ευρώπη, οι εθνικές πολιτικές για την στέγασή τους θα πρέπει να ασχολούνται με τα ιδιαίτερα προβλήματα ως θέματα επείγουσας ανάγκης και χωρίς αθέμιτες διακρίσεις.
...
4. Τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να προωθούν και να προστατεύουν το δικαίωμα σε μια ικανοποιητική κατοικία για όλους, όπως και να διασφαλίζουν την ιση πρόσβαση σε επαρκή κατοικία για τους Ρομά, μέσω κατάλληλων προληπτικών πολιτικών, ιδιαίτερα όσον αφορά τον τομέα της οικονομικής στέγης και παροχής υπηρεσιών.”
4. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Σε ένα ψήφισμα που θεσπίστηκε στις 28 Απριλίου 2005 για την κατάσταση των Ρομά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σημείωσε ότι:
“19. Κρίνει ότι η σημερινή γκετοποίηση στην Ευρώπη είναι απαράδεκτη και καλεί τα Κράτη Μέλη να λάβουν επαρκή μέτρα για την απογκετοποίηση, την καταπολέμηση της διακριτικής μεταχείρισης ως προς την πρόσβαση στο δικαίωμα κατοικίας και την παροχή βοήθειας σε άτομα Ρομά να βρουν εναλλατική και υγιή κατοικία. ”
5. Το Διαρκές Συμβούλιο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)
Στις 27 Νοεμβρίου 2003, το Διαρκές Συμβούλιο του ΟΑΣΕ θέσπισε ένα Σχέδιο Δράσης για την Βελτίωση της Κατάστασης των Ρομά και των Σίντι στην περιοχή του ΟΑΣΕ. Στο κεφάλαιο IV, παράγραφος 43 του Σχεδίου Δράσης, υπάρχει η εξής σύσταση για τα κράτη:
“Να θεσμοθετηθούν μηχανισμοί κα θεσμικές διαδικασίες για τον καθορισμό των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, επίλυσης διαφορών ιδιοκτησίας και κατοχύρωσης της νομικής θέσης των Ρομά και των Σίντι που ζουν σε καταστάσεις αβέβαιης νομιμότητας (λ.χ. γειτονιές Ρομά που δεν έχουν δικαιώματα γης ή οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στα σχέδια πόλεως – οικογένειες και σπίτια χωρίς νόμιμη κατοχύρωση παραμονής, σε καταυλισμούς όπου οι άνθρωποι ζουν επί δεκαετίες de facto).”
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
1. Οι προσφεύγοντες εκθέτουν σύμφωνα με το Άρθρο 3 της Σύμβασης ότι το δικαίωμά τους να μην υπόκεινται σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση έχει παραβιαστεί για τρεις διαφορετικούς λόγους: πρώτον επειδή το Κράτος δεν τους παρείχε ένα μέρος παραμονής στο οποίο θα μπορούσαν να εγκατασταθούν και λόγω του ότι αποδέχθηκε την διαβίωσή τους υπό απαράδεκτους όρους, εντείνοντας τον κίνδυνο να υποστούν έξωση ή άλλες κυρώσεις. Δεύτερον, λόγω της έξωσής τους με την εκκαθάριση των σκηνών τους και την καταστροφή των περιουσιών τους. Τρίτων, λόγω των συνθηκών διαβίωσής τους μετά την έξωσή τους. Ιδιαίτερα ισχυρίζονται ότι έχουν αναγκαστεί να παραβιάζουν τις ιδιοκτησίες άλλων ανθρώπων, ενώ δεν έχουν την δυνατότητα να ζουν κάτω από μία συμπαγή στέγη.
2. Οι προσφεύγοντες εκθέτουν ότι παραβιάζεται το δικαίωμά τους που προβλέπεται από το Άρθρο 8 της Σύμβασης, πρώτον, λόγω των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσής τους και δεύτερον λόγω του ότι δημόσιοι υπάλληλοι εκτέλεσαν την έξωσή τους. Περαιτέρω επιμένουν ότι εξ αυτού του γεγονότος δεν είχαν πρόσβαση σε κάποια “αποτελεσματική και παραδεκτή” διαδικασία που θα τους επέτρεπε να εκθέσουν τις ανησυχίες τους και να λάβουν μέρος στην αποφασιστική διαδικασία που αφορά την παροχή σε αυτούς προσωρινής κατοικίας ή καταφυγίου, σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο. Θεωρούν, ότι όπως και στην απόφαση Moldovan and Others v. Romania του Δικαστηρίου (No. 41138/98, 12 Ιουλίου 2005), υποθέσεις όπως αυτή εμπίπτουν στο πλαίσιο των Άρθρων 3 και 8.
3. Οι προσφεύγοντες εκθέτουν ότι η αποτυχία των αρχών να διασφαλίσουν ότι θα τους παρασχεθεί ένα επαρκές καταφύγιο, ως αποτέλεσμα της απουσίας αποτεκεσματικής προσφυγής, συνιστά παραβίαση του Άρθρου 13 σε συνδυασμό με τα Άρθρα 3 και 8 της Σύμβασης.
4. Οι προσφεύγοντες εκθέτουν ότι όλες οι προβαλλόμενες παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους σχετίζονται αποκλειστικά με την εθνική τους καταγωγή ως Ρομά, κατά παράβαση του Άρθρου 14, σε συνδυασμό με τα Άρθρα 3 και 8 της Σύμβασης.
[...]
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΡΗ
1. Εξάντλησαν οι προσφεύγοντες όλα τα αποτελεσματικά εσωτερικά ένδικα μέσα όπως απαιτείται από το Άρθρο 35 παρ. 1 της Σύμβασης. Συγκεκριμένα, υπήρχε στην εσωτερική έννομη τάξη κάποιο αποτελεσματικό μέσο, κατά την έννοια αυτής της διάταξης, για τους ισχυρισμούς που αφορούν τα Άρθρα 3, 8 και 14 της Σύμβασης; Εάν δεν υπήρχαν αποτελεσματικά ένδικα μέσα στους προσφεύγοντες, παραβιάστηκε το Άρθρο 13 της Σύμβασης;
2. Δεδομένου του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο φέρονται ότι καταστράφηκαν οι σκηνές των προσφευγόντων και δεδομένων των συνθηκών διαβίωσής τους, μήπως έχουν υποστεί οι προσφεύγοντες εξευτελιστική μεταχείριση κατά παραβίαση του Άρθρου 3 της Σύμβασης. Συγκεκριμένα, υπό ποιες περιστάσεις εγκατέλειψαν οι προσφεύγοντες τον καταυλισμό του Βοτανικού; Ποιες ήταν ειδικά οι συνθήκες διαβίωσής τους μετά την φερόμενη έξωση από τον καταυλισμό της Οδού Αγίου Πολυκάρπου; Ποιες είναι οι πραγματικές συνθήκες διαβίωσής τους;
3. Παραβιάστηκε το δικαίωμα των προσφευγόντων για σεβασμό της κατοικίας τους, κατά παράβαση του Άρθρου 8 της Σύμβασης; Είχαν πρόσβαση σε μια αποτελεσματική και παραδεκτή διαδικασία που θα τους επέτρεπε να εκθέσουν τις ανησυχίες τους στις αρμόδιες αρχές και να λάβουν μέρος στην διαδικασία λήψης αποφάσεων όσον αφορά την την μετεγκατάστασή τους; Έλαβαν οι αρμόδιες αρχές όλα τα απαραίτητα μέτρα για να παράσχουν στους προσφεύοντες μια ρεαλιστική και βιώσιμη λύση στις δυσκολίες τους όσον αφορά την κατοικία;
4. Η έξωση των προσφευγόντων οφείλεται στην εθνοτική τους καταγωγή ως Ρομά; Συμμορφώθηκαν οι αρχές με την υποχρέωσή τους από το Άρθρο 14 σε συνδυασμό προς τα Άρθρα 3 και 8 να εξετάσουν πιθανά κίνητρα που βασίζονται στην εθνοτική καταγωγή των προσφευγόντων;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου