Τετάρτη, Απριλίου 29, 2009

Ο γάμος ομόφυλων ζευγαριών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου




Στις 27 Απριλίου 2009 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δημοσιοποίησε Έγγραφο Έκθεσης Περιστατικών και υποβολής ερωτήσεων (διαθέσιμο μόνο στα γαλλικά) σε διάδικα μέρη σχετικά με την υπόθεση γάμου ομόφυλων προσώπων στην Γαλλία.

Ο γαλλικός Αστικός Κώδικας δεν προβλέπει την ετερότητα φύλου (όπως και ο Ελληνικός Αστικός Κώδικας) στις προϋποθέσεις σύναψης γάμου. Έτσι ένα ζευγάρι αξιοποιώντας την ουδετερότητα των διατάξεων σύναψε πολιτικό γάμο. Στη συνέχεια όμως, βρέθηκε ο -αναπόφευκτος- εισαγγελέας που ζήτησε την ακύρωση του γάμου. Η γαλλική Δικαιοσύνη αποφάνθηκε -μέχρι και σε επίπεδο Αρείου Πάγου- ότι ο κατά τον Αστικό Κώδικα γάμος αφορά άτομα διαφορετικού φύλου. Το 2007 όμως, το ζευγάρι προσέβαλε την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, για παραβίαση του ανθρώπινου δικαιώματος περί σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (8 ΕΣΔΑ)  σε συνδυασμό με το ατομικό διαίωμα σύναψης γάμου (12 ΕΣΔΑ) και όλα αυτά κατά παράβαση της απαγόρευσης διακρίσεων λογω φύλου και λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού (12 ΕΣΔΑ). 

Το πέμπτο Τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου υποβάλλει με το έγγραφό του δύο ερωτήσεις στους διαδίκους:

1. Με βάση την νομολογία του Δικαστηρίου, είναι εφαρμόσιμα τα άρθρα 12 και 14 της ΕΣΔΑ στην παρούσα υπόθεση; Σε περίπτωση θετικής απόκρισης, οι προσφεύγοντες είναι θύματα λόγω του "φύλου" τους ή λόγω "άλλης κατάστασης", κατά την έννοια του άρθρου 14;

2. Με βάση τη νομολογία του Δικαστηρίου, οι προσφεύγοντες είναι θύματα παραβίασης της ιδιωτικής και οικογενειακής τους ζωής κατά την έννοια του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, λόγω του "φύλου" τους ή λόγω  "άλλης κατάστασης", κατά την έννοια του άρθρου 14;

[Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον συνάδελφο Θεόδωρο Αλεξανδρίδη του  European Roma Rights Centre που μου επισήμανε το έγγραφο.]

Τα εν λόγω άρθρα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχουν ως εξής: 

’Αρθρo 8 -  Δικαίωµα σεβασµoύ της ιδιωτικής και oικoγεvειακής ζωής


1. Παv πρόσωπov δικαιoύται εις τov σεβασµόv της ιδιωτικής και oικoγεvειακής ζωής τoυ, της κατoικίας τoυ και της αλληλoγραφίας τoυ.

2. Δεv επιτρέπεται vα υπάρξη επέµβασις δηµoσίας αρχής εv τη ασκήσει τoυ δικαιώµατoς τoύτoυ, εκτός εάv η επέµβασις αύτη πρoβλέπεται υπό τoυ vόµoυ καιο απoτελεί µέτρov τo oπoίov, εις µίαv δηµoκρατικήv κoιvωvίαv, είvαι αvαγκαίov δια τηv εθvικήv ασnάλειαv, τηv δηµoσίαv ασφάλειαv, τηv oικovoµικήv ευηµερίαv της χώρας, τηv πρoάσπισιv της τάξεως και τηv πρόληψιv πoιvικώv παραβάσεωv, τηv πρoστασίαv της υγείας ή της ηθικής, ή τηv πρoστασίαv τωv δικαιωµάτωv και ελευθεριώv άλλωv.



’Αρθρo 12 - Δικαίωµα συvάψεως γάµoυ

Άµα τη συµπληρώσει ηλικίας γάµoυ, o αvήρ και η γυvή έχoυv τo δικαίωµα vα συvέρχovται εις γάµov και ιδρύωσιv oικoγέvειαv συµφώvως πρoς τoυς διέπovτας τo δικαίωµα τoύτo εθvικoύς vόµoυς.


’Αρθρo 14 - Απαγόρευση τωv διακρίσεωv

Η χρήσις τωv αvαγvωριζoµέvωv εv τη παρoύση Συµβάσει δικαιωµάτωv και ελευθεριώv δέov vα εξασnαλισθή ασχέτως διακρίσεως φύλoυ, φυλής, χρώµατoς, γλώσσης, θρησκείας, πoλιτικώv ή άλλωv πεπoιθήσεωv, εθvικής ή κoιvωvικής πρoελεύσεως, συµµετoχής εις εθvικήv µειovότητα, περιoυσίας, γεvvήσεως ή άλλης καταστάσεως.



_____________

Εκτίμηση μου είναι πως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προβληματίζεται όχι ως προς την παραβίαση του δικαιώματος των αιτούντων στην ιδιωτική ή οικογενειακή τους ζωή - αυτή πρέπει να θεωρηθεί δεδομένη - αλλά ως προς το εάν ο αποκλεισμός ομόφυλων ζευγαριών από το δικαίωμα έγγαμης συμβίωσης είναι διάκριση με βάση το φύλο ή με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό ("άλλη κατάσταση").

Eπίσης μάλλον προβληματίζεται για το αν θα εφαρμόσει το άρθρο 12 (δικαίωμα σύναψης γάμου) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ή θα περιορίσει την κρίση του στον σεβασμό της ιδιωτικής - οικογενειακής ζωής (άρθρο 8 ΕΣΔΑ).  

Το γεγονός ότι το άρθρο 12 της ΕΣΔΑ κατοχυρώνει το δικαίωμα γάμου "για άνδρες και γυναίκες νόμιμης ηλικίας", δεν μπορεί να θεωρηθεί εμπόδιο, διότι δεν υπάρχει αποκλεισμός στην διατύπωση της Σύμβασης ως προς τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Η ΕΣΔΑ κατοχυρώνει ως ανθρώπινο δικαίωμα τον ίδιο τον γάμο και η αναφορά στα δύο φύλα δεν μπορεί να οδηγήσει βέβαια σε αποκλεισμό (λόγω φύλου) από άλλο ανθρώπινο δικαίωμα όπως το δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής του άρθρου 8.

Έτσι, η αναφορά σε "άνδρες και γυναίκες νόμιμης ηλικίας" στο άρθρο 12, κατά τη γνώμη μου υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει οι εθνικές νομοθεσίες να επιτρέπουν τους γάμους ανήλικων αγοριών ή ανήλικων κοριτσιών (ή ανήλικων κοριτσιών με ενήλικα αγόρια, που είναι και το πραγματικό πρόβλημα λ.χ. στην μουσουλμανική μειονότητα στην Θράκη, λόγω του νόμου της Σαρία). Αυτός είναι ο μόνος αποκλεισμός που κατοχυρώνει το άρθρο 12 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όχι η αποκλειστική ένωση του γάμου μόνο ως προς τα  ετερόφυλα ζευγάρια.

Περαιτέρω, η ΕΣΔΑ, όπως έχει κατ' επανάληψη νομολογήσει το Δικαστήριο, αποτελεί ένα ζωντανό νομοθέτημα που πρέπει να ερμηνεύεται με βάση τις σύγχρονες ανάγκες της καθημερινής ζωής στην Ευρώπη. Το Δικαστήριο επέτρεψε λ.χ. στην υπόθεση Goodwin κατά Μ.Βρετανίας τον γάμο ανάμεσα σε έναν άνδρα και μία transexual, θεωρώντας ότι δεν υπάρχει εμπόδιο από το άρθρο 12 της ΕΣΔΑ.

Όσον αφορά την ένταξη της υπόθεσης στην νομολογία του Eυρωπαϊκού Δικαστηρίου, ο σεξουαλικός προσανατολισμός ως λόγος αποκλεισμού από το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής έχει ήδη κριθεί για το πολύ πιο ευαίσθητο θέμα της υιοθεσίας παιδιού από ομοφυλόφιλη (υπόθεση Ε.Β. κατά Γαλλίας , 22.1.2008) καθώς και από παλαιότερες υποθέσεις περί αποκλεισμού ομοφυλόφιλου πατέρα από το δικαίωμα επιμέλειας του τέκνου του. 

Συνεπώς, κατά τη γνώμη μου, ο αποκλεισμός σύναψης γάμου από ομόφυλα ζευγάρια προσκρούει και στα τρία αυτά άρθρα, καθώς συνιστά:

-  παράνομη παρέμβαση στο δικαίωμα σύναψης γάμου όπως κατοχυρώνεται από το άρθρο 12 της ΕΣΔΑ, αλλά και 

- παρέμβαση στο δικαίωμα σεβασμού ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής όπως κατοχυρώνεται από το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, 

- λόγω τόσο του φύλου τους, όσο και του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, κατά το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ. 

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για το θέμα αυτό θα κρίνει και την δικαστική πορεία της υπόθεσης των γάμων της Τήλου, καθώς η σχετική υπόθεση εκκρεμεί ακόμη στο Πρωτοδικείο Ρόδου. 

Ωστόσο, η αναμενόμενη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου μπορεί να μην είναι τελική, επειδή της υπόθεσης έχει επιληφθεί το 5ο Τμήμα και υπάρχει περίπτωση η απόφαση να επανακριθεί στο Τμήμα Ευρείας Συνθέσεως του Δικαστηρίου. 



5 σχόλια:

Ελληνικο Παρατηρητηριο των Συμφωνιων του Ελσινκι είπε...

λοιπον

το ΕΔΔΑ ουσιαστικα ανοιγει τον ασκό του Αιόλου να (επανα)ορίσει το Άρθρο 12 για το γαμο ακριβως γιατι ποτε δεν οριστηκε περιοριστικα για ετεροφυλα ζευγαρια

και επισης επιφυλασσει στον ευατο του το δικαιωμα να χρησιμοποιησει τα 8 και 14 για να θεωρησει διακριση την ακυρωση ενος γάμου αλά Τηλου χωρις να πειραξει το 12

καποιοι περιεργοι απο μας που το λεγαμε εδω και καιρο (πως το θεμα παιζεται στο ΕΔΔΑ) τωρα δικαιωνομαστε ασχετα αν η υποθεση δεν κερδιθει στο ΕΔΔΑ (σε πρωτο η δυετερο βαθμο)

να σημειωθει πως η Γαλλια εχει μια αμυνα που δεν εχει η Ελλαδα - το συμφωνο συμβιωσης και για ΛΟΑΤ

αυτα προς το παρον

e-Lawyer είπε...

Τι ασκους του αιολου, εδω σε πεντε χωρες του συμβουλιου της ευρωπης επιτρεπεται ρητως. Το αρθρο 12 εχει επανανοηματοδοτηθει απο τις ευρωπαικες νομοθεσιες - μεχρι και τα λεξικα αλλαζουν τους ορισμους τους.

Ελληνικο Παρατηρητηριο των Συμφωνιων του Ελσινκι είπε...

ειναι αλλο να υπαρχουν εθνικες νομοθεσιες πιο προχωρημενες και αλλο το 12 να θεωρηθει πως καλυπτει και τις χωρες που δεν το προβλεπουν οποτε η λεγομενη διακριτικη ευχερεια παει περιπατο - αν δεςι μια αλλη αποφαση που σουχω στειλει με μειοψηφια Malinverni για διακριτικη ευχερεια θα καταλαβεις

lesbianbimafia είπε...

Νομικά δεν σπούδασα αλλά αν έχω καταλάβει καλά από το 1948 στη Διακήρυξη Ανθρ. Δικαιωμάτων υπάρχει σαφής αναφορά στο γάμο που αφορά γυναίκα και άνδρα. Αυτό το "και" κατά την εκτίμησή μου εννοεί και την γυναίκα και τον άνδρα χωρίς να οριοθετεί το γάμο μόνο ανάμεσά τους. Πουθενά δεν λέει ανάμεσα ή μεταξύ γυναίκας και άνδρα.
Στην Καλιφόρνια ένα από τα επιχειρήματα υπέρ του ΛεΠΑΤ γάμου είναι πως αποτελεί συνταγματική διάκριση το να μην μπορούν τα ΛεΠΑΤ ζευγάρια να τελέσουν γάμο, ενώ ετερό ζευγάρια μπορούν.
Θα ήθελα μια απάντηση για το αν έχει σημασία που θα αποδεχτεί το ΕΔΔΑ την διάκριση.
Οι ερωτήσεις που τέθηκαν από την Γαλλία ήδη θεωρούν δεδομένη την διάκριση και θεωρώ πως είτε λόγω φύλου είτε λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού το ΕΔΔΑ θα δικαιώσει την προσφυγή των Γαλλίδων-ων.
Η Αιόβα και Βερμόντ πρόσφατα ψήφισαν υπέρ του ΛεΠΑΤ γάμου, αναγνωρίζοντας ως ανθρώπινο δικαίωμα το γάμο χωρίς εξαιρέσεις ανθρώπων που παράλληλα ανήκουν και σε άλλες πληθυσμιακές ομάδες π.χ λεσβίες,Ρομά, έγχρωμες, μετανάστριες.
Κι η Καλιφόρνια παρά την αρνητική ψήφο επανέρχεται με το επιχείρημα πως η ψήφος (έστω της πλειοψηφίας) δεν μπορεί να ακυρώνει ανθρώπινα δικαιώματα και αποφάσεις δικαστηρίων. Αν και από ιδρύσεώς της είχε στο σύνταγμα της την απαγόρευση των μικτών γάμων (εγχρώμων και λευκών), με την απόφαση Parez εκσυγχρονίστηκε δείχνοντας το δρόμο που οφείλει να ακολουθεί το Δίκαιο ή το νομοθετικό σώμα.
Το ΕΔΔΑ νομίζω καλείται ουσιαστικά να αποφασίσει αν οι ΛεΠΑΤ είναι ή όχι άνθρωποι, ισότιμες πολίτισες-ες, φορολογούμενες-οι.
Πες και συ e-lawer.
Προτείνω κάθε φορά που αναφέρεσαι σε άρθρα, νόμους κλπ να τα παραθέτεις έστω και σε παρενθέσεις για όσες-ους δεν τα γνωρίζουν.
Ευχαριστώ για την ενημέρωση.

kopria είπε...

Προσωπικά νομίζω ότι πρέπει οι άντρες να πάμε στα δικαστήρια τις γυναίκες γιατί μένουν έγγυες καιπαίρνουν άδεια τοκετού. Αυτό είναι διάκριση "φύλου"

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...